TVP Historia Piątek, 02.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - zajęcie Zaolzia; 1944 - koniec Powstania Warszawskiego; 1957 - zamknięto tygodnik "Po prostu"; 1968 - zmarł malarz francuski Marcel Duchamp; 07:10 GIGANCI HISTORII - ODC. 7 LEOPOLD TYRMAND I JEGO EPOKA Teleturniej, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Urodził się dokładnie 100 lat temu. Rok 2020 został ogłoszony jego rokiem, bo jego książki ukształtowały pokolenia Polaków. Jego znakiem firmowym były kolorowe skarpetki i jazz. Życie i twórczość Leopolda Tyrmanda wybitnego dziennikarza i pisarza jest tematem tego odcinka "Gigantów Historii". 08:05 PO PRLU - AFERA RYWINA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Afera Rywina. Program Po PRLu analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gościem, Piotrem Zarembą, publicystą i pisarzem, rozmawiają o aferze Rywina, która zbulwersowała polską opinię publiczną w latach 2002 - 2004. Ta nie do końca wyjaśniona afera korupcyjna zaczęła się w lipcu 2002 roku od złożenia przez znanego producenta filmowego Lwa Rywina propozycji korupcyjnej naczelnemu gazety Wyborczej Adamowi Michnikowi, a w swoich konsekwencjach powołania sejmowej komisji śledczej i jak się uważa porażki SLD w wyborach. Gość: Piotr Zaremba 09:10 HISTORIA POLSKI - TAJEMNICE JOACHIMA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Historia ppor. Joachima Joachimczyka - żołnierza Armii Krajowej, ostatniego komendanta Tajnego Hufca Harcerzy w Gdyni i fotoreportera, który pozostawił po sobie największą kolekcję zdjęć dokumentujących powstanie warszawskie. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami traktatu wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 4 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. Przytoczono następujące fakty: - wspólne próby z bronią chemiczną w bazie Kama; - zwiększający się potencjał wojskowy ZSRR; - czystki w armii radzieckiej; - wojna domowa w Hiszpanii; - aneksja Austrii przez Niemcy w kwietniu 1938 i zajęcie Sudetów we wrześniu 1938; - pakt Ribbentrop - Mołotow z sierpnia 1939 - układ o nieagresji z tajnym protokołem o podziale Europy Środkowej; - wspólna defilada wojsk radzieckich i niemieckich w Brześciu nad Bugiem we wrześniu 1939; 11:00 BYŁEM WSZĘDZIE. OLGIERD BUDREWICZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2013 Reżyseria: Artur Mościcki Scenariusz: Artur Mościcki Olgierd Budrewicz był jednym z niewielu ludzi, którzy łączyli ze sobą epoki odległe w świadomości młodego pokolenia o całe lata świetlne: świat przedwojennej warszawskiej inteligencji, bohaterów Powstania Warszawskiego, lata terroru stalinowskiego i odbudowy stolicy i wreszcie czas podróży - odkrywania świata przez człowieka, który, jak mówi tytuł jednej z jego 79 książek, "był wszędzie". Podróżnik epoki dziennikarstwa, w którym nie powielało się na papierze kolejnych wypisów internetowych, a każda z setek podróży była przygodą, przeżywaniem prawdziwych dziennikarskich i ludzkich wzruszeń. Pokazywał, czym może i powinien być świat za horyzontem, świat, w który ruszamy, jak sam mówił, po to, by spotkać drugiego człowieka. Taka z pozoru oczywista myśl przekazywana w niezliczonych opowieściach wielkiego podróżnika ma szczególną wartość. Budrewicz próbuje odpowiedzieć na pytanie dlaczego "navigare necesse est" - dlaczego "musimy żeglować" i pokazuje, czym naprawdę może być podróż. To bardzo ważne przesłanie w czasach, gdy wylot na antypody to już właściwie często tylko sprawa decyzji finansowej, gdy przywozimy w walizkach kolejny powielany stereotyp tamtych światów. Sam mówił o sobie, że jest "dziennikarskim schizofrenikiem". I rzeczywiście, jego ogromną pasją była Warszawa, jej kultura, obyczaje, codzienność i echa historii, której sam był przecież bohaterem. Ta nieustanna warszawska przygoda Budrewicza, te powroty ze świata wprost na Targówek i powstańczy Żoliborz to dowód na to, że na całym świecie szukał ciągle samego siebie i bardzo często najłatwiej odnajdywał właściwy trop w tym, co jest najbliżej, z czym wiązały się jego codzienne wzruszenia... Cały życiorys twórczy Budrewicza związany jest z Warszawą. Był uczestnikiem Powstania Warszawskiego (zgrupowanie Żmija, obwód Żywiciel), w stopniu kaprala podchorążego. Współredagował powstańcze pismo "Dziennik Radiowy 22. Obwodu AK". Pracował jako początkujący reporter w działach miejskich "Tygodnika Warszawskiego" (1945 - 1947) i "Wieczoru Warszawy" (1946 - 1947). Współpracował z pismami "Stolica" i "Przegląd Kulturalny" Jest autorem najsłynniejszej chyba książki varsavianistycznej "Bedeker warszawski" i autorem opracowań historii 20 najsłynniejszych rodów warszawskich. Film jest opowieścią o podróżniku, który "był wszędzie" właściwie po to, żeby najbardziej być "tu i teraz". W książce "Byłem wszędzie" Budrewicz pisze: "Co do Warszawy, to jestem tu zakotwiczony na zawsze. Zachwyty bulgocą mi nieraz w gardle, gdzie zderzają się z irytacją i złością. Jak trudno jest kochać to miasto!" W jego twórczości śledzić będziemy obsesyjne czasami powroty do stolicy - tak jak wtedy, gdy pisząc o Terremoto w Peru - ma od razu przed oczami obrazy powojennej Warszawy. To wszystko, na czym polegał jego sposób odkrywania świata, co chciał nam przekazać, znajdziemy w jego opowieściach zarówno kierowanych wprost do widza, jak i tych, które przeplatają się we wspomnieniach rodziny, przyjaciół i znajomych. Bardzo istotny jest także wątek dotyczący najgłębiej wiążących autora z Warszawą przeżyć okupacyjnych i powstańczych. 12:15 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 22 (SERIA II ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Doktor Andrzej jest codziennie przewożony na przesłuchania z Pawiaka do gestapo na Szucha. Katowany przez Dreslera nie zdradza Marysi ani podziemia. Aby dodać mu sił, kobieta przebiera się w mundurek Frania, który sprzedaje Niemcom czekoladę. Z kasetką na szyi udaje się na dziedziniec Szucha. Podchodzi do ciężarówki, która przywiozła osadzonych na Pawiaku. Wysiadający Andrzej rozpoznaje ją. Po chwili nadjeżdża Margarethe, która ją także rozpoznaje. Marysia szybko oddala się i ucieka. Niemka próbuje ją bezskutecznie dopaść. W tajnym lokalu Alfa informuje Kamila, iż kontrwywiad znalazł w mieszkaniu Powały teczkę personalną Stefana. Znaleziono też kopię zapytania, które skierował do komórki podziemia w Szczecinie. Major chciał wiedzieć coś więcej na temat ucieczki Stefana z oflagu. Między Ewką a Witkiem dochodzi do nieporozumień. Kobieta jest zazdrosna o Leokadię, po sprzeczce z Witkiem nocuje w mieszkaniu u Lesia. Marysia organizuje kupno broni dla getta. W akcji pomagają Ewka, Klarnet i Sławek. Broń i amunicję sprzedają im Włosi. Po transakcji nie udaje się uruchomić silnika furgonetki Sławka załadowanej bronią. Zauważają to przejeżdżający terenowym wozem niemieccy żołnierze. Oferują pomoc w odholowaniu furgonetki. Po rozmowie z matką, Witek z bukietem kwiatów udaje się do mieszkania Lesia, w którym nocuje Ewka. Podekscytowany myślami o kochanej dziewczynie wpada na niemiecki patrol, zostaje zatrzymany. 15:25 WOJNA GENERAŁÓW - ODC. 1/6 SINGAPUR (THE BATTLE OF SINGAPORE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Simon Mayall Wykonawcy: Jan Wilkans "Wojna generałów" to seria dokumentalna przedstawiająca nowe spojrzenie na wielkie bitwy II wojny światowej. Pokazuje je z punktu widzenia dowódców obydwu stron konfliktu, ich decyzji, dylematów czy porażek. Filmy analizują podjęte przez nich taktyczne ruchy, które miały wprowadzić w błąd przeciwnika i doprowadzić do jego przegranej. W serii omówione zostaną bitwy o: Singapur, El Alamein, Kursk, Stalingrad, Midway i ofensywa w Ardenach. Były one punktami zwrotnymi drugiej wojny światowej. A wśród generałów znaleźli się niektórzy z najbardziej charyzmatycznych przywódców wojskowych wszech czasów: Rommel, Model, Montgomery, Czujkow, Yamashita i Von Manstein. W tym konkursie wojskowej taktyki stawką były losy tysięcy ludzi oraz reputacja dowódców oraz ich szefów - politycznych przywódców. 16:20 POLSKIE 100 LAT - POLSKIE PAŃSTW PODZIEMNE. ASPEKTY CYWILNE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Sochacka - Krasko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W grudniu 1942 roku utworzono Kierownictwo Walki Cywilnej z takimi wydziałami jak: sądowy, sabotażowo - dywersyjny, informacji radiowej czy rejestracji zbrodni hitlerowskich. W 1943 roku połączono je z Kierownictwem Walki Konspiracyjnej i powstało Kierownictwo Walki Podziemnej. Działało także Biuro Ziem Nowych przygotowujące plany przejęcia po wojnie Prus Wschodnich, Pomorza Zachodniego i Śląska Opolskiego. Od początku 1944 roku działała Rada Jedności Narodowej, pełniąc funkcję polskiego podziemnego parlamentu. W marcu 1945 roku Sowieci aresztowali 16 przywódców Polski Podziemnej. W Moskwie urządzili słynny proces szesnastu, w wyniku którego Stanisław Jankowski, Stanisław Jasiukiewicz i Leopold Okulicki nie wyszli już z więzienia. Zmarli lub zostali zamordowani. 18:00 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.I - ODC. 1 Reportaż, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia, Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Odcinek 1 - Państwowy Instytut Wydawniczy Państwowy Instytut Wydawniczy to nie tylko znane, wciąż funkcjonujące wydawnictwo, księgarnia i dawna kawiarnia. Było to wyjątkowe środowisko i miejsce spotkań, w którym bywali Paweł Hertz, Zbigniew Herbert i Gustaw Holoubek, a w wydawnictwie pracował m.in. Jan Józef Lipski. W księgarni królowała wszechwładna pani Blanka. 18:35 BIBLIA - JÓZEF, CZ. 2 (THE BIBLE - JOSEPH, P. 2) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1996 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Paul Mercurio, Ben Kingsley, Martin London, Ann Warren Lesley Józef - ukochany syn Jakuba, sprzedany przez zawistnych braci kupcom wędrującym do Egiptu. Potifar, wysoki urzędnik faraona, kupuje Józefa, a przekonawszy się o jego rzetelności i uzdolnieniach, robi z niego zarządcę swoich dóbr. Józef przepowiedziawszy siedem lat tłustych i siedem lat chudych, zostaje wysokim urzędnikiem faraona. Gromadzi zboże na lata głodu. Gdy przychodzi susza, Egipt ma wystarczające zapasy żywności. 20:00 EKSPERTYZA - ODC. 6 MASAKRA GÓRNIKÓW W KOPALNI WUJEK Reportaż, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec W odcinku o tragicznych wydarzeniach, które wstrząsnęły Polską. Doszło do nich kilka dni po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Zginęło 9 górników, ponad 20 zostało rannych. Do dziś niewielu winnych tej tragedii poniosło konsekwencje prawne swoich czynów. Procesy sądowe w tej sprawie nie byłyby możliwe bez zabezpieczonych na miejscu tragedii łusek po nabojach. 22:40 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. CZARNOSKÓRY POLITYK Reportaż, 22 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk Barbara Włodarczyk opowiada o pierwszym czarnoskórym polityku w Rosji. Jean Sagbo pochodzi z zachodniej Afryki. Do Rosji przyjechał na studia jeszcze w czasach radzieckich. Ożenił się z koleżanką z roku i został. Związek Radziecki był dla niego ideałem, wzorem sprawiedliwości społecznej, bo takiej biedy i nierówności, jaka była wtedy w jego postkolonialnym kraju, tutaj nie widział. Pochodzi z dość zamożnej rodziny. Rodzice mogli zapłacić za jego wykształcenie. Sam przyznaje, że w tamtych czasach miał poglądy komunistyczne. Jean Sagbo jest radnym w miasteczku Nowozawidowo, położnym 100 km od Moskwy. To typowa rosyjska "głubinka", którą od bogatej rosyjskiej stolicy dzieli przepaść. Wybór czarnoskórego radnego w Rosji, gdzie co roku z rąk rasistów ginie co najmniej kilkadziesiąt osób i gdzie bojówki skinheadów urządzają regularne nagonki na imigrantów, stał się sensacją. Według szacunków w Rosji jest około 70 tysięcy członków organizacji rasistowskich, których bojówki tępią obcych o niesłowiańskim wyglądzie. Zaskakuje jednak nie tylko kolor skóry Jeana Sagbo. Nie mniej egzotyczne jest to, że Jean sam sprząta ulice, nie pije alkoholu, zrezygnował z życia w bogatej Moskwie, woli mieszkać na prowincji i jak może, pomaga biednym ludziom. Do lokalnych wyborów zgłosili Jeana Sagbo mieszkańcy Nowozawidowa. Rywali pokonał miażdżąco. I został pierwszym czarnoskórym politykiem w Rosji. Mieszka w małym dwupokojowym mieszkaniu, mimo że jest wicedyrektorem firmy obuwniczej w Moskwie, a jego żona Swietłana ma w okolicy trzy sklepy z butami. Oboje dobrze wiedzą, że w Nowozawidowie dla własnego bezpieczeństwa lepiej się nie wyróżniać. Co miesiąc Jean organizuje czyny społeczne, ale odzew jest niewielki, bo tutaj każdy myśli wyłącznie o sobie. Tylko kobiety doceniają aktywność Jeana, mężczyźni raczej go krytykują: kłuje ich w oczy to, że się tak bardzo stara. Oni wolą pić zamiast pracować. Teściowa Jeana twierdzi, że przekonała zięcia i córkę, by mieszkali w Rosji. Tuż po studiach wyjechali do Afryki, ale czuła się bez nich samotnie. Z powodu bliskiej znajomości z czarnoskórym chłopakiem jej córka Swieta miała problemy w organizacji komsomolskiej. Młodzi nie ukrywali, że chcą się pobrać, mimo to dziewczynie zarzucono niemoralne prowadzenie się. Jean Sagbo stara się pomagać ludziom, którym się nie wiedzie, jak choćby Jurijowi, który przyjechał tu do wojska w czasach Związku Radzieckiego. Po rozpadzie imperium chłopak nie poradził sobie, zaczął brać narkotyki, zgubił dokumenty. Został bez domu, bez pracy, bez przyjaciół. Teraz mieszka w garażu. Wygrał z nałogiem i dla zarobku nauczył się naprawiać komputery. Tylko biurokracji nie dał rady. Dopiero Jean wyciągnął do niego rękę. Chce mu pomóc w załatwieniu paszportu. Dzięki temu Jurij stanie się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Radny Jean Sagbo pełni dyżury w siedzibie burmistrza. W filmie widzimy, jak kobieta z Mołdawii prosi go o zapomogę finansową. Ma 46 lat i nie potrafi napisać podania, bo jest analfabetką. W dzieciństwie nie chodziła do szkoły, jako najstarsze dziecko musiała pomagać matce. Radny chce znaleźć dla niej pracę sprzątaczki. Na dyżur przychodzi jeszcze jedna kobieta. Wychowawczyni z miejscowego przedszkola. Matka dwójki dzieci i młoda wdowa. Prosi o pieniądze na remont domu. W Nowozawidowie jest 10 radnych. Ale jedynie Jean Sagbo stale jeździ po mieście i pyta ludzi o problemy. Na prowincji są dziesiątki spraw: fatalne drogi, brak kanalizacji i oświetlenia ulic. Rozmówcy Barbary Włodarczyk nie ukrywają, że wiele im się we współczesnej Rosji nie podoba, że utracili zaufanie do władzy, że kraj jest przeżarty korupcją, że w Moskwie nikt nie interesuje się prowincją, a w całym kraju narasta problem rasizmu i nacjonalizmu. W brytyjskim "Guardianie" napisano, że w Rosji każdy statystyczny urzędnik bierze co miesiąc 44 tysiące rubli łapówek, ale pojawił się wyjątek. Tu wymieniono imię i nazwisko właśnie Jeana Sagbo. Czy jest szansa, żeby Jean został deputowanym do Dumy? W tej kwestii rozmówcy są podzieleni. Możliwe jednak, że władza zechce się nim posłużyć jako propagandowym dowodem na brak rasizmu. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami traktatu wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 4 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. Przytoczono następujące fakty: - wspólne próby z bronią chemiczną w bazie Kama; - zwiększający się potencjał wojskowy ZSRR; - czystki w armii radzieckiej; - wojna domowa w Hiszpanii; - aneksja Austrii przez Niemcy w kwietniu 1938 i zajęcie Sudetów we wrześniu 1938; - pakt Ribbentrop - Mołotow z sierpnia 1939 - układ o nieagresji z tajnym protokołem o podziale Europy Środkowej; - wspólna defilada wojsk radzieckich i niemieckich w Brześciu nad Bugiem we wrześniu 1939; 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MARZENIE O WOLNOŚCI Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Szubin, miasteczko małe, ale historia, która w nim tkwi wielka. W czasie II wojny przewinęły się tu wszystkie walczące nacje. Był tu zlokalizowany obóz dla żołnierzy wojsk alianckich. Chcielibyśmy dopisać do końca historię tego obozu, bo jest ona pełna luk, a najciekawiej jawi się nie do końca wyjaśniona tajemnica tuneli i ucieczek z tego miejsca. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PETAIN Magazyn, 18 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek przedstawia sylwetkę marszałka Philippe'a Petaina - bohatera I wojny światowej, który, gdy stanął na czele rządu Vichy, stał się symbolem kolaboracji z okupantem niemieckim. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 02:00 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 63 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Witold Kruczek - Abuładze.