TVP Historia Czwartek, 22.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1906 - zmarł malarz Paul Cezanne; 1914 - utworzono Polską Organizację Wojskową (POW); 1948 - zmarł prymas Polski August kardynał Hlond; 1949 - odbyła się premiera dramatu "Niemcy" Leona Kruczkowskiego; 07:20 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 20 (S. II, ODC. 7) Serial obyczajowy, historyczny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Michał Buszewicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, L esław Żurek, Erika Karkuszewska, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Stefan Pawłowski, Hanna Oknińska, Ninel Kos Gdy Warszawa staje do heroicznej walki o wolność, Ania Winna rodzi synka. Nikomu nie wyjawia prawdy o ojcu dziecka. W pierwszych dniach powstania w kamienicę, gdzie mieszka Michał Śniegocki trafia bomba. W pożarze budynku giną Ola, córka Michała i jego matka. On sam trafia do kościoła księdza Ignacego, a następnie postanawia dołączyć do powstańców. W zakrystii zjawia się Krysia z młodszym bratem Andrzejem. Oboje roznoszą meldunki. Ignacy ubolewa, że w powstaniu walczą dzieci. Tymczasem w Brwinowie Mania prowadzi swoją własną walkę. Jest częstym gościem w domu Heleny Turczyńskiej, która od początku wojny ukrywa u siebie Żydów. Mania umila dzieciom czas, czytając im bajki i wiersze. W Stawisku, dokąd regularnie przychodzi po książki, wciąż tłum ukrywających się. Wśród znanych artystów mieszka tam m.in. Andrzej Panufnik, kompozytor, autor "Warszawskich dzieci". 08:15 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - OPERACJA ŻELAZO Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski(Prowadzący) W tym odcinku: Operacja Żelazo to była jedna z większych afer kryminalnych PRL. Od początku do końca pod patronatem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Napady rabunkowe, kradzieże, nawet morderstwa. Zdobywanie pieniędzy, złota i dzieł sztuki. Finansowano nimi działalność wywiadu MSW. W Archiwum Zimnej Wojny niezwykłe śledztwo dziennikarskie i jego autor Jerzy Morawski, filmowiec, autor dokumentu i książki Złota afera, oraz badacze czarnych stron historii PRL - Witold Bagieński, Władysław Bułhak, Krzysztof Madej 08:50 HISTORIA POLSKI - POLSKI PAŹDZIERNIK '56. CZY MOŻNA WIERZYĆ GOMUŁCE? Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1990 Scenariusz: Janusz Sijka Zdjęcia: Janusz Sijka Wykonawcy: Marek Gajewski W programie ukazane zostały wydarzenia historyczne lat 1944 - 1956, będące genezą polskiego października 1956. Wykorzystano wypowiedzi historyków: prof. dr hab. Mariana Marka Drozdowskiego i prof. dr hab. Krystyny Kersten, oraz archiwalne materiały filmowe. 09:50 DZIEŁA, ARCYDZIEŁA - ODC. 2 WŁADYSŁAW KOTWICZ Reportaż, 5 min, Polska, 2020 Autor: Maryla Guzy Reżyseria: Dariusz Fedorowicz "Odkrywamy arcydzieła" to projekt, którego głównym celem jest wydobycie z ukrycia wybitnych arcydzieł - zbiorów Polskiej Akademii Umiejętności oraz Archiwum PAN i PAU. Nietuzinkowy zbiór zdjęć, dokumentów i grafik zgromadzony został w 1912 roku podczas wyprawy naukowej Władysława Kotwicza do Mongolii. Ten dokumentalny zapis historii i kultury mongolskiej podziwiają przyjeżdżający do Krakowa naukowcy z całego świata. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 11:05 JAN PAWEŁ II I PRYMAS STEFAN KARDYNAŁ WYSZYŃSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Janusz Zabłocki, Paweł Woldan Film opowiada o relacjach, jakie łączyły prymasa Stefana Wyszyńskiego z biskupem, arcybiskupem i kardynałem Karolem Wojtyłą, a ostatecznie papieżem Janem Pawłem II od momentu ich poznania aż do ostatnich dni życia prymasa. Dwie wybitne osobowości polskiego Kościoła, dwaj wybitni Polacy i wielcy patrioci od początku swej znajomości darzyli się ogromnym szacunkiem i zaufaniem, a także głęboką przyjaźnią. Pomimo różnicy pokoleniowej i formacyjnej, którą często podkreślano, aby przeciwstawić i poróżnić obu dostojników, potrafili znaleźć wspólny język i płaszczyznę, co pomagało im przeprowadzić polski Kościół przez ciężkie lata komunizmu. W filmie występują ludzie znający osobiście obu hierarchów. Wszyscy zgodnie podkreślają, że łączyła ich niezwykła więź. Opowiadają oni o spotkaniach, zarówno tych oficjalnych, jak i bardziej prywatnych (np. w czasie wakacji, gdy kardynał Wojtyła przyjeżdżał na Bachledówkę, by jako pierwszy złożyć życzenia imieninowe i urodzinowe prymasowi). Mówią też o ich stosunku do władz oraz władz do nich, zajmowaniu stanowiska wobec różnych wydarzeń. Film jest ilustrowany zarówno bogatymi archiwaliami filmowymi, jak i fotograficznymi oraz fragmentami zapisków prymasa Wyszyńskiego czytanymi przez Olgierda Łukaszewicza. 12:35 WOJENNE DZIEWCZYNY - ODC. 36 (SERIA III ODC. 10) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Danuta Stenka, Michał Czernecki, Marcin Korcz, Robert Gonera, Mathias Gall, Mickey Hardt, Magdalena Czerwińska, Magdalena Smalara Niemcy wzmacniają kontrolę Szczęsnego. Nie wolno mu opuszczać laboratorium, śpi w piwnicy pod budynkiem. Kontroli podlegają nawet najdrobniejsze kwestie związane z jego osobą - włącznie z jego posiłkami. Steffen informuje zdenerwowanego Leona, że ma rozkaz sprawdzenia wszystkiego, co trafi do laboratorium. W wilii lekarz opatruje rannego Martina. Na jego prośbę, Marysia wchodzi do pokoju. Niemiec dziękuje jej za uratowanie życie. Przekonuje kobietę, że odpowiedzialne za akcję w lesie osoby zostaną ukarane. Irka odnajduje archiwum za ścianą w piwnicy Instytutu Żywienia. Dokumenty są ukryte w sejfie, dziewczyna zapisuje typ szyfrowego zamka do kasy pancernej. Leon spotyka się z Ewką w domu publicznym, gdzie przekazuje jej część dokumentacji z laboratorium. Ewa pokazuje mu zdjęcie dokumentów Martina. Mężczyzna podejrzewa, że widoczne na zdjęciu pomieszczenie, jest przystosowane do trucia na masową skalę. Dowództwo odsuwa Irkę od akcji w Instytucie. Irka dostaje rozkaz wyjazdu do zgrupowania podziemia, koło Radomia. Akcję w Instytucie przejmują Ewka i Olek. Marysia obstawia ich na zewnątrz. Ewa, według wskazówek kasiarza, otwiera sejf i fotografuje listy osób do wywózek. Gdy po udanej akcji Ewka z Olkiem chcą opuścić Instytut, wpadają na uzbrojonego volksdeutscha Jeschonka. 14:40 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 17:40 HISTORIA POLSKI - POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 18:55 BIBLIA - MOJŻESZ, CZ. 3 (THE BIBLE - MOSES P. 3) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1997 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Ben Kingsley, Frank Langella, Christopher Lee, Anna Galiena Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Izraelici w Egipcie zaczęli być traktowani jak niewolnicy. Faraon obawiając się wzrostu liczebności Hebrajczyków, wydał rozkaz zabijania ich pierworodnych synów. Jedna z przerażonych matek umieściła swoje dziecko w koszyczku, który puściła z prądem rzeki. Koszyk wyławia córka faraona i postanawia wychować dziecko jak własnego syna. Tak rozpoczyna się opowieść o Mojżeszu, który stał się przywódcą Izraelitów i wyprowadził ich z Egiptu. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 10 JAN PAWEŁ II ŻYCIE I PONTYFIKAT Teleturniej, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Miłośnik gór, świetny narciarz, poeta, dramaturg, pedagog i święty. Jan Paweł II. Jest dla nas najwyższym autorytetem. Ale czy go znamy? Przygotowane przez ekspertów pytania dotyczą szczegółów dotyczących życia i pontyfikatu papieża Jana Pawła II. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SZABLA CHORĄŻEGO FONDERA Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ Szabla chorążego Fondera Trzy wielkie kataklizmy: pierwsza wojna światowa, wojna bolszewicka oraz druga wojna światowa przemieliły indywidualne losy całego pokolenia Polaków urodzonych u progu XX wieku. Czasy komuny podzieliły wojenne wydarzenia na słuszne i niesłuszne. Czasy tego zamętu najskuteczniej przetrwały przekazy rodzinne i w ich echo wsłuchujemy się z wielkim przejęciem. Dziś posłuchamy opowieści wnuka, któremu po latach udało się odzyskać szablę dziadka, kawalera orderu Virtuti Militari. Szabla po dwukrotnej wędrówce przez ocean i emigracji do Stanów Zjednoczonych wróciła na swoje miejsce. 2/ Chlewiska hutą sławne Wielokrotnie wędrując szlakami majora Hubala u podnóża Gór Świętokrzyskich, wyznaczaliśmy sobie punkt startu w Chlewiskach. Dziś poznamy bliżej tę miejscowość. Znajduje się tu prawdziwa XIX - wieczna huta znajdująca się pod opieką narodowego Muzeum Techniki. W dawnych pomieszczeniach zakładu znajdują się obecnie wystawy, m. in. obrabiarek polskiej produkcji lub polskiego sprzętu motoryzacyjnego. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 2 Magazyn, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Część druga audycji, w której Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okręty podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. W tym odcinku autorzy skupiają się na początkowym okresie II wojny światowej, kiedy to obie strony konfliktu doskonaliły swój sprzęt i techniki działań.