TVP Kultura Piątek, 25.09.2020 08:35 KRONOS - CHAOS Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcie chaosu. W mitologii greckiej chaos to uosobienie próżni pierwotnej. Pierwotny stan egzystencji, z którego pochodzili pierwsi bogowie. Jak postrzegamy chaos w dzisiejszych czasach? Czy chaos jest potrzebny do życia? Jeśli tak, to dlaczego mielibyśmy ograniczać chaos w imię potrzeby ładu? A może należy dopuścić szczyptę chaosu do relacji między ludźmi? 09:15 PESTKA Melodramat, 88 min, Polska 1995 Reżyseria: Krystyna Janda Scenariusz na motywach powieści Anki Kowalskiej "Pestka": Maciej Maciejewski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Borkowski Aktorzy: Krystyna Janda, Daniel Olbrychski, Agnieszka Krukówna, Jan Frycz, Anna Dymna, Jan Englert, Zbigniew Zamachowski, Edward Żentara i inni Jurorzy Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni uznali dzieło Krystyny Jandy za najlepszy debiut reżyserski. Filmowa adaptacja popularnej w latach 60. książki Anki Kowalskiej od początku budziła wiele kontrowersji, miała tyleż pochlebnych, co krytycznych recenzji. Ekranowa "Pestka" nie jest wierna literackiemu pierwowzorowi. Główna bohaterka Agata (gra ją sama Krystyna Janda) w filmie jest już kobietą dojrzałą, z dużym bagażem doświadczeń życiowych. Niezależna finansowo, pracuje w Polskim Radiu, ma w dorobku kilka tomików wierszy. Mimo licznych romansów, nie zdecydowała się jednak na założenie rodziny. Chociaż dobiega czterdziestki, wciąż pozostaje samotna. Na ślubie przyjaciółki, Sabiny (Agnieszka Krukówna), Agata poznaje architekta Borysa (Daniel Olbrychski), przykładnego męża i ojca dwóch synów. Jej życie zmienia się całkowicie. Niewinna znajomość przeradza się w gwałtowną, namiętną miłość. Ale radość kochanków przeplata się z cierpieniem. Głęboko wierzący mężczyzna broni się przed zniewalającym go uczuciem. Nie chce ranić najbliższych, porzucać dzieci i żony Teresy (Anna Dymna), jednak zauroczenie inną kobietą okazuje się silniejsze. Agatę również ogarniają wątpliwości. Czy ma prawo niszczyć cudze szczęście, rozbijać rodzinę? Płomienna miłość, która połączyła dwoje dojrzałych ludzi, komplikuje ich życie i w rezultacie doprowadza do tragedii. 11:00 DOM - ODC. 19/25 - JESTEM DLA CIEBIE NIEDZIELĄ Serial obyczajowy, 89 min, Polska 1998 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak, Igor Śmiałowski, Anna Romantowska, Wojciech Wysocki, Beata Krajewska, Ewa Gawryluk, Katarzyna Herman, Maciej Kozłowski, Mieczysław Hryniewicz, Magdalena Wójcik, Adam Ferency, Marek Bukowski, Magdalena Stużyńska, Piotr Fronczewski i inni Służba Bezpieczeństwa prowadzi śledztwo w sprawie przemycenia na Zachód materiałów filmowych dotyczących wydarzeń w grudniu 1970 roku. Przesłuchani zostają Prokop, Halina i pracownicy WFD. Montażystka Lusia, jako jedyna posiadaczka kluczy do archiwum, traci pracę. Wrotek dowiaduje się o wszystkim, odnajduje pokrzywdzoną i obiecuje, że przyzna się do winy. Romans Andrzeja i Niki kwitnie. Dziewczynie jednak to nie wystarcza. Talar obiecuje jej, że opuści żonę i zamieszka razem z nią w nowym mieszkaniu. Zmienia jednak swoje plany, gdy dowiaduje się, że Ewa ma raka piersi i musi być operowana. W przeludnionym mieszkaniu Bawolików składa wizytę Świder, dawny kolega gospodarza, obecnie działacz sportowy. Próbuje przekupić Kostka, by "wydrukował" mecz. Bawolik odmawia. Jednak Teresa w tajemnicy przed mężem dzwoni do Świdra z wiadomością, że jej małżonek przemyślał sprawę i zmienił zdanie. 12:40 CIEMNEGO POKOJU NIE TRZEBA SIĘ BAĆ Film obyczajowy, 35 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jakub Czekaj Scenariusz: Jakub Czekaj Zdjęcia: Adam Palenta Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Emilia Stachurska, Przemysław Bluszcz, Jowita Budnik, Anna Ilczuk Opowieść o bezgranicznej miłości jedenastoletniej Łaty do jej ojca. Dziewczynka przygotowuje piosenkę na szkolną akademię, zorganizowaną z okazji zbliżającego się Dnia Taty. To sprawia, że Łata przygląda się ojcu baczniej niż zazwyczaj. Chcąc jak najlepiej opisać swoje uczucia, powoli zaczyna odsłaniać skrywane przez niego tajemnice. 13:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 18 ZAMEK MOSZNA Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedza zamek w Mosznej. Nie jest ani najstarszy, ani największy w Polsce, ale z całą pewnością robi wrażenie. Wedle niektórych ma aż 365 pomieszczeń - po jednym na każdy dzień roku - i 99 wież oraz wieżyczek - tyle, ile rodzinnych majątków mieli jego właściciele. Wokół rozciąga się 200 - hektarowy park z 300 - letnimi dębami, a w piwnicach zachowane są ślady prowadzące podobno do zakonu templariuszy. Cesarz Wilhelm II przyjeżdżał tu na słynne polowania, a w czasach rozbudowy zamku krążyły plotki, że właścicielom pomaga sam diabeł. Zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, należał m.in. do Georga von Reiswitza, marszałka dworu króla Prus Fryderyka Wielkiego czy do rodziny Tiele - Winckler, których przodkiem był zwykły górnik z Tarnowskich Gór, Franz von Winkler. Życiorys Franza von Winklera to doskonały przykład idealnego rodowodu pruskiego bogacza: z ubóstwa, dzięki własnej pracy, lojalności wobec władz i sprytowi doszedł do jednego z najbardziej pokaźnych majątków na Śląsku. 13:50 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko - Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 14:40 ŚLEPA VAYSHA (BLIND VAYSHA) Film animowany, 7 min, Kanada, 2016 Reżyseria: Theodore Ushev Film animowany. Vaysha urodziła się z niezwykłym darem - jej lewe oko widzi jedynie przeszłość, a prawe tylko przyszłość. Nominowana do Oscara filozoficzna opowieść o tym, jak ważne jest życie tu i teraz. 16:50 KAMIZELKA Film obyczajowy, 43 min, Polska, 1971 Autor: Bolesław Prus Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Stanisław Jędryka Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Jerzy Zelnik, Tadeusz Fijewski, Ligia Branice, Tadeusz Kondrat Adaptacja noweli Bolesława Prusa. Akcja filmu, podobnie jak i literackiego pierwowzoru, rozgrywa się w XIX - wiecznej Warszawie. W oficynie pewnej kamienicy mieszka młode, ubogie małżeństwo: Anna i Filip. On jest buchalterem, ona dorabia do skromnej pensji męża szyciem i prywatnymi lekcjami. Jedyną ozdobą ich małego mieszkanka jest wiszący nad łóżkiem obraz przedstawiający sielski, wiejski krajobraz. Oboje lubią sobie wyobrażać, że pewnego dnia, gdy ich sytuacja materialna się poprawi, pojadą w takie urocze miejsce na wakacje. Chociaż żyją biednie, bardzo się kochają. Mieszkający naprzeciwko stary doktor często widzi ich w oknie tulących się do siebie i śmiejących. Pewnego dnia Anna wręcza mężowi prezent: uszytą własnoręcznie kamizelkę. Filip, który zarywał noce, ślęcząc nad księgami rachunkowymi, nieoczekiwanie dostaje wymarzony awans - zostaje głównym buchalterem w cukrowni. Wierzy, że ich trudny los wreszcie się odmieni. Ale właśnie wtedy na małżonków spada wielki cios: Filip zapada na zdrowiu, ujawnia się gruźlica, która od dawna go nękała. Anna wzywa doktora, nie chce jednak pogodzić się ze straszną prawdą. Próbuje udawać przed sobą i mężem, że ten wyzdrowieje. Tymczasem stan Filipa się pogarsza, coraz bardziej opada z sił i chudnie. Otrzymana od żony kamizelka coraz luźniej na nim zwisa. Chory ma świadomość, że utrata wagi to jeden z symptomów choroby. Gdyby znów nabrał ciała, może by wyzdrowiał? By nie martwić ukochanej Anny, ucieka się do drobnego oszustwa. Nie wie, że i ona, nie chcąc mu odbierać ostatniej nadziei, stosuje ten sam wybieg. 20:05 WIECZÓR KINOMANA - AJKA (AYKA) Dramat, 108 min, Rosja/Niemcy/Chiny/Polska/Kazachstan, 2018 Reżyseria: Sergei Dvortsevoy Aktorzy: Samal Esljamova, Polina Severnaya, Andrey Kolyadov Młoda Kirgizka Ajka mieszka w Moskwie, gdzie pracuje na czarno. Jest samotna, nie ma przyjaciół, ani chłopaka, z którym mogłaby się związać na stałe. Młoda imigrantka jest w zaawansowanej ciąży i trafia do szpitala. Po porodzie ucieka jednak z oddziału położniczego, zostawiając nowo narodzonego syna. Ma długi i zdaje sobie sprawę, że nie będzie mogła utrzymać dziecka. Kiedy ochłonie, zaczynają ogarniać ją wątpliwości, doskwiera matczyna tęsknota. Ajka żałuje swego desperackiego kroku i rozpaczliwie zaczyna szukać porzuconego syna. Odtwórczyni tytułowej roli Samal Esljamova otrzymała w 2018 roku na festiwalu w Cannes Złotą Palme w kategorii Najlepsza aktorka. 22:30 47 MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL MUZYKI WSPÓŁCZESNEJ WARSZAWSKA JESIEŃ 2004. KONCERT TAVENER, HARVEY I UDUCHOWIONA MUZYKA ELEKTRONICZNA Koncert, 54 min, Polska, 2004 Reżyseria: Mariusz Grzegorek Wykonawcy: Marek Moś, Anna Karasińska, Anna Mikołajczyk - Niewiedział, Urszula Kryger, Jadwiga Rappe, Krzysztof Sadłowski, Marta Huget - Skiba, Natalia Walewska, Marta Tużnik, Aleksandra Steczek, Aukso Orkiestra Kameralna Miasta Tychy Koncert Tavener, Harvey i Uduchowiona Muzyka Elektroniczna w ramach 47. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień 2004 w kościele ewangelickim w Warszawie. 00:45 TERAZ ANIMACJE! - JAJKO (EGG) Film animowany, 11 min, Dania/Francja, 2018 Reżyseria: Martina Scarpelli Scenariusz: Martina Scarpelli Muzyka: Amos Cappuccio, Sofie Birch Obsypany nagrodami film animowany. Kobieta zamknięta w domu z jajkiem, które pociąga ją i zarazem napawa strachem. Kobieta zjada jajko, a następnie za to pokutuje. Film jest ważnym głosem w sprawie anoreksji, za sprawą plastyki obrazu tłumaczy sposób pojmowania rzeczywistości przez chore osoby. Reżyserka rozrysowała topografię świata swojej bohaterki, ściskając go do wielkości małej kuchni przytłaczającej, miażdżącej, dyscyplinującej. (źródło: blizejekranu.pl) 01:00 TERAZ ANIMACJE! - BLOEISTRAAT 11 (BLOEISTRAAT 11) Film animowany, 9 min, Niderlandy (Holandia)/Belgia, 2018 Reżyseria: Nienke Deutz Scenariusz: Nienke Deutz Zdjęcia: Steven Frederickx Wielokrotnie nagradzany film animowany. Dwie nierozłączne przyjaciółki spędzają ostatnie lato razem. Pod wpływem powoli następujących zmian w wyglądzie dorastających dziewczynek, ich więź ulega metamorfozie. Piękna w formie opowieść o dojrzewaniu, rywalizacji i wzajemnym zrozumieniu. Film zdobył główną nagrodę w konkursie filmów krótkometrażowych podczas 42. MFF Annecy (Agata Leżuch, ars independent) 01:30 KINO NOCNE - PLUTON (PLATOON) Dramat wojenny, 115 min, USA 1986 Scenariusz i reżyseria: Oliver Stone Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: Samuel Barber Występują: Charlie Sheen, Tom Berenger, Willem Dafoe, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, David Neidorf, Oliver Stone i inni Zrealizowane bardzo skromnymi środkami (6, 5 miliona dolarów) dzieło Olivera Stone'a odniosło olbrzymi sukces komercyjny i artystyczny (wpływy z dystrybucji przekroczyły 120 milionów). Krytyka uznała "Pluton" za jeden z najbardziej realistycznych wojennych filmów w historii kina. Akademia Filmowa wprost obsypała go Oscarami, wręczając słynne statuetki za najlepszy film, reżyserię, montaż i dźwięk. Ponadto nominacje przypadły w udziale aktorom Willemowi Dafoe i Tomowi Berengerowi oraz scenarzyście i autorowi zdjęć. Oliver Stone został również uhonorowany Złotymi Globami (za film i reżyserię) oraz Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. "Pluton" jest autobiograficznym filmem reżysera, który brał udział w wojnie wietnamskiej. 21-letni młodzieniec wyruszył do Wietnamu, jako ochotnik, uznając swą decyzję za patriotyczny obowiązek. Gotów był nawet umrzeć za swój kraj, jak powiedział w jednym z wywiadów. Kiedy po kilkunastu miesiącach służby wrócił do domu, nie mógł znaleźć sobie miejsca. Był wstrząśnięty bezsensem wojny i obojętnością ludzi wobec wietnamskiego koszmaru. Włóczył się, zmieniał pracę, trafił nawet do więzienia za narkotyki (skończyło się na szczęście na niewielkim wyroku). Po ukończeniu kursu filmowego w Nowym Jorku (jego profesorem był Martin Scorsese) zaczął pisać scenariusze, jednak długo nie otrzymywał żadnej oferty. Zniechęcony pierwszymi niepowodzeniami podjął pracę taksówkarza, próbował też innych zawodów. Scenariusz do "Plutonu" napisał w lipcu 1976 roku, jednak nikt nie podjął się jego realizacji, uznając go za zbyt pesymistyczny i brutalny. Stone zawarł w nim osobiste wspomnienia oraz straszliwe przeżycia i obserwacje. Dopiero po dziesięciu latach udało mu się zgromadzić dostateczne fundusze. Zdjęcia kręcono na Filipinach w ciągu zaledwie 54 dni. Zanim jednak przystąpiono do realizacji, aktorzy zostali poddani ciężkiej próbie. Pod okiem Dale'a Dye, przeniesionego do rezerwy kapitana marines, przeszli 14-dniowe szkolenie w filipińskiej dżungli, w spartańskich warunkach, bez hoteli, samochodów i normalnych posiłków. "Pluton" rozpoczyna się sceną, w której w Wietnamie na polowym lotnisku lądują młodzi, niedoświadczeni żołnierze. Wśród nich jest bohater filmu (odtwarzający samego Stone'a), 18-letni ochotnik Chris Taylor (Charlie Sheen), który rzucił wszystko, by walczyć w Wietnamie. Już pierwsze zetknięcie z wojną wywołuje u nowicjusza wstrząs. Na lądowisku mija innych żołnierzy powracających do kraju w plastikowych workach. 03:25 SPIS CUDZOŁOŻNIC Komedia, 64 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Stuhr Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Stanisław Radwan Aktorzy: Jerzy Stuhr, Proeben Osterfelt, Jan Peszek, Dorota Pomykała, Stanisława Celińska, Bożena Adamek, Jan Frycz, Anna Radwan, Małgorzata Hajewska - Krzysztofik, Agnieszka Wagner, Agnieszka Wróblewska, Edyta Olszówka i inni Debiut reżyserski Jerzego Stuhra. Scenariusz filmu został oparty na wydanej w roku 1992 powieści Jerzego Pilcha "Spis cudzołożnic. Proza podróżna". Na okładce książki widnieje napis: "Spis cudzołożnic" to groteskowa, pełna wyrafinowanej ironii relacja z jednego wieczoru i nocy w życiu bohatera, Gustawa, intelektualnego kabotyna, nieurzeczywistnionego artysty, grającego nieustannie przed sobą i ludźmi rolę pisarza - spadkobiercy najświetniejszych tradycji rodzimej i światowej literatury. Obaj - Pilch i Stuhr - od lat mieszkają w Krakowie. Gdy Stuhr kończył polonistykę, Pilch ją zaczynał. "Książka Pilcha zafascynowała mnie głównie przez typ bohatera. Przecież to ten sam facet, przybierający różnorodne pozy, często tragiczne, którego niosę przez moje teatralno - filmowe życie. Jest mi on szalenie bliski przez swą śmieszność i tragizm" - wyznał w jednym z wywiadów Jerzy Stuhr. Akcja filmu rozgrywa się w Krakowie, w latach 70. Gustaw, pracownik naukowy Uniwersyteu Jagiellońskiego, ma oprowadzić po Krakowie szwedzkiego humanistę z tzw. wymiany naukowo - kulturalnej. Gość pragnie spędzić wieczór w damskim towarzystwie, Gustaw zaczyna więc wyszukiwać w notesie telefony do znajomych, przyjaciółek, dawnych kochanek, które mogłyby stać się towarzyszkami wieczornej wyprawy. Wędrując ulicami Krakowa, "zaliczając" kolejne bary, bohater zaczyna przypominać sobie dawne namiętności, marzenia, miłości. Stopniowo wyłania się obraz uczuciowej klęski Gustawa. Gość ze Szwecji również poddaje się tej atmosferze i także wspomina swój spis cudzołożnic. 04:30 KALIPSO Film obyczajowy, 44 min, Polska, 2000 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Maciej Siatkiewicz Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Sebastian Olko Aktorzy: Marian Kociniak, Marek Dyjak, Mariusz Leszczyński, Jan Jurewicz, Andrzej Zieliński Anna Majcher, Anna Gornostaj, Jan Himilsbach i inni Utrzymana w klimacie hrabalowskiej prozy i stylistyce filmów lat 60. opowieść o ludziach z odchodzącej epoki, ich przyjaźni, lojalności, wyznawanych zasadach. Letni poranek w małym miasteczku. Henio Roszponka, murarz z trzydziestoletnim stażem, budzi się nazajutrz po swoich 50. urodzinach na ciężkim kacu. Miał koszmarny sen: śniło mu się, że bardzo spragniony wędrował przez pustynię. Zastanawia się, co ten sen może oznaczać, ale nic sensownego nie przychodzi mu do zmęczonej głowy. Czas go zresztą nagli: wraz ze swoim młodym pomocnikiem, Berbeciem, wybiera się na pogrzeb znajomej meliniarki, babki Stangreciak. Kiedy przybywają na miejsce, okazuje się, że uroczystość odbyła się poprzedniego dnia. Henio wspomina liczne "zasługi" meliniarki, jej dobre serce i przejścia z milicją. W trakcie tych wspominków zauważa nieopodal zaniedbany grób niejakiego Stasia Łabędzia, zwanego Kalipso - niegdyś zamożnego prywaciarza, który dorobił się m. in. na handlu lodami, uprawie kwiatów, prowadzeniu masarni. Henio pracował przy budowie jego kilku kolejnych domów. Nieźle wtedy zarabiał, więc z rozrzewnieniem i podziwem opowiada Berbeciowi o dawnym pracodawcy, przyjacielu i mentorze, a nawet rozmawia z Kalipso jak z dobrym duchem. Zdjęty oburzeniem, że młoda wdowa po Stasiu zupełnie nie dba o grób męża, odwiedza ją, próbując przemówić do sumienia, ale kobieta nakazuje swoim ochroniarzom przepędzić go. W takiej sytuacji Henio postanawia sam postawić przyjacielowi przyzwoity grobowiec. Nie jest to łatwe, gdy nie ma się grosza przy duszy. Ale stary mistrz murarski, teraz bardziej pijaczyna i bumelant, nie daje jednak za wygraną.