TVP Historia Środa, 16.09.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1944 - lądowanie oddziałów Armii Berlinga na Przyczółku Czerniakowskim; 1950 - Maria Dąbrowska o usuwaniu z bibliotek dzieł niewygodnych dla komunistów; 1977 - zmarła Maria Callas; 1987 - umowa o ochronie powłoki ozonowej; 07:20 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 4 Serial historyczny, obyczajowy, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz, Ignacy Klim, Jakub Zając, Pola Zduńczyk Władka podrzuca noworodka pod drzwi klasztoru. Kiedy wraca, atakuje ją dwóch niemieckich żołnierzy, próbując zgwałcić. Do Brwinowa dociera długo oczekiwana wiadomość o końcu wojny, Polska staje się niepodległa. Stanisław dostaje duże stolarskie zlecenie od sióstr zakonnych. W klasztorze spotyka maleńką podopieczną siostry Alberty, Łucję. Andzia poznaje młodego kolejarza, Radomira. Synowie Władzi z trudem dźwigają rodzinne tajemnice: Florian ucieka od problemów w alkohol, a Ignacy w modlitwę, marzy o nauce w seminarium duchownym. Kajetan Winny, żołnierz polskiego wojska, szykuje się na wojnę z bolszewikami. Podczas Wigilii 1918 roku dochodzi do kłótni pomiędzy Stanisławem i Florianem. Pewnej zimowej nocy Bronię budzi walenie do drzwi. 08:10 POLSKIE 100 LAT - NIEMIECKA POLITYKA OKUPACYJNA NA ZIEMIACH POLSKICH Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Od pierwszych dni okupacji polityka niemiecka wobec społeczeństwa polskiego miała niezwykle represyjny charakter. Szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, któremu podlegały SS i gestapo, Heinrich Himmler oświadczył, że zagłada Polaków jest podstawowym obowiązkiem narodu niemieckiego, a Polacy zostaną starci z powierzchni ziemi. Terror, publiczne egzekucje, wywózki do obozów koncentracyjnych, w tym do nowo powstałego obozu w Auschwitz stały się ponurą codziennością. Głównym celem Niemców była likwidacja polskich elit i inteligencja. Pozbawieni najwartościowszej części społeczeństwa, Polacy mieli stać się posłusznymi niewolnikami dla niemieckiej rasy panów. 08:40 TWARZE SOLIDARNOŚCI - JAN BOŻEK Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Jan Bożek - Kopalnia Zofiówka dawny Manifest Lipcowy w Jastrzębiu. 09:05 HISTORIA POLSKI - KAPITULNA, RÓG MIODOWEJ Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski Wykonawcy: Marlena Maria Jonasz Reportaż opowiada o akcji wykonania wyroku śmierci, na konfidencie gestapo, przez piątkę kobiet z Podziemia. 15 marca 1944 roku, w Warszawie, na rogu Kapitulnej i Miodowej, oddział kobiecy, dowodzony przez Irenę Bredel, zastrzelił Mieczysława Darmaszka, Polaka, winnego śmierci ich koleżanki, zaangażowanej w działalność podziemną. Był to jedyny wyrok śmierci, wykonany wyłącznie przez kobiety, w czasie II wojny światowej w Polsce. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia Bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w Bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 10:35 PRZYCHODZIMY, ODCHODZIMY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Szumowski Scenariusz: Wojciech Szumowski Film jest portretem Piotra Skrzyneckiego zbudowanym z opowieści ludzi, którzy byli przy nim przez wiele lat, tworząc wspólnie zjawisko w pejzażu kultury polskiej zwane Piwnicą Pod Baranami. Osoby występujące w filmie opowiadają jedno ważne wydarzenie związane z Piotrem Skrzyneckim. Z tych wspomnień zbudowany jest różnorodny portret. Całość przetykana jest różnorodnymi materiałami archiwalnymi z występów Piwnicy. W programie wypowiadają się m.in.: Stanisław Radwan, Zbigniew Preisner, Andrzej Wajda, Grzegorz Turnau, ks. Tischner, Marek Grechuta, Leszek Długosz, Jan Nowicki. 12:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 10 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 10 Dziewczyny szantażują Dietriecha i żądają współpracy z podziemiem. A on, nie mając wyjścia, zgadza się. Ewka decyduje, że przez jakiś czas zamieszkają razem w mieszkaniu pani Felicji. Dziewczyny spotykają Malinę, który prosi Ewkę o wyrobienie kenkart dla dwojga Żydów z getta. Nocą do kamienicy wpadają Niemcy. Przerażone Ewka i Marysia w ostatniej chwili uciekają przewodem kanałowym. Stefan wyznaje miłość Irce. Ta jednak zdecydowanie odrzuca jego zaloty. Następnego dnia rano dziewczyny spotykają się u Dietricha, aby uzyskać obiecane kody do zaszyfrowanej wiadomości. Okazuje się jednak, że Dietrich, chcąc uniknąć skandalu, popełnił samobójstwo. Wymykają się z mieszkania, ale Marysia postanawia tam wrócić. Nadal udaje służącą, boi się, że jej nagłe zniknięcie może wzbudzić podejrzenia Niemców. Nie jest jednak bezpieczna. Okazuje się, że Dietrich zatrudnił ją jako gosposię, bo pracowała u Szczęsnych, czyli u narzeczonej Kamila, który jako szpieg od dawna jest poszukiwany przez Niemców. Chciał dowiedzieć się czegoś o Irce i Kamilu. Oficerowie Abwehry chcą ją znaleźć, zanim zrobi to gestapo, które tymczasem bezskutecznie poszukuje zaginionego bez wieści Kleima. Dom w Klarysewie przestał być bezpieczny, wszyscy muszą się wyprowadzić. Jedynie Matka Witka i Irki nie zgadza się na wyprowadzkę. Witek proponuje Ewce, aby zamieszkali razem, lecz spotyka się ze stanowczą odmową. Dziewczyny zamieszkują razem w konspiracyjnym mieszkaniu. 12:55 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 2/6 GENERAŁ HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLER’S GENERAL) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Christian Frey We wrześniu 1944 roku brytyjskie służby wywiadowcze podsłuchują rozmowy pojmanych niemieckich generałów. Wyznanie generała Eberbacha jest prawdziwą sensacją. "Rommel powiedział do mnie: führera trzeba zabić, nie ma innej rady. Trzeba go usunąć". Brytyjczycy nie wierzą własnym uszom. Ulubiony generał Hitlera, osławiony dowódca Korpusu Afrykańskiego, zwany Lisem Pustyni, który przeszedł do legendy dzięki mistrzostwu taktycznemu, najwyraźniej zwrócił się przeciwko führerowi, dla którego tak mężnie walczył. Ale miesiąc później to wielki feldmarszałek już nie żył. 14 października 1944 roku w domu Rommla w Herrlingen zjawiają się wysłannicy śmierci. Przyjechali dwaj generałowie z ekipy Hitlera - Burgdorf i Maisel. Wyjaśnili mu, że ma do wyboru: albo Trybunał Ludowy i wyrok za współudział w zamachu bombowym Stauffenberga, co oznacza hańbę dla rodziny i zbrukanie nazwiska, albo drugie wyjście użycie fiolki z cyjankiem. Rommel był bardzo zdenerwowany, blady, ale panował nad sobą. Nie drżał mu głos. Fiolka z cyjankiem wydała mu się najlepszym rozwiązaniem. Powiedział tylko, że opinia publiczna nie może się dowiedzieć o prawdziwym przebiegu wydarzeń, bo wtedy jego rodzina zniknie bez śladu. Niecałą godzinę później Erwin Rommel już nie żył. Pogrzeb Rommla był typową pokazową uroczystością Trzeciej Rzeszy. Prawdziwym przedstawieniem. Choć Rommel nie życzył sobie politycznych symboli podczas pogrzebu, naziści wszędzie umieścili swastyki, także nad jego trumną, chcąc pokazać, że pozostał lojalny wobec reżimu do samego końca. Było to kłamstwem. Żona i syn nie mieli wyboru, musieli na to przystać. Opinii publicznej przedstawiono wersję, że Rommel zmarł wskutek ran odniesionych w wypadku samochodowym. Prawdziwą przyczynę śmierci zatajono. Pomnik na wzgórzu w rodzinnym mieście Herrlingen upamiętnia miejsce, gdzie popełnił samobójstwo Feldmarszałek Erwin Rommel do dziś pozostaje jedną z najbardziej tajemniczych postaci nazistowskich Niemiec; wątpliwy bohater, nalegający na Hitlera, by zakończył wojnę. Ostatecznie jednak sceptycyzm co do osoby Hitlera i rzekomy udział w zamachu na fuehrera życie okazały się jego zgubą. Film zawiera wywiady z członkami rodziny, z historykami i współpracownikami Rommla, które razem składają się na portret dowódcy. 13:55 WOJOWNICY CZASU - POWRÓT BOJOWEGO KONIA, CZYLI KOMARÓW RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Mogłoby się wydawać, że kiedy z pól pod Komarowem zniknęły pułki polskiej i sowieckiej jazdy, które w sierpniu 1920 roku stoczyły wielki kawaleryjski bój, zwiastowało to nieuchronnie koniec epoki i pożegnanie z końmi, jako towarzyszami broni. A jednak, kawaleria pojawiła się tutaj dziewiętnaście lat później i to wcale nie po raz ostatni... Dziś, właśnie w tym tak ważnym dla polskiej kawalerii miejscu powstanie pomnik upamiętniający tę najbarwniejszą z broni, a rekonstruktorzy przypominają historię bitwy. Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów - egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 14:35 SPÓR O HISTORIĘ - "SOWIETY WKROCZYŁY" Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Kiedy 23 sierpnia 1939 roku w Moskwie podpisany został układ Ribbentrop - Mołotow, niektóre gazety polskie pisały o możliwym zawarciu tajnego porozumienia niemiecko - sowieckiego wymierzonego w Polskę. Wywiad donosił o ogromnej koncentracji wojsk Armii Czerwonej przy granicy z Polską. Wojsko Polskie nie dostało jednak instrukcji, jak się ma zachować w razie inwazji ze Wschodu. Jednak kiedy 1 września Niemcy zaatakowali Polskę Armia Czerwona, mimo ponagleń ze strony niemieckiej, nie ruszyła na Zachód. Stalin czekał obserwując rozwój sytuacji. Zdecydował się uderzyć wczesnym rankiem w niedzielę 17 września. Licząca ponad sześćset tysięcy Armia Czerwona zaatakowała bronione niewielkimi siłami strażnice Korpusu Ochrony Pogranicza. W szeregi polskie wkradł się chaos informacyjny i decyzyjny, który dodatkowo pogłębiła dyrektywa ogólna, w której marszałek Rydz Śmigły, Naczelny Wódz, nakazywał: z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów. Czy rząd polski brał pod uwagę możliwość inwazji sowieckiej? Dlaczego, gdy stała się faktem, nie było na nią żadnej reakcji ze strony polskich władz? Odpowiedzi na te pytania należą do największych tajemnic września 1939 roku. 15:20 GIGANCI HISTORII - ODC. 5 GIGANCI STAROŻYTNOŚCI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Giganci historii to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. Pascal mawiał, że gdyby nos Kleopatry był krótszy, inny byłby bieg historii. W teleturnieju Giganci historii liczą się fakty, a nie przypuszczenia. W tym odcinku to fakty dotyczące historii antycznego świata. 16:05 ROK 1920. KALENDARIUM - ODC. 38 Felieton, 4 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Agnieszka Krótka - Żmijewska Wykonawcy: Grzegorz Szponder Celem cyklu jest opowiedzenie dramatycznej historii roku 1920. Daty od 14.09 - 20.09.1920. Korespondent Echo de Paris, pan Bonnefon pisze o rokowaniach z bolszewikami: Celem Polski jest zawarcie z Rosją pokoju trwałego, ale ponieważ granica czysto etnograficzna byłaby niedorzeczna i paradoksalna wskutek swej nieprawidłowości, trzeba by uwzględnić również konieczności ekonomiczne, geograficzne i strategiczne. Pisma niemieckie podają depeszę z Paryża, według której Rada ambasadorów odrzuciła wniosek przedłożenia Górnego Śląska do załatwienia Lidze Narodów. Prasa polska opublikowała fragmenty wywiadu, jaki przeprowadził z Naczelnikiem Państwa korespondent gazety Temps pan La Maziere. Piłsudski powiedział: Mam wrażenie, że delegaci Sowietów będą bardzo wymagający we wszystkich sprawach. Obwieszczenie: Stale mnożą się skargi na to, iż wojsko przeprowadza samowolnie rekwizycje, że przy przeprowadzaniu rekwizycji dopuszcza się różnych nadużyć, w końcu, iż pod pozorem rekwizycji bezprawnie odbiera mienie u ludności. Ze sztabu generalnego: Oddziały nasze wypierając nieprzyjaciela, zbliżają się do rzeki Zbrucz witane wszędzie entuzjastycznie przez całą ludność bez różnicy wyznania i narodowości. 17:00 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ZBIGNIEW KUPISIEWICZ, JAN CEGIELSKI Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. W tym odcinku: Zbigniew Kupisiewicz, Jan Cegielski - Dabrowa Gornicza, Huta Katowice. 17:30 HISTORIA POLSKI - CIOS W PLECY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Scenariusz: Jerzy Redlich Wykonawcy: Adam Ferency Konsultacja: prof. Andrzej Ajnenkiel, prof. Ryszard Szawłowski, prof. Czesław Grzelak, Daniel Boćkowski Film jest udaną próbą całościowego przedstawienia podłoża, przebiegu i następstw napaści Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 roku. Zawiera wiele wstrząsających, nigdy w Polsce niepublikowanych archiwalnych zdjęć filmowych i fotograficznych, pokazujących propagandę i antypolskie działania ZSRR podjęte zaraz po przegranej wojnie 1920 roku, a następnie zbrojną agresję i represje wobec obywateli Rzeczpospolitej. Autor filmu wykorzystał również nieznane zdjęcia przedstawiające wymierzone przeciw Polsce współdziałania Niemiec i ZSRR oraz dokumenty i relacje pokazujące przebieg walk z radzieckim najeźdźcą na froncie i w podziemiu. Materiały filmowe, zdjęcia i dokumenty uzupełniają wypowiedzi świadków i uczestników zdarzeń, jak Hansa von Horwartha - w 1939 roku pracownika ambasady Niemiec w Moskwie, Michaiła Kostina - w 1939 roku ambasadora ZSRR w Warszawie, Adama Kotuły i Jerzego Giżyckiego - weteranów walk, Jana Tumiłowicza - zesłanego do Kazachstanu. Całość spinają zwięzłe komentarze historyków: prof. Andrzeja Ajnenkiela, prof. ppłk. Czesława Grzelaka, prof. Ryszarda Szawłowskiego z Polski, prof. Rudolfa Pichoji i Jurija Muchina z Rosji oraz prof. Mykoły Kuczerpy z Ukrainy. 18:30 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - ELBING - ELBLĄG Reportaż, 16 min, Polska, 2012 Scenariusz: Rafał Mierzejewski 10 lutego 1945 roku Armia Czerwona po dwutygodniowej walce zdobyła Elbląg. Wcześniej 9 lutego przez 105 minut wojska sowieckie ostrzeliwały z ciężkiej artylerii elbląską Starówkę, która w wyniku ostrzału uległa całkowitemu zniszczeniu. 19 maja 1945 roku Rosjanie przekazali Elbląg władzom polskim. W reportażu przedstawimy nieznane szerszej widowni wojenne i powojenne losy Elbląga i odbudowy starówki rozpoczętej w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Spotkamy też najstarszych polskich osadników, historyka i architektów pracujących nad odbudową. Ilustracją będę współczesne zdjęcia z Elbląga, ikonografia historyczna i archiwa Muzeum Archeologiczno - Historycznego w Elblągu oraz w miarę możliwości, pokazowe walki realizowane przez grupę rekonstrukcyjną odtwarzającą II wojnę swiatową w Prusach Wschodnich. Temat może wydawać się niezbyt efektowny, ale to naprawdę bardzo ciekawa i unikalna historia w skali być może światowej. Historia dużego średniowiecznego europejskiego hanzeatyckiego portu morskiego, z jedną z najpiękniejszych starówek w północnej Europie (podobno ładniejszą od gdańskiej czy królewieckiej), całkowicie zniszczonego w 1945 roku i zaniedbanego przez następnych 40 lat w PRL. Portu, którym, przez podział Prus na konferencji w Poczdamie, przestał być, a którym być może stanie się ponownie. Sama historia walk o Elbląg w 1945 roku zawiera kilka unikalnych zdarzeń w skali całej II wojny światowej, m.in. rajd kilku sowieckich czołgów kapitana Djaczenki, które 23 stycznia wjechały do centrum Elbląga, w którym panował normalny ruch miejski, jeździły tramwaje (jeden tramwaj - z pasażerami - został staranowany przez czołg kapitana Djaczenki), urzędował magistrat, działały sklepy. Czołgi wjechały niezauważone w kolumnie uchodźców na trzy dni przed czołowymi jednostkami Armii Czerwonej. Dwa zostały zniszczone, pięć pozostałych przejechało, ostrzeliwując się, przez miasto i ukryły się nad Zalewem Wiślanym w okolicy Kadyn, gdzie w ukryciu po czterech dniach doczekały swoich towarzyszy broni i włączyły się do dalszej walki. Po stronie niemieckiej z kolei, wśród obrońców Festung Elbing znajdowały się Alice Bendig i Hildegard Bellgardt - dwie z zaledwie kilkunastu, według innych źródeł dziesięciu, kobiet odznaczonych Krzyżem Żelaznym II klasy w czasie całej II wojny światowej. Po wojnie w Polsce Ludowej ruiny elblaskeigo Starego Miasta początkowo służyły, jako magazyn cegieł dla odbudowywanej Warszawy i Gdańska. Władysław Gomułka postanowił, że Elbląga nie będzie się odbudowywać, dlatego w latach sześćdziesiątych zniwelowano ostatnie ruiny i posadzono trawę. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych władze samorządowe postanowiły rozpocząć odbudowę Starego Miasta, a właściwie budowę według unikalnej koncepcji, na miejscu i na odkopywanych fundamentach starych kamienic nowych domów z elewacjami nawiązującymi do przedwojennych budynków i odtwarzających przedwojenny układ urbanistyczny. W całości odbudowano tylko te budowle, które pozostały na powierzchni, m.in. katedrę, Bramę Staromiejską. 19:00 STULECIE WINNYCH - ODC. 5 Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Zuzanna Lit, Klemenryna Karnkowska Rodzina Winnych cieszy się z powrotu Antoniego. Bronia ma nadzieję, że już niebawem do ojca dołączą Roman i Kajetan. W Europie szaleje hiszpanka, śmiertelna grypa nie oszczędza rodziny Winnych. Stanisław dowiaduje się od Ignacego o ciąży Władzi. Bronia zaczyna służbę u Stanisława Lilpopa. Dziedzic Podkowy Leśnej wkrótce poznaje Anię i obdarza dziewczynkę wielką sympatią. Do Brwinowa docierają wieści o Bitwie Warszawskiej i wygranej Wojska Polskiego pod wodzą Piłsudskiego. Pod dom Winnych podjeżdża wojskowy samochód. Bronia jest przekonana, że to jej synowie powrócili z wojny. 21:00 NIEZNANE TAŚMY FILMOWE. SINGAPUR - 1/2 (SINGAPORE ON FILM) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Seria pokazuje najstarsze nagrania filmowe z Singapuru, datowane na rok 1900. Wśród filmów znajdziemy: Coolie Boys i Ananas nakręcone ponad 100 lat temu przez Pathe Brothers. Niektóre pozycje z tego niezwykłego archiwum nigdy wcześniej nie były pokazywane. Zostały one zrekonstruowane i zdigitalizowane przez British Film Institute. Zdjęcia ukazują Singapur jako wielokulturowy tygiel. Zdecydowana większość mieszkańców prowadziła w nim niezwykle ciężkie życie: dokerzy, rikszarze, policjanci Sikhowie i dzieci - robotnicy. Filmy te rzucają także nowe światło na życie elit. Archiwum ożywa, dzięki nowoczesnej grafice i sugestywnej, specjalnie skomponowanej, partyturze. 22:00 Z WIDOKIEM NA WAWEL - PING - PONG I DOLARY Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Nieustająco wzrasta napięcie między Chinami a Stanami Zjednoczonymi. Zamykanie placówek konsularnych i demonstracje militarne niepokoją obserwatorów na całym świecie. W programie amerykaniści przypominają, jak wyglądały początki kontaktów dyplomatycznych Chin i USA i kiedy dochodziło między tymi państwami do napięć. Goście: dr Marcin Fatalski, Uniwersytet Jagielloński, dr Konrad Oświecimski, Akademia Ignatianum w Krakowie. 22:35 CYNGA Dramat, 95 min, Polska 1991 Scenariusz i reżyseria: Leszek Wosiewicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Władysław Kowalski, Ewa Dałkowska, Sylwia Wysocka, Krystyna Tkacz, Monika Bolly, Henryk Bista, Tomasz Łysiak "To film o łagrze, ale w sensie formalnym komedia" - zdefiniował specyfikę swojej "Cyngi" Leszek Wosiewicz. Kanwą scenariusza były wspomnienia Jerzego Drewnowskiego, jednego z założycieli konspiracyjnej organizacji socjalistyczno - niepodległościowej PLAN. Drewnowski po jej rozbiciu i aresztowaniu jego rodziny musiał uciekać przed gestapo. Nie chcąc stać się ofiarą terroru hitlerowskiego, niespodziewanie wpadł w szpony innego - stalinowskiego. Kilka lat spędził w łagrze. Pozwoliło mu to dokładnie poznać zbrodniczość radzieckiego systemu. Mimo to pozostał przy swoich przekonaniach. Po wyjściu na wolność doszedł do funkcji oficera Ludowego Wojska Polskiego, wszedł także w skład KRN. Leszek Wosiewicz - inaczej niż w swym poprzednim filmie o niemieckim obozie koncentracyjnym ("Kornblumenblau") - nie pokusił się o przedstawienie mechanizmów rządzących światem łagru. Pozbawił swego bohatera heroicznej przeszłości. Przez większą część filmu skazał go na amnezję spowodowaną szokiem (wbrew wspomnieniom Drewnowskiego). W konsekwencji Klonowicz stał się czymś w rodzaju bezwolnej kukły, idącej przeważnie za głosem impulsów. Więźniowie w jego otoczeniu to ludzie chorzy psychicznie, na granicy szaleństwa balansują też łagrowi strażnicy. W sumie daje to efekt makabrycznej groteski i sztuczności, co zarzucała reżyserowi krytyka. Wśród występujących w "Cyndze" aktorów najlepsze recenzje zebrali amator Tomasz Łysiak i Władysław Kowalski. Znacznie gorzej oceniono "metaforyczność" utworu Wosiewicza. Pisał krytyk: "Podstawowym mechanizmem, rządzącym każdą rzeczywistością, nie tylko totalitarną, jest zdaniem Wosiewicza przemoc. Świat katów i ofiar, świat kolejnych tyranii, które dążą do poniżenia bezbronnych, otumanionych jednostek. Wielka Metafora zamierzona przez Wosiewicza jest tak ogólna, że właściwie nic nie oznacza." We wrześniu 1939 roku Andrzej ucieka z walczącej Warszawy. W poszukiwaniu rodziców usiłuje przedostać się do okupowanego przez Rosjan Lwowa. NKWD aresztuje go pod zarzutem szpiegostwa. Skazany na śmierć, a potem ułaskawiony, zostaje zesłany do syberyjskiego łagru. Z powodu głodu, zimna i wyniszczającej pracy zapada na szkorbut, zwany w obozie "cyngą". 00:25 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 18 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku historia zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) W tym odcinku ciąg dalszy historii zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZIMIENNI BOHATEROWIE. Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dziś wielką księgę historii otwieramy na dramatycznych letnich dniach roku 1920. Trwa wojna z bolszewikami. Czerwoni zdawałoby się niepowstrzymanie prą w głąb Polski. Na apel Rady Obrony Państwa, w niesamowitym tempie rodzi się Armia Ochotnicza. Niebawem liczy ponad 100 tysięcy żołnierzy. Im przypada w udziale zadanie nad wyraz trudne - walki odwrotowe, improwizowane, w których nie ma czasu na sztabowe przygotowania, a o powodzeniu decyduje talent i instynkt dowódców pododdziałów. Ci zaś doskonale rozumieją, iż każda godzina, każdy dzień oporu na froncie pozwala na lepsze przygotowanie Warszawy do obrony. 201 ochotniczy pułk jaskrawo krwią zapisuje swój szlak bojowy Wkra, Ciechanów, Zambrów i wreszcie najdramatyczniejszy bój pod Paprocią Dużą. W dymach tej bitwy na prawie 100 lat znika grupa ochotników, których kroniki pułkowe zapisują jako zaginionych w walce. Niedawno jednak, przy zupełnie innych poszukiwaniach natrafiamy na zbiorowy grób straszliwie zmasakrowanych polskich jeńców. Nim spoczną z honorami na poświęconej Ziemi, chcemy się czegoś więcej o nich dowiedzieć, a do takich badań nie ma lepszego miejsca niż archiwum Wojskowego Biura Historycznego. Tam też natkniemy się na opis postaci Wiliama Beyera, który walczył pod Paprocią Dużą. Dzięki spotkaniu z jego wnuczką będziemy też w stanie przybliżyć jego losy. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 02:15 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 47 Reportaż, 5 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Henryk Stefan Kawecki.