TVP Historia Środa, 07.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł amerykański pisarz Edgar Allan Poe; 1912 - Janusz Korczak otworzył Dom Sierot przy ul. Krochmalnej w Warszawie; 1949 - powstała NRD; 07:20 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 13 Serial obyczajowy, historyczny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Magdalena Holland - Łazarkiewicz, Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Lidia Sadowa, Maciej Pesta, Amelia Konopka Jasiek jest przetrzymywany w areszcie. Władek i Kazia są bezsilni. Wiedzą, że Łucja widziała całe zdarzenie, ale milczy. Proszą o pomoc Bronię. Babka Winna żąda, by dziewczyna powiedziała policji prawdę. Posuwa się do groźby: jak go nie zwolnią z aresztu, to się ludzie dowiedzą prawdy o tobie. Łucja wpada w rozpacz. Niech mi pani powie, kim ja jestem - błaga. W Brwinowie pojawiają się plakaty o mobilizacji. Wszyscy przeczuwają, że wybuch wojny jest kwestią czasu. Jasiek wstępuje do wojska. Ania dostaje list od Tarasiewicza. Zakochany Kazimierz obiecuje przyjazd do Brwinowa 17 września. Wieruszowie opuszczają pałac i wyjeżdżają za granicę. Kilka dni później, 1 września, Polskie Radio nadaje komunikat specjalny. A więc wojna! W Stawisku trwa gorączkowe pakowanie waliz. Tymczasem córki Iwaszkiewiczów znajdują w pobliskim lesie ciało zastrzelonego niemieckiego żołnierza. Drogi do Brwinowa zostają zamknięte. W nocy Niemcy brutalnie wyganiają wszystkich brwinowian z ich domów. Nie oszczędzają nikogo. Zgromadzonym na rynku doktor Brzozowski ma odczytać rozkaz niemieckich władz. Gdy poznaje jego treść, odmawia. Niemieccy żołnierze wybierają z tłumu dziesięciu mężczyzn. Wśród nich jest Paweł. Pluton egzekucyjny formuje szereg. Słychać dźwięk załadowywanej broni. Pada komenda ognia. 08:10 POLSKIE 100 LAT - POLSKIE PAŃSTW PODZIEMNE. ASPEKTY CYWILNE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Sochacka - Krasko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W grudniu 1942 roku utworzono Kierownictwo Walki Cywilnej z takimi wydziałami jak: sądowy, sabotażowo - dywersyjny, informacji radiowej czy rejestracji zbrodni hitlerowskich. W 1943 roku połączono je z Kierownictwem Walki Konspiracyjnej i powstało Kierownictwo Walki Podziemnej. Działało także Biuro Ziem Nowych przygotowujące plany przejęcia po wojnie Prus Wschodnich, Pomorza Zachodniego i Śląska Opolskiego. Od początku 1944 roku działała Rada Jedności Narodowej, pełniąc funkcję polskiego podziemnego parlamentu. W marcu 1945 roku Sowieci aresztowali 16 przywódców Polski Podziemnej. W Moskwie urządzili słynny proces szesnastu, w wyniku którego Stanisław Jankowski, Stanisław Jasiukiewicz i Leopold Okulicki nie wyszli już z więzienia. Zmarli lub zostali zamordowani. 08:45 HISTORIA POLSKI - EXODUS WARSZAWY 1944 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2004 Scenariusz: Grzegorz Szuplewski Zdjęcia: Wojciech Ostapowicz Film przypominający wydarzenia związane z upadkiem Powstania Warszawskiego i dalszymi losami mieszkańców stolicy, których wędrówka wiodła przez obóz w Pruszkowie. Opowieść o realiach życia obozowego, ilustrowana fotografiami, dokumentami i wypowiedziami świadków tamtych wydarzeń. Obóz w Pruszkowie zwany "Dulagiem 121" i jego mało znana historia zasługuje na przypomnienie. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje opowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:30 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 12:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 25 (SERIA II ODC. 12) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, Peter Wolf, Danuta Stenka, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska Mimo zgody wyrażonej przez Komendę Główną, Witek odmawia podpisania volkslisty. Ewka odnajduje Lewczyńską, która organizuje ostatnie widzenie z Witkiem przed wywiezieniem go do obozu w Auschwitz. Dziewczynie nie udaje się przekonać ukochanego do podpisania dokumentów. Dla Witka to równoznaczne ze zdradą. W nocy Andrzej, Witek i inni więźniowie odjeżdżają z Pawiaka ciężarówką otoczoną przez SS - manów. Kamil wyjeżdża w okolice folwarku Grudzińskiego, żeby wyjaśnić sprawę znalezionego ciała w lesie. Identyfikuje Powałę. Na zlecenie major Leokadii Marysia udaje się do Lublina. Jako Niemka z wyższych sfer udaje się do hotelu Europa i odbiera od Alberta Brauna ukryty w szmince raport o niemieckich planach na terenie Lublina. Poznany w hotelu oficer wywiadu Rzeszy Moos, proponuje jej, wspólny powrót do Warszawy jego samochodem. Wcześniej Marysia odnajduje w Lublinie męża Mileny i jego brata. Z ich pomocą uprowadza oficera i jego kierowcę. Skrępowanych Niemców ukrywają w ziemiance w lesie. Pod nieobecność Marysi w mieszkaniu Wójtowicza, Milena rodzi syna. Stefan prosi Irkę o spotkanie. Podczas ich rozmowy, podjeżdża kierowca Brennera i oddaje strzały w ich kierunku. 12:55 GIGANCI HISTORII - ODC. 8 BITWA POD KŁUSZYNEM Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Tematem tego odcinka jest Bitwa pod Kłuszynem, w której ledwie trzy tysiące polskiej husarii pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego pokonało 30 - tysięczną armię rosyjską, a polski król został osadzony na carskim tronie. 13:50 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko - Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka. 15:00 SPÓR O HISTORIĘ - GOSPODARKA II RP Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Odradzająca się po 123 latach niewoli Rzeczpospolita stanęła wobec poważnych problemów gospodarczych. Poza katastrofalnymi zniszczeniami wojennymi należało uporać się z połączeniem w jedną całość trzech różnych systemów gospodarczych i pieniężnych oraz przezwyciężyć duże dysproporcje w rozwoju gospodarczym dzielnic zaborczych. Konieczność zapewnienia krajowi swobodnego eksportu leżała u podstaw odważnej decyzji o budowie portu i miasta Gdyni. Prace rozpoczęto wiosną 1921 roku. Oficjalnie port otwarty został dwa lata później. Linia kolejowa z Gdyni na Śląsk umożliwiła eksportowanie węgla. Już po 10 latach port w Gdyni stał się jednym z największych na Bałtyku. Mimo kryzysu światowego polska gospodarka rozwijała się. Podstawą rozwoju stała się reforma monetarna i wprowadzenie stabilnej złotówki. Powstawały nowe fabryki - prywatne i państwowe. Samoloty projektowane i produkowane w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie należały do najlepszych na świecie. Wybudowane dwie wielkie elektrownie wodne w Rożnowie i Porąbce. W 1937 roku, w ramach inwestycyjnego planu czteroletniego zainicjowano budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego. Było to nawiązanie do wysuniętej w 1928 roku koncepcji rozwoju przemysłu wojennego w widłach Wisły, Sanu i Dunajca. Okręg został zlokalizowany we wschodniej części woj. kieleckiego, płd. lubelskiego, wsch. krakowskiego i zach. lwowskiego. Wybór tego miejsca na lokalizację przemysłu wojennego uzasadniano przede wszystkim oddaleniem od granicy z Niemcami i Związkiem Sowieckim. Nowe inwestycje w Centralnym Okręgu Przemysłowym dawały blisko 107 tysięcy miejsc pracy, aktywizując tym samym słabiej uprzemysłowiony region Polski. 15:40 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 5/6 RODZINA HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLERS FAMILY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Florian Beierl, Thomas Staehler, Oliver Halmburger Nazistowski kult Hitlera opierał się na micie czystości rasowej. Wyznawcy Führera musieli udowadniać, że mają solidne niemieckie pochodzenie. Tymczasem historia jego rodziny daleko odbiegała od ideału nazistowskiej rasy panów. Krążyły pogłoski, że w żyłach Hitlera płynęła żydowska krew. Nigdy tego nie udowodniono, ale jego matka była służącą w żydowskim domu. Poza tym nazwisko Hitler często występowało wśród żydowskich mieszkańców na wschodzie dawnej monarchii habsburskiej. Ojciec Hitlera, Alois, był nieślubnym dzieckiem. Nosił nazwisko matki Schicklgruber. Po śmierci matki dorastał u stryja Johanna Nepomuka Hiedlera, który później zaktualizował rodzinne akta: za ojca Aloisa prawnie uznano Georga Hiedlera, brata Johanna. Miejscowy proboszcz skrupulatnie odnotował szczegóły w księdze parafialnej. Aloisowi Schicklgruberowi nadano nazwisko ojca - Hiedler, chociaż ten nie żył już od 20 lat. Potem nazwisko to uległo zmianie na Hitler. Sam Hitler robił wszystko, by utrzymać w tajemnicy swoje rodzinne sprawy. Nawet dzisiaj niewiele wiadomo o jego bliskich krewnych. Mimo to historycy składają w całość intrygujące szczegóły. Wiadomo, że jego rodzina była kompletnie dysfunkcyjna. Występowały w niej przypadki chorób psychicznych, bigamii, samobójstw. Tajna policja wnikliwie badała przeszłość Hitlera i jego krewnych. W styczniu 1944 roku sekretarz Hitlera Martin Bormann otrzymał niezwykły dokument od szefa SS Heinricha Himmlera: tajne akta dotyczące krewnych Führera. Himmler polecił gestapo sprawdzić pogłoski o krewnych Hitlera w Grazu w Austrii. Agenci odnaleźli niektórych z nich, opisując ich jako półidiotów i szaleńców. Nie wiadomo, czy Führer wiedział, że gestapo sprawdza jego austriackie korzenie. W filmie przedstawione zostają zdumiewające fakty z życia rodzinnego Hitlera oraz historie jego krewnych: rodzonej siostry Pauli Hitler, bratanków Williama Patricka oraz Heinza Hitlera, przyrodniego brata Aloisa, kuzynki Aloisi Veit. Dziś krewni Hitlera chodzą po ulicach Long Island, Nowego Jorku, Niemiec i Austrii. Ich prawnicy blokują każdą próbę nawiązania z nimi kontaktu. Żadne z nich nie życzy sobie rozmów o historii rodziny. Pozostając w cieniu zbrodniarza stulecia, wolą zachować anonimowość. 17:50 HISTORIA POLSKI - W NASZYM MIASTECZKU WOJNA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Reżyseria: Andrzej Sapija Grodzisk Mazowiecki w czasie wojny, we wspomnieniach tych mieszkańców, którzy wojnę pamiętają oraz ich dzieci i wnuków. Wojenne wydarzenia widziane są z perspektywy subiektywnej, tworząc obraz wojny powszechnej i codziennej. To wojna zapamiętana na różne sposoby. Czasem to samo wydarzenie, we wspomnieniach różnych osób, jest zupełnie odmienne. Film pokazuje społeczność i to, na czym polega jej tożsamość, wspólna pamięć. Wojna, o której opowiada przez pryzmat codzienności i emocji, nabiera zupełnie innego wymiaru niż z perspektywy pól bitewnych. 19:10 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 14 (S. II, ODC. 1) Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Ilona Łepkowska Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Arkadiusz Janiczek, Mariusz Bonaszewski, Lidia Sadowa, Weronika Humaj, Jan Wieczorkowski, Tomasz Włosok, Patryk Szwichtenberg, Karolina Bacia, Roman Gancarczyk, Mateusz Janicki, Kinga Preis, Krzysztof Wach, Jakub Guszkowski, Katarzyna Kwiatkowska Dla Winnych już pierwsze dni wojny obfitują w dramatyczne wydarzenia. W pokazowej egzekucji śmierć ponosi nestor rodu, Antoni, który oddaje swoje życie za Pawła. Na ulicach Brwinowa panuje chaos. Mania zaczyna rodzić, a Paweł znika. Rodzina martwi się, że od śmierci męża Bronia nie wypowiedziała żadnego słowa. Willa Wieruszów zostaje zamieniona na szpital polowy. Kazia i Anna Iwaszkiewicz z córkami włączają się w pomoc przy rannych. Obowiązki zastrzelonego doktora Brzozowskiego przejmuje młody lekarz, doktor Granatowicz. W szpitalu zjawia się Jasiek Winny w mundurze żołnierza WP. Kazia bezskutecznie próbuje trzymać syna z dala od wojny. Do domu Winnych dociera Kazimierz Tarasiewicz, przedwojenna sympatia Ani. 22:35 UMARŁEM, ABY ŻYĆ Film wojenny, 88 min, Polska, 1984 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Aktorzy: Zygmunt Hubner, Halina Łabonarska, Marek Walczewski, Wojciech Wysocki, Jerzy Zass, Anna Ciepielewska, Joanna Jedryka, Ryszarda Hanin Leopold Wójcik zostaje aresztowany przez gestapo i osadzony w Pawiaku. Obawiając się, że nie wytrzyma kolejnego przesłuchania na Szucha, prosi organizację o truciznę. Sprzeciwia się temu profesor Pytel, który wpada na pomysł wydobycia Wójcika z Pawiaka - zakaża więźnia tyfusem. Koledzy z konspiracji postanawiają odbić Wójcika, który przebywa już w szpitalu zakaźnym poza więzieniem. I znowu profesor Pytel przeciwstawia się temu projektowi. Proponuje fortel - sfingowaną operację ślepej kiszki, która ma się nie udać. Po wielu komplikacjach zamiar ten udaje się zrealizować. Chociaż Niemcy cały czas strzegą więźnia, lekarzom udaje się w trakcie operacji zamienić Wójcika na trupa jego sobowtóra. Bohater odzyskuje wolność, zaś Niemcy są przekonani, że ich więzień zmarł. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje opowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 00:45 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ORLIK OLIMPIJSKI FINAŁ JUŻ BLISKO Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Orlik olimpijski finał już blisko Dwie okupacje starały się wyrwać do korzeni coś, co stanowi o potędze każdego narodu - nowatorstwo, kreatywność, zdolność do samodzielnego rozwoju. II Rzeczpospolita stała się prawdziwą potęgą myśli inżynierskiej i nie miała na to lepszego dowodu niż rozwój rodzimych konstrukcji lotniczych. Generacja romantycznych dwudziestolatków eksplodowała pomysłami, które do dziś budzą szacunek. Słowa na poparcie takich twierdzeń to za mało, potrzebne są materialne konkrety i taki konkret zobaczymy dziś w warsztacie pana Jerzego Gruchalskiego. Od lat poświęca on 10 godzin dziennie, by przywrócić pamięć swego mistrza Antoniego Kocjana - konstruktora orlika olimpijskiego. Inżynierowie w służbie wojny Wojskowym zawsze marzyła się broń łącząca siłę ognia, ruchliwość i odporność na ciosy przeciwnika. Wraz z końcem I wojny pojawiła się idea wojny manewrowej, a potem błyskawicznej. I tak na deskach niemieckich projektantów z filmy Daimler - Benz narodziło się działo szturmowe. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GOERING Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu zbrodniarzowi wojennemu Hermannowi Goeringowi.