TVP Historia Piątek, 14.08.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1941 - umowa w sprawie utworzenia Armii Polskiej w ZSRR; 1941 - zmarł Maksymilian Kolbe, zamordowany w Auschwitz przez Niemców; 1980 - rozpoczął się strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej; 2004 - zmarł Czesław Miłosz. 07:25 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 6/13 - UCIECZKA Serial historyczny, wojenny, 42 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Lulu odwiedza w więzieniu Bronka. Przypomina mu o dziecku. Wykorzystując osobisty wdzięk, budzi w Bronku chęć do życia i dodaje mu otuchy. Jadwiga otrzymuje instrukcje od Sabiny. Po powrocie do domu jej syn Tomek kaleczy się w rękę i mocno krwawi. Józef pomaga żonie w opatrywaniu chłopca, wtedy też zauważa dwa listy wystające z torebki Jadwigi, których w zamieszaniu nie zdążyła schować. Kierowany zazdrością Józef pod nieobecność żony odnajduje listy ukryte w skrytce w toaletce. Okazuje się, że Jadwiga dostała je od rodziców z Rosji, choć przedtem zapewniała, że oni nie żyją. Józef powiadamia o tym swoich przełożonych, a ci kontrwywiad. Ambroży, służący Olszyńskich, podsłuchuje rozmowę Aleksandra z synem Szczepana. Dowiaduje się prawdy o Aleksandrze i zawiadamia Olszyńskiego, a ten przekazuje sprawę policji. Aleksander zabija Olszyńskiego i ucieka na Wschód. Władek z oddziałem wojska odnajduje ukrywającego się w lesie Szczepana. 08:35 TWARZE SOLIDARNOŚCI - LUDWIK PRĄDZYŃSKI Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Ludwik Prądzyński - jeden z inicjatorów pierwszego strajku w Stoczni Gdańskiej w obronie Anny Walentynowicz. 08:50 HISTORIA POLSKI - PRZED SIERPNIEM BYŁ LIPIEC Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Film opowiada o pierwszych masowych protestach robotniczych w Lublinie w lipcu 1980 roku, które zakończyły się podpisaniem porozumień między władzą a strajkującymi. Lubelski Lipiec, który poprzedził powstanie "Solidarności", miał swoje początki w wieloletniej historii Lublina O roli miasta i jego znaczeniu w historii opowiada ten film i zaproszeni goście. 09:25 PIEŚNI PATRIOTYCZNE Artystyczne/estradowe (widowisko), 29 min, Polska, 1994 Autor: Grzegorz Kościński Wykonawcy: Akademicki Chór Organum, Chór Kameralny Filharmonii Krakowskiej Bohaterami programu są legioniści walczący podczas I wojny światowej w legionach Józefa Piłsudskiego oraz w wojnie polsko - bolszewickiej w latach 1920 - 21. Legioniści mówią o przeżyciach z tamtego okresu, wspominają dawne wydarzenia. Tło muzyczne programu stanowią pieśni legionowe w wykonaniu chóru Organum i Kameralnego Chóru Filharmonii Krakowskiej. Całość zarejestrowano na krakowskim Cmentarzu Rakowickim, gdzie znajdują się kwatery legionowe oraz na wzgórzu wawelskim, gdzie w Krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów spoczywa marszałek Piłsudski. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 10:55 DIABELNE SZCZĘŚCIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Dancewicz Pokolenie ludzi, którzy w szeregach Armii Krajowej walczyli o niepodległość Polski, nazwano pokoleniem Kolumbów. Określenie to wzięło swoją nazwę od pseudonimu jednego z bohaterów książki Romana Bratnego "Kolumbowie Rocznik 20" Stanisława Skiernika pseud. Kolumb. Na postać literackiego Kolumba złożyły się życiorysy dwóch autentycznych postaci. Jedną z nich był Krzysztof Sobieszczański pseud. Kolumb, drugą Stanisław Likiernik pseud. Staszek. Film jest opowieścią o jednym z nich Stanisławie Likierniku. Co dziś robi Kolumb? Jakie były jego wojenne losy, dlaczego uważa, że, jak napisał w swoich wspomnieniach, miał diabelne szczęście. Kim byli i jakie były losy jego kolegów, również opisanych w książce Bratnego: Ola, Zygmunta, Jerzego czy Malutkiego? Jaki jest jego stosunek do powstania warszawskiego? W czasie okupacji niemieckiej Stanisław Likiernik, pochodzący z rodziny zasymilowanych polskich Żydów, każdego dnia ryzykował denuncjację. Przez starszych kolegów nawiązał kontakt z podziemiem, aby w szeregach Kedywu Armii Krajowej brać udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych, łącznie z wykonywaniem wyroków na gestapowcach i konfidentach. W powstaniu warszawskim walczył na pierwszej linii na Woli, Starówce i Czerniakowie, był trzykrotnie ranny, został odznaczony Krzyżem Walecznych. W powstaniu stracił prawie wszystkich swoich przyjaciół z oddziału. Sam w nieprawdopodobny wręcz sposób wielokrotnie uniknął śmierci. Po wojnie, w obawie przed represjami ze strony władz komunistycznych, przez zieloną granicę wydostał się z Polski, unikając prześladowań, jakie spotkały wielu jego kolegów z AK. Osiadł we Francji, gdzie odnalazł ojca oficera Wojska Polskiego zwolnionego z niemieckiego oflagu. W Paryżu ukończył studia, tam zamieszkał na stałe i założył rodzinę. Z perspektywy czasu opowie widzom o swoim życiu. Dla wielu Kolumb jest tylko postacią literacką, dla innych bohaterem filmu Janusza Morgensterna. Niewiele osób ma świadomość, że istnieje naprawdę. Powstanie filmu o losach Stanisława Likiernika jest szansą na przedstawienie losów pokolenia, którego był typowym przedstawicielem i któremu za sprawą Romana Bratnego, wraz z Krzysztofem Sobieszczańskim, dał nazwę. To trochę takjakby spotkać po latach chorążego orszańskiego Kmicica czy mickiewiczowskiego Ordona. Takiej szansy nie można przegapić. 12:30 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 8/13 Serial wojenno - sensacyjny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W Książu na Jorga oczekuje Sauer, ale nie ma odwagi skrzywdzić człowieka, który przybywa tu za zgodą samego Goebbelsa. W podziemnym archiwum Jorg zaczyna poszukiwać depeszy, która umożliwi uruchomienie "Aparatu". Kiedy ją odnajduje, chowa do kieszeni. Nie może oddać jej Niemcom. Globcke każe Natalii wysłać do centrali depeszę, w której jest hasło "Orillo". Wyczerpana torturami Natalia posłusznie wykonuje jego polecenie. Joanna z ulgą przyjmuje wiadomość, że Natalia ponownie zaczęła nadawać. Jednak tknięta złym przeczuciem odkrywa, że w depeszy jest sygnał alarmowy. Domyśla się, że jej córka torturami została zmuszona do współpracy z gestapo. Zerwany został również kontakt z Jorgiem i to w chwilii, gdy do zamku Czocha zbliżają się wojska radzieckie. Brak łączności z Jorgiem może przesądzić o wyniku walki o "Aparat". W tej sytuacji maszynę mogą przechwycić Rosjanie. Groźba jest bardzo realna. Generał Zawieniagin urządza kwaterę w niemieckim zameczku blisko Czochy. Niezrażony klęską spadochroniarzy, zamierza ponowić atak. Czerny i Compaigne lecą na zwiad. Dochodzą do wniosku, że bardzo trudno będzie się dostać do dobrze strzeżonej twierdzy nad jeziorem. Muszą jednak wypełnić rozkaz. 13:30 EDISON - 1/2 (1/2) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Rafael De La Uz Scenariusz: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Wykonawcy: Jan Wilkans Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracyw tragiczny sposób odbiło się jednak na życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była całkowicie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 14:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NIKARAGUA. NATURALNE PIĘKNO (FLAVORS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Nikaragua to państwo w Ameryce Środkowej. Słynie z serdecznych mieszkańców i ciekawej historii. Jej wyjątkowa przyroda to prawdziwe sanktuarium bioróżnorodności. Jeziora i wulkany nadają Nikaragui wyjątkowy charakter. Kilka lat temu ten barwny kraj otworzył się na podróżnych z całego świata. 15:35 DRUGA WOJNA ŚWIATOWA - NIEZNANE HISTORIE - ODC. 1/4 (DIG WORLD WAR TWO) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Matt Gallagher, John Hayes Fisher Scenariusz: Michael Allcock Wykonawcy: Dan Snow (prowadzący) W tej ciekawej serii, dzięki wykopywaniu rozbitych samolotów i uszkodzonych w bitwach czołgów, odkrywaniu tajnych bunkrów i dawno zapomnianych wraków, autorzy rzucają nowe światło na niektóre z najbardziej fascynujących historii drugiej wojny światowej. Osiemdziesiąt lat później często nietknięte artefakty zadziwiają swoim bogactwem, od pól Normandii po wzgórza Monte Cassino we Włoszech. 16:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W GNIEŹDZIE MORSKICH ORŁÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Kiedy kończyła się I wojna światowa lotnictwo z raczkującego niemowlaka wyrosło na groźnego, nowoczesnego wojownika. Samoloty spadały z nieba, zrzucały swój śmiercionośny ładunek i znikały. I o ile na lądzie można się było kryć przed nimi w okopach, o tyle okręty, nawet te najciężej uzbrojone, były wobec maszyn bojowych bezbronne. Nic dziwnego, iż w odrodzonej Polsce lotnictwo morskie rozwinęło się błyskawicznie i już w lipcu 1920 roku zaczęła działać w Pucku baza lotnictwa morskiego. Ta przygoda, którą dziś kontynuujemy, zaczęła się od odkrycia u brzegów Helu lotniczego śmigła. Potem braliśmy udział w skanowaniu dna w miejscu jego spoczynku. Ponieważ aparatura pokazała duże metalowe przedmioty, zapadła decyzja o wydobyciu najpierw silnika. Dziś odwiedzimy ponownie Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego, w tym halę produkcyjną, która pamięta jeszcze produkcję polskich wodnosamolotów oraz miejsce, gdzie generał Józef Haller uroczyście rzucał pierścień, zaślubiając Polskę z morzem. Zaczarowany ołówek Coraz częstej zdarza nam się kłaniać artystom z tej przyczyny, że fotografie wojenne i te o tematyce wojskowej nam nie wystarczają. Szukamy czegoś więcej. Odwiedzamy Jarosława Wróbla artystę malarza, który maluje samoloty z okresu II wojny światowej. 17:20 TWARZE SOLIDARNOŚCI - EDWARD MRÓZ, ADAM PASZKIEWICZ Dysk./wywiad/debata, 13 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Sanok, Sanocka Fabryka Autobusów Autosan, strajk 15 - 18 sierpnia. 17:40 HISTORIA POLSKI - OCHOTNICY ROKU DWUDZIESTEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2007 Reżyseria: Krzysztof Nowak-Tyszowiecki Scenariusz: Krzysztof Nowak-Tyszowiecki Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Film z udziałem ostatnich żyjących uczestników wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku jest powrotem do świata młodości bohaterów i zarazem młodości niepodległej Polski. Jest próbą odtworzenia ducha i stylu tamtej epoki. Został zrealizowany częściowo w konwencji filmu niemego, gdzie rolę komentatora pełnią napisy - hasła propagandowe z roku dwudziestego. Bohaterowie filmu, których średnia wieku wynosi ok. 100 lat zachowali w pamięci precyzyjny, fotograficzny obraz swoich przeżyć podczas wojny i opowiadają o tym w sposób młodzieńczy i refleksyjny. 19:05 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 7/13 - W OKOPACH Serial historyczny, wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Józef wypytuje Jadzię o rodziców. Próbuje sobie wytłumaczyć, że jego podejrzenia to pomyłka. Kontrwywiad ma jednak coraz mniej wątpliwości. Aby się ostatecznie upewnić, przygotowuje fałszywe dane i podrzuca je Jadwidze. Ta przekazuje dokumenty Sabinie. Władek ze swoim pułkiem, żegnany przez Zosię i Teofila, wyrusza na front. Oddział Aleksandra i Tkaczenki przesłuchuje polskiego oficera. Torturowany jeniec podaje rzeczywiste dane o dyslokacji polskich wojsk, ale Tkaczenko jest przekonany, że kłamie. Sowiecki wywiad dostarczył mu inne informacje, spreparowane przez polski kontrwywiad. Bolszewicy przekonani o swojej przewadze, atakują, ale zostają zmuszeni do wycofania się. Dopiero kolejny atak, poprzedzony ostrzałem artyleryjskim, przynosi efekt. Polacy w panice wycofują się. Jadwiga zostaje aresztowana. Na przesłuchaniu przyznaje się do współpracy z sowieckim wywiadem. Twierdzi, że była szantażowana. Grożono jej, że w razie odmowy, zginą jej rodzice. 20:00 POLSKIE 100 LAT - POWRÓT DO EUROPY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Sochacka - Kraśko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Powrot do Europy. Rozwiązanie ZSRR, Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w 1991 roku spowodowało, że jeden biegun polityki światowej przestał istnieć. W nowej sytuacji geopolitycznej określono członkostwo w NATO i strukturach europejskich jako cele strategiczne dla Polski. Sojusz Północnoatlantycki przyjął Polskę, Czechy i Węgry do swojego grona w marcu 1999 roku. Warunki członkostwa w Unii Europejskiej określał traktat akcesyjny z kwietnia 2003 roku. W referendum, które odbyło się w dniach 7 i 8 czerwca 2003 roku, za przystąpieniem do Unii głosowało 77, 5 procent Polaków. 1 maja 2004 roku Polska została członkiem Unii Europejskiej. Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. To kanon wiedzy historycznej pokazujący źródła tożsamości Polaków oraz wydarzenia i procesy, które kształtowały postawy patriotyczne i obywatelskie. Nie są to kroniki lat, ale eseje, dotyczące konkretnych problemów, np. "Gospodarka II Rzeczypospolitej" czy "Emigracja polityczna 1957 - 89, inne odcinki są relacjami o przełomowych momentach naszej historii np.:"Grudzień 1970","Polskie lato 1980". Scenariusze poszczególnych odcinków są wynikiem pracy zespołu najwybitniejszych polskich historyków. Niezwykłe często nigdy niepublikowane wcześniej archiwalne filmy i dokumenty pozwalają nie tylko zrozumieć, ale też poczuć klimat minionych 100 lat. 20:35 WYKLĘTY Film wojenny, 107 min, Polska, 2017 Reżyseria: Konrad Łęcki Scenariusz: Konrad Łęcki Zdjęcia: Karol Łakomiec Muzyka: Szymon Szewczyk Aktorzy: Wojciech Niemczyk, Janusz Chabior, Robert Wrzosek, Marcin Kwaśny, Hanna Świętnicka Scenariusz filmu został oparty na faktach. Historia głównego bohatera została zainspirowana losami jednego z żołnierzy wyklętych, Józefa Franczaka, ps. Lalek. Akcja rozgrywa się w Polsce, w latach 1945 - 1948. To opowieść o żołnierzach zbrojnego podziemia niepodległościowego, walczących z władzą ludową o powojenny kształt Polski. Ludzie, którzy mimo olbrzymiej przewagi resortu bezpieczeństwa, wspieranego przez radzieckie NKWD, walczyli do końca o swoją sprawę. W scenie otwierającej film widz poznaje głównego bohatera jako zaledwie dwulatka. Chłopiec wraz z matką żegna swego ojca, oficera wyruszającego na wojnę polsko - sowiecka. Potem akcja przenosi się do drugiej połowy lat 40. , ubiegłego wieku. Kierownictwo resortu bezpieczeństwa zarządza bezapelacyjną likwidację oddziałów walczących w lesie. Wśród nich jest niezłomny Józef Franczak, ps. Lalek. 23:15 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. DAGESTAN ROSYJSKA REPUBLIKA NA KAUKAZIE Reportaż, 24 min, Polska, 2011 Autor: Barbara Włodarczyk Ulicą idzie młoda dziewczyna. Nagle podbiega do niej mężczyzna i siłą wpycha do samochodu. Zdarzenie widzi kilka osób. Nikt nie reaguje. Wszyscy świadkowie wiedzą, że to porwanie dla ożenku. Tradycja uprowadzeń panien młodych, których rodzice nie chcą się zgodzić na ślub, ma w Dagestanie wielowiekową tradycję. Według oficjalnych danych, Dagestańczycy porywają co roku ponad sto kobiet. Nieoficjalnie - kilka razy więcej. Uprowadzona zwykle nie ma wyboru. Musi wyjść za mąż za porywacza, bo po tym żaden inny mężczyzna już jej nie poślubi. Tradycji nie zdołała wyplenić ani władza radziecka, ani islam. Kaukaz rządzi się swoimi prawami. Bohaterem reportażu jest młody Dagestańczyk, który już trzeci raz organizuje małżeństwo przez porwanie. Chłopak wyjątkowo zgodził się, by filmowała to ekipa "Szerokich torów". Było to niesamowite przeżycie... 23:40 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - BRATOBÓJCZA WOJNA ODC. 2/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Hannah Young, Darren Mitchell, Neil Oliver Dawne szkockie klany to owiani legendą, jedni z najsłynniejszych wojowników w historii. To dzikie plemiona ukształtowane przez surowe i niedostępne góry i doliny Szkocji. W tej fascynującej serii widzowie będą mogli poznać opowieści o bohaterstwie i niegodziwości kultowych postaci Szkocji: Roberta Bruce ’ a czy Mary, królowej Szkotów. Widzowie dowiedzą się, jak zjednoczone klany pokonały największą potęgę militarną Europy, by zdobyć niepodległość Szkocji i jak wykorzystały swoje wpływy, aby obalić władców i zmienić bieg historii. To prawdziwa szkocka gra o tron: epicka walka o władzę, opowiedziana z punktu widzenia zwaśnionych klanów. Odc. 2 Bratobójcza wojna Neil Oliver przedstawia historię klanu Stewart, który stał się królewską dynastią Szkocji. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W GNIEŹDZIE MORSKICH ORŁÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Kiedy kończyła się I wojna światowa lotnictwo z raczkującego niemowlaka wyrosło na groźnego, nowoczesnego wojownika. Samoloty spadały z nieba, zrzucały swój śmiercionośny ładunek i znikały. I o ile na lądzie można się było kryć przed nimi w okopach, o tyle okręty, nawet te najciężej uzbrojone, były wobec maszyn bojowych bezbronne. Nic dziwnego, iż w odrodzonej Polsce lotnictwo morskie rozwinęło się błyskawicznie i już w lipcu 1920 roku zaczęła działać w Pucku baza lotnictwa morskiego. Ta przygoda, którą dziś kontynuujemy, zaczęła się od odkrycia u brzegów Helu lotniczego śmigła. Potem braliśmy udział w skanowaniu dna w miejscu jego spoczynku. Ponieważ aparatura pokazała duże metalowe przedmioty, zapadła decyzja o wydobyciu najpierw silnika. Dziś odwiedzimy ponownie Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego, w tym halę produkcyjną, która pamięta jeszcze produkcję polskich wodnosamolotów oraz miejsce, gdzie generał Józef Haller uroczyście rzucał pierścień, zaślubiając Polskę z morzem. Zaczarowany ołówek Coraz częstej zdarza nam się kłaniać artystom z tej przyczyny, że fotografie wojenne i te o tematyce wojskowej nam nie wystarczają. Szukamy czegoś więcej. Odwiedzamy Jarosława Wróbla artystę malarza, który maluje samoloty z okresu II wojny światowej. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.