TVP Historia Piątek, 30.10.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - na antenie radiowej zaprezentowano słynne słuchowisko Orsona Wellesa zrealizowane na podstawie "Wojny światów" H. G. Wellsa; 1944 - PKWN ogłosił w Lublinie dekret o ochronie państwa szafujący drakońskimi karami; 1956 - premier Węgier Imre Nagy otrzymał od Sowietów przyrzeczenie wycofania sowieckich czołgów z Budapesztu; 1959 - w Teatrze "Wybrzeże" w Gdańsku odbyła się premiera sztuki "Smak miodu" Shelagh Delaney; 07:10 PRZYRODNIK NA TROPIE - /6/ - RYŚ Reportaż, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Program przyrodniczy, w którym prowadzący Łukasz Bożycki porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Bohater tego odcinka prowadzi samotny tryb życia, chroniąc swoje terytorium przed intruzami. A ma co chronić, bo jego terytorium może obejmować aż 350 km kwadratowych lasów. Co oznacza, że na obszarze Warszawy mogłyby żyć jedynie dwa osobniki. Tymczasem w Warszawie żyje około 1, 7 miliona ludzi. Dobrze, że potrafimy żyć w takiej zgodzie, bo gdybyśmy byli bohaterem tego odcinka i bronili uparcie swojego terytorium, to na obszarze całej Polski żyłoby mniej niż 900 osób. 07:40 UKRYTE SKARBY - JAN Z CZERNINY I BIAŁA DAMA Reportaż, 21 min, Polska, 2016 Autor: Elżbieta Ruman Wykonawcy: Patrycja Hurlak (prowadząca) Tym razem poznamy skarby Rydzyny, miasta leżącego w woj. wielkopolskim. 09:15 HISTORIA POLSKI - WYGRAĆ Z PRZEZNACZENIEM Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Marek Lechowicz Scenariusz: Marek Lechowicz Zdjęcia: Michał Chojak Muzyka: Robert Chojnacki Film o ludzkich losach. O cierpieniu, upodleniu, beznadziei i śmierci. Ale też o sile, wierze w lepszą przyszłość i o dobrym losie. Prawdziwa historia grupy 733 polskich dzieci, które po deportacji na daleką północ ZSRR i Syberię znalazły swój dom w Nowej Zelandii, w Pahiatua, leżącym w południowo - wschodniej części Wyspy Północnej. 10:10 DZIEŁA, ARCYDZIEŁA - ODC. 8 TYPY LUDOWE Reportaż, 5 min, Polska, 2020 Autor: Maryla Guzy Reżyseria: Dariusz Fedorowicz Odkrywamy arcydzieła to projekt, którego głównym celem jest wydobycie z ukrycia wybitnych arcydzieł zbiorów Polskiej Akademii Umiejętności oraz Archiwum PAN i PAU. W programie: Różnorodność i odmienność mieszkańców Bliskiego Wschodu i Turcji uchwycona na fotografiach, stanowiących część bogatego zbioru Karola Lanckorońskiego. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK GIGANTÓW Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Omówienie rywalizacji dwóch mocarstw, ZSRR i USA, na początku lat 60. Rekonstrukcja wydarzeń politycznych: nieudanej inwazji USA w Zatoce Świń; spotkania Chruszczowa i Kennedy'ego w ambasadzie amerykańskiej w Wiedniu; wizyty władz kubańskich w Moskwie zakończonej decyzją o stacjonowaniu na Kubie wyrzutni rakiet SS - 4 i SS - 5; szpiegowskiego lotu samolotu amerykańskiego U - 2 nad Kubą; kryzysu kubańskiego; decyzji ZSRR o wycofaniu wyrzutni z Kuby. 10:50 KOŁO HISTORII - OKRUCHY ŚMIERCI I ŻYCIA Reportaż, 45 min, Polska, 2014 Scenariusz: Dariusz Zawrotny I wojna światowa oczami 14 - letniej Anny Kuklik z Dębińska, 12 - letniej Elfriede Kuhry z Piły i innych osób cywilnych, z mocnym uwzględnieniem prywatnych zapisów żołnierzy. 12:20 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 3/7 - GRZECH Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Wojciech Solarz, Krzysztof Stroiński, Anna Dereszowska, Jakub Mazurek, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Katarzyna Gniewkowska, Cezary Morawski, Jan Englert, Michał Parafiniuk, Piotr Grabowski, Magdalena Buczkowska Tworki, rok 1942. Po ostatnich traumatycznych przeżyciach, profesor Ignacy Kowalski (Cezary Morawski) trafia do zakładu psychiatrycznego. W szpitalu odwiedza go syn Stefan (Wojciech Solarz) z żoną. Ignacy, który przez cały czas nie kryje swej nienawiści do Żydów, prosi Basię (Marta Chodorowska), by odwiedziła go pewnego dnia sama. Kiedy synowa spełnia jego prośbę, dowiaduje się od niego szokującej prawdy. Przysięga jednak teściowi, że nikomu o tym nie powie. Wkrótce rodzinie składa wizytę pielęgniarz z zakładu, który ma do przekazania smutną wiadomość: Ignacy Kowalski popełnił samobójstwo. W domu rodzinnym muzyka Zygmunta (Jakub Mazurek), przyjaciela Stefana, pojawia się późnym wieczorem Ina Paloma (Anna Dereszowska), popularna piosenkarka, występująca przed wojną w najelegantszych warszawskich restauracjach. Przestraszona i wyczerpana Żydówka oznajmia, że uciekła z transportu i prosi o pomoc. Wbrew matce (Bogusława Schubert - Massoc) Zygmunt udziela jej schronienia. Basia, która nadal czynnie działa w Komitecie Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, próbuje wyrobić dla niej kenkartę. Sprawa wcale nie jest taka prosta. Wprawdzie mają w urzędzie swego człowieka, ale artystka jest zbyt znana, by ktoś zaryzykował wydanie jej fałszywych dokumentów. Gdyby oszustwo wyszło na jaw, Niemcy zaczęliby skrupulatnie sprawdzać także inne dowody tożsamości. Basia nie daje jednak za wygraną. Uczy Inę katechizmu, załatwia fryzjera, który strzyże Żydówkę i zmienia jej kolor włosów na jasny blond. Akcja przenosi się na moment do współczesności. Sędziwa Barbara Kowalska przed wyjazdem do Jerozolimy nie może wyzbyć się dręczących ją wspomnień. Pora jednak ruszać na lotnisko. Jest już całkowicie spakowana, jeszcze tylko zabiera z szuflady zdjęcie Stefana. W podróży do Izraela towarzyszy jej wnuczka Bogna (Małgorzata Buczkowska) oraz syn Marcin, który niechętnie decyduje się na ten wyjazd. Przez cały czas zachowwuje się jakoś dziwnie. 16:25 POLSKIE 100 LAT - MAŁA STABILIZACJA GOMUŁKI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Sochacka - Kraśko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki "Mała stabilizacja" to określenie stosowane jako etykieta systemu "gomułkowskiego". Rzeczywistość państwa rządzącego wprawdzie totalitarnie, ale w porównaniu do "stalinizmu" łagodniej. Dla obywateli codzienność staje się łatwiejsza. 21 października 1956 roku pierwszym sekretarzem PZPR został Władysław Gomułka. Polacy liczyli na zwiększenie wolności obywatelskiej i zaniechanie terroru ze strony władzy. I faktycznie, po październiku 56 rozpoczęła się destalinizacja. Niestety, odwilż trwała krótko. Już w grudniu tego samego roku po wielu demonstracjach w dużych miastach powołano ZOMO, formację do zwalczania zamieszek. Likwidowano niewygodną dla władzy prasę, wprowadzono cenzurę, więźniami stawali się działacze opozycyjni i przeciwni polityce Gomułki publicyści i pisarze. Nastąpił okres stagnacji aż do grudnia 1970 roku, gdy władzę przejął Edward Gierek. 18:00 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.I - ODC. 5 Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odc. 5 Malarstwo. Malarstwo zawsze było bliskie naszemu bohaterowi. Andrzej Dobosz opowiada o intrygujących artystach, z którymi się przyjaźnił. Poznajemy Aleksandra Kobzdeja, Zbigniewa Makowskiego, Franciszka Starowieyskiego. 18:40 BIBLIA - SAMSON I DALILA, CZ. 2 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH P. 2) Serial religijny, 43 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Samson wyrasta na silnego mężczyznę. Nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 19:30 SKARBY ARCHITEKTURY DREWNIANEJ UNESCO - ODC. 5 - KWIATOŃ Reportaż, 11 min, Polska, 2017 Autor: Grzegorz Kościński Świątynia z XVII w. o idealnych proporcjach, uznana za modelowy i najpiękniejszy przykład architektury cerkiewnej w tym regionie. Wewnątrz zachwyca polichromia z początku XIX w. i fragmenty starego ikonostasu oraz dwie zachowane ikony. Świątynia znajduje się na terenie ziemi gorlickiej, który był w średniowieczu bardzo zagospodarowany i obfitował w bogate miasta na szlaku handlowym z Polski na Węgry, takimi jak Stary Sącz i Biecz, sama nazwa Kwiatoń została, jak głosi legenda, nadana temu miejscu przez królową Jadwigę. 19:55 EKSPERTYZA - ODC. 10 CZASZKI PRZYWIEZIONE Z KATYNIA Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec Przywożono je do Polski od lat jako relikwie po naszych rodakach zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni na terenie sowieckiej Rosji. Robiono to zazwyczaj nielegalnie. Dziś szczątki te bada zespół doktora Andrzeja Ossowskiego ze Szczecina. Jest on kierownikiem Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego i koordynatorem Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów. Doktor Ossowski i jego zespół wykonują w sprawie szczątków przywiezionych z Katynia przede wszystkim badania antropologiczne i DNA. Ich celem jest identyfikacja ofiar i ich godny pochówek. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ŻEBRACZKI W MOSKWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Cykl reportaży, 25 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Ogromna rzesza ludzi bezdomnych i żyjących z jałmużny - paradoksalnie świadczy o tym, że Moskwa jest bogatym i dobrze prosperującym miastem, do którego ludzie ciągną z nadzieją na lepsze życie. Większość moskiewskich "ludzi ulicy" to przyjezdni z byłych republik Związku Radzieckiego, dla których stolica nie okazała się jednak łaskawa. Bohaterka reportażu żyje od lat wyłącznie z jałmużny. Spotkać ją można na jednej z głównych ulic Moskwy - tam, gdzie znajdują się najbardziej ekskluzywne sklepy, kasyna i restauracje. Przyjechała z Ukrainy. Jest jedną z ponad 30 tysięcy bezdomnych rosyjskiej stolicy. 23:15 WIEDEŃ - MIASTO CESARZY - ODC. 1/3 (VIENNA: EMPIRE, DYNASTY AND DREAM) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Fllm dokumentalny przedstawia Wiedeń - miasto, które zostało przekształcone i na nowo zdefiniowane przez historię. Rzymskie pochodzenie Wiednia i strategiczne położenie geograficzne sprawiły, że stał się świadkiem wojny, intrygi, podstępu i niekończących się walk o władzę. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FIDEST - TROPEM POWSTAŃCZEJ LEGENDY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Fidest - tropem powstańczej legendy. Tłem naszej dzisiejszej opowieści jest Puszcza Biała, która dzięki położeniu w widłach Bugu i Narwi tworzy świetne zaplecze dla wojny partyzanckiej, a w powstaniu styczniowym w realiach powstającego do walki kraju stała się obszarem o znaczeniu strategicznym. Przy pomyślnym rozwoju wydarzeń wojennych właśnie tutaj istniała szansa na odcięcie rosyjskich sił Królestwa od cesarstwa. Mnogość bitew i potyczek godnych pomnikowej chwały. Tu, gdzie dziś gościmy - w okolicach Wyszkowa - lokalne grupy miłośników historii połączyły siły, by upamiętnić pobliskie miejsca związane z powstaniem styczniowym. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.