TVP Historia Piątek, 28.08.2020 Zmiany z dnia 26.08.2020 w stosunku do raportu z dnia 13.08.2020 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 09:05 POLSCY POGROMCY ENIGMY Magazyn, 15 min, Polska, 2018 Reportaż opisuje wkład polskich kryptologów w złamanie kodu niemieckiej maszyny szyfrującej Enigmy. Ze względu na uwarunkowania historyczne rola polskich matematyków (Rejewskiego, Zygalskiego, Różyckiego) w procesie rozszyfrowania zagadki Enigmy była uporczywie pomijana i bagatelizowana przez historyków i popkulturę anglosaską. Powstanie reportażu wiąże się z promocją książki sir Dermota Turinga (bratanka Alana Turinga) pt. "XYZ. Prawdziwa historia złamania szyfru Enigmy" (X, Y & Z: The real story of how Enigma was broken). Wśród wielu wątków praca ta koncentruje się także na aspekcie polskim, podkreślony jest fakt, że bez dokonań naszych naukowców złamanie algorytmu niemieckiej maszyny szyfrującej byłoby niemożliwe. W reportażu o roli polskich matematyków opowiadają głównie Anglicy, a swoistym narratorem jest sir Dermot Turing, bratanek Alana Turinga. Dermot Turing przyjechał też do Warszawy, by odwiedzić miejsca, w których pracowali polscy kryptolodzy. (dodano pozycję programową) 13:05 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - WARSZAWIANKA Reportaż, 15 min, Polska, 2013 Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Dariusz Miliński Spotkanie z Hanną Szczepanowską, osobą pełną energii, ciągłej chęci działania dla Polski. Jej życie, wspomnienie ojca, domu rodzinnego są świadectwem i obrazem przedwojennej inteligencji warszawskiej. Dziś Pani Hanna jest nadal pełna siły, młodzieńczej energii, współpracuje z młodymi, ze środowiskami harcerskimi, z historycznymi grupami rekonstrukcyjnymi, z ludźmi, którzy robią coś bezinteresownie dla odnowy ducha polskiego, jak to pięknie nazwała. Hanna Szczepanowska - piękna karta całej rodziny warszawskiej od pokoleń. Harcerka w Powstaniu Warszawskim, potem wywieziona do Ravensbruck. Jest tą dziewczynką ze zdjęcia przedstawiającego wyzwolenie obozu przez Dywizję gen. Maczka. To ona stoi na placu w za dużym wojskowym płaszczu i salutuje dumnie przed czołgiem polskich wyzwolicieli. Namacalny dowód, kto wyzwolił obóz w Ravensbruck. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:35 TEATR HISTORII - PAMIĘTNIK Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł Krzemiński Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii" łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem we wprowadzeniu do spektaklu "Pamiętnik z Powstania Warszawskiego" wg prozy Mirona Białoszewskiego, gośćmi dr. Mikołaja Mirowskiego (Muzeum Historii Polski) są dr Paweł Ukielski (wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego) i dr Mateusz Werner (filozof kultury, krytyk filmowy). W rozmowie podjęte zostają m.in. wątki dotyczące biografii autora, politycznych kontekstów związanych z Powstaniem oraz społecznej recepcji utworu w czasach pierwszego wydania i obecnie. Sztuka jest adaptacją dzieła Mirona Białoszewskiego pod tym samym tytułem. Książka jest bardzo ważnym dokumentem opisującym wybuch Powstania Warszawskiego i dzieje ludności cywilnej stolicy, będącym kronikarskim zapisem życia codziennego w mieście ogarniętym powstaniem. Miron Białoszewski był naocznym świadkiem tamtych wydarzeń. Opisuje suche, brutalne fakty, bez heroizowania postaci i wydarzeń. Skupia się na beznamiętnym, chłodnym opisie klaustrofobicznego życia w piwnicach, na podwórkach i przy polowych kuchniach. Dokumentuje cierpienie, które ukazuje jako heroizm nieheroiczny. Dzieło Białoszewskiego jest materiałem źródłowym tamtych wydarzeń, dokonanym przez literata i poetę. Na szczególną uwagę zasługuje język oraz zastosowanie odwróconej symboliki, np. w opisywanych okolicznościach dom staje się pułapką, piwnica - więzieniem, itp. Szczególnego znaczenia nabierają także przedmioty z życia codziennego: łyżka, chleb. Wojna ukazana jest bez wielkich metafor i wybitnego heroizmu. Maria Zmarz - Koczanowicz, jako dokumentalistka, nic nie zmieniała w adaptacji literackiego pierwowzoru. Spektakl idzie w stronę zdemitologizowania wojny jako pola dla bohaterów, ukazuje zaś dolę cywilów, dla których najważniejsze jest, jak przeżyć i uratować rodzinę. W latach 70. , gdy w dekadzie Gierka rozpoczął się proces przywracania pamięci o Powstaniu Warszawskim oraz jego publiczne heroizowanie, "Pamiętnik..." Białoszewskiego szedł pod prąd oficjalnemu stanowisku komunistycznych władz. Obecnie traktuje się go jako ważny, źródłowy dokument historyczny wpisujący się mocno w niekończącą dyskusję o zasadności wybuchu Powstania, choć sam Białoszewski traktował ten utwór głównie jako zapis własnych przeżyć, część jego biografii oraz wyraz mierzenia się z powstańczą traumą. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:50 PAMIĘTNIK Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Spektakl, 67 min, Polska 2004 Autor: Miron Białoszewski Reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz Adaptacja TV: Maria Zmarz - Koczanowicz i Tadeusz Sobolewski Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Scenografia: Barbara Kędzierska Występują: Adam Woronowicz (Miron), oraz: Anna Gryszkówna, Grażyna Zielińska, Monika Krzywkowska, Teresa Branna, Krzysztof Janczar, Paweł Małaszyński, Ewa Bułhak, Maria Robaszkiewicz, Marta Chodorowska, Marek Kępiński, Beata Fudalej, Teresa Marczewska, Maciej Szary, Katarzyna Stanisławska, Barbara Baryżewska, Marcin Hycnar, Magdalena Różczka, Jerzy Łapiński, Mirosław Konarowski, Anna Grycewicz, Dorota Nowakowska, Marek Jaromski, Michał Brejtenwald, Paweł Łukaszewicz "Pierwszego sierpnia we wtorek 1944 roku było niesłonecznie, mokro, nie było za bardzo ciepło. W południe chyba wyszedłem na Chłodną - moja ulica wtedy, numer czterdzieści - i pamiętam, że było dużo tramwajów, samochodów, ludzi i że zaraz po wyjściu na rogu Żelaznej uświadomiłem sobie datę - pierwszy sierpnia - i pomyślałem chyba słowami: pierwszy sierpnia - święto słoneczników.." Narrator spektaklu, podobnie jak autor "Pamiętnika z Powstania Warszawskiego" nie szedł z visem na tygrysa, nie szturmował PAST - y ani elektrowni na Powiślu, nie nosił na powstańcze pozycje amunicji i butelek z benzyną, nie dostarczał dowódcom meldunków. Dwudziestodwuletni student polonistyki tajnego UW (róg Świętokrzyskiej i Jasnej, na drugim piętrze) nie należał do zbrojnej konspiracji i nie brał udziału w boju. Z setkami tysięcy warszawiaków dzielił euforię pierwszych starć i radość z pierwszych, nieliczych sukcesów żołnierzy podziemia, a potem, jak większość cywilów, pragnął już tylko przetrwać - choć nie za każdą cenę - koszmar okrutnych walk toczonych w ludnym mieście z nierównie silniejszym wrogiem. Tak jak setki tysięcy mieszkańców stolicy, lepiej od heroicznej scenerii redut i barykad poznał mroczny świat podwórek - studni, piwnic, improwizowanych schronów, kanałów i ukrytych przejść przebitych w suterenach kamienic. I podobnie jak rzesze warszawiaków - niekombatantów, toczył ciężką walkę z głodem, pragnieniem i strachem, codzienną walkę o w miarę bezpieczny kąt, odrobinę pożywienia, wiadro wody. O życie. "Pamiętnik z Powstania Warszawskiego" Mirona Białoszewskiego ukazał się drukiem w 1970 roku. Dopiero ta publikacja, uhonorowana nagrodą ministra kultury i sztuki drugiego stopnia, zwróciła uwagę szerszej publiczności na znanego dotąd tylko nielicznym autora paru tomików wierszy. Obiorców ujmowały szczerość i bezpośredniość przekazu, a także język dzieła - prosty, naturalny, potoczny, jakże inny od słownictwa używanego tradycyjnie do opiewania bohaterskich, acz przegranych zrywów wyzwoleńczych i innych narodowych klęsk. Owa prostota i "zwyczajność" języka narratora, zderzona z drastycznością i dramatyzmem archiwalnych materiałów filmowych ilustrujących spektakl, robi na widzach niezwykłe wrażenie i dziś, sześćdziesiąt lat po wybuchu Powstania, w prawie trzy i pół dekady po wydaniu "Pamiętnika". (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OD JUTRA NA OBCZYŹNIE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Od jutra na obczyźnie Dziś naszą wyprawę zaczynamy od podkrakowskich Staniątek. 800 lat historii zamkniętej za murami klasztoru sióstr benedyktynek. Sprowadził nas tu jeden z najsmutniejszych momentów w historii Polski: upadek Powstania Listopadowego i gorycz Wielkiej Emigracji. Klasztor, skromna z zewnątrz świątynia z czerwonej cegły, ma dziś wnętrze zapierające dech w piersiach. Ale naszym celem jest dziś klasztorna biblioteka. Znajduje się tu pierwszy tom kroniki staniąteckiej z czasu Powstania Listopadowego, a w niej interesująca nas opowieść o korpusie ułanów Karola Różyckiego i jego szlaku bojowym.