TVP Kultura Wtorek, 20.10.2020 09:25 KLUCZNIK Dramat, 80 min, Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Wirgiliusz Gryń, Tadeusz Łomnicki, Stanisława Celińska, Halina Gryglaszewska, Jerzy Radziwiłowicz, Jerzy Kryszak, Teresa Lipowska, Henryk Machalica, Włodzimierz Musiał, Juliusz Lubicz - Lisowski, Konrad Morawski, Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski i inni Scenariusz filmu (Grand Prix za reżyserię, nagrody za muzykę i za zdjęcia na IV FPTT w Olsztynie w 1980 r.) powstał na motywach sztuki Wiesława Myśliwskiego. Akcja "Klucznika" rozgrywa się w małej wiosce na przełomie lat 1944/45. Jej mieszkańcy wiedzą już o reformie rolnej, ale ziemia pobliskiego dworu nie została jeszcze podzielona, a w pałacu w dalszym ciągu mieszka schorowany hrabia z siostrą i córką. Majątek pałacowy został już niemal kompletnie rozgrabiony, w parku bawią się chłopskie dzieci, nie ma zwierząt. Jedynie pałac pozostał nietknięty, żaden z chłopów nie śmie bowiem doń wejść, póki "on" tam jest. Dawny klucznik Kazimierz nadal pełni swoją funkcję, chociaż właściwie nie ma już czego pilnować. "Posprawdzało się panie hrabio, pozamykało, stworzenie jeść dostało na całą noc..." - relacjonuje co wieczór hrabiemu, bojąc się, że prawda o stanie majątku mogłaby zabić chorego na serce pana. Ale hrabia doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje, jednak - podobnie jak klucznik - udaje, że nic się nie zmieniło. Wie, że nie był dobrym panem i spodziewa się, że któregoś dnia chłopi wtargną do pałacu, by zamordować jego i jego rodzinę. A on chce umrzeć godnie i pięknie, odejść wraz z epoką, w której żył, z klasą, tradycją, kulturą, do której należał. Dlatego też któregoś wieczoru przyjmuje klucznika w kontuszu i z karabelą u boku. Podziw, jaki widzi w oczach sługi, sprawia hrabiemu satysfakcję. Za obietnicę dochowania wierności ofiarowuje Kazimierzowi swój majątek, przypina karabelę, a do ręki daje dzwonek, którym dzwonił na służbę. Razem przemierzają pałacowe korytarze. W pewnym momencie hrabia pada rażony atakiem serca. Klucznik idzie dalej sam, zasiada w fotelu swego pana i nieśmiało, a potem coraz energiczniej potrząsa dzwoneczkiem. Dźwięk dzwonka potęguje muzyka i zmienia w brzmienie wielkich dzwonów. Ale lokaj się nie pojawia. 11:00 SIEDLISKO - ODC. 9/9 Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Występują: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Renata Dancewicz, Agnieszka Wagner, Paweł Deląg, Piotr Machalica, Łukasz Mechanicki, Danuta Szaflarska, Wanda Majerówna, Zofia Merle, Piotr Gąsowski, Stanisława Celińska, Leszek Zduń, Michał Pawlicki, Marian Opania, Krzysztof Kowalewski, Magdalena Cielecka, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz i inni W domu trwają przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia. Na podwórze zajeżdża traktorzysta i organista z opłatkiem. Marianna zaprasza ich na poczęstunek. W gabinecie Krzysztofa malarka przygotowuje ozdoby choinkowe. Mąż zaś umila jej czas, snując ciekawe opowieści na temat historii herbaty. Nadchodzi Wigilia. Do Panistrugi przyjeżdżają dzieci, ciotki i Zarzyccy. Marianna z Jasiem ubierają choinkę. Malwina z Teodorą wspominają młode lata. Edzio gra na fortepianie kolędę "Gdy się Chrystus rodzi". Wreszcie wszyscy zbierają się w salonie, składają sobie wigilijne życzenia. Kaśka ma dla rodziców wspaniałą niespodziankę. 12:00 HRABINA COSEL - KAMARYLA, ODC. 1 Serial historyczny, kostiumowy, 48 min, Polska 1968 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Zdzisław Skowroński Zdjęcia: Bogusław Lambach, Jan Janczewski Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Mariusz Dmochowski, Stanisław Jasiukiewicz, Daniel Olbrychski, Ignacy Gogolewski, Stanisław Milski, Henryk Borowski, Władysław Hańcza, Krystyna Chmielewska, Leon Niemczyk, Bronisław Pawlik, Ewa Tchorznicka Jerzy Antczak początkowo zamierzał wystawić fragmenty "Hrabiny Cosel" Józefa Ignacego Kraszewskiego w Teatrze Popularnym TV, którym kierował w Łodzi. Ze względu jednak na skromne możliwości techniczne małego studia projekt ten upadł. Po kilku latach - niezależnie zresztą od Antczaka - adaptację powieści podjął Zdzisław Skowroński. W końcu obaj twórcy rozpoczęli wspólną pracę nad filmem. W trakcie prac nad trzyodcinkowym serialem telwizyjnym zapadła decyzja o równoległej realizacji wersji kinowej. Planując produkcję, ze wzgledów finansowych zrezygnowano z budowy dekoracji w studiu. Większość scen zrealizowano na zamku w Książu koło Wałbrzycha. Mimo złego wówczas stanu technicznego tej olbrzymiej budowli, udało się niewielkim kosztem zaadaptować do potrzeb filmu część pomieszczeń. Wybór był szeroki, gdyż Książ ma ponad 400 pomieszczeń. Sceny plenerowe nakręcono w okalającym zamek parku oraz na obszarze Jury Krakowsko - Częstochowskiej, gdzie Wojciech J. Has kręcił "Rękopis znaleziony w Saragossie". Do "Hrabiny Cosel" uszyto ponad 100 kostiumów - od płaszcza koronacyjnego po kostiumy na maskaradę. Występujący w roli króla Karola XII Daniel Olbrychski sam przygotował i wykonał efektowną scenę spadania z konia, kiedy jako król musztrował żołnierzy szwedzkich. Jest rok 1706. Trwa Wojna Północna. Król szwedzki Karol XII rozbija wojska Augusta II Wettina, zwanego Mocnym. Sejm ogłasza detronizację Augusta i na króla Polski wybiera Stanisława Leszczyńskiego. Wiadomość tę przywozi do Drezna młody polski szlachcic Zaklika. August pozornie nie przejmuje się tym. Szuka zapomnienia w zabawach i ucztach. Pojawienie się na dworze pięknej hrabiny Hoym wnosi do jego życia ożywienie. Wkrótce August zakochuje się niej. 13:05 MADAME TUTLI - PUTLI (MADAME TUTLI - PUTLI) Film animowany, 16 min, Kanada, 2007 Reżyseria: Chris Lavis, Maciej Szczerbowski Madame Tutli - Putli, pasażerka nocnego pociągu, jest obciążona całym swoim ziemskim dobytkiem oraz duchami enigmatycznej przeszłości. Podróżuje samotnie, doświadczając zarówno uprzejmości, jak i gróźb nieznajomych. Kiedy zapada ciemność, nawet nie podejrzewa, iż została wplątana w rozpaczliwą, metafizyczną intrygę. Dryfując między realnym a wyimaginowanym światem, targana tajemnicą i podejrzeniem, Madame Tutli - Putli musi stawić czoła własnym potworom. 2008 - nominacja do Oscara w kategorii Najlepszy krótkometrażowy film animowany. 14:55 TYPOGRAFIA MIASTA (TYPE HUNTERS) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2016 Reżyseria: Thomas Sipp Typografia jest istotną częścią współczesnej kultury. Film zabiera widzów do nowoczesnych metropolii, by rozszyfrowywać przed dżungle otaczających nas różnorodnych krojów pisma. 16:00 SZCZĘŚLIWY CZŁOWIEK Film obyczajowy, 84 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Szumowska Zdjęcia: Marek Gajczak, Michał Englert Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jadwiga Jankowska-Cieślak, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Piotr Jankowski, Roman Gancarczyk, Mieczysław Grąbka, Andrzej Hudziak Wyróżniony za wartości artystyczne na festiwalu w Salonikach w 2000 r. film jest pełnometrażowym debiutem fabularnym Małgorzaty Szumowskiej. Zanim reżyserka nakręciła "Szczęśliwego człowieka", było o niej głośno w filmowym świecie. Córka znanych krakowskich dziennikarzy, absolwentka łódzkiej "filmówki" już w pierwszych realizacjach dokumentalnych wykazała nieprzeciętny talent i umiejętność starannej i wnikliwej obserwacji rzeczywistości. Przebojem weszła narynek filmowy szkolnymi etiudami i dokumentami zrealizowanymi tuż po studiach, zdobywając prestiżowe nagrody i wyróżnienia w kraju i za granicą m.in. w Tel - Awiwie, Bolonii, Tampere, Meksyku. Akcja "Szczęśliwego człowieka" została osadzona w realiach współczesnej rzeczywistości polskiej. To kameralny, pozbawiony efektów komercyjnych rodzinny dramat, rozgrywający się w scenerii ubogich i ponurych miejsc Krakowa. Smutna historia trojga ludzi i ich skomplikowanych relacji uczuciowych. Reżyserka filmu bardziej niż o tempo narracji zadbała o psychologiczne portrety bohaterów, przeżywających życiową tragedię. Krytyka zgodnie podkreślała znakomitą grę przede wszystkim Jadwigi Jankowskiej - Cieślak i Małgorzaty Hajewskiej - Krzysztofik. Specyficzną atmosferę filmu podtrzymują zdjęcia młodych operatorów, Marka Gajczaka i Michała Englerta, którzy umiejętnie ukazują zwykłych ludzi wtopionych w tło brudnych i odrapanych krakowskich kamienic. Matka (Jadwiga Jankowska - Cieślak) i jej 30 - letni syn Janek (Piotr Jankowski) mieszkają razem w ubogiej dzielnicy miasta, w starym domu. Los ich nie rozpieszcza, nigdy nie zaznali szczęścia ani dobrobytu. Janek jest życiowym nieudacznikiem. Choć w szkole był prymusem i skończył studia, nie zrobił błyskotliwej kariery zawodowej. Nie ma nawet stałej pracy, zarabia dorywczo, pisując artykuły do gazet. Bezrobotna matka dostaje w końcu obietnicę posady. Musi jednak przedtem poddać się rutynowym badaniom. Diagnoza lekarska przekreśla wszystko. Kobieta ma raka płuc, zostało jej zaledwie kilka miesięcy życia. Próbuje zataić swój stan zdrowia przed jedynakiem. On jednak dowiaduje się o nieuleczalnej chorobie matki. Sądząc, że rodzicielka nie zdaje sobie sprawy ze śmiertelnego zagrożenia, prosi lekarzy, by ukryli przed nią prawdę. Rozpoczyna się rodzinny dramat, a jego bohaterowie prowadzą specyficzną grę, wzajemnie się oszukując. Wychowany przez matkę syn chciałby, choć na krótko, dać jej szczęście, spełnić wszystkie marzenia, wynagrodzić lata smutku i cierpień. Gdy na horyzoncie pojawia się kobieta, postanawia się z nią ożenić. Namawia ją do odegrania roli narzeczonej i przyszłej synowej, by sprawić radość matce. Tymczasem Marta (Małgorzata Hajewska - Krzysztofik), robotnica w wytwórni mrożonek, samotnie wychowująca córkę Manię, wiele w życiu przeszła. Przeżywa własny dramat, choć stara się tego nie okazywać na zewnątrz. 17:50 KRONOS - MODA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) Tematem kolejnego odcinka jest moda. Profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi szuka odpowiedzi na pytania: Co to jest moda? Czy moda to konformizm? A może dążenie do wolności? Czy można modę zbagatelizować? Dlaczego ulegamy modzie, która przychodzi do nas z zewnątrz? 20:00 EMIGRANCI Teatr, 129 min, Polska, 1995 Autor: Sławomir Mrożek Reżyseria: Kazimierz Kutz Aktorzy: Marek Kondrat, Zbigniew Zamachowski Spektakl, 129 min, Polska 1995 Autor: Sławomir Mrożek Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenografia i kostiumy: Ryszard Melliwa Opracowanie muzyczne: Joanna Wnuk-Nazarowa Realizacja tv: Stanisław Zajączkowski Występują: Marek Kondrat (AA), Zbigniew Zamachowski (XX) "Emigrantów" - najwybitniejszą, obok "Tanga", sztukę Sławomira Mrożka opublikowano po raz pierwszy w numerze 8 "Dialogu" z 1974 roku. Prapremiera światowa odbyła się jeszcze tego samego roku w Theatre d'Orsay, kierowanym przez Jean-Louis Barraulta. Reżyserował Roger Blin, a zagrali Gerard Depardieu i Laurent Terzieff. W Polsce "Emigrantów" wystawiono po raz pierwszy w warszawskim Teatrze Współczesnym w 1975 roku w reżyserii Jerzego Kreczmara. Do dziś dramat Mrożka miał w ojczyźnie pisarza około 40 realizacji. Zdaniem krytyki najwybitniejsza powstała na deskach krakowskiego Starego Teatru w 1975 roku. Jej twórcą był Andrzej Wajda, który główne role powierzył Jerzemu Binczyckiemu i Jerzemu Stuhrowi. Arcydramat Mrożka, wbrew pozorom (tytuł), nie zawiera zbyt wielu aluzji politycznych. Jest raczej współczesnym moralitetem, niezwykle ascetycznym w formie. Jego akcja ogranicza się do dialogu dwóch osób: intelektualisty - emigranta politycznego i "gastarbeitera" - emigranta zarobkowego. Choć nazwani tylko inicjałami, pozbawionymi wszelkich podtekstów: AA i XX, sugerującymi brak jakiegokolwiek zindywidualizowania postaci, należą do najbogatszych psychologicznie bohaterów autora "Tanga". Ich rozmowa toczy się w noc sylwestrową. Nowy Rok witają w suterenie wieżowca, na obrzeżach wielkiego zachodniego miasta. Oczekiwania obu bohaterów wobec Zachodu są odmienne. AA szuka tu wolności duchowej, XX - materialnej. Pierwszy marzy o napisaniu książki "o człowieku w stanie czystym", drugi - o triumfalnym powrocie do rodzinnego miasteczka: "Zarżnie się wieprzaka, cielaka albo krowę...Nakupi wódki...Żeby dla wszystkich starczyło. I żeby jeszcze zostało..." Ale te marzenia to tylko forma samooszustwa. Intelektualistę czeka nędzna wegetacja, jego towarzysz nigdy nie powróci do kraju, by żyć w dobrobycie. "Emigrantów" trudno przypisać konkretnej stylistyce. Są w tej sztuce elementy farsy i groteski, są akcenty komediowe, jest niekłamany tragizm. Mimo to dramat Mrożka sprawia wrażenie całości doskonale spójnej, choć interpretacyjnie niejednoznacznej. Pokój, w którym mieszkają tytułowi emigranci, jest realny i zarazem metaforyczny. Zjawisko "emigracji" ukazane zostało w wielu wymiarach: egzystencjalnym, politycznym, psychologicznym. W inscenizacji Kazimierza Kutza dyskurs XX i AA stanowi przedłużenie wielkiej narodowej dysputy między inteligentem a przedstawicielem ludu. O ile krytyka światowa sytuowała sztukę Mrożka blisko egzystencjalnej problematyki utworów Becketta, o tyle Kutz wydobył jej polskie konotacje. W jego ujęciu AA i XX to "późni wnukowie" bohaterów "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego - tak samo żyjący złudzeniami, tak samo tragicznie bezradni. Kutzowska inscenizacja podkreśla również scenograficzną surowość "Emigrantów". Proste łóżko, stół, odrapane ściany, kuchenka gazowa, żałosna atrapa zlewu...Wśród nich, przeżywający wewnętrzny dramat, bohaterowie. Erudycyjne wywody AA i "eleganckie" ciuchy XX to bowiem tylko pozory. Rzeczywistość to kłótnie o każdego papierosa, paczkę cukru czy herbaty, to egzystencja przerażająco monotonna i beznadziejna. Podobnie jak krople sączące się beznamiętnie z zepsutego kranu w pierwszej i ostatniej scenie przedstawienia. 22:20 LEKKIE OBYCZAJE - PEGGY SUE WYSZŁA ZA MĄŻ (PEGGY SUE GOT MARRIED) Koemdiodramat fantasy, 98 min, USA, 1986 Reżyseria: Francis Ford Coppola Scenariusz: Arlene Sarner, Jerry Leichtling Zdjęcia: Jordan Cronenweth Muzyka: John Barry Aktorzy: Kathleen Turner, Barry Miller, Catherine Hicks, Nicolas Cage, Jim Carrey, Don Murray Krytyka określiła "Peggy Sue wyszła za mąż" sentymentalną i liryczną Coppolowską wersją "Powrotu do przyszłości" Roberta Zemeckisa, jednego z największych kasowych przebojów kina amerykańskiego. Bohaterką jest dojrzała kobieta, rozczarowana życiem i nieudanym małżeństwem. Niespodziewanie cofa się do lat młodzieńczych. Znając swoją przyszłość, ma szansę zmienić bieg wydarzeń, inaczej pokierować swoim życiem, dokonać właściwego wyboru w miłości. Któż z nas nie chciałby cofnąć czasu, zacząć wszystko od nowa? Czy bohaterka potrafi umiejętnie wykorzystać tę wielką życiową szansę? Akademia uhonorowała dzieło twórcy "Ojca chrzestnego" i "Czasu apokalipsy" nominacjami do nagrody Oscara w trzech kategoriach: najlepsze zdjęcia i kostiumy oraz najlepsza aktorka Kathleen Turner, której wspaniała kreacja okazała się niekwestionowanym atutem filmu. Gwiazda "Miłości, szmaragdu i krokodyla", "Rodziny Prizzich", "Żaru ciała" przekonująco wcieliła się w podwójną rolę - dojrzałej kobiety i osiemnastolatki - na ponad sto minut przykuwając uwagę widzów. Już podczas przygotowań do realizacji film miał swoją historię. Początkowo za kamerą miała stanąć młoda reżyserka Penny Marshall, która do głównej roli wybrała Debrę Winger. Spory z producentami doprowadziły jednak do rezygnacji z przedsięwzięcia. Ostatecznie wyzwanie przyjął Coppola, należący do grona najwybitniejszych reżyserów amerykańskich. Czterdziestodwuletnia Peggy Sue Bodell ma za sobą nieudane małżeństwo. Żyje z mężem Charliem (Nicolas Cage) w separacji. Sfrustrowana i przegrana życiowo kobieta dowiaduje się o zjeździe koleżeńskim absolwentów swojej szkoły średniej. Od matury minęło już 25 lat. Zachęcona przez córkę-nastolatkę postanawia wybrać się na uroczystość. Spotkanie po tylu latach ze starymi przyjacółmi jest okazją do wspomnień, wymiany poglądów, dla niektórych pretekstem do pochwalenia się życiowymi sukcesami - rodziną, dziećmi, pracą. Peggy pojawia się na uroczystości w sukni z balu maturalnego. Zostaje wybrana "królową wieczoru". Wzruszenie i silne emocje bohaterka balu przypłaca utratą przytomności. Gdy odzyskuje świadomość, okazuje się, że jest uczennicą ostatniej klasy liceum, znowu ma 18 lat. Pochylają się nad nią znajome twarze szkolnych koleżanek i kolegów. Peggy Sue zaczyna zdawać sobie sprawę, że przeniosła się w czasie. Zamierza rozpocząć życie na nowo. Bogatsza o doświadczenia, przeżycia z przyszłości chce inaczej pokierować swoim losem, by drugi raz nie popełnić błędów młodości. 00:50 MŁODA POLSKA - ADAPTACJA Dramat psychologiczny, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Bartosz Kruhlik Scenariusz: Bartosz Kruhlik Zdjęcia: Michał Dymek Muzyka: Andrzej Strzemżalski Aktorzy: Michał Włodarczyk, Dariusz Siastacz, Małgorzata Witkowska, Magdalena Celówna - Janikowska, Waleria Gorobets Kiedy w wypadku ginie Marcin, jego rodzina pogrąża się w żałobie. Jednak zamiast szukać pogodzenia, bliscy zmarłego zapamiętale rozdrapują świeże rany. Atmosfera w domu gęstnieje z każdym wypowiedzianym słowem, ponieważ ani brat, ani rodzice nie byli przygotowani na odejście młodego mężczyzny. Komplikują się również wzajemne relacje, a próby podjęcia rozmowy nie prowadzą do porozumienia. Na domiar złego coraz wyraźniej powraca pytanie: kto jest winny tej śmierci? (polishshorts.pl) 01:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - DZIKIE RÓŻE Dramat, 93 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Jadowska Scenariusz: Anna Jadowska Zdjęcia: Małgorzata Szyłak Muzyka: Agnieszka Stulgińska Aktorzy: Marta Nieradkiewicz, Michał Żurawski, Halina Rasiakówna, Konrad Skolimowski Młoda kobieta, chcąc znowu poczuć się kochaną i adorowaną, wplątuje się w romans z nastolatkiem. Niestety za tą chwilę zapomnienia przyjdzie zapłacić jej wysoką cenę. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy wraca mąż. Podejrzenia, plotki i oskarżenia będą przeplatać się z inną tragedią - na plantacji dzikich róż, gdzie pracuje kobieta, zaginie jej 2 - letni synek Jasio. Czy chłopiec się odnajdzie? Czy ta rodzina ma szansę przetrwać? I wreszcie, czy Ewa pogodzi rolę walczącej o małżeństwo kobiety z rolą matki, która być może będzie musiała porzucić własne dziecko?