TVP Historia Niedziela, 04.10.2020 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1582 - we Francji wprowadzono; kalendarz gregoriański; 1944 - oddziały powstańcze składały broń; 1957 - Sputnik 1, pierwszy sztuczny satelita Ziemi został wystrzelony przez Związek Radziecki; 1999 - samobójstwo francuskiego malarza i grafika Bernarda Buffeta; 06:50 ŚWIĘTY JACEK Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1992 Reżyseria: Jarosław Głodek, Elżbieta Konderak Scenariusz: Jarosław Głodek, Elżbieta Konderak Bohaterem filmu jest młody zakonnik dominikanin podróżujący śladami św. Jacka, szukający prawdy o nim i własnej dominikańskiej tożsamości. Zakonnik wyrusza z Krakowa i przez Bolonię i Rzym dociera do Kijowa. 09:00 ZMIENNICY - ODC. 10/15 - KRZYK CISZY Serial komediowy, 58 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Jan Muszyński Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Mieczysław Hryniewicz, Tomasz Dedek, Stanisława Celińska, Gustaw Lutkiewicz, Mariusz Benoit, Marzena Trybała, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski i inni Dowiedziawszy się o śmierci znanego powieściopisarza Jana Oborniaka, redaktor naczelny wydawnictwa "Opoka", Samelko oraz pani redaktor Lusia zamierzają jak najszybciej wydać jego ostatnie dzieło "Krzyk ciszy". Okazuje się jednak, że rękopis zaginął. Redaktor Lusia udaje się na poszukiwania, korzysta z usług taxi nr 1313. Kasia, przebrana jak zwykle za Mariana, oraz Lusia docierają do rodzinnego domu autora. Ale ich perypetie tu się nie kończą. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - PYRY Z GZIKIEM I PLIŃCE Z POMOĆKĄ Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa opowie widzom o znanej wielkopolskiej potrawie postnej, czyli o pyrach z gzikiem. Pod tą nazwą kryją się gotowane ziemniaki ze specjalnie doprawionym twarogiem z cebulą, śmietaną i szczypiorem. Prawdopodobnie danie to powstało w połowie XIX wieku, kiedy to ziemniaki, po tutejszemu pyry upowszechniły się w Poznańskim. Co ciekawe, bardzo podobne danie, czyli plińce z pomoćką (placki ziemniaczane z pastą z twarogu i cebuli) występuje na Warmii. Bo na katolickiej Warmii, inaczej niż na protestanckich Mazurach, przestrzegano postów, więc szukano pomysłów na dania bezmięsne. Będą wielkopolskie pyry z gzikiem w wersji zmienionej przez Karola, podane ze stekiem wołowym, a także warmińskie plińce z pomoćką oraz bardzo podobna do gziku pasta przygotowywana na Śląsku, o wdzięcznej nazwie hekele. 13:35 JAK ZBUDOWANO NOWĄ WARSZAWĘ? Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Rafał Geremek Zburzenie Warszawy było wielką tragedią. Ale środowisku architektów zaraz po wojnie to wydarzenie wydawało się także wielką szansą. I radykalni moderniści, i władza komunistyczna chcieli stworzyć nowe miasto - stara przedwojenna Warszawa wydawała się im miastem zacofanym, w którym odpowiednim komfortem życia mogli się cieszyć nieliczni. 14:40 WOJOWNICY CZASU - SZARY ICH STRÓJ, CZYLI LEGIONY W WARSZAWIE 1916 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Od stu lat z górą Polska nie widniała już na mapie Europy, a jedynie powstańcze zrywy Polaków na krótko przypominały światu o ich istnieniu. Kiedy jednak świat ogarnęła zawierucha Wielkiej Wojny, Polakom zaświtała nadzieja na Niepodległość. Już latem 1914 roku zawiązał się w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy, którego celem miało być stworzenie polskich sił zbrojnych pod egidą Cesarstwa Austro - Węgierskiego. Komitet zyskał poparcie komendanta głównego Strzelców Józefa Piłsudskiego, który podpisał pismo - rozkaz o powstaniu polskich sił zbrojnych. Wtedy to pojawiły się Legiony. Śladem ich historii podążają grupy rekonstrukcyjne. 15:45 BIBLIA - JÓZEF, CZ. 2 (THE BIBLE - JOSEPH, P. 2) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1996 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Paul Mercurio, Ben Kingsley, Martin London, Ann Warren Lesley Józef - ukochany syn Jakuba, sprzedany przez zawistnych braci kupcom wędrującym do Egiptu. Potifar, wysoki urzędnik faraona, kupuje Józefa, a przekonawszy się o jego rzetelności i uzdolnieniach, robi z niego zarządcę swoich dóbr. Józef przepowiedziawszy siedem lat tłustych i siedem lat chudych, zostaje wysokim urzędnikiem faraona. Gromadzi zboże na lata głodu. Gdy przychodzi susza, Egipt ma wystarczające zapasy żywności. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 8 BITWA POD KŁUSZYNEM Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Tematem tego odcinka jest Bitwa pod Kłuszynem, w której ledwie trzy tysiące polskiej husarii pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego pokonało 30 - tysięczną armię rosyjską, a polski król został osadzony na carskim tronie. 17:30 EKSPERTYZA - ODC. 6 MASAKRA GÓRNIKÓW W KOPALNI WUJEK Reportaż, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec W odcinku o tragicznych wydarzeniach, które wstrząsnęły Polską. Doszło do nich kilka dni po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Zginęło 9 górników, ponad 20 zostało rannych. Do dziś niewielu winnych tej tragedii poniosło konsekwencje prawne swoich czynów. Procesy sądowe w tej sprawie nie byłyby możliwe bez zabezpieczonych na miejscu tragedii łusek po nabojach. 18:00 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 7/13 - TAJEMNICA AZJI Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Mieczysław Pawlikowski, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Magdalena Zawadzka, Ludwik Benoit, Daniel Olbrychski, Tadeusz Schmidt i inni Do Chreptiowa przyjeżdża ojciec pana Michałowego porucznika, Adama Nowowiejskiego. Towarzyszy mu córka Ewa. Stary Nowowiejski rozpoznaje w Azji młodzieńca, którego znalazł przed laty w stepie i wychowywał we własnym domu. Kiedy młodzieniec zaczął romansować z Ewą, rozgniewany szlachcic uczynił zeń niewolnika. Azja wkrótce zbiegł. Teraz stary Nowowiejski żąda, by wrócił do niego - jako niewolnik. Tatar w pierwszej chwili nie przyznaje się do niczego. Niebawem zmienia zamiar - z dumą wyznaje, że on właśnie jest Azją, synem wielkiego tatarskiego wodza, Tuhaj - beja. 18:40 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 8/13 - AZJA, SYN TUHAJ - BEJA Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak W Chreptiowie z Azją pertraktuje wysłannik hetmana Sobieskiego, podstoli Bogusz. Chce, by Azja przeciągnął na stronę Rzeczypospolitej liczne oddziały tatarskie. Azja żąda jednak, by za to uczyniono go hetmanem tatarskim - ten warunek jest nie do przyjęcia dla hetmana. Tymczasem Basia próbuje doprowadzić do powrotu uczuć, jakie łączyły przed laty Azję i Ewę Nowowiejską. Nie wie, że Tatar kocha tylko ją i wciąż o niej marzy. Ale doskonale maskuje swoje prawdziwe uczucia i wyprowadza wszystkich w pole. 19:15 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 21:30 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko - Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka. 22:40 MONACHIUM (MUNICH) Dramat sensacyjny, 159 min, USA, 2005 Reżyseria: Steven Spielberg Aktorzy: Eric Bana, Daniel Craig, Ciarn Hinds, Mathieu Kassovitz Film przywołuje dramatyczną historię masakry jedenastu izraelskich sportowców podczas olimpiady w Monachium w 1972 roku. Ludzie ci zostali wzięci jako zakładnicy przez palestyńską organizację terrorystyczną Czarny Wrzesień. Avner (Eric Bana) jest agentem wywiadu izraelskiego obarczonym misją poprowadzenia tajnego oddziału mającego za zadanie wytropić i zabić Palestyńczyków podejrzanych o zorganizowanie i przeprowadzenie ataku. Opowieść skupia się na osobistych rozterkach, jakie ten akt przemocy wzbudził w zespole i w sumieniu człowieka, który nimi dowodził. 01:25 DYNASTIA TUDORÓW - ODC. 8 (TUDORS, THE, EP. 8) Serial historyczny, 51 min, Irlandia/Kanada/USA, 2007 Autor: Michael Hirst Reżyseria: Alison Maclean Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Nick Dunning Papież Klemens VII wysyła do Anglii swego emisariusza, kardynała Campeggio, który z jego ramienia ma przewodniczyć obradom sądu kościelnego. Sprawa dotyczy rozwodu króla Henryka VIII z Katarzyną Aragońską. W obawie o swoją pozycję na dworze, zdesperowany Wolsey błaga królową Katarzynę, by zgodziła się na unieważnienie małżeństwa, ale ona ostatecznie odmawia. Wolsey ma coraz więcej wrogów na dworze. Również Anna Boleyn jest mu nieprzychylna, intryguje przeciwko Wolseyowi, próbując zasiać wątpliwości w umyśle króla. 02:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MUZUŁMANINA W AZERBEJDŻANIE Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny odcinek z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawiających jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub innego państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem jest to reportaż z Azerbejdżanu, ukazujący życie codzienne muzułmanów, ich tradycje, kulturę, zakazy związane z wiarą oraz rolę kobiet, które zgodnie z zasadami islamu nawet we własnym domu mają inne prawa niż mężczyźni. Autorka odwiedza z ekipą filmową Nardaran - jedną z najbardziej ortodoksyjnych wiosek, w tym liberalnym kraju, gdzie niezbyt restrykcyjnie przestrzega się zasad islamu. Bohaterem jest mieszkaniec wioski, 31 - letni Nadir, który jest muzułmaninem. Wierny zasadom islamu, żyje zgodnie z jego nakazami, choć dorastał w czasach radzieckiego ateizmu. Nadir mieszka w jednym domu wraz z żoną, dziećmi i rodzicami. Utrzymuje się z gospodarstwa. Razem z ojcem hoduje drób, owce. Uprawia też sad i ogród warzywny. Nadir ma wyższe wykształcenie, ukończył wydział towaroznawstwa w Instytucie Gospodarki Narodowej. Próbował znaleźć pracę w swoim zawodzie, ale w kraju panuje wielkie bezrobocie. Nardaran leży niecałe 40 kilometrów od Baku, miasta przypominającego raczej Zachód niż Wschód. Na tle w pełni zeuropeizowanej stolicy i głównego portu państwa Nardaran wygląda jak miejsce z innej epoki. Nad wioską góruje meczet, jedna z najokazalszych świątyń na Kaukazie. Budowa meczetu trwała dziesięć lat, sfinansowali ją w całości pielgrzymi. Decyzją starszyzny, w całej wiosce obowiązuje bezwzględny zakaz sprzedaży alkoholu. Jedyną dozwoloną używką są tu papierosy. Wioska Nardaran to jedno z nielicznych miejsc w Azerbejdżanie, gdzie można poczuć prawdziwą atmosferę tradycyjnych zasad świata islamu - świata, który po zamachach terrorystycznych zaczął budzić strach i nieufność.