TVP Historia Poniedziałek, 28.09.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1825 - pierwszy pociąg z lokomotywą parową; 1939 - korekta granic stref okupacyjnych ZSRS i Niemiec w Polsce; 1954 - Radio Wolna Europa rozpoczęło nadawanie relacji Józefa Światły; 1981 - samorozwiązanie KOR; 07:10 DAISY. WSPOMNIENIE MINIONEGO ŚWIATA Film dokumentalny, 64 min, Polska, 2011 Reżyseria: Marcin Bradke, Maciej Kieres Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Paweł Przybylski, Marcin Grobelny, Robert Sitek, Jarosław Bajer Dokument o Marii Teresie Oliwii Cornwallis - West, zwanej Daisy, która poślubiwszy niemieckiego arystokratę, Hansa Heinricha XV Hochberga, osiadła na Śląsku, w zamku Książ. 08:50 TWARZE SOLIDARNOŚCI - JAROSŁAW ALOJZY SZCZEPAŃSKI Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Jarosław Alojzy Szczepański - rzecznik porozumień ustrzycko - rzeszowskich. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 10:35 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 11:05 PLANETY - JOWISZ. ODC. 3/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Stephen Cooter W trzecim odcinku Jowisz. Poza wewnętrznym obszarem Układu Słonecznego i pustkowiem pasa planetoid krąży Jowisz, ojciec chrzestny planet. Wyglądem przypomina gładką fakturę marmuru, lecz w jego grubych na tysiące kilometrów chmurach szaleją gwałtowne burze. To piękny i potężny świat. Cztery i pół miliarda lat temu jego grawitacja miała niszczący wpływ na otaczające go światy. Przyciągając materiał skalny wnętrza Układu Słonecznego, odmienił losy planet, również Ziemi. Jowisz to świat o mrocznej przeszłości. Nie trzeba daleko szukać, by znaleźć na to dowody. Na pustyni w Arizonie znajduje się Krater Barringera. Powstał pięćdziesiąt tysięcy lat temu, gdy asteroida o średnicy czterdziestu metrów uderzyła w powierzchnię Ziemi z prędkością czterdziestu trzech tysięcy kilometrów na godzinę. Być może właśnie Jowisz skierował ją w stronę Ziemi. W jaki sposób z tak daleka Jowisz może wpływać na losy Ziemi? I jak do tego doszło? Dopiero obejrzenie Jowisza z bliska pozwoliło sformułować pierwsze wnioski. 12:45 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 18 (SERIA II ODC. 5) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch Doktor Andrzej zabiera Konstantego do szpitala. Marysia bandażuje głowę i twarz ojcu, by nie zdradzała żydowskiego pochodzenia. W siedzibie Abwehry Margarethe otrzymuje informację o śmierci Orszy. Ustala, że numer rozkazu wyjazdu należał do Strochowa mieszkającego w hotelu Europejskim. Wściekła na nieudolność gestapo Niemka, udaje się tam i przeprowadza śledztwo. Nakłania Zuzię do współpracy, szantażując wywiezieniem matki do Auschwitz. Natalia Wieleżyńska dostaje od listonosza donos na Marysię, który napisała jej córka Kasia. Dzięki działalności podziemia list nie dociera do gestapo, dpkąd został zaadresowany przez zazdrosną o Andrzeja dziewczynę. Kobieta nie może uwierzyć w to, że jej córka była gotowa sięgnąć po tak radykalne środki, by pozbyć się konkurentki. Z radiostacji ukrytej w piwnicy, radiotelegrafista odbiera wiadomość o śmierci Orszy. Alfa zrywa siatkę i wydaje zakaz kontaktowania się z hotelem. Andrzej proponuje Marysi tymczasowe zamieszkanie w pawilonie szpitalnym. Ze względu na donos Kasi, kobieta nie może wrócić do mieszkania Wieleżyńskiej. Irena wbrew rozkazowi Alfy udaje się do hotelu, by ostrzec Zuzię. Przed budynkiem czeka na nią Kamil. Po chwili zjawiają się Niemcy. 13:40 300 MIL DO NIEBA (300 MIL DO NIEBA) Dramat obyczajowy, 89 min, Polska/Francja/Dania, 1989 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Maciej Dejczer, Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Występują: Wojciech Klata, Rafał Zimowski, Kama Kowalewska, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Andrzej Mellin, Adrianna Biedrzyńska, Aleksander Bednarz i inni W 1985 roku bracia Zielińscy, piętnastoletni Adam i dwunastoletni Krzysztof, ukryci pod podwoziem ciężarówki przedostali się do Szwecji. Polskie władze za wszelką cenę starały się sprowadzić chłopców do kraju. Ich rodzice nie wystąpili z żądaniem ekstradycji, uważając, że synowie sami powinni decydować o swoim losie. Odebrano im w efekcie prawa rodzicielskie. Bracia pozostali w Szwecji. Do uzyskania pełnoletności mieszkali w rodzinie zastępczej. Dzisiaj są już całkowicie samodzielni. Film Macieja Dejczera obejrzeli na Kongresie Praw Człowieka i Obywatela w Strasburgu w 1989 roku. Powiedzieli o nim, że w pełni oddaje ich przeżycia. Jednak "300 mil do nieba" nie jest kroniką wydarzeń z 1985 roku, choć wiele fragmentów filmu powstało na podstawie dokumentacji tej niezwykle spektakularnej ucieczki. Filmowi bohaterowie - Jędrek i Grześ Kwiatkowscy - mieszkają z rodzicami i licznym rodzeństwem w barakowozie, żyjąc w bardzo ciężkich warunkach. Ojciec, nauczyciel historii, był dwukrotnie zwalniany z pracy za poglądy polityczne. Chłopcy postanawiają spełnić swoje marzenia o lepszym życiu i uciec na Zachód. Razem z nimi wybiera się szkolna koleżanka Elka. Jednak jedynie Jędrkowi i Grzesiowi udaje się przejechać przez granicę pod podwoziem TIR - a. Kiedy cieżarówka po kontroli granicznej wjeżdża na prom, chłopcy zmęczeni zasypiają. Budzą się już na lądzie i dowiadują się, że są w Danii. Tam trafiają do obozu dla uchodźców. Władze duńskie informują ich, że wkrótce zostaną odesłani do kraju. Ich losem zaczyna się interesować dziennikarka, która wyemigrowała z Polski. Dzięki jej staraniom chłopcy otrzymują azyl. To również ona pomaga braciom skontaktować się z rodzicami. W dramatycznej rozmowie przez telefon ojciec zdobywa się na to, by powiedzieć synom, żeby nigdy nie wracali do kraju. Felix dla najlepszego filmu młodego reżysera europejskiego oraz nagroda na FPFF w Gdyni za najlepszy debiut. 17:45 ŻOŁNIERZE FUEHRERA PODBIJAJĄ POLSKĘ Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jerzy Redlich Scenariusz: Jerzy Redlich We wrześniu 1939 r. fotografowi naczelnego dowództwa Wehrmachtu, Hugo Jaegerowi, polecono sfotografować inwazję Trzeciej Rzeszy na Polskę. Kilkanaście fotografii wykonał też prof. Heinrich Hoffmann z Monachium. W ten sposób powstał cykl zatytułowany "Żołnierze fuehrera na polu bitwy". W filmie pokazane są zdjęcia, które autorzy filmu odnaleźli wśród rupieci na strychu jednego z domów w Zawierciu. 18:05 HISTORIA POLSKI - JUŻ NIE MA TYCH MIASTECZEK Reportaż, 19 min, Polska, 2003 Reżyseria: Ewa Szprynger Opowieść o Tarłowie, jednym z wielu nieistniejących już dziś żydowskich miasteczek, gdzie w zgodzie i wzajemnym szacunku żyli przed II wojną światową Polacy i Żydzi. Miejsca takie nazywane w jidysz sztetl miasteczko, zniknęły wraz z ich mieszkańcami - Żydami zamordowanymi przez hitlerowców w obozach w Treblince, Bełżcu, Auschwitz, Birkenau. To co pozostało, to pamięć pielęgnowana przez polskich sąsiadów, jedynych świadków tej przedwojennej wspólnej historii i resztki kultury materialnej, jaką pozostawiła po sobie społeczność żydowska, która stanowiła przed wojną 60% ludności. 18:30 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - MIŁOŚĆ W CZASACH WYKLĘTYCH Reportaż, 14 min, Polska, 2013 Scenariusz: Sławomir Mazur Józefa Życińska doskonale pamięta moment, w którym po raz pierwszy zobaczyła przyszłego męża - w 1943 r. w lesie na Wykusie. Wysłał ją ojciec z meldunkiem do mjr. Jana Piwnika "Ponurego". Dom Zebów, rodziców Józefy Życińskiej, położony w małej wiosce Wołów w Górach Świętokrzyskich służył oddziałowi "Ponurego" za zaplecze. Józefę, 13 - letnią dziewczynkę, zaprzysiężono na placówce w Brześciu. Na Wykusie, gdzie przybył transport 21 sztuk stenów i tę broń wiózł właśnie przystojny wysoki brunet Aleksander Życiński ps. Wilczur. Józefa zakochała się od pierwszego wejrzenia. Ale to nie był dobry czas na miłość. Po zakończeniu wojny Aleksander pozostał w lesie. Do męża dołączyła Józefa Życińska. Aleksander Życiński, były żołnierz AK i Narodowych Sił Zbrojnych, dowodził oddziałem, który w 1947 r. liczył około 150 osób. Gdy się okazało, że żona jest w ciąży, postanowili, że opuści las. Odkładali jednak tę decyzję. Aż razem wpadli w obławę, bo dawali dużą nagrodę za Wilczura. Aresztowani byli przez 4 miesiące przesłuchiwani i katowani, mimo że Życińska była w ciąży. Wyrok - kara śmierci dla Życińskiego i 7 lat więzienia dla p. Józefy. Córka Aleksandra urodziła się 10 dni po śmierci ojca... Bohaterka reportażu do dziś szuka grobu swojego męża. 19:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 9 Serial historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Sasak, Maria Sobocińska Jest sierpień 1932 rok. Na weselu Mani i Pawła bawią się wszyscy Winni i przyjaciele rodziny. Jedynie Ania jest smutna. Wiem, że ci jest ciężko - mówi do wnuczki Antoni. Ale, zobaczysz, innego spotkasz - dodaje zdziwionej jego przenikliwością Ani. Po weselu Ania wyjeżdża na studia do Warszawy. Podczas wizyt w domu unika spotkań z siostrą i szwagrem. W pałacu Wieruszów trwa generalny remont. Jasiek sprawdza się tam jako elektryk. Ma nadzieję, że Łucja spojrzy na niego łaskawym okiem. Tymczasem panience marzy się europejski wystrój domu. Na życzenie córki Wierusz sprowadza do pałacu włoskiego stolarza, Guido. Wieruszowa uważa to za fanaberię pasierbicy. W kraju kryzys, a ty nasze pieniądze wydajesz na zbytki. Każe mężowi wybierać między sobą i tą przybłędą. Włoski stolarz cierpi z powodu polskiego jedzenia i nie ma siły pracować. Co wy tam jecie w tych Włoszech - pyta Bronia, która zostaje na ratunek sprowadzona przez Wierusza do pałacowej kuchni. Szybko znajduje z Guido wspólny język. Tymczasem małżeństwo Mani i Pawła nie układa się dobrze. Paweł jest obojętny na uroki żony, unika bliskości. Wczoraj obudziłam się w środku nocy i jego nie było - zwierza się siostrze Mania. Ania czuje się winna za zachowanie Pawła. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - WINSTON CHURCHILL, LEW ALBIONU (CHURCHILL, LE LION AU COEUR TENDRE...) Film dokumentalny, 115 min, Francja, 2016 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film pozwala lepiej poznać charakter i osobowość oraz życie osobiste i działalność polityczną Winstona Churchilla, nazywanego przez wielu pieszczotliwie starym lwem. Ten ekstrawagancki Anglik, potomek znanego arystokratycznego rodu był niezwykle radykalnym zwierzęciem politycznym, który z dużą swobodą poruszał się na arenie wielkiej światowej polityki. Churchill zbudował swoją legendę na niewzruszonej woli nieustępowania nazistowskiemu reżimowi Hitlera. Dlatego przez wielu uważany jest za wybawcę Wielkiej Brytanii, człowieka który ocalił ojczyznę. Ale niektóre jego decyzje pozostawiają wiele do życzenia, a jego pragmatyzm polityczny był często realizowany kosztem innych. Mogli się o tym przekonać Polacy walczący po stronie aliantów, którzy poczuli się zdradzeni po decyzjach konferencji w Jałcie. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to cykl filmów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Seria, w oparciu o archiwalia, fragmenty biograficznych filmów fabularnych i wypowiedzi ekspertów, przybliża losy najbardziej charakterystycznych postaci historii europejskiej. Gospodarzem programu jest Stephane Bern, znany francuski prezenter. 22:05 SPÓR O HISTORIĘ - II RZECZPOSPOLITA I WĘGRY Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Temat: stosunki polsko - węgierskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Jesienią 1918 roku, po zakończeniu pierwszej wojny światowej, zarówno Polska jak i Węgry ogłosiły niepodległość. Dwa lata później Węgry, które nie graniczyły z Polską, były jedynym krajem w regionie, który udzieli nam znacznej pomocy wojskowej, podczas wojny, toczonej z Rosją bolszewicką. Polacy dostrzegali w Węgrzech sojusznika, z którym powinniśmy graniczyć, zwłaszcza że i sami Węgrzy nie byli zadowoleni z rozwiązań terytorialnych, przyjętych przez zwycięzców wielkiej wojny. Ta idea urzeczywistniła się dopiero w marcu 1939 roku, kiedy oba kraje połączyła wspólna granica. 22:40 NIEZNANE TAŚMY FILMOWE. INDIE - ODC. 1/2 (INDIA ON FILM) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019 Seria dokumentalna. Wyjątkowe spojrzenie na życie kolonialnych Indii z początku XX wieku. Pokazuje najstarsze uchwycone przez kamerę sceny z życia Indii - od niekończących się pochodów słoni, niosących hinduskich maharadżów, przez symboliczną wizytę brytyjskiego króla Jerzego V, po sceny z walki Gandhiego o niepodległość Indii. To okno na świat, którego już dawno nie ma. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 01:05 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 1 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku. 02:35 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 59 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Bogina Mond.