TVP Historia Niedziela, 13.09.2020 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1321 - zmarł Dante Alighieri; 1944 - oddziały sowieckie dotarły do przedmieść warszawskiej Pragi; 1981 - KOK podjął decyzję o przygotowaniach do stanu wojennego; 1996 - zmarł Wiktor Woroszylski; 06:50 KALKUTA MATKI TERESY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz: Piotr Kot Bieda, ubóstwo, handel ludźmi, pogarda i odrzucenie - to nierzadko rzeczywistość Kalkuty. Na tej płaszczyźnie swoją misję buduje Kościół poprzez różnorakie instytucje. Wsparciem służą salezjańskie ośrodki misyjne, szkoły, punkty wsparcia. Od kilkudziesięciu lat pomocną dłoń do potrzebujących wyciągają także Misjonarki Miłości ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości św. Matki Teresy z Kalkuty, realizując swe dzieła w kilku ośrodkach Kalkuty. Materiał filmowy jest odzwierciedleniem działalności Kościoła pośród biednych Kalkuty - dzieł prowadzonych przez księży salezjanów i Misjonarki Miłości. 09:10 ZMIENNICY - ODC. 4/15 - TYPOWA LOGIKA DAMSKO - MĘSKA Serial komediowy, 57 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Mieczysław Hryniewicz, Irena Kwiatkowska, Witold Dębicki, Jan Englert, Adam Ferency, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Jerzy Kozakiewicz, Bronisław Pawlik, Zdzislaw Wardejn, Andrzej Szejnach, Paweł Galia i inni Prezes Koniuszko namawia Kasię, by dolepiła sobie wąsy, ubrała po męsku i zdała egzamin na prawo jazdy jako jego syn. Dziewczyna początkowo wyraża zgodę, ale w ostatniej chwili wycofuje się. Przebiera się jednak jeszcze raz i z papierami Mariana Koniuszki dostaje angaż w MPT, gdzie wcześniej odesłano ją z kwitkiem, gdyż była kobietą. Ze względu na przedłużający się pobyt pana Stanisława w szpitalu, Kasia zostaje zmiennikiem Jacka. Ten wszakże popada w tarapaty. Nocą odwozi pijanego Mroczkowskiego - zastępcę Koniuszki - w towarzystwie prostytutki. Gdy rano Mroczkowski budzi się z alkoholowego snu, znajduje w wannie trupa kobiety. 10:15 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - Z ŻUŁAWSKIEGO MLEKA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy na Żuławy. Mało kto wie, że począwszy od XVI wieku osadnicy z Holandii wydzierali morzu te niegościnne, niszczone przez liczne powodzie tereny. I stworzyli tu otaczany przez system kanałów odwadniających kraj zielonych pastwisk płynących mlekiem. Do dziś można zobaczyć pasące się na soczystej trawie liczne krowy. Z ich doskonałego mleka tutejsza mleczarnia oferuje mleko, mleko zsiadłe, jogurty, kefiry i wiele innych smakowitych wyrobów. I ta obfitość żuławskich mlecznych wyrobów skłania Karola do odpowiedzi na pytanie: czy zupy mleczne, które wielu pokoleniom Polaków nie kojarzą się dobrze z okresu przedszkola czy szkoły mogą być atrakcyjne i smakowite? Odpowiedzią na to pytanie będą potrawy przygotowane przez Karola Okrasę: 1/ Zupa mleczna doprawiona masłem ze szparagami i serem; 2/ Zupa z mleka inspirowana zapomnianym już przepisem na zupę nic; 3/ Biały chłodnik ze śmietankowym jogurtem i kwaśnym mlekiem, suto okraszony serem. 10:50 SREBRNY LEW - WĘDRÓWKI PO BYSTRZYCY KŁODZKIEJ Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2011 Reżyseria: Marcin Bradke, Maciej Kieres Scenariusz: Marcin Bradke Inscenizowana historia Bystrzycy z udziałem grup rekonstrukcji historycznej. O mieście i atrakcjach okolicy opowiada dr Piotr Oszczanowski, historyk sztuki. Jest to opowieść o historii, architekturze, o rozwoju kurortów i uzdrowisk (Długopole Zdrój) oraz turystyki. 12:45 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AFRYKA. ODC. 1/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 1. Afryka to miejsce narodzin człowieka. Od dwustu tysięcy lat jest domem naszego gatunku. Można pomyśleć, że znajduje się tu od zawsze, ale to nieprawda. Naukowcy odkrywają zdumiewającą historię tego kontynentu. Kto wie, gdzie szukać, znajdzie tu wiele wskazówek co do burzliwej przeszłości tego lądu. Oderwana od dawnego superkontynentu Pangei, doświadczyła działania ogromnych sił geologicznych, które zmieniły ją nie do poznania. W ten sposób ukształtowały się wszystkie atrybuty współczesnej Afryki - jej świat zwierząt, jej bieda i bogactwo, a nawet starożytne cywilizacje. Obecnie Afryka stoi na progu jeszcze większych zmian, gdyż siły, które ją stworzyły, mogą ją wkrótce zniszczyć. Historia Afryki, jaką znamy, zaczyna się w jednym z jej najpiękniejszych miejsc w Wodospadach Wiktorii. Sto osiemdziesiąt milionów lat temu w tym miejscu było piekło na Ziemi. Na powierzchnię wydostało się nawet milion kilometrów sześciennych lawy. Lawa unicestwiła życie na dużej powierzchni. Jednak nie mówimy o zniszczeniu, a o narodzinach Afryki, bo wcześniej nie było Afryki i innych kontynentów. Na Ziemi istniał jeden superkontynent Pangea. W wysokich górach i na rozległych pustyniach panowały ekstremalne warunki. Erupcje w okolicy dzisiejszych Wodospadów Wiktorii oznaczały koniec superkontynentu. Wtedy narodziła się Afryka. Natomiast życie dało jej coś, co znajdowało się głęboko we wnętrzu. Pod superkontynentem powstawały pióropusze płaszcza, które wypychały materiał skalny, co w konsekwencji prowadziło do rozrywania kontynentu. Z czasem od superkontynentu odrywały się kolejne fragmenty. Erupcje na obszarze Wodospadów Wiktorii doprowadziły do ukształtowania się Indii i Antarktyki. Kolejny pióropusz płaszcza oderwał Amerykę Północną, a potem Południową. Wówczas powstała Afryka, jaką znamy dzisiaj. To oddzielenie doprowadziło do dramatycznych zmian klimatu, krajobrazu, jak również fauny. Zwierzęta musiały się przystosować do odmiennych warunków. Najznaczniejsze miały miejsce wzdłuż nowo powstałych wybrzeży. Powstały sto osiemdziesiąt milionów lat temu i obecnie tętnią życiem. 13:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ŚMIECHEM W KOMUNĘ! Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Niewyobrażalne dziś absurdy PRL zachęcały do podgryzania komuny drwiną. Szpile, żarty, skecze, prześmiewcze monologi wygłaszane pod salwy śmiechu trafiały boleśnie. Ironiści z darem obserwacji potrząsali posadami reżimu, naruszali bratnie sojusze, wyśmiewali dogmaty komunistycznej ideologii W Archiwum Zimnej Wojny weteran Radia Wolna Europa Janusz Marchwiński przypomina, jak legendy polskiej przedwojennej radiofonii na falach RWE wyszydzały dogmaty PRL, a także Leszek Długosz, poeta krakowski związany z Piwnicą pod Baranami, oraz Janusz Weiss z niezapomnianego tria Salon Niezależnych. Przypominamy kultowe nagrania Jacka Fedorowicza, Wiesława Dymnego, Jacka Kleyffa, Michała Tarkowskiego i innych. 14:20 WOJOWNICY CZASU - POWRÓT BOJOWEGO KONIA, CZYLI KOMARÓW RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Mogłoby się wydawać, że kiedy z pól pod Komarowem zniknęły pułki polskiej i sowieckiej jazdy, które w sierpniu 1920 roku stoczyły wielki kawaleryjski bój, zwiastowało to nieuchronnie koniec epoki i pożegnanie z końmi, jako towarzyszami broni. A jednak, kawaleria pojawiła się tutaj dziewiętnaście lat później i to wcale nie po raz ostatni... Dziś, właśnie w tym tak ważnym dla polskiej kawalerii miejscu powstanie pomnik upamiętniający tę najbarwniejszą z broni, a rekonstruktorzy przypominają historię bitwy. Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów - egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 15:00 BIBLIA - ABRAHAM CZ. 2 (THE BIBLE - ABRAHAM P. 2) Film biblijny, 48 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1994 Reżyseria: Joseph Sargent Aktorzy: Maximilian Schell, Barbara Hershey, Vittorio Gassman Cykl filmów ze znakomitą obsadą o głównych postaciach biblijnych. Opowieść biblijna o Jakubie, który za namową matki wyłudził od starszego brata Ezawa - za miskę soczewicy - prawo pierworództwa. Historia jego wędrówki do Hranu, gdzie przez wiele lat pracował u swego przebiegłego wuja Labana, by otrzymać za żonę ukochaną Rachelę. 16:05 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 5 SYNOWIE JAGIEŁŁY POCZĄTEK EKSPANSJI. SMAKI OD MORZA DO MORZA. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) "Kuchnia Jagiellonów" jest cyklem, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup i wypieków. W tym odcinku prowadzący Łukasz Modelski przedstawi przepis na duszoną szynkę z ogórkami w piwie pszenicznym. Poznamy też przepis na pilaw. 16:40 GIGANCI HISTORII - ODC. 5 GIGANCI STAROŻYTNOŚCI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Giganci historii to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. Pascal mawiał, że gdyby nos Kleopatry był krótszy, inny byłby bieg historii. W teleturnieju Giganci historii liczą się fakty, a nie przypuszczenia. W tym odcinku to fakty dotyczące historii antycznego świata. 17:30 EKSPERTYZA - DOWODY ZBRODNI NA KSIĘDZU JERZYM POPIEŁUSZCE Reportaż, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Po zakończeniu procesu toruńskiego w 1985 r. dowody związane z uprowadzeniem i męczeńską śmiercią ks. Popiełuszki trafiły do sądowego archiwum w Toruniu. Po kilku latach rodzina zamordowanego kapłana zaczęła czynić starania o odzyskanie bezcennych przedmiotów osobistych należących do księdza. Była to m.in. sutanna, dokumenty i rzeczy, które ks. Popiełuszko miał przy sobie w chwili uprowadzenia i śmierci. Dzięki interwencji Aleksandra Głazka (dyrektora IES, zmarłego w marcu 2009 r.) przedmioty te zostały przewiezione z Torunia do Krakowa, obfotografowane oraz przebadane przez biegłych z IES. Później część z nich trafiła do Muzeum Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki w podziemiach kościoła św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu. I są tam do dziś. 18:05 MIASTO Z MORZA - ODC. 2/4 Serial historyczno - obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanislawa Fleszerowa-Muskat, autorka cyklu "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 2 Krzysztof i Wołodia pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, inżyniera Tadeusza Wendy. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, atrakcyjnej wdowy po oficerze. Kobieta namawia Krzysztofa, aby kontynuował naukę i zdawał eksternistyczną maturę w polskim gimnazjum w Gdańsku. Dzięki wstawiennictwu inżyniera Wendy i redaktora Gazety Gdańskiej, Krzysztof dostaje się do ostatniej klasy gimnazjum. Z Gdańska Krzysztof wraca z Łucką pociągiem. Na stacji w Gdyni ojciec dziewczyny urządza jej karczemną awanturę i zabrania spotykać się z chłopakiem. Łódź, w której Krzysztof mieszkał wraz z kolegami, zostaje skradziona. Błąka się więc po nocy i szuka schronienia. Nad ranem dociera do chaty brata Augustyna, Bernarda Konki, który przyjmuje go pod swój dach i daje pokój na strychu. Krzysztof wdaje się w bójkę z miejscowym Smelą, który ukradł łódź. W ostatniej chwli na ratunek przychodzi mu Augustyn, który jednak nadal go nie akceptuje. Nie chce Krzysztofa na swego zięcia. 19:00 PRZYCHODZIMY, ODCHODZIMY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Szumowski Scenariusz: Wojciech Szumowski Film jest portretem Piotra Skrzyneckiego zbudowanym z opowieści ludzi, którzy byli przy nim przez wiele lat, tworząc wspólnie zjawisko w pejzażu kultury polskiej zwane Piwnicą Pod Baranami. Osoby występujące w filmie opowiadają jedno ważne wydarzenie związane z Piotrem Skrzyneckim. Z tych wspomnień zbudowany jest różnorodny portret. Całość przetykana jest różnorodnymi materiałami archiwalnymi z występów Piwnicy. W programie wypowiadają się m.in.: Stanisław Radwan, Zbigniew Preisner, Andrzej Wajda, Grzegorz Turnau, ks. Tischner, Marek Grechuta, Leszek Długosz, Jan Nowicki. 20:00 WOJNA STULETNIA - WOJNA W RODZINIE 1337 - 1360 ODC. 1/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa nadana przez XIX - wiecznych historyków serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat w XIV i XV wieku pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec francuskiego. Historyk kultury, dr Nina Ramirez, próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw, artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 21:05 KIM BYŁ JERZY GIEDROYĆ? CZ. 1 Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marek A. Drążewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Marek A. Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp KIM BYŁ JERZY GIEDROYĆ (Część 1.) to filmowa opowieść przedstawiająca główne momenty z życia świadka rewolucji w Piotrogrodzie i Moskwie, uczestnika życia politycznego II Rzeczypospolitej, wydawcy BUNTU MŁODYCH i POLITYKI, niedoszłego więźnia Berezy Kartuskiej, dyplomaty ratującego polskich uchodźców w Rumunii, żołnierza wojska polskiego w Tobruku, uczestnika kampanii włoskiej 2. Korpusu gen. Andersa. A to wszystko do końca II wojny światowej. Sporo jak na jednego człowieka. Jak sam o sobie mówił - człowieka państwowca. W filmie wykorzystano liczne nagrania archiwalne: wypowiedzi osób, które znały i ceniły Giedroycia, m.in.: Agnieszki Osieckiej, Józefa Czapskiego czy Zofii Hertz. Wykorzystano także fragmenty filmów (m.in. film "Kultura" w reż Agnieszki Holland, "Książę niezłomny" w reż. Jerzego Diatłowickiego) i materiały archiwalne (m.in. Instytutu Literatury Kultura, Ośrodka Karta, Narodowego Archiwum Cyfrowego). 00:15 DYNASTIA TUDORÓW - ODC. 5 (TUDORS, THE, EP. 5) Serial historyczny, 51 min, Irlandia/Kanada/USA, 2007 Autor: Michael Hirst Reżyseria: Brian Kirk Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Nick Dunning Ponawiając po raz kolejny próbę zdobycia serca Anny Boleyn, Henryk oficjalnie uznaje ojcostwo syna, którego urodziła mu Elizabeth Blount, i nadaje trzyletniemu chłopcu tytuły księcia Richmond i Somerset. Elizabeth jest zrozpaczona, że jej syn nie będzie się z nią wychowywał, a królowa Katarzyna z ciężkim sercem przyjmuje do wiadomości, że jej córka, księżniczka Maria, zostanie odesłana do Walii, gdzie będzie dorastać pod czujnym okiem Lady Salisbury. Henryk wydaje się niewzruszony wieścią, że cesarz Karol V uwalnia francuskiego króla z niewoli, i skupia całą swoją uwagę na zabiegach Wolseya, które mają na celu uzyskania zgody na królewski rozwód. Tym bardziej, że Anna stwierdza wprost, iż nie chce zostać jego metresą. W drodze powrotnej do Anglii po śmierci króla Portugalii Brandon prosi księżniczkę Małgorzatę o rękę. Thomas Boleyn czuwa nad planami uwiedzenia monarchy przez córkę. W zamian za utrzymywanie przyjaznych stosunków z cesarzem Karolem V otrzymuje on bardzo korzystną ofertę finansową. Thomas More ostrzega, że królowa Katarzyna jest zbyt popularna, by mogła zostać odsunięta na bok, ale Wolsey chce bezwzględnie wykonać rozkaz króla. Kiedy staje się jasne, że unieważnienie małżeństwa nie będzie łatwe, Wolsey przechwytuje list Katarzyny do cesarza i zaczyna namawiać Henryka, by ten zacieśnił sojusz z Francją. Po powrocie Małgorzaty do Anglii, wszyscy dowiadują się, że będąca w żałobie księżniczka ponownie wstąpiła w związek małżeński. Henryk postanawia usunąć ją i Brandona z dworu. Pomimo zapewnień Anny, że urodzi królewskiego następcę, Henryk postanawia, że nie skonsumuje tego związku do chwili otrzymania rozwodu, który pozwoli mu poślubić nową wybrankę. 01:35 TELEWIZJA - HISTORIA TELEWIZJI. MAŁA STABILIZACJA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek Cykl dokumentalny, poświęcony historii telewizji w Polsce. W tej części o funkcjonowaniu tej instytucji w latach sześćdziesiątych XX wieku. Ukazano kontekst społeczno - polityczny, związany z tamtym okresem. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej oraz Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. 02:40 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 44 Reportaż, 5 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Bogdan Celiński.