TVP Historia Poniedziałek, 12.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1492 - Kolumb dotarł do Ameryki; 1810 - pierwszy "Oktoberfest" w Monachium; 1931 - odsłonięcie pomnika Chrystusa górującego nad Rio de Janeiro; 1943 - hekatomba pod Lenino; 07:25 ADŻARIA - BRAMA EUROPY - ADŻAROWIE. OD BESHUMI DO BATUMI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Jerzy Szota, Daniel Jasiński, Erekle Kupreishvili "Adżarowie. Od Beshumi do Batumi" to poetycka opowieść nie tylko o adżarskiej historii, sztuce, przyrodzie, ale także o ludziach zamieszkujących ten jeden z najpiękniejszych regionów Gruzji. Twórcy filmu zabiorą widza w fascynującą podróż po Małym Kaukazie, wybrzeżu Morza Czarnego, odwiedzimy również stolicę regionu Batumi. W filmie będzie można m.in. usłyszeć ludową adżarską muzykę, a także zobaczyć proces przygotowywania tradycyjnych potraw. 08:40 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.I - ODC. 2 Reportaż, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Odc. 2 - Czytelnik. Popularne wydawnictwo i kawiarnia "Czytelnik" to kolejne, ważne miejsce na kulturalnej mapie Warszawy, gdzie można było spotkać Antoniego Słonimskiego, Gustawa Holoubka czy Jerzego Putramenta, który mieszkał nad kawiarnią. Dobrym duchem wydawnictwa była Irena Szymańska - królowa stolików. 09:30 KOLEBKA SOLIDARNOŚCI - STOCZNIOWA KUŹNIA Film dokumentalny, 4 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Roman Krasucki Scenariusz: Jarosław Żurawiński 800 - tonowy młot kuźniczy z XIX w. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - OPERACJA ŻELAZO Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W tym odcinku: Operacja Żelazo to była jedna z większych afer kryminalnych PRL. Od początku do końca pod patronatem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Napady rabunkowe, kradzieże, nawet morderstwa. Zdobywanie pieniędzy, złota i dzieł sztuki. Finansowano nimi działalność wywiadu MSW. W Archiwum Zimnej Wojny niezwykłe śledztwo dziennikarskie i jego autor Jerzy Morawski, filmowiec, autor dokumentu i książki Złota afera, oraz badacze czarnych stron historii PRL - Witold Bagieński, Władysław Bułhak, Krzysztof Madej 12:20 WOJENNE DZIEWCZYNY - ODC. 28 (SERIA III ODC. 2) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Przed podjęciem misji polegającej na podszywaniu się pod niemiecką arystokratkę, Marysia postanawia odwiedzić Zosię, która jest już w zaawansowanej w ciąży. Podczas wizyty, Irka z Lesiem stoją na czatach przed budynkiem. Po chwili okazuje się, że niemiecki oddział przeszukuje kolejne kamienice. W ostatnim momencie kobietom udaje się uciec. Kamil wraz z oddziałem spadochroniarzy ląduje na terenie Polski. Ma tajną misję do przeprowadzenia ale o jego powrocie nie może wiedzieć nikt poza dowództwem. W jednym z konspiracyjnych mieszkań przypadkowo wpada na niego Ewka, nie może jednak powiedzieć o tym przyjaciółkom. Witek w fabryce w Radomiu nadal oczekuje przybycia tajemniczego gościa. 13:20 C. K. DEZERTERZY - CZ. II (C. K. DEZERTERZY - CZ. II) Komedia, 68 min, Polska/Węgry 1985 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski, Pavel Hajny Muzyka: Gyorgy Selmeczy Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Marek Kondrat, Zoltan Bezeredy, Wiktor Zborowski, Jacek Sas - Uhrynowski, Robert Koltai, Anna Gornostaj, Kalina Jędrusik, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Zbigniew Zapasiewicz, Mariusz Dmochowski, Edward Dziewoński, Gustaw Lutkiewicz, Stefan Friedmann, Leon Niemczyk i inni Po zdobyciu odpowiednich dokumentów przyjaciele wsiadają do pociągu jadącego do Koszyc. Po krótkim pobycie tutaj Kania, Bendek, Haber, Baldini i Czech Hudej postanawiają wyruszyć do Budapesztu. W pociągu spotykają wesołego fotografa, który obiecuje im zafundować niezłą zabawę w Budapeszcie. Niebawem wszyscy chcą uciekać do Wiednia. Wachmistrz jednak udaremnia te plany i doprowadza do aresztowania dezerterów. Odbywa się sąd w rodzimym garnizonie. Rozprawę przerywa wiadomość o abdykacji cesarza. Oznacza to kres monarchii austro - węgierskiej. Wszyscy żołnierze mogą opuścić koszary i odjechać do domów. 14:40 ENIGMA. MAMY NOWINY Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Temat Enigmy wciąż wzbudza wiele emocji, gdyż - jak piszą znawcy - złamanie niemieckich szyfrów skróciło II wojnę światową o kilka lat. Film dokumentalny prezentujący nowe fakty dotyczące złamania Enigmy w oparciu o akta wywiadu udostępnione w archiwum francuskiego ministerstwa obrony. Wśród setek dokumentów odsłaniających kulisy polsko - brytyjsko - francuskiej współpracy odnaleziono skróconą kopię zaginionego raportu z konferencji w Pyrach, w trakcie której Polacy przekazali aliantom wiedzę i urządzenia służące dekryptażowi Enigmy. 15:20 NEANDERTALCZYCY. POZNAJ SWOICH PRZODKÓW ODC. 1/2 (NEANDERTHALS: MEET YOUR ANCESTORS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Gwiazda Hollywood, Andy Serkis, łączy siły z paleontologami i wykorzystując przełomowe nowinki naukowe, odkrywa prawdziwą naturę naszych starożytnych przodków. Film pokazuje prawdziwą naturę Neandertalczyków. Wbrew powszechnym opiniom byli oni mądrzejsi, szybsi i bardziej podobni do nas niż nam to się wcześniej wydawało. 17:45 HISTORIA POLSKI - DWIE BITWY Reportaż, 23 min, Polska, 2003 Reżyseria: Ewa Szprynger 60. rocznica Bitwy pod Lenino jest okazją do refleksji na temat znaczenia tego wydarzenia w polskich dziejach. 18:15 PRZELOT NAD ZDOBYTYM MIASTEM Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Kałuszko Scenariusz: Krzysztof Jaszczyński Na podstawie archiwalnych ujęć z przelotu samolotu niemieckiego nad Warszawą z 28 września 1939 roku film pokazuje kapitulującą stolicę z dymiącymi jeszcze kamienicami i zburzonymi domami. Jest to ostatni obraz Warszawy w przedwojennym kształcie, zanim zostanie doszczętnie zniszczona przez Niemców po Powstaniu Warszawskim. Aby ułatwić współczesnemu widzowi orientację, film zawiera animacje komputerowe 3 D z przelotu samolotu oraz mapę Warszawy z 1935 roku z ulicami, które widoczne są na filmie, a także stopklatki z dopisanymi nazwami obiektów i ulic. Oryginalne ujęcia są stabilizowane i zwolnione. Filmowi towarzyszy specjalnie skomponowana do niego muzyka. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 15 (S. II, ODC. 2) Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marcin Rogalski, Piotr Śliskowski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Weronika Humaj, Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Karolina Bacia, Arkadiusz Janiczek, Diana Zamojska, Mateusz Janicki, Jakub Guszkowski, Lesław Żurek, Krzysztof Wach, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Henryk Rajfer, Katarzyna Kwiatkowska Mania wyznaje podczas spowiedzi Ignacemu, że nie potrafi kochać Ani. Uważa, że siostra zabrała jej Pawła. Ania opiekuje się Kazimierzem. Ma dla niego wiele czułości, ale nie potrafi zdefiniować uczucia, którym go obdarza. Kazimierza nie akceptuje Stanisław - ojciec Ani. Bronia wciąż nie może dojść do siebie. Okupacja niemiecka daje się coraz silniej we znaki mieszkańcom Brwinowa. Kazia i Władek są świadkami śmierci 13 - letniego syna sąsiadów - rodzina nie podporządkowała się rozporządzeniu o przekazywaniu Niemcom produktów rolnych. Niemcom pomaga bezwzględny Jamroży - dawny znajomy Winnych. Iwaszkiewicz załatwia Kazimierzowi pracę. W Stawisku znajdują schronienie wojenni rozbitkowie - literaci, muzycy, ludzie teatru. Niemcy zamierzają zniszczyć cały księgozbiór biblioteki, w której pracuje Mania. Ta postanawia uratować przynajmniej część książek. Kazimierz prosi Anię o rękę, a ona przyjmuje oświadczyny, jednak o przeniesieniu do Warszawy nie chce słyszeć. Czuje się w obowiązku pomagać Mani, Broni i ojcu. 22:40 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA. WIEDEŃ 1683 Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Kiedy w 1683 roku około stutysięczna armia turecka, dowodzona przez wielkiego wezyra Kara Mustafę ruszyła na Wiedeń, cesarz Leopold I Habsburg wezwał na pomoc wojska Rzeczypospolitej. Jan III Sobieski - zgodnie z zapisami układu sojuszniczego - objął dowództwo nad połączonymi siłami. 12 września 1683 roku, u bram Wiednia wojska polskie, austriackie i posiłki z Rzeszy rozgromiły siły tureckie. W decydującym uderzeniu sławą okryła się polska husaria. Pobita armia turecka straciła 15 tysięcy żołnierzy. Sprzymierzeni - około czterech tysięcy. Złamana została potęga Imperium Osmańskiego. 23:20 AZJATYCKIE STULECIE S.I - 1/4 THE DEATH OF MAO (THE ASIAN CENTURY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Jak Korea Północna zbudowała swoją bombę nuklearną? Jak doszło do podziału Indii? Dlaczego śmierć Mao była początkiem nowej ery w Chinach? Gdy oczy świata zwracają się na Azję, zrozumienie najnowszej historii największego kontynentu na świecie, nigdy nie było tak ważne. Seria przybliża kluczowe wydarzenia, które ukształtowały obecną Azję. W filmach znajdziemy wyjątkowe materiały archiwalne i relacje naocznych świadków, które kwestionują utarte poglądy o najważniejszych osobach i wydarzeniach z historii Azji. 01:10 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICE BELGIJSKICH TWIERDZ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony atakowi Niemiec na Europę Zachodnią i twierdzy Eben Emal, która broniła granic Belgii.