TVP Historia Wtorek, 20.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1947 - Mikołajczyk uciekł do Londynu w obawie przed komunistami; 1952 - Alain Bombard samotnie z minimalnymi zapasami wody i żywności przepłynął Atlantyk w pontonie; 1956 - polskiego Października dzień kolejny - wystąpienie Gomułki (potepienie stalinizmu), wiec na Politechnice Warszawskiej; 1973 - otwarcie Opery w Sydney; 07:20 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 18 (S. II, ODC. 5) Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Monika Franczak Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolna Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Mateusz Janicki, Maria Dębska, Stefan Pawłowski, Lesław Żurek, Patryk Szwichtenberg, Henryk Rajfer, Michał Rogalski Konflikt między Anią i Kazimierzem pogłębia się. Ania czuje, że pieniądze, które mąż przynosi do domu, nie są uczciwie zarabiane. W kawiarni Stokrotka zjawia się Róża, która wydostała się z getta, by zdobyć lekarstwa dla synka. Ania obiecuje pomóc. Jasiek Winny przebywa na zesłaniu na Syberii, gdzie podupada na zdrowiu. Stanisław Winny, po nawiązaniu kontaktu z partyzantami, w swoim warsztacie przechowuje broń i amunicję. Tymczasem Anna Iwaszkiewicz z pomocą opłaconego przemytnika przechodzi przez bramę getta i dociera do Karwassera. Po kolejnej kłótni z pijanym Kazimierzem Ania oznajmia mężowi, że odchodzi i wybiega z mieszkania, mimo godziny policyjnej. 08:35 HISTORIA POLSKI - JESTEM GOTOWY NA WSZYSTKO Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2002 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Andrzej Krauze Aktorzy: Krzysztof Pieczyński "Jestem przekonany, że to co robię, jest słuszne, i dlatego jestem gotowy na wszystko" - to słowa wypowiedziane przez bohatera filmu. W dokumencie poświęconym drodze kapłańskiej ks. Jerzego Popiełuszki, zakończonej męczeńską śmiercią, autor wykorzystał fragmenty kazań z archiwalnych nagrań (m. in. ze zbiorów TVP) oraz część prywatnych zapisków księdza, które czyta aktor, Krzysztof Pieczyński. Z materiałów filmowych tamtego okresu i fragmentów osobistych zwierzeń wyłania się postać młodego, bardzo skromnego księdza, który swoje życie poświęcił walce z kłamstwem i niesprawiedliwością, walce przeciwko poniewieraniu ludzkiej godności. Za wolną ojczyznę i prawdę poniósł największą ofiarę. Jerzy Popiełuszko urodził się 14 września 1947 r. we wsi Okopy w Białostockiem. Szkołę średnią ukończył w Suchowoli, a po maturze zdecydował się na studia w Metropolitalnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Nasilały się wówczas ataki władz komunistycznych na Kościół i duchowieństwo, likwidowano wydawnictwa katolickie i prasę, wprowadzono pobór alumnów do wojska. Jerzy Popiełuszko trafił do jednostki wojskowej w Bartoszycach. Był twardy, nie można go było złamać groźbami ani karą. Swoje młode życie związał z głoszeniem wiary w Boga i walką o prawdę. Wraz z tłumami wiernych uczestniczył w pielgrzymce z okazji wizyty papieża w Polsce, był w Hucie Warszawa, gdzie w sierpniu 1980 r. trwał strajk robotników, z którymi się jednoczył, i których wspierał żarliwą modlitwą. A kilka miesięcy poźniej całą Polskę zelektryzowały słowa generała Jaruzelskiego: "Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa w zgodzie z postanowieniami konstytucji wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju". Ksiądz Jerzy nie ugiął się przed przemocą, nienawiścią, demonstracją siły wojskowej. W lutym 1981 r. w parafii św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu celebrował mszę w intencji ojczyzny, w której uczestniczyły tysiące wiernych z całej Polski, śpiewających "Tak nam dopomóż Bóg". Był szykanowany, zarzucano mu nadużywanie praktyk religijnych do wystąpień antypaństwowych, władze groziły mu aresztowaniem, z Komendy Głównej napływały skargi, jednak nie przestał służyć narodowi. Na Żoliborzu w każdą ostatnią niedzielę miesiąca odbywały się nabożeństwa za ojczyznę. Swój upór przypłacił aresztowaniem, siedział z kryminalistami w jednej celi. Potem musiał się zgłaszać na cotygodniowe przesłuchania, a w prasie ukazał się obelżywy artykuł o księdzu Popiełuszce urządzającym w kościele "seanse nienawiści". W 1984 r. , po odprawieniu mszy w Bydgoszczy, ks. Jerzy Popiełuszko wyruszył w drogę powrotną do Warszawy. Nigdy tam nie dojechał. 09:25 KOLEBKA SOLIDARNOŚCI - NIESPEŁNIONA OBIETNICA Film dokumentalny, 4 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Roman Krasucki Scenariusz: Jarosław Żurawiński Geneza i budowa pomnika Poległych Stoczniowców w grudniu 1970 r. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 10:35 GIGANCI HISTORII - ODC. 10 JAN PAWEŁ II ŻYCIE I PONTYFIKAT Teleturniej, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Miłośnik gór, świetny narciarz, poeta, dramaturg, pedagog i święty. Jan Paweł II. Jest dla nas najwyższym autorytetem. Ale czy go znamy? Przygotowane przez ekspertów pytania dotyczą szczegółów dotyczących życia i pontyfikatu papieża Jana Pawła II. 11:40 WOJOWNICY CZASU - HUZARZE ŚMIERCI, CZYLI KULIGÓW 1920 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Tocząca się ze zmiennym szczęściem od lutego 1919 roku wojna z bolszewikami, latem 1920 roku przybrała bardzo niekorzystny obrót. W pierwszych dniach lipca Polacy byli w odwrocie, ustępując między innymi przed sowiecką I Armią Konną, której zagony w bestialski sposób traktowały zajmowane garnizony i szpitale. By stawić czoło najeźdźcy, należało powołać do życia jak najliczniejsze oddziały jazdy, które mogłyby przeciwstawić siękonnym pułkom Siemiona Budionnego i Gaj - Chana. I właśnie wtedy pojawili się polscy huzarzy śmierci. 12:20 WOJENNE DZIEWCZYNY - ODC. 34 (SERIA III ODC. 8) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mich Rogalski Scenariusz: Karolina Kot, Brunon Hawryluk, Wiktor Piątkowski Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Sebastian Jasnoch, Magdalena Smalara, Marta Żmuda-Trzebiatowksa, Magdalena Czerwińska, Marcin Korcz, Robert Gonera, Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Danuta Stenka, Michał Czernecki, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Eryk Kulm Leon przekazuję Ewce wiadomość o Szczęsnym, więc dziewczyna śpieszy z dobrymi wieściami do jadłodajni. Jadwiga i Irka są przeszczęśliwe, nie mogą doczekać się spotkania. Klarnet informuje Marysię o Andrzeju. Doktor został na terenie getta, by opiekować się osieroconą Anią. Leokadia udziela Ewce reprymendy za samodzielną akcję w spichrzu, choć przyznaje, że akcja miała także dobre strony dla dowództwa. Zlikwidowany w niej Ramzes, był od dawna celem podziemia. Ewka dowiaduje się od Pani Major, kto zabił Kamila. Marysia zostaje zaproszona do willi Martina, gdzie spotyka oficerów SS i gestapo oraz przyjaciela gospodarza, Erwina. W swoim gabinecie Martin chwali się dziełami sztuki, które zostały skonfiskowane rodzinom żydowskim. Dziewczyna, korzystając z chwili nieobecności Martina, przegląda szuflady biurka. Udaje się jej zrobić zdjęcia dokumentów. Irka wbrew zasadom konspiracji, wybiera się do mieszkania Kamila. Gdy z czułością ogląda jego rzeczy, odnajduje w kieszeni marynarki ampułkę cyjanku, którą zabiera ze sobą. Otrzymaną od Marysi kliszę z meldunkiem, Ewka dostarcza Leokadii. Czeka tu na nią Witek, któremu ukochana opowiada o jego ojcu. Alosza zaczepia na ulicy Irkę, prosi ją o spotkanie. Kobiety umawiają się w kawiarni. Irka ma dokładny plan zemsty. 13:10 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 6 RENDEZ - VOUS Z ADOLFIAKAMI Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Styła, Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II Wojny Światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Planowany cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Planowany cykl opowie o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 13:35 EKSPERTYZA - ODC. 8 IDENTYFIKACJA "INKI" Reportaż, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec Rozstrzelani w wyniku pokazowych i szybkich procesów sądowych. Pochowani w bezimiennych grobach, bez szacunku dla powagi śmierci. Żołnierze podziemia niepodległościowego, o których prawdę odkrywamy po latach. Wśród nich sanitariuszki Obwodu Wileńskiego AK, Danuty Siedzikówny pseudonim: Inka. Poszukiwania jej grobu prowadził IPN oraz antropolodzy ze Szczecina. Ich odkrycie doprowadziło do godnego pogrzebu Inki na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. Jak zginęła? Gdzie została pochowana? Jak odkryto miejsce jej spoczynku? 14:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KRYSTYNA WAZÓWNA, KRÓLOWA SKANDALI (QUEEN CHRISTINA OF SWEDEN) Film dokumentalny, 92 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film prezentuje niezwykłe losy królowej Krystyny, która w wieku sześciu lat objęła tron Szwecji po Gustawie Adolfie, zabitym w bitwie pod Lützen w roku 1632. Ta młoda królowa, zmęczona władzą, abdykowała w wieku 28 lat i udała się w podróż po Europie. Nawrócona na katolicyzm, ponad 30 lat spędziła w Rzymie i została pochowana w Watykanie, jako jedna z czterech kobiet. Film ukazuje niezwykłe losy tej mało nieznanej, ekscentrycznej i kochającej wolność władczyni: od jej początkowych losów na zamku królewskim w Sztokholmie i Drottningholm, po jej pobyt w Fontainebleau i Rzymie - w pałacach Farnese i Corsini. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stphane'a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej wielkiej postaci historycznej. 15:55 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 10. WŁOSKIE SZALEŃSTWO. CO PRZYWIOZŁA, A CZEGO NIE PRZYWIOZŁA BONA. Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W tym odcinku poznamy przepis na grzankę z bobem według przepisu Bartolomeo Scappiego, a także na ulubioną potrawę Mikołaja Reja, czyli pieczoną szyneczkę. 16:25 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - POLSKI SEN O BOMBIE Reportaż, 18 min, Polska, 2012 Autor: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Reportaż przedstawia podjęte w latach siedemdziesiątych próby zbudowania przez Polskę bomby termojądrowej i dołączenie do elitarnego grona państw posiadających broń jądrową. Za początek prac nad polską bombą termojądrową należy uznać rok 1968. Wtedy to doktor Zbigniew Puzewicz, szef Katedry Podstaw Radiotechniki Wojskowej Akademii Technicznej, sporządził sprawozdanie, w którym sugerował, że możliwe jest przeprowadzenie syntezy termojądrowej przy użyciu laserów dużej mocy. Sprawą zainteresował się generał profesor Sylwester Kaliski, ówczesny komendant Wojskowej Akademii Technicznej. Obaj panowie postanowili tę teorię sprawdzić. Prace nad polską bombą prowadzono w specjalnie wybudowanej hali WAT w warszawskiej dzielnicy Wola. Od 1972 roku prace kontynuowano w Instytucie Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy. Oficjalnie zaksięgowane wydatki szły w miliony dolarów, jednak nikt nie policzy tego, czego nie księgowano. Reportaż zawiera wypowiedzi prof. Zbigniewa Puzewicza, red. Wojciech Łuczaka, dr. Lecha Surażyńskiego i Jerzego Waszczuka, który był sekretarzem Edwarda Gierka. 16:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAWSZE JEST JAKAŚ NADZIEJA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wyjechały z koszar w Górze Kalwarii na wrześniowa wojnę. Piękne i mocarne moździerze 22 mm. Holowane przez ciągniki C7P gigantyczną kolumną po trzy zestawy na działo. Potem zniknęły w pyle frontowych dróg. I tak już zostało. Dziś nie możemy dotknąć tej potężnej artyleryjskiej pięści armii II Rzeczpospolitej. Pod muzealne dachy nie trafił żaden egzemplarz. Są jednak ludzie, którzy nie zgadzają się z takim stanem rzeczy. W poznańskim Muzeum Broni Pancernej właśnie odbywa się renowacja wydobytego spod wody moździerza, odnalezionego w Norwegii. Odwiedzimy też ekspozycję Muzeum Wojska Polskiego, by podziwiać nowe eksponaty z kolekcji dotyczącej armii II Rzeczpospolitej. O niezwykłych zakupach poczynionych przez Muzeum w zeszłym roku krążą w środowisku pasjonatów historii legendy. 17:20 HISTORIA POLSKI - BRUTUS, CZARNOCKA, MARIA... SIATKA PUŁKOWNIKA GANO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Bogdan Czermiński, Grażyna Czermińska Film o pułkowniku Stanisławie Gano, twórcy polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Jako szef Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, w 1941 roku, stworzył najlepszą aliancką siatkę wywiadowczą nie tylko w okupowanej Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Płd. i północnej Afryce. Zorganizował polski wywiad w sposób wyjątkowo nowoczesny, który dopiero po wojnie przejęły inne centrale wywiadowcze. Jeszcze w Polsce, w 1939 roku, pułkownik Gano jako Szef Biura Techniki Oddziału II Sztabu Generalnego WP nawiązał współpracę z najlepszymi wówczas naukowcami i wykorzystywał najnowsze zdobycze techniki, chemii, mechaniki, fotografii, toksykologii i łączności. Zdobyta wiedza została później przekazana polskim agentom pracującym w czasie wojny. Po wojnie Amerykanie proponowali pułkownikowi Gano pracę w tworzonej właśnie CIA, ale odmówił. Jak na szpiega przystało, pułkownik Gano ma w swoim życiorysie także interesujące i do tej pory w pełni niewyjaśnione wydarzenia. Co stało się z archiwum II Oddziału? Dlaczego, jako wybitny szef polskiego wywiadu, nie został zaproszony do komisji badającej katastrofę w Gibraltarze? Jaka była rola polskiego wywiadu w znikaniu zawartości zaplombowanych niemieckich transportów złota i kosztowności przerzucanych przez Hiszpanię do Ameryki Płd.? Po wojnie władze komunistyczne potraktowały pułkownika Gano w sposób dla siebie charakterystyczny. Uchwałą Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiony został obywatelstwa polskiego, które przywrócono mu pośmiertnie w 1971 roku. Osią konstrukcyjną filmu będzie opowieść Stanisława Gano o wybranych polskich agentach i wydarzeniach II wojny światowej, na które mieli oni wpływ. Realizatorzy jako motyw łączący poszczególne elementy filmu zastosują inscenizacje. Będzie to wywiad z pułkownikiem Stanisławem Gano, do którego w rzeczywistości oczywiście nigdy nie doszło. W filmie wykorzystano oryginalne dokumenty, dotyczące Oddziału II Sztabu wodza Naczelnego w Londynie oraz pamiątki pochodzące ze zbiorów prywatnych. W filmie obok głównego bohatera, zaprezentowane zostaną sylwetki słynnych polskich agentów: Romana Czerniawskiego, Mieczysława Słowikowskiego i innych. 18:15 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 7 W ZAGROŻENIU Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. W kolejnym odcinku prowadzący program Piotr Legutko rozmawia o zagrożeniach, jakie dotykały Wawel. Wprawdzie baszty dają poczucie mocy, ale i one nie były wolne od zagrożeń. Okazuje się, że nie ma siły i potęgi, która nie byłaby zagrożona... Na Wawelu widać to dość dobrze - dotykały go pożary w różnych momentach. Niektóre z nich dziś mogą skłonić do historycznej refleksji także nad tym, jakie zarzewia kłopotów czekały Rzeczpospolitą. 18:55 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 19 (S. II, ODC. 6) Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Maria Dębska, Mateusz Janicki, Stefan Pawłowski, Lesław Żurek, Jakub Guszkowski, Diana Zamojska, Ninel Kos W warszawskim getcie wybucha powstanie. Róża z córką cudem wydostają się na aryjską stronę i znajdują schronienie w Stokrotce. Planowanie pomocy dla Róży zbliża do siebie Anię i Michała. Śniegocki zabiera Idę do siebie, a Ania idzie z Różą do domu, by ustalić z Kazimierzem przewóz obu do Brwinowa. Mąż Ani zamiast pomóc, wykorzystuje sytuację... W tym czasie w Brwinowie każdy prowadzi swoją konspirację. Kazia i Bronia zajmują się produkcją bimbru. Stanisław kończy trumnę, w której zamierza przewozić broń. 20:00 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 1/5 ZAGADKOWA ŚMIERĆ HESSA (ODC. 1/5 THE HESS ENIGMA) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Co się stało ze składem pociągu, zawierającym nazistowskie złoto? Ile prawdy jest w plotce, że osobisty lekarz Hitlera stopniowo go truje lekami? Co się stało z zaginionym okrętem podwodnym U - 513? Dlaczego zastępca Hitlera Rudolf Hess odbył fatalny lot do Wielkiej Brytanii w 1941 roku? To tylko niektóre z pytań, na które starają się odpowiedzieć twórcy serii na podstawie ostatnio odkrytych dokumentów i archiwaliów. 21:00 ŻYĆ NIE UMIERAĆ. DŁUGOWIECZNI NA KAUKAZIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest nie tylko odpowiedź na pytania, dlaczego akurat na Kaukazie jest tak dużo stulatków (wbrew ciężkim warunkom życia i trudnej historii), co decyduje o długim życiu, jaki jest jego sens i czy kaukaski eliksir długowieczności można przenieść do Europy. Film przedstawia też refleksje świadków historycznych wydarzeń, ich spojrzenie na teraźniejszość i współczesne problemy rosyjskich republik kaukaskich. O sile dokumentu zadecyduje również dotarcie do rzadko pokazywanych miejsc i ludzi oraz atrakcyjna forma. 22:40 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Występują: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Deląg, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż zniecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 00:50 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAWSZE JEST JAKAŚ NADZIEJA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wyjechały z koszar w Górze Kalwarii na wrześniowa wojnę. Piękne i mocarne moździerze 22 mm. Holowane przez ciągniki C7P gigantyczną kolumną po trzy zestawy na działo. Potem zniknęły w pyle frontowych dróg. I tak już zostało. Dziś nie możemy dotknąć tej potężnej artyleryjskiej pięści armii II Rzeczpospolitej. Pod muzealne dachy nie trafił żaden egzemplarz. Są jednak ludzie, którzy nie zgadzają się z takim stanem rzeczy. W poznańskim Muzeum Broni Pancernej właśnie odbywa się renowacja wydobytego spod wody moździerza, odnalezionego w Norwegii. Odwiedzimy też ekspozycję Muzeum Wojska Polskiego, by podziwiać nowe eksponaty z kolekcji dotyczącej armii II Rzeczpospolitej. O niezwykłych zakupach poczynionych przez Muzeum w zeszłym roku krążą w środowisku pasjonatów historii legendy. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NIEZWYKŁE ROZKAZY HITLERA Magazyn, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony agresji niemieckiej na Belgię i Francję oraz ewakuacji aliantów spod Dunkierki.