TVP Historia Środa, 26.08.2020 Zmiany z dnia 26.08.2020 w stosunku do raportu z dnia 13.08.2020 (dodano pozycję programową) 08:10 POLSKIE 100 LAT - OPÓR KULTURY 1945 - 1989 Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Weychert Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski - od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Odcinek 42, pod tytułem "Opór kultury 1945 - 1989", obejmuje okres planowego wyniszczenia polskiej inteligencji przez okupantów - Niemców, a następnie Sowietów. Pokazuje instalację nowej władzy w Polsce, aż do upadku reżimu w 1989 roku. Narrator prowadzi widza poprzez fakty ilustrujące świadome ograniczenie wolności, zadekretowany socrealizm oraz narzucenie cenzury, jej oddziaływanie na różnego rodzaju przejawy twórczości, dziedziny sztuki i kultury. Równolegle film opowiada o zmaganiach i oporze wybitnych polskich twórców kultury w obliczu totalitarnej władzy. Przykładem jest wybitny polski malarz Władysław Strzemiński skazany na niebyt przez stalinowskiego urzędnika. (dodano pozycję programową) 08:45 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - HISTORIA WEDŁUG JACKA - MURY Teledysk, 7 min, Polska, 2019 Scenariusz: Anna Kwiatkowska, Urszula Dubowska, Witold Majka Zdjęcia: Kamil Hasiuk Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski W odcinku przypominamy historię powstania "Murów", której pierwowzorem był utwór "L’Estaca", czyli "Słup" napisany w 1968 roku przez katalońskiego barda i antyfrankistowskiego działacza Lluisa Llacha i Grande. Jacek Kaczmarski usłyszał płytę Lacha w grudniu 1978 roku. Do melodii napisał słowa. "Mury" dały tytuł programowi artystycznemu wykonywanemu przez Jacka Kaczmarskiego, Przemysława Gintrowskiego i Zbigniewa Łapińskiego w Teatrze na Rozdrożu. Piosenka, wkrótce stała się pieśnią Solidarności, a jej refren sygnałem dźwiękowym Radia Solidarność. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 10:40 ODTAJNIONE POWSTANIE Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Reżyseria: Stanisław Kalisz Poruszający temat powstania w Sejnach 1919 roku. Ten zapomniany fragment polskiej historii dotyczy skomplikowanych relacji polsko - litewskich: procesu kształtowania się granic po zakończeniu I Wojny Światowej. Na terenie południowej Suwalszczyzny w sierpniu 1919 roku doszło do walk pomiędzy Polakami i Litwinami. Film relacjonuje przebieg Powstania Sejneńskiego i prezentuje na ten temat różne opinie historyków. Przedstawia również zapis odsłonięcia pomnika Powstania Sejneńskiego. Jednym z najważniejszych motywów filmu jest dążenie mieszkańców Sejn, aby odkrycie prawdy o powstaniu służyło budowaniu pojednania polsko - litewskiego. (dodano pozycję programową) 11:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1789 - podpisano Deklarację Praw Człowieka i Obywatela; 1883 - nastapił wybuch wulkanu Krakatoa; 1956 - w 300. rocznicę ślubów lwowskich Jana Kazimierza, na Jasnej Górze nastąpiło odnowienie tych ślubów i zawierzenie Maryi losów Polski - został odczytany nowy akt ślubowania, który ułożył uwięziony wówczas pymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński; (zmodyfikowano opis: Omówienie) 17:40 HISTORIA POLSKI - PANNA MADONNA LEGENDA TYCH LAT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Janusz Chodzewicz Wykonawcy: Ewa Demarczyk, Andrzej Zarycki, Zygmunt Konieczny, Andrzej Lipiński, Ryszard Wolański, Piotr Skrzynecki, Zbigniew Preisner, Krystyna Zachowicz, Leszek Długosz, Jan Błoński, Joanna Ronikier Olczak Film dokumentalny o Ewie Demarczyk. Wypowiadają się o niej osoby, które ją "stworzyły" i wykreowały: Leszek Długosz, Zygmunt Konieczny, Jan Zybler. Program przeplatany jest archiwaliami z występów artystki podczas festiwali w Sopocie i Opolu oraz Teatru Żydowskiego w Warszawie. (dodano pozycję programową) 21:00 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - CUD NAD WISŁĄ Teledysk, 9 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Włodzimierz Lenin zadecydował o rozpoczęciu wojny z Polską, która po stu dwudziestu trzech latach zaborów odzyskała niepodległość, już w listopadzie 1918 roku. Do pierwszego starcia doszło w lutym kolejnego roku. Walki trwały do października. Bolszewicy zgodzili się na pokojowe rokowania, by wzmocnić swoje wojska walczące na innych frontach. Starcie z Polakami chcieli odroczyć o kilka miesięcy. Było ono jednak nieuniknione. Pomiędzy Rzeczpospolitą a bolszewicką Rosją, nieuznawaną z resztą na arenie międzynarodowej, nie została wytyczona granica państwowa. Kwestią sporną były ziemie pomiędzy wschodnią granicą Kongresówki a granicą Rzeczpospolitej Obojga Narodów sprzed rozbiorów. Ponadto bolszewicy planowali ideologiczną ekspansję na Zachód. 4 lipca 1920 roku ruszyła ofensywa dowodzona przez Michaiła Tuchaczewskiego, której celem było zdobycie Warszawy. Armia Czerwona postępowała szybko i trzynastego sierpnia przypuściła szturm na stolicę Polski. Decydująca bitwa rozegrała się na przedpolach miasta. Po początkowych sukcesach Rosjan Polacy przegrupowali siły. 15 sierpnia odzyskali Radzymin i utracone wcześniej pozycje. Polskie oddziały zdobyły także sztab czwartej armii rosyjskiej w Ciechanowie, przejęły radiostację i uniemożliwiły Sowietom łączność z dowództwem. 16 sierpnia Józef Piłsudski wyprowadził kontruderzenie znad rzeki Wieprz, które przełamało obronę radziecką w okolicy Kocka i Cycowa. Dzięki temu Polacy zaatakowali tyły wojsk rosyjskich nacierających na Warszawę. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen. 19 sierpnia rozpoczął się pościg za umykającymi oddziałami rosyjskimi. Bitwa Warszawska uznana została za jedną z przełomowych w historii świata. Powstrzymała ekspansję komunistów na Europę zachodnią i zadecydowała o zachowaniu przez Polskę niepodległości. W Bitwie Warszawskiej zginęło 4, 5 tysiąca polskich żołnierzy, 22 tysiące zostało rannych. (dodano pozycję programową) 22:15 Z WIDOKIEM NA WAWEL - O KSZTAŁT RZECZYPOSPOLITEJ Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) W tym odcinku: Jaki kształt terytorialny ma przyjąć państwo, które na długo zniknęło z map politycznych. Co powinno decydować o przebiegu jego granic decyzja mocarstw, wyrażona głosowaniem wola mieszkańców czy siła militarna? W programie historycy przypominają początki Drugiej Rzeczypospolitej właśnie pod tym kątem. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINIENI BEZ WIEŚCI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ Zaginieni bez wieści Gdy opis wojny przechodzi na wyższe szczeble uogólnienia, znikają twarze i nazwiska, a pojawiają się pułki i dywizje. A gdy po śmierci żołnierza umiera także wszelka pamięć, nieznany żołnierz staje się zaginionym bez wieści. Ludzie zgłaszają nam często, że w ich okolicy znajduje się taka bezimienna mogiła. W ten sposób powstała cała mapa cmentarzy z roku 1920. Armia polska, cofając się przed bolszewikami i idąc ku Warszawie, zostawiała po drodze swoich poległych. Chowali ich miejscowi. A my z doświadczenia wiemy, że telewizyjna opowieść o odkryciu zapomnianej żołnierskiej mogiły uruchamia lokalną pamięć. Tak też było i tym razem we wsi Guty - Bujno. 2/ Achillesa narodziny powtórne Achilles to bardzo szczególna dla nas broń. Amerykański niszczyciel czołgów świetnie spisywał się w bojach Dywizji Pancernej generała Maczka i w 2. Korpusie Polskim. Kiedy umilkły wystrzały, część tego wyposażenia trafiła z Europy na fronty wojen toczonych w różnych zakątkach świata, a część po prostu zezłomowano. Egzemplarz, o którym dziś opowiemy, stanął na poligonie w Belgii, gdzie wypatrzyli go polscy miłośnicy historii.