TVP Historia Sobota, 22.08.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1584 - zmarł Jan Kochanowski; 1908 - urodził się fotografik Henri Bresson; 1944 - Stalin ponownie odmówił zgody na lądowanie samolotów alianckich na terenach zajętych przez Sowietów; 1955 - ukazał się "Poemat dla dorosłych" Adama Ważyka; 09:00 JANOSIK - ODC. 10/13 - WSZYSCY ZA JEDNEGO Serial przygodowy, 43 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Dwóch zbójników zostaje schwytanych przez hajduków. Na plac, gdzie ma się odbyć egzekucja, wjeżdża oddział wojska. Nagle wybucha pożar. Cesarski oficer zrzuca mundur. Dopiero wtedy nieszczęśni skazańcy rozpoznają Janosika. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ŻEBERKA NA TRZY SPOSOBY Magazyn, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnej swojej wyprawie kulinarnej Karol zaprasza widzów do kwitnących, wiosennych sadów na potrawy z żeberek. Ten rodzaj mięsa był przez lata traktowany w kuchni polskiej trochę po macoszemu, raczej pojawiał się na naszym stole jako dodatek do zup. Ale już w kuchni chińskiej gotowane na parze, duszone czy pieczone na czerwono, w sosach pikantnych czy słodko - kwaśnych zawsze uchodziły za nie lada przysmak. Nie sposób też nie wspomnieć o grillowanych żeberkach z południa Stanów Zjednoczonych podawanych z sosami barbecue. To jedno ze sztandarowych dań, słynnych zwłaszcza w Teksasie. A jak przywrócić należny blask żeberkom spożywanym nad Wisłą? Tym właśnie zajmie się nasz kucharz. Będzie więc rosół na żeberkach wedle złamanego przez Karola polskiego przepisu z XVIII wieku. Ponadto żeberka duszone w piwie, soku z porzeczek i miodku majowym, a także żeberka duszone na grillu z polską wersją sosu barbecue. 10:25 EDISON - 2/2 (2/2) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Rafael De La Uz Scenariusz: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Wykonawcy: Jan Wilkans Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracy w tragiczny sposób odbiło się jednak na jego życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była kompletnie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 11:30 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST. RZYM (ROME’S INVISIBLE CITY) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2015 Scenariusz: Michael Scott Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący) Dr Michael Scott, znawca starożytnej Grecji i Rzymu, prowadzi zespół ekspertów, który, dzięki dostępowi do najgłębszych wykopalisk pod Rzymem i wykorzystaniu najnowszych technik wizualizacji, może dopowiedzieć nieznane wątki z historii najbardziej inspirującego miasta starożytnego świata i niezwykłych ludzi, którzy w nim żyli i tworzyli. Niezwykła panorama Rzymu, tak samo jak kiedyś, w czasach jego budowy, zapiera dech w piersiach. Ale ten kultowy krajobraz miejski to tylko połowa historii. Jest jeszcze inny Rzym, którego nie widziało zbyt wiele osób. Od ogromnych podziemnych kamieniołomów, podziemnych akweduktów, rozległych cystern wodnych po bogato zdobioną świątynię i grobowce oraz skomplikowane windy, drzwi pułapkowe i inne mechanizmy pod Koloseum. Ten film po raz pierwszy ukazuje podziemną historię genialnych Rzymian i to, jak zaplanowali, stworzyli i żyli w swoim wspaniałym mieście ponad dwa tysiące lat temu. 12:30 Z BIEGIEM NILU - ODC. 2/4 (ODC. 2/4) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Fotograf i pisarz Levison Wood marzył o wyprawie wzdłuż Nilu, odkąd był małym chłopcem, podjął więc wyzwanie wędrówki biegiem drugiej najdłuższej rzeki świata. Wyruszył z Rwandy, dawną trasą oficerów armii brytyjskiej przez pustynie, dżungle, sawanny, góry i strefy wojny. Po drodze, żyjąc wśród napotkanych społeczności, poznaje ich życie i zwyczaje. W Rwandzie Levison i jego przewodnik Boston udają się do źródła Nilu. Stamtąd przedzierają się przez gęstą dżunglę i moczary do Tanzanii, gdzie świętują Boże Narodzenie, ozdabiając pobliskie drzewa skarpetkami i kapeluszami. W Ugandzie podróżników niezwykle gorąco wita podekscytowany tłum mieszkańców miast Kasensero i Kampala. W południowym Sudanie Levison zostaje wraz z plemieniem Mundari i ich bydłem na wyspie, gdzie bierze udział w walce zapaśniczej. W ochronie przed komarami musi posmarować włosy krowim moczem i pokryć swoje ciało odchodami krów. W Sudanie Levison spełnia dziecięce marzenia i obozuje w cieniu piramid Meroe. W Egipcie, ostatnim kraju na trasie podróży, Levison zostaje pierwszym człowiekiem, któremu pozwolono wędrować wokół jeziora Nasera. Wreszcie, po zadziwiającej podróży obejmującej ponad 5000 km, 6 krajów, około 7 milionów kroków w ciągu 9 miesięcy, Levison Wood dociera do Morza Śródziemnego. 14:15 MARZYCIELE - OZJASZ THON Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski W 1939 roku w Polsce mieszkało około 3, 5 miliona Żydów. W samej Warszawie ponad 350 tysięcy (30%), czyli więcej niż na terenie ówczesnej Palestyny. Środowiska żydowskie były bardzo zróżnicowane, rożne też były wyobrażenia żydowskiego życia w niepodległej Polsce. Już 12 listopada 1918 roku Józef Piłsudski przyjął delegację środowisk żydowskich, zapewniając, że w nowej Polsce Żydzi otrzymają pełnię praw obywatelskich. Marzeniem Naczelnika Państwa była kontynuacja idei Rzeczpospolitej wielu narodów, w której wszystkie narodowości zamieszkujące Polskę są traktowane równo. Ciekawym środowiskiem polskich Żydów byli tak zwani Galicjanie skupieni wokół krakowskiego Nowego Dziennika. Założycielem dziennika był Ozjasz Thon, poseł do polskiego Sejmu w latach 1919, aż do śmierci w 1936 roku. Przez wiele lat był przewodniczącym Koła Posłów Żydowskich, a w 1925, za rządów Władysława Grabskiego, inicjatorem tak zwanej ugody polsko - żydowskiej. 14:45 SOFIA KOWALEWSKA. DYLEMATY WIELKIEJ KOBIETY (SOFIA KOWALEWSKA. DYLEMATY WIELKIEJ KOBIETY) Film dokumentalny, 52 min, Białoruś, 2017 Reżyseria: Wladimir Bokun Scenariusz: Wladimir Bokun Portret wybitnej kobiety, która jako pierwsza kobieta w XIX wieku została profesorem matematyki na Uniwersytecie w Sztokholmie. Odkryciem filmu stało się jej pochodzenie. Urodziła się w prowincji witebskiej, jej nazwiskiem panieńskim było Korwin - Krukovskaya, sama nauczyła się polskiego i opisała swoje korzenie w utworach literackich, podkreślając przynależność jej przodków do Rzeczypospolitej. 17:00 ZAMOJSKI FESTIWAL FILMOWY "SPOTKANIA Z HISTORIĄ" - STUDIO FESTIWALOWE - DZIEŃ 3 Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Magda Kołodziejczyk Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca) Studio festiwalowe tym razem w kinie "Stylowy" w Zamościu, gdzie zaprezentujemy filmy, zgłoszone na 8. Zamojski Festiwal Filmowy "Spotkania z Historią". Będzie to też miejsce spotkań z twórcami, organizatorami festiwalu, jurorami, gospodarzami miasta oraz gośćmi festiwalowymi. Rozmówcy: Piotr Legutko - dyrektor TVP HISTORIA, Stanisław Królak - przewodniczący jury, organizator festiwalu (TVP Historia), Leszek Wiśniewski - reżyser, juror, Małgorzata Bzówka - wiceprezydent Zamościa, Wojciech Brykner - Stowarzyszenie Zamość 1920 w związku z rekonstrukcją obrony Zamościa 1920 (22.08.2020), Łukasz Jemioła - muzyk, wokalista. 17:30 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 1 Magazyn, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) "Kuchnia Jagiellonów" jest cyklem, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup i wypieków. Jej tajemnice przybliży widzom Łukasz Modelski. W pierwszym odcinku Łukasz Modelski ugotuje: wykwintną polewkę z drobiu z cynamonem, flaki godne królewskiego stołu, którym bliżej do trippa fiorentina - klasyki kuchni florenckiej - niż naszych polskich flaków, a na deser zafunduje pudding ryżowy na mleku migdałowym. 18:00 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 2/7 - BURSZTYNOWE SERCE Serial sensacyjny, 51 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Stefan Friedman, Igor Kujawski, Ewa Skibińska, Emil Karewicz, Stanisław Michalski, Wiktor Sadecki, Zdzisław Wardejn, Jan Tesarz, Bronisław Wrocławski Faszyści przygotowują się do objęcia władzy w Wolnym Mieście Gdańsku. Tymczasem duże szanse na objęcie stanowiska burmistrza ma socjaldemokrata Wagner. Faszyści zamierzają zlikwidować Wagnera, a w czasie zdobywania potrzebnej im do tego broni zabijają Groshopfa, starego przyjaciela ojca Bednarskiego. Detektyw rozpoczyna śledztwo. Komisarz Hagemann twierdzi, że zabójcą jest polski student, Leszek Borowski, a jednym z dowodów przeciwko niemu jest bursztynowe serduszko - własność zmarłej matki Leszka. Bednarski stara się wyjaśnić tę sprawę. 19:05 GIGANCI HISTORII - ODC. 2 BITWA O ANGLIĘ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jeszcze nigdy w historii ludzkich konfliktów tak wielu nie zawdzięczało tak dużo tak nielicznym. Co miał na myśli Winston Churchill, mówiąc te słowa? Tematem rozgrywki Gigantów historii jest tym razem Bitwa o Anglię! 20:00 LUDOBÓJSTWO ORMIAN (ARMENIAN GENOCIDE) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2018 Reżyseria: Andrew Goldberg Scenariusz: Andrew Goldberg Wykonawcy: Julianna Margulies, Ed Harris, Natalie Portman, Orlando Bloom Podczas I wojny światowej Imperium Osmańskie dopuściło się jednego z największych ludobójstw w historii - ludobójstwa zamieszkującej je mniejszości ormiańskiej. Ponad milion Ormian straciło wówczas życie w wyniku egzekucji i prześladowań. Akcja ludobójcza rozpoczęła się 24 kwietnia 1915 roku aresztowaniem, i w większości wymordowaniem, przedstawicieli ormiańskiej inteligencji. Następnym krokiem było przesiedlenie społeczności ormiańskiej, z kolejnych rejonów Turcji, do Mezopotamii i Syrii. Wiązało się to wielotygodniowymi marszami przez pustkowia i pustynie, w czasie których przesiedleńców mordowano, rabowano i torturowano. Do dziś Turcja odmawia uznania tych masowych mordów za ludobójstwo. Film "Ludobójstwo Ormian", produkcja zdobywcy nagrody Emmy, Andrew Goldberga, pokazuje kompleksową historię ludobójstwa Ormian: wydarzenia poprzedzające I wojnę światową, jej przebieg, ale i rozwój sytuacji po wojnie, do czasów współczesnych, w których Turcja w dalszym ciągu neguje ludobójczy charakter tych mordów. W filmie udział wzięli uznani badacze, w tym pochodzenia tureckiego, tacy jak: Peter Balakian, Samantha Power, Ron Suny, Taner Akcam, Halil Berktay czy Israel Charny. W roli narratora wystąpiła Julianna Margulies, a historię opowiadają Ed Harris, Natalie Portman, Laura Linney i Orlando Bloom. 21:10 CUD WISŁY - ODC. 5 Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tadeusz Łysiak, Maciej Pawlicki, Jarosław Rybicki Scenariusz: Maciej Pawlicki, Tomasz Łysiak Wykonawcy: Tomasz Łysiak Bitwa, która zmieniła losy świata. Postawiła tamę bolszewickiemu najazdowi, którego celem - według planów Lenina i Trockiego "po trupie pańskiej Polski" - miała być cała Europa. A potem cały świat. Podobnie jak inne najważniejsze bitwy w dziejach powszechnych, winna zajmować odpowiednie miejsce w świadomości nie tylko Polaków, ale także całego świata, stojąc obok Maratonu, Wiednia czy Lepanto w gronie najdonioślejszych wydarzeń w dziejach świata. 21:40 DYNASTIA TUDORÓW - ODC. 2 (TUDORS, THE, EP. 2) SErial historyczny, 52 min, Irlandia/Kanada/USA, 2007 Autor: Michael Hirst Reżyseria: Charles Mcdougall Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Nick Dunning Henryk VIII rozważa podpisanie porozumienia z królem Francji. Zważywszy na temperamenty obydwu monarchów, może się to okazać niezwykle trudne. Tymczasem nową kochanką Henryka VIII zostaje Maria Boleyn, siostra Anny. Król jednak szybko się nią nudzi. 22:40 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - SULEJMAN WSPANIAŁY (SULEIMAN THE MAGNIFICENT) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphane Bern (prowadzący) Filmowa opowieść o XVI - wiecznym władcy Imperium Otomańskiego - sułtanie Sulejmanie Wielkim, zwanym także Wspaniałym, który rządził Turcją przez 46 lat, czyniąc z niej potęgę militarną i gospodarczą. Udało mu się skutecznie zreformować armię, administrację i prawo. Jako człowiek renesansu był miłośnikiem sztuki i architektury oraz namiętnym kochankiem. Ukochaną kobietą jego życia była żona Roksolana, niewolnica z terenów Ukrainy. Ciemną stroną jego charakteru i rządów były liczne zbrodnie, dokonywane nie tylko na wrogach, ale i na własnej rodzinie, nie wykluczając dzieci i wnuków, a także na przyjaciołach. Na tym przykładzie lepiej poznajemy, jak straszną doktryną był islam i na co zezwalało tureckie zwyczajowe prawo. 00:20 PRAWDZIWE MĘSTWO (TRUE GRIT) Western, 105 min, USA 2010 Reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen Aktorzy: Jeff Bridges, Hailee Steinfeld, Matt Damon, Josh Brolin, Barry Pepper Remake filmu Henry’ego Hathawaya pod tym samym tytułem z 1969 roku. 10 nominacji do nagrody Oscara, w tym m.in.: dla najlepszego filmu, a także za reżyserię, scenariusz, kostiumy, zdjęcia oraz za kreacje aktorskie dla Jeffa Bridgesa i 14 - letniej wówczas Hailee Steinfeld. Czternastoletnia córka zamordowanego Franka Rossa, Mattie Ross (Hailee Steinfeld), zrobi wszystko, aby pomścić swego ojca. Postanawia dopaść zabójcę i postawić go przed sądem. Dziewczyna zatrudnia człowieka o prawdziwie mocnym charakterze - Reubena J. "Roostera" Cogburna (Jeff Bridges), który ma jej pomóc w schwytaniu Toma Chaneya. Ubija z nim interes, choć wszyscy przestrzegają ją przed tym pijaczyną i awanturnikiem. Ale Mattie wierzy w powodzenie misji. Postanawia też towarzyszyć mu w polowaniu na mordercę. Mimo początkowego sprzeciwu "Koguta", udaje się jej go przekonać i wyrusza z nim w pełną niebezpieczeństw wyprawę. Mattie zyskuje także drugiego sojusznika, młodego rewolwerowca La Boeufa, który liczy na wysoką nagrodę. Obieżyświat z Teksasu jest przekonany, że uda mu się wykorzystać Cogburna do własnych interesów. Ponadto chce zaimponować pewnej majętnej pannie i doprowadzić do skazania Chaneya. Ślad wiedzie w sam środek ziem Indian, gdzie niezwykła trójka tropicieli przeżyje wiele przygód i napotka liczne niespodzianki. Bohaterowie przejdą najcięższe próby charakteru i wytrwałości, wykazując przy tym tytułowe prawdziwe męstwo. 02:10 RADOSŁAW Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2016 Reżyseria: Małgorzata Brama Bohaterem filmu jest legendarny dowódca Powstania Warszawskiego urodzony w 1896 roku we Lwowie Jan Mazurkiewicz. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach. Po jej zakończeniu na stałe związał się z armią. W sierpniu 1939, przed wybuchem II wojny światowej, był w sztabie Grupy Operacyjnej Dywersji. W połowie września 1939 w Stanisławowie założył Tajną Organizację Wojskową. Po jej połączeniu w marcu 1943 z "Kedywem" - Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej - został zastępcą szefa organizacji, pułkownika Augusta Emila Fieldorfa, ps. "Nil", a 1 lutego 1944 objął dowództwo Kedywu. W Powstaniu Warszawskim dowodził zgrupowaniem (nazwanym od jego pseudonimu Radosław), w skład którego wchodziły oddziały: Broda 53, Zośka, Parasol, Miotła, Pięść i Czata 49. Przeszedł szlak bojowy od Woli, poprzez Stare Miasto, ewakuację kanałami, na Czerniaków i ponownie kanałami na Mokotów. Został poważnie ranny 11 sierpnia, w czasie walk w rejonie ulic Okopowej i Stawki. 2 października 1944 został awansowany na pułkownika. Po kapitulacji kontynuował działalność konspiracyjną, a po rozwiązaniu Armii Krajowej został delegatem na Obszar Centralny Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. 1 sierpnia 1945, w pierwszą rocznicę wybuchu powstania, został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Zwolniony po miesiącu, stanął na czele tzw. Centralnej Komisji Likwidacyjnej AK. 8 września 1945 zwrócił się do AK - owców z apelem o ujawnienie się i skorzystanie z amnestii. 4 lutego 1949 został ponownie aresztowany. Poddano go długotrwałemu śledztwu, próbując wymusić zeznania obciążające gen. Fieldorfa "Nila". 16 listopada 1953 został skazany na karę dożywotniego więzienia. Na wolność wyszedł w wyniku amnestii w 1956, a rok później został zrehabilitowany. Zmarł 4 maja 1988. [cyt: Rafał Pawłowski Portal filmowy"Kręci się"] 02:55 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 22 Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohaterka tego odcinka: Izabela Horodecka.