TVP Historia Niedziela, 20.09.2020 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1863 - zmarł Jakob Grimm, jeden z braci - autorów baśni dla dzieci; 1944 - kolejny dzień Powstania - rozkaz gen "Bora" w sprawie ujawnienia nazw jednostek i nazwisk oficerów; 1946 - pierwszy festiwał filmowy w Cannes; 1961 - zginął Andrzej Munk; 06:50 TĘ RODZINĘ TRZEBA WYTĘPIĆ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2019 Reżyseria: Leszek Wiśniewski, Jerzy Turowicz Scenariusz: Leszek Wiśniewski, Jerzy Turowicz Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski, Michał Wilczopolski Wykonawcy: Jerzy Turowicz Film ma prezentować życie i działalność księdza biskupa Juliusza Bursche, zwierzchnika Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego w Polsce, zamordowanego przez hitlerowców w 1942 roku. To jedna z wybitnych postaci przełomu XIX i XX wieku, człowiek światły, szlachetny, wielki patriota, który ofiarę życia złożył na ołtarzu Ojczyzny - Polski, choć Niemcem był z urodzenia. Biskup Bursche położył wielkie zasługi dla rozwoju Kościoła luterańskiego i jego polskości. Był zdecydowanym przeciwnikiem narodowego socjalizmu. Za swoją postawę zapłacił najwyższą cenę, a martyrologię rodziny Burschów oddają słowa Heinricha Himmlera skreślone na aktach: Tę rodzinę trzeba wytępić! Zapomniana niemal została jego męczeńska śmierć i pełna poświęcenia praca na rzecz odzyskania niepodległej Rzeczpospolitej i działalność dla niej w okresie międzywojennym. Dokument ma ocalić od zapomnienia postać bohatera stanowiącego piękny wzorzec patriotyzmu dla dzisiejszych młodych pokoleń. Pozwoli też dopisać ostatnią kartę biografii biskupa męczennika. Staraniem Polaka i Niemca udało się w Berlinie zlokalizować miejsce pochówku Juliusza Bursche i odtworzyć okoliczności jego śmierci. W 2018 roku na Cmentarzu Ewangelickim przy Młynarskiej w Warszawie odbył się symboliczny, uroczysty pogrzeb Burschego, a prezydent Andrzej Duda pośmiertnie odznaczył go Orderem Orła Białego. 09:05 ZMIENNICY - ODC. 6/15 - PRASA SZCZEGÓLNEJ TROSKI Serial komediowy, 53 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Wojciech Pokora, Krzysztof Kalczyński, Halina Rowicka, Jerzy Przybylski, Adam Ferency, Piotr Pręgowski, Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Ewa Serwa, Kazimierz Wysota i inni Tytułowa "prasa szczególnej troski" to tygodnik, który masowo wykupują ludzie prezesa Kluska. W paczkach z gazetami ukrywają narkotyki i wysyłają do Niemiec, do prezesa Gonschorka. Z radości, że kolejna dostawa dotarła na miejsce, Klusek spędza wieczór z prostytutką Mariolą. Zostaje przez nią kompletnie okradziony i nie ma czym zapłacić Kasi za kurs. Kasia wozi młode małżeństwo, które musi pilnie zrobić zakupy, by wykorzystać kredyt dla młodych małżeństw. Sklepy świecą jednak pustkami, nie ma ani pralek, ani lodówek czy odkurzaczy. Zdesperowani małżonkowie kupują więc całkiem nieprzydatną rzecz, byle tylko wykorzystać kredyt, który przepadnie. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KASZUBSKIE ŻYTNIE PIECZYWO Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zabierze widzów w okolice Chmielna nad jeziorem Kłodno na Kaszubach. Tematem będzie kaszubskie pieczywo. Przez wieki uboga kaszubska ziemia nie pozwalała na uprawę pszenicy, tak więc aż do początku lat 90. XX wieku Kaszubi jedli wyłącznie chleb żytni. Karol spotka się z panem Jankiem, który do dziś wypieka takie pieczywo w lokalnej piekarni wedle receptury swojej babci. Jego chleb był nagradzany na lokalnych konkursach kulinarnych. Pan Janek pokaże Karolowi wypiek tradycyjnego żytniego chleba. Na bazie surowegp ciasta żytniego na naturalnym zakwasie, Karol przygotuje swoje potrawy. 1/ Mięso zapiekane w cieście chlebowym z grzybami; 2/ Kaszubskie ruchanki, czyli placki z ciasta żytniego z łososiem i sosem z kiszonego ogórka; 3/ Hamburger buraczany z siemieniem lnianym i fasolą. 10:40 TWIERDZA KŁODZKA Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2011 Reżyseria: Marcin Bradke, Maciej Kieres Scenariusz: Marcin Bradke Historia miasta wpisana w dzieje zamku, a potem górującej nad nim twierdzy. Narratorem jest dr Cezary Buśko, archeolog. Występują grupy rekonstrukcji historycznej, prezentując m.in.walki z czasów wojen austriacko - pruskich i kampanii napoleońskiej na Śląsku. Pokazana jest historia ucieczek z twierdzy, a także obóz pracy z czasów II wojny światowej. 12:40 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AUSTRALIA. ODC. 2/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 2. Australia Australia uznawana jest za kontynent odległy i odizolowany, od zawsze. Tymczasem jej historia jest całkiem inna. Naukowcy zaglądają pod spaloną słońcem powierzchnię pustyni, by poznać przeszłość tego kontynentu, zapisaną w skałach i w ziemi, a nawet w żyjących tu zwierzętach. Te znaleziska mówią o przeszłości, kiedy Australia była całkiem inna, jak też o tym, co zdecydowało o dzisiejszym wyglądzie kontynentu, jego charakterystycznej faunie, wyjątkowych złożach naturalnych oraz o warunkach, które umożliwiły zasiedlenie tej surowej krainy. Powierzchnia Ziemi kształtuje się nieprzerwanie, więc Australia znalazła się o krok od kolejnej wielkiej zmiany. 13:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - DŁUGI CIEŃ KATYNIA Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Wiem, do czego bolszewicy są zdolni. Są jednak rzeczy, które chociaż prawdziwe, nie nadają się do głoszenia publicznie. Jaskrawe ich poruszanie byłoby ciężkim błędem. Opinia brytyjskiego premiera mogłaby stać się hasłem wiodącym powojennej realpolitic naszych zachodnich sojuszników. Waszyngton i Londyn, broniąc wojennego przymierza ze Stalinem, bez skrupułów składały w ofierze powojenny los Polaków. Katyńskie kłamstwo Zachodu omawiają historycy: dr Sebastian Ligarski, dr Witold Wasilewski, profesorowie Andrzej Nowak i Andrzej Paczkowski. Pokazujemy wyjątkowe nagrania tych, którzy poznali prawdę i nie zostali wysłuchani albo byli głosem wołającego na puszczy, a są takie postaci jak prezydent Edward Raczyński, płk John H. Van Vliet, prof. Janusz Zawodny, amb. Arthur Bliss Lane, Józef Czapski i inni. 14:15 WOJOWNICY CZASU - GWIAŹDZISTA ESKADRA, CZYLI LWÓW 1919 - 1920 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Piotr Matuś, Igor Awdiejew, Krzysztof Ridan Ten odcinek "Wojowników czasu" dedykowany jest historii polskich lotników z "Gwiaździstej eskadry". Panuje powszechne przekonanie, że rozegrana w 1920 roku wojna polsko - bolszewicka była ostatnim wielkim konfliktem, w którym tak ogromną rolę odegrała kawaleria. Warto jednak pamiętać, że do polskiego zwycięstwa przyczynili się jednak również kawalerzyści podniebnych dróg - piloci. Powstałe u progu polskiej niepodległości lotnictwo w sposób bezprecedensowy przyczyniło się wówczas do powstrzymania wyzwolicielskiego pochodu na wschód sowieckich armii. Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów - egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 15:30 BIBLIA - ABRAHAM CZ. 4 (THE BIBLE - ABRAHAM P. 4) Film biblijny, 47 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1994 Reżyseria: Joseph Sargent Aktorzy: Maximilian Schell, Barbara Hershey, Vittorio Gassman Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Opowieść ze Starego Testamentu o Abrahamie i jego wędrówce z Haranu do ziemi Kanaan, którą Bóg obiecał jemu i jego plemieniu. 16:15 GIGANCI HISTORII - ODC. 6 WŁADYSŁAW ŁOKIETEK Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Pozornie nie miał szansy na sukces. Złośliwe przezwisko miało piętnować jego wzrost. A jednak dumnie przeszło do historii. Nosił je król zwycięzca, który zdobył koronę i zjednoczył kraj. Władysław Łokietek. Wiedza o nim będzie bronią w walce o zwycięstwo w tym odcinku Gigantów Historii. Giganci Historii to teleturniej dla miłośników. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. 17:25 EKSPERTYZA - BADANIE SZCZĄTKÓW GENERAŁA SIKORSKIEGO Reportaż, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Ponowna ekshumacja szczątków generała Władysława Sikorskiego w listopadzie 2008 roku miała dać odpowiedź na szereg nasuwających się od lat wątpliwości. Czy generał został otruty lub zastrzelony przed znalezieniem się na pokładzie liberatora? Czy też jego śmierć nastąpiła w wyniku katastrofy lotniczej? Krakowski Instytut Ekspertyz Sądowych wspólnie z m.in. Zakładem Medycyny Sądowej CM UJ przeprowadził szereg badań kryminalistycznych, w tym: toksykologicznych i genetycznych. Przebadano szczątki generała, ustalono nawet gatunek drewna, którego elementy znaleziono wbite w czaszkę Sikorskiego. Stworzono też jego tzw. portret przyżyciowy. Zamierzano ustalić wygląd generała tuż przed śmiercią. Antropolog z IES zweryfikował w ten sposób metodę stosowaną przez sobie podczas wcześniejszych badań. Czy o śmierci generała Sikorskiego wiemy już wszystko? 17:55 MIASTO Z MORZA - ODC. 4/4 Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszerowa-Muskat (autorka cyklu "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz) Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 4 Pomimo sprzeciwu ojca dziewczyny, Łucka i Krzysztof biorą cichy ślub. Helena i Wołodia organizują im przyjęcie weselne. Kryzys na giełdzie i spadek kursu franka powoduje, że konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Giełdowy krach dotyka też Augustyna, który trzyma oszczędności w banku gdańskim. Załamany sytuacją dostaje udaru mózgu. Budowa portu zostaje wstrzymana, wszyscy tracą pracę. W tym trudnym okresie Krzysztof i Wołodia pomagają Bernardowi łowić ryby, które Łucka sprzedaje na targu. Inżynier Wenda wyjeżdża do Warszawy na rozmowy z ministrem przemysłu i handlu - Eugeniuszem Kwiatkowskim. Udaje mu się go przekonać do swoich racji. Minister godzi się na dalszą budowę portu i rozbudowę floty. Sparaliżowany Konka umiera. Przed śmiercią błogosławi młodą parę. Bohaterowie oglądają w kinie kronikę z informacją, że 10 lutego 1926 roku Gdynia otrzymała prawa miejskie. Rodzi się Julia, córka Łucki i Krzysztofa. Wołodia wstępuje do Marynarki Wojennej. W nowym kościele w Gdyni odbywa się chrzest Julii. Firmy duńskie i belgijskie kontynuują budowę portu. Podczas pożegnalnego spaceru bohaterowie mówią o swoich planach. Krzysztof chce postawić willę nad morzem. Helena wspomina zainteresowanego nią radcę. Wołodia odpływa w roczny rejs. Na zakończenie fotograf robi im wspólne zdjęcie. Już w czasach współczesnych Julia opowiada o dalszych losach bohaterów. 18:55 SKRZYWDZENI. O POLAKACH I ŻYDACH Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Pilis Czy jeden naród doświadczony tragedią wojny ma moralne i uzasadnione prawo domagać sie wielomiliardowego odszkodowania od drugiego narodu równie doświadczonego II wojną światową? Czy Ustawa 447 przyjeta przez Senat USA otwiera drogę do naciskow politycznych na Polskę, aby ta uregulowała kwestie odszkodowawcze wobec ofiar Holokaustu? Choć polskie prawo i prawo międzynarodowe nie przewiduje zwrotu mienia bezspadkowego, temat ten jest paliwem podgrzewajacym spór o rolę, jaką Polacy odegrali w czasie II wojny światowej wobec swoich współobywateli pochodzenia żydowskiego. Jakikolwiek dyskurs z obowiazującą, negatywną wobec Polaków narracją, uznawany jest przez żydowskie środowiska opiniotwórcze za niechęć Polaków do rozliczenia się z własną historią badź po prostu za przejaw antysemityzmu. "Skrzywdzeni. O Polakach i Żydach" to mocny polski głos w tej uporzadkowanej, wersji historii, z którą jako państwu i narodowi przychodzi nam się mierzyć. Historia, stanowi punkt odniesienia w ocenie tego, kto był ofiarą, a kto katem. Mariusz Pilis, reżyser dokumentu, zabiera głos we współczesnej dyskusji o kwestiach odszkodowań i zadośćuczynień, restytucji mienia spadkowego i mieniu bezspadkowym pozostałym po obywatelach II Rzeczpospolitej, po Polakach i Żydach. 19:55 WOJNA STULETNIA - ZERWANE WIĘZI 1360 - 1415 ODC. 2/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa, nadana przez XIX - wiecznych historyków, serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat, w XIV i XV wieku, pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec króla francuskiego. Historyk kultury dr Nina Ramirez próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw: artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 21:00 KIM BYŁ JERZY GIEDROYC? CZ. 2 Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marek A. Drążewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Marek A. Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp KIM BYŁ JERZY GIEDROYC (Część 2.) to filmowa opowieść opisująca perypetie utworzenia Instytutu Literackiego KULTURA, tajemnicę Nobla dla Miłosza, a przede wszystkim powstanie idei współpracy Ukrainy, Litwy, Białorusi i Polski. Wartość, jaką wniósł do kultury europejskiej Instytut Literacki KULTURA, jest nie do przecenienia. A stał za tym jeden człowiek Jerzy Giedroyć. Jak sam o sobie mówił - państwowiec. 22:10 STEPY (BEYOND THE STEPPES) Dramat, 79 min, Polska/Belgia, 2010 Reżyseria: Vanja D'Alcantara Scenariusz: Vanja D'Alcantara Zdjęcia: Ruben Impens Muzyka: Eric Bribosia Aktorzy: Agnieszka Grochowska, Aleksandra Justa, Borys Szyc, Tatiana Tarskaja, Ahan Zolanbinek Poruszająca historia młodej matki, którą wraz z nowo narodzonym dzieckiem wojenne losy rzuciły w głąb stepów Azji Środkowej. Film pokazuje ogromną determinację, z jaką kobieta walczy o przetrwanie. Pierwsze lata II wojny światowej przyniosły najazd Związku Radzieckiego na Polskę. W latach 1940 - 1941 duża liczba cywilów została zesłana na Syberię i do Azji Środkowej. Taki właśnie los spotkał bohaterkę filmu, Ninę, żonę polskiego oficera. Kiedy jej mąż, po krótkim spotkaniu z rodziną, wraca na front, rankiem kobietę budzi łomot do drzwi. Celujący do niej z karabinu sołdat, pogania wystraszoną Ninę, oświadczając, że natychmiast wyrusza w daleką podróż. Wraz z maleńkim synkiem Antosiem i innymi wygnańcami w samym środku mroźnej zimy bohaterka przemierza na piechotę surowe i niedostępne stepy. Kobiety zostają przydzielone do ciężkiej pracy w sowchozie, pod nadzorem NKWD. Mieszkają w fatalnych warunkach w barakach, dostają niewielkie porcje żywności. Choć wszyscy wiedzą, że stąd nie ma ucieczki, Nina marzy, że na wiosnę uda się jej wyrwać z koszmaru i odnaleźć ukochanego Romana. Kiedy jednak okazuje się, że mały Antoś ma czerwonkę, wszystko inne staje się nieważne. Matka za wszelką cenę próbuje dostać się do szpitala po lekarstwa. Musi najpierw zdobyć pozwolenie na opuszczenie obozu pracy, co wcale nie jest takie łatwe. Więźniarki mogą bowiem poruszać się jedynie po określonym terytorium. Tymczasem szpital znajduje się w innym obwodzie. Belgijska reżyserka i autorka scenariusza "Stepów", Vanja d’Alcantara, zrealizowała film zainspirowana przeżyciami z czasów wojny swojej babci Haliny Czarnockiej, poświęcając to dzieło właśnie jej pamięci. 23:45 DYNASTIA TUDORÓW - ODC. 6 (TUDORS, THE, EP. 6) Serial historyczny, 53 min, Kanada/Irlandia/USA, 2007 Autor: Michael Hirst Reżyseria: Brian Kirk Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Nick Dunning Kwitnie romans króla Anglii Henryka VIII z Anną Boleyn. Norfolk i Thomas Boleyn spiskują z Anną, by wykorzystała miłość króla do pozbycia się kardynała Wolseya. Tymczasem Wolsey wyrusza do Paryża na spotkanie z królem Franciszkiem I. Celem jego misjii jest ratyfikowanie nowego traktatu. Wolsey chce też zwołać konklawe, mając nadzieję, że pod nieobecność papieża kardynałowie mogą rozstrzygnąć ważne sprawy, m. in. dać uprawnienia do anulowania małżeństwa Henryka z Katarzyną Aragońską. W podróży towarzyszy mu poeta Wyatt. Katarzyna postanawia ostatecznie rozmówić się z Anną. Oświadcza, że wie o jej romansie z królem, jednocześnie zapewnia rywalkę, że ta nigdy nie zdobędzie władcy. Serce Henryka na zawsze należy do Katarzyny. Cromwell powiadamia Henryka o ucieczce papieża Klemensa do Orvieto. Nakłania króla, by wysłał do Włoch z listami zaufanego dyplomatę, Anglika dra Knighta, byłego nauczyciela Anny Boleyn. W tajnych dokumentach, które dr Knight wiedzie do Orvieto jest prośba o zgodę na rozwiązanie małżeństwa z Katarzyną. Norfolk i Boleyn wspierają Charlesa Brandona w usilnych staraniach o powrót na dwór królewski. Na obiedzie u króla Norfolk nakłania władcę do wybaczenia Brandonowi. Tymczasem Thomas Boleyn przekonuje króla, że Wolsey ma na sumieniu sprzeniewierzenie pieniędzy z królewskiego skarbca. Wolseyowi nie udaje się zwołać konklawe, kiedy nadchodzi wieść o ucieczce Klemensa z zamku Świętego Anioła. Kardynałowie odmawiają wzięcia udziału w zgromadzeniu. Wolsey wraca do Londynu, przekazując Henrykowi i Annie smutną informacje o fiasku swojej misji. Król wpada w furię, usłyszawszy, że nie dostanie rozwodu. 02:30 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 51 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Maria Róża Nowotna - Walcowa.