TVP Kultura Czwartek, 15.10.2020 08:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JÓZEF WILKOŃ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata dzieciństwa i rodzinny dom wspomina wybitny polski ilustrator Józef Wilkoń. 09:00 WINO TRUSKAWKOWE (WINO TRUSKAWKOWE) Film obyczajowy, 106 min, Polska/Słowacja 2007 Reżyseria: Dariusz Jabłoński Scenariusz: Andrzej Stasiuk, Dariusz Jabłoński Zdjęcia: Tomasz Michałowski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Jiri Machacek, Zuzana Fialova, Marian Dziędziel, Mieczysław Grąbka, Jerzy Radziwiłowicz, Lech Łotocki, Maciej Stuhr, Marek Litewka, Maria Ciunelis, Cezary Kosiński, Magdalena Pstrzoch - Momot, Jagoda Szaluś, Robert Więckiewicz To, co w "Opowieściach galicyjskich" mnie zafascynowało, to są postaci. Postaci, które mają niezwykłe losy, w obliczu tragedii zachowują godność, a ich filozofia życiowa pozwala im przetrwać życiowe burze. Ci ludzie żyją na ziemi, która oprócz swojego niespotykanego piękna kryje w sobie mnóstwo dramatów, o czym najlepiej świadczą rozsiane wszędzie krzyże i cmentarze - tu polski, tam łemkowski, austriacki, żydowski... Niektórzy tę ziemię nazywają Małymi Bałkanami - mówił o genezie powstania "Wina truskawkowego" Dariusz Jabłoński. Rzeczywiście, podobnie jak w Stasiukowych "Opowieściach galicyjskich", których film jest adaptacją, fabuła często schodzi tu na drugi plan, ustępując miejsca kontemplacji piękna przyrody Beskidu Niskiego oraz pogłębionym psychologicznie portretom zwykłych ludzi. Owa zwykłość zresztą okazuje się po pewnym czasie jedynie fasadą, skrywającą wielkie namiętności, życiowe tragedie i nietuzinkowe charaktery. W Żłobiskach losy ludzi z krwi i kości nierozerwalnie splatają się z losami pokutujących duchów, widocznych tylko dla wybranych. Ci, którzy po cichu marzą o ucieczce do "wielkiego świata", sąsiadują z tymi, dla których senne, prowincjonalne "życie bez zdarzeń" stało się upragnionym azylem, gdzie macki owego "świata" nie sięgają. Lokalne legendy i mitologie zderzają się z agresywnym "małym biznesem", wabiącym krzykliwymi, tandetnymi neonami i pismami pornograficznymi. Sielskie pejzaże, raz romantyczne, innym razem nieco surowe, lecz zawsze piękne, z pietyzmem przenosi na kinowy ekran kamera Tomasza Michałowskiego. Nawiązująca do etnicznej wielobarwności regionu muzyka Michała Lorenca to kolejny element budujący unikatowy klimat filmu Jabłońskiego. Klimat bliski temu, który odnaleźć można chyba tylko w literaturze tzw. realizmu magicznego, lecz zarazem bardzo swojski, specyficznie słowiański. W "Winie truskawkowym" wystąpiła plejada znanych i cenionych aktorów. Główną rolę zagrał Jiri Machacek, czeski aktor, którego pozycję ugruntowały m. in. takie, popularne również w Polsce, filmy jak: "Powrót idioty" Sasy Gedeona, "Małe sekrety" Alice Nellis, "Na złamanie karku" Jana Hrebejka, a zwłaszcza "Samotni" Davida Ondricka. Partneruje mu, obdarzona nieco niepokojącą i mroczną urodą, Słowaczka Zuzana Fialova oraz plejada polskich gwiazd, które i tym razem bezbłędnie wywiązały się z powierzonego im zdania: Marian Dziędziel, Robert Więckiewicz, Maciej Stuhr i Jerzy Radziwiłowicz. "Film przypomina książkę. Właściwie teraz to już sam nie wiem, co według czego było robione. Darek Jabłoński ustawił kamerę w tych samych miejscach, w których wiele lat temu wymyśliłem"Opowieści galicyjskie". W ten przedziwny sposób mogę dzisiaj oglądać własne wizje, własne myśli. I ta opowieść o miłości, śmierci i o pokutującym duchu została rozświetlona jakimś nieco nieziemskim blaskiem, cudownym blaskiem kina, który przypomina jednak jasność nadprzyrodzoną. Tym razem chyba udało się pokazać niewidzialne" - mówił po premierze "Wina..." Andrzej Stasiuk. Lepszej rekomendacji chyba nie trzeba. Do położonego przy słowackiej granicy miasteczka Żłobiska przyjeżdża trzydziestoletni Andrzej, policjant z Warszawy. Ma nadzieję zacząć tu nowe życie i zapomnieć o starym, którego finałem była utrata żony i córki. W miejscowym komisariacie pracuje od lat tylko jeden stróż prawa z nostalgią, podobnie jak większość mieszkańców, wspominający czasy PRL - u i wszechobecnych PGR - ów. Andrzej, chcąc nie chcąc, wchodzi więc w rolę piątego koła u wozu, gdyż przestępczość w Żłobiskach prawie nie istnieje, jeśli nie liczyć pijackich awantur w knajpie i nielegalnego wyrębu drzewa na opał. Dlatego głównym zadaniem nowego policjanta staje się patrolowanie okolicy na służbowym, rozlatującym się rowerze. Z biegiem czasu Andrzej lepiej poznaje lokalnych mieszkańców i ich ulubioną rozrywkę: gromadne lub samotne popijanie lokalnego napitku pod nazwą wino truskawkowe. W oko wpada mu też miejscowa piękność Słowaczka Lubica, kokietująca połowę miasteczka miłośniczka tańca, żyjąca jakby we własnym, nie zawsze respektującym miejscowe obyczaje, świecie. Dziewczynie również najwyraźniej podoba się nowo przybyły, gdyż już przy pierwszej okazji między nią a Andrzejem dochodzi do zbliżenia. Związek nie nabiera jednak cech trwałości, ponieważ Lubica niedługo później wychodzi za Edka, gruboskórnego dorobkiewicza i właściciela kilku okolicznych biznesów. Andrzej nie ma jednak czasu na rozpamiętywanie zawodu miłosnego, gdyż w miasteczku zostaje popełnione morderstwo. 11:00 SIEDLISKO - ODC. 3/9 Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Renata Dancewicz, Agnieszka Wagner, Paweł Deląg, Piotr Machalica, Łukasz Mechanicki, Danuta Szaflarska, Wanda Majerówna, Zofia Merle, Piotr Gąsowski, Stanisława Celińska, Leszek Zduń, Michał Pawlicki, Marian Opania, Krzysztof Kowalewski, Magdalena Cielecka, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz, Grażyna Marzec, Stanisław Brudny i inni Trwa remont i rozbudowa domu odziedziczonego po pani Róży. Wraz z pracami budowlanymi pojawiają się liczne kłopoty, które spadają na głowę Marianny. Nie dość, że użera się z robotnikami, to jeszcze musi przyprowadzić furmankę cementu, gdyż sołtys Kotula wprowadził się w stan ciężkiego upojenia alkoholowego. Wódka staje się przekleństwem Marianny, ale i ważnym argumentem w negocjacjach z majstrem Bugałą, na którym umęczona kobieta usiłuje wymóc bardziej efektywną pracę. Na tym jednak nie kończą się kłopoty państwa Kalinowskich. Pewnego dnia Krzysztof odkrywa, że w pobliskim jeziorze rozpleniło się podejrzane zielsko. Zaniepokojony jedzie wraz z żoną na przeciwległy brzeg, gdzie znajduje się zakład doświadczalny Akademii Rolniczej. Tam poznają profesora Wanata, którego przywożą do Panistrugi na wizję lokalną. Ku uciesze Kalinowskich uczony stwierdza, że wodorosty są oznaką czystej wody. Marianna i Krzysztof zapraszają profesora na uroczysty obiad z udziałem całej rodziny, dla uczczenia 30. rocznicy ich poznania się. 12:00 SIEDLISKO - ODC. 4/9 Serial obyczajowy, 49 min, 9 odc. , Polska 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Renata Dancewicz, Agnieszka Wagner, Paweł Deląg, Piotr Machalica, Łukasz Mechanicki, Danuta Szaflarska, Wanda Majerówna, Zofia Merle, Piotr Gąsowski, Stanisława Celińska, Leszek Zduń, Michał Pawlicki, Marian Opania, Krzysztof Kowalewski, Magdalena Cielecka i inni Do Panistrugi przyjeżdża Basia Resko, doktorantka Krzysztofa. Przywozi ją samochodem jej przyjaciel, biznesmen Witold Jaszczuk. Urodziwa Basia okazuje wyraźne zainteresowanie swym promotorem, co wzbudza niepokój Marianny. Mimo to pozwala ona, by mąż popłynął z dziewczyną do profesora Wanata na konsultacje. Zostaje sama z Witoldem, który próbuje ją uwodzić, a nawet obiecuje kupno kilkunastu jej obrazów do swojego banku. Wieczorem nadciąga silna burza. Mimo to Krzysztof i Basia decydują się wracać łodzią. Niestety, silnik szybko odmawia posłuszeństwa i pan Kalinowski musi chwytać za wiosła, co kończy się dlań atakiem serca. W jakiś czas potem Marianna odbiera telefon, że mąż w stanie ciężkim przebywa w szpitalu w Ełku. Zdenerwowana jedzie co tchu do lecznicy. Na miejscu przekonuje się jednak, że zdrowiu Krzysztofa nie zagraża niebezpieczeństwo. Co więcej, jej małżonek rozpoznał w jednym z lekarzy szkolnego kolegę, co stało się dogodnym pretekstem do wspólnych śpiewów i tańców. 13:00 POLA Dramat obyczajowy, etiuda, 18 min, Polska, 2017 Reżyseria: Edyta Rembała Scenariusz: Edyta Rembała Zdjęcia: Weronika Bilska Aktorzy: Marta Kosińska, Hanna Kowalkowska, Magdalena Smalara, Michał Kowalski Jedenastoletnia Pola nie może pogodzić się z wyjazdem matki do pracy za granicę. Wraz z chorą siostrą ma zostać pod opieką ojca. Dziewczynka robi wszystko, żeby zatrzymać mamę w domu. Po jej wyjeździe Pola postanawia uciec. Zabiera ze sobą młodszą siostrę. (filmpolski.pl) 14:30 CZY JEST TU PANNA NA WYDANIU? Komedia obyczajowa, 70 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Kondartiuk Scenariusz: Roman Kłosowski, Janusz i Andrzej Kondratiukowie Zdjęcia: Adam Myszkowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Występują: Roman Kłosowski, Krzysztof Kowalewski, Jan Wrona, Beata Andrzejewska, Barbara Nestman, Henryk Hunko, Zenon Nowakowski, Halina Norowicz, Włodzimierz Saar Młody mężczyzna powraca z wojska do rodzinnej wsi. Pragnie pracować na roli, ale do prowadzenia gospodarstwa jest mu potrzebna żona. Kiedy w rodzinnej wsi nie znajduje odpowiedniej panny, odwiedza dalekich krewnych i znajomych w całej Polsce. Niełatwo jednak znaleźć dziewczynę, która zgodzi się mieszkać na wsi. Dla większości z nich dawne tradycje nie mają większego znaczenia, a małżeństwo nie jest jedynym celem w życiu. "Fabuła stanowi pretekst do powiedzenia czegoś o tradycji lub raczej o jej odrzucaniu. Sam pomysł fabularny - bohater w podróży - pozwala nie tylko ukazać panoramę czasu teraźniejszego widzianego oczyma postaci filmu, lecz także na ukazanie oczekiwania na coś, co jeszcze nieokreślone" - mówił Janusz Kondratiuk. Scenariusz filmu jest pracą zbiorową, pracowali nad nim Janusz i Andrzej Kondratiukowie, grający główną rolę Roman Kłosowski, a także mieszkańcy wsi Łacha w gminie Serock, którzy zgłaszali swoje uwagi i pomysły. Autorzy filmu zaangażowali wielu aktorów niezawodowych. Janusz Kondratiuk podkreślał, że właśnie oni - w przeciwieństwie do aktorów na co dzień związanych z teatrem, filmem, przyzwyczajonych do określonego warsztatu - potrafią "wtopić się" w przedstawianą w filmie rzeczywistość. 15:55 UCIECZKA Z KINA "WOLNOŚĆ" Film obyczajowy, 86 min, Polska 1990 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Janusz Gajos, Zbigniew Zamachowski, Teresa Marczewska, Piotr Fronczewski, Michał Bajor, Władysław Kowalski, Jan Peszek, Jerzy Bińczycki Janusz Gajos stoi oniemiały w ciemnej sali kinowej. Przed oczami ma widok niezwykły. Na ekranie zbuntowani aktorzy nie chcą dalej grać swych fałszywych, ogłupiających ról. Próbują im w tym przeszkodzić histeryczne, pełne paniki reprymendy dobiegające z widowni. To przedstawiciele oficjalnej komisji starają się zagłuszyć swój strach i bezradność. Jeszcze chwila i Janusz Gajos wybuchnie śmiechem. "Poruszająca scena, przywodząca na myśl"Mistrza i Małgorzatę"Bułhakowa" - orzekli krytycy. W filmie Marczewskiego jest jeszcze wiele sekwencji równie wymownych i dramatycznych. Wspólnie tworzą dzieło, które stało się wydarzeniem artystycznym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni w 1990 r. Uhonorowano je wówczas Grand Prix i nagrodą dziennikarzy. Wyróżnienie za najlepszą główną rolę męską otrzymał Janusz Gajos. "Ucieczkę..." nagradzano jeszcze kilkakrotnie, także zagranicą, np. na Festiwalu Filmów Fantastycznych w Avoriaz. Wcześniej najważniejsze trofea zdobywały tam m.in. "Carrie" Briana de Palmy, "Pojedynek na szosie" Stevena Spielberga i "Terminator" Jamesa Camerona. Pierwiastek fantastyczny odgrywa w filmie Marczewskiego rolę niepoślednią, choć nie w sposób właściwy produkcjom science - fiction. Służy bowiem ukazaniu przemiany duchowej cenzora - niegdyś poety i krytyka literackiego, obecnie (tak go określił reżyser) człowieka "spsiałego", pozornie groźnego, lecz w rzeczywistości zastraszonego i samotnego. Oba światy: realny i fantasmagoryczny przenikają się. Cenzor przekracza granicę ekranu, wchodzi do wnętrza filmu, powodowany miłością do jednej z jego bohaterek - Małgorzaty. Jednak i tam spotyka go rozczarowanie. Wraca do rzeczywistości, lecz nie będzie już tym samym człowiekiem. Niegdyś poeta, potem cenzor, teraz - kto? Jeden z krytyków pisał: "W tym filmie każdy chce wyjść z ram własnego życia. Buntuje się cenzor. Buntują się postacie filmowe. Wszyscy szukają wolności, której nie ma. Jej przebłysk jest może tylko w idei ucieczki. Wystarczy nocą wejść na dach własnej kamienicy, aby przekonać się, ilu ludzi znajduje się w stanie ucieczki."Aż tak wielu?"- dziwi się cenzor, obserwując dachy pełne ludzi. Sam jest jednym z lunatyków." 17:50 KSIĘGA PRZESTRZENI - DLA ZYSKU I NA SŁUŻBIE Magazyn, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak Architektura współczesnych biur i urzędów to gatunek, który, jak żaden inny, wydaje się stale powtarzać te same formy. Jednak ambicje inwestorów i niezwykle trudne lokalizacje w gęstych centrach wielkich miast wymuszają powstawanie biurowców wyjątkowych: wyrzeźbionych przez słońce, pozbawionych symetrii albo niezwykle wąskich. Oprócz budynków zbudowanych dla biznesu odwiedzimy także najciekawszą siedzibę urzędu miasta powstałą w ostatnich latach. 18:55 WOJNA I POKÓJ - ODC. 1/8 (WAR AND PEACE) Serial historyczny, 43 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Harper Scenariusz: Andrew Davies Zdjęcia: George Steel Muzyka: Martin Phipps Aktorzy: Lily James, Paul Dano, James Norton, Aisling Loftus, Tom Burke Miniserial BBC "Wojna i pokój" to najnowsza adaptacja klasycznej powieści Lwa Tołstoja pod tym samym tytułem. odc. 1 Konflikt Rosjan z Napoleonem osiąga swój szczyt. Pięć arystokratycznych rodzin musi wziąć pod uwagę to, że ich życie może zmienić się na zawsze. 21:25 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - DOTYK ZŁA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2020 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Dotyk zła" w reżyserii Orsona Wellesa. 01:10 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - WALC W ALEJKACH (IN DEN GÄNGEN) Film obyczajowy, 102 min, Niemcy 2018 Reżyseria: Thomas Stuber Scenariusz: Thomas Stuber, Clemens Meyer Aktorzy: Franz Rogowski, Sandra Huller, Peter Kurth, Steffen Scheumann, Andreas Leupold, Matthias Brenner Nieśmiały i wyobcowany Christian traci pracę, ale na szczęście szybko znajduje nowe zajęcie na nocnej zmianie w supermarkecie. Jest odpowiedzialny za wykładanie towaru na sklepowe półki. Jego menedżer Bruno z działu napojów bierze go pod swoje skrzydła i traktuje po ojcowsku. Tłumaczy mu każdy szczegół, cierpliwie uczy obsługiwać wózek widłowy. Pod jego czujnym okiem Christian zaczyna poznawać skomplikowane, nieco surrealistyczne zaplecze wielkiego supermarketu. Dotychczas samotnik z wyboru, Christian nawiązuje nowe znajomości. Najlepiej czuje się w towarzystwie jednej z koleżanek z pracy, uroczej i tajemniczej Marion, z którą regularnie spotyka się w pomieszczeniu socjalnym przy ekspresie do kawy, choć na krótko, co nie sprzyja zacieśnieniu więzi. Z czasem Christian uświadamia sobie, że jest zakochany w dziewczynie, ale ona nie odwzajemnia jego uczucia, mimo że ten bardzo się stara podbić jej serce. Okazuje się, że Marion jest mężatką, a w dodatku pewnego dnia w ogóle nie pojawia się w pracy. Idzie na dłuższe zwolnienie lekarskie. Rozstanie z ukochaną bardzo źle wpływa na Christiana, który popada w odrętwienie. Znowu czuje się samotny i nieszczęśliwy, a jego stan pogarsza się z każdym dniem. Niewiele brakuje, by mroczne demony z przeszłości znowu go dopadły. 03:25 KINO NOCNE - KOSMOS (COSMOS) Dramat, 97 min, Francja, 2015 Reżyseria: Andrzej Żuławski Scenariusz: Andrzej Żuławski Zdjęcia: Andre Szankowski Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Sabine Azema, Jean - Francois Balmer, Jonathan Genet, Johan Libereau, Victoria Guerra, Clementine Pons Witold i jego przyjaciel Fuchs trafiają do pensjonatu, prowadzonego przez panią Wojtysową. Uwagę bohatera przyciąga siostrzenica Wojtysowej, która na skutek wypadku samochodowego ma nieestetycznie zniekształcone usta. Myśl Witolda zaprząta też napotkany po drodze wróbel powieszony na sznurku. Przyjaciel bohatera zauważa na suficie w ich pokoju znak strzałki, który prowadzi do patyka powieszonego na sznurku analogicznie do wróbla. Witold, zaczyna podejrzewać, że wokół niego rozgrywają się dziwne tajemnicze mistyfikacje, podejrzewa, że ktoś daje mu znaki, których on sam nie potrafi odczytać. Adaptacja powieści Witolda Gombrowicza. (źródło: telemagazyn.pl)