TVP Historia Sobota, 31.10.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1517 - tezy Lutra na drzwiach katedry w Wittenberdze; 1910 - Wyspiańskiego inscenizacja mickiewiczowskich "Dziadów" w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1940 - koniec Bitwy o Anglię; 1945 - zmarł Wincenty Witos; 07:05 ŚWIĘTOKRZYSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2005 Autor: Grzegorz Rąkowski, Stanisław Fiuk-Cisowski Reżyseria: Stanisław Fiuk-Cisowski, Zdzisław Cozac Scenariusz: Grzegorz Rąkowski, Stanisław Fiuk-Cisowski Wykonawcy: Krystyna Czubówna, Ksawery Jasieński Film poświęcony przyrodzie Gór Świętokrzyskich - krainie jodeł i gołoborzy, objętej ochroną Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Film pokazuje procesy górotwórcze, które ukształtowały Góry Świętokrzyskie, należące do najstarszych na naszym kontynencie, a także życie przyrody na gołoborzu, przemiany jodłowego boru, świat zwierząt oraz rośliny lasów i łąk w czasie wszystkich pór roku. Poznajemy też historię i kulturę regionu: starożytne dymarki i dzieje benedyktyńskiego opactwa na Łyścu. Dokument wzbogacają inscenizacje legend świętokrzyskich. Komentarz czyta Krystyna Czubówna, a cytaty z "Puszczy jodłowej" Stefana Żeromskiego prezentuje Ksawery Jasieński. 07:55 SKARBY ARCHITEKTURY DREWNIANEJ UNESCO - ODC. 3 DĘBNO Reportaż, 10 min, Polska, 2017 Autor: Grzegorz Kościński XV - wieczny drewniany kościół w Dębnie Podhalańskim do dziś pełni funkcję kościoła parafialnego. W Dębnie ocalała prawie cała oryginalna średniowieczna substancja budowlana i wyposażenie. Najcenniejsza jest polichromia, a także ołtarze, pochodzące ze szkoły krakowskiej, oraz tabernakulum i deska z Dębna z XIII w. - ze św. Agnieszką i Katarzyną. Świątynia zbudowana jest z drzewa modrzewiowego, techniką zrębową. 08:45 ALTERNATYWY 4 - ODC. 2/9 - PRZEPROWADZKA Serial komediowy, 52 min, Polska 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Jerzy Kryszak, Kazimierz Kaczor, Krystyna Tkacz, Anna Chitro, Bożena Dykiel, Wojciech Pokora, Gustaw Lutkiewicz, Ryszard Pietruski, Wojciech Siemion, Mieczysław Voit, Witold Skaruch, Hanna Giza i inni Stanisław Anioł zostaje gospodarzem bloku i kieruje ruchem podczas przeprowadzki. Zamieszanie jest spore. Na to samo mieszkanie otrzymuje przydział Zygmunt Kotek i Zdzisław Kołek - ostatecznie wprowadzają się obaj z rodzinami i prowizorycznie dzielą lokal na pół. Tragarze zamieniają lokatorom meble, ubecy mają założyć podsłuch u opozycjonisty prof. Dąb - Rozwadowskiego. Na skutek pomyłki zakładają "pluskwę" u kogoś innego. Wdowa przywozi trumnę ze zwłokami męża, by choć przez chwilę pobył w nowym mieszkaniu, a po całym bloku grasują oszuści i kombinatorzy. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - MIĘSNE PRZYSMAKI... Z WARZYW Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa rusza do miejscowości Boria koło Ćmielowa, gdzie spotka się z młodym prężnym rolnikiem, który wyspecjalizował się w produkcji warzyw ekologicznych. W programie obaj spróbują wyjaśnić widzom, na czym polega dziś taka uprawa, jakie są wymagania i dlaczego warto po takie warzywa sięgać. Obecnie konsumenci coraz częściej sięgają po takie produkty, choć jak się okazuje, nasza wiedza na ich temat nie jest za duża, warto więc poruszyć ten temat. A ponieważ gospodarz porzucił jakiś czas temu jedzenie mięsa, Karol zaproponuje mu klasyczne, mięsne przeboje kuchni polskiej, ale w wersji warzywnej. Karol przygotuje trzy dania dobrze znane wszystkim mięsożercom, ale w wegetariańskiej odsłonie. Pierwszą potrawą będzie hamburger z soczewicy podany z sosem z ekologicznych buraczków. Druga propozycja to tatar, ale nie z wołowego mięsa, tylko ze specjalnie marynowanych suszonych pomidorów. A trzecie danie to ekologiczny żurek z mąki gryczanej z ziemniaczkami z wegetariańską okrasą. 11:35 NIEZWYKŁE MIASTA - PETERSBURG ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 12:35 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - BAJKAŁ. LÓD I WODA. ODC. 1/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis De Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją, dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 13:40 POLSKIE 100 LAT - MAŁA STABILIZACJA GOMUŁKI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Sochacka - Kraśko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki "Mała stabilizacja" to określenie stosowane jako etykieta systemu "gomułkowskiego". Rzeczywistość państwa rządzącego wprawdzie totalitarnie, ale w porównaniu do "stalinizmu" łagodniej. Dla obywateli codzienność staje się łatwiejsza. 21 października 1956 roku pierwszym sekretarzem PZPR został Władysław Gomułka. Polacy liczyli na zwiększenie wolności obywatelskiej i zaniechanie terroru ze strony władzy. I faktycznie, po październiku 56 rozpoczęła się destalinizacja. Niestety, odwilż trwała krótko. Już w grudniu tego samego roku po wielu demonstracjach w dużych miastach powołano ZOMO, formację do zwalczania zamieszek. Likwidowano niewygodną dla władzy prasę, wprowadzono cenzurę, więźniami stawali się działacze opozycyjni i przeciwni polityce Gomułki publicyści i pisarze. Nastąpił okres stagnacji aż do grudnia 1970 roku, gdy władzę przejął Edward Gierek. 14:15 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 9 KOBIECA DŁOŃ Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) W kolejnym odcinku programu prowadzący Piotr Legutko szuka odpowiedzi na pytanie czy kobieca dłoń nadawała kształt nie tylko ogrodom i wspaniałym komnatom wawelskiego zamku? Czy formowała też relacje, które w najlepszym okresie rozwoju Rzeczypospolitej stanowiły o sprawności funkcjonowania państwa? Łagodziła tony, gdzie było to potrzebne, w innych miejscach wzmacniała ambicje, podsuwała rozwiązania. W niewielu przypadkach ukazywała się w pierwszym planie, jak u Jadwigi Andegaweńskiej czy Bony Sforzy. Ale jeśli przyglądamy się dziejom Polski, wnikliwie to dostrzeżemy, że gdy ona słabła, słabło też całe państwo. 14:45 SPÓR O HISTORIĘ - WINCENTY WITOS PRAWDA I LEGENDA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Wincenty Witos, legendarny przywódca polskiego ruchu ludowego, trzykrotny premier w Polsce międzywojennej, a potem więzień sanacji, jeszcze później skazany za przygotowanie przewrotu państwowego w procesie brzeskim, po dziś dzień nie został zrehabilitowany. W 2005 r. - za rządów PiS - Ministerstwo Sprawiedliwości odrzuciło wniosek o kasację wyroku. Tłumaczyło to tak: "W stanie faktycznym sprawy, ustalonym przez sąd I instancji i zaakceptowanym przez sąd odwoławczy w 1932 r. zachowanie pana Wincentego Witosa i pozostałych oskarżonych, z formalnego punktu widzenia, wyczerpywało znamiona rosyjskiego kodeksu karnego z 1903 r.". Kodeksu, który wtedy jeszcze w Polsce obowiązywał! Ludowcy ponowili wniosek o rehabilitację w 2008 r. , za rządów PO. Ministerstwo Sprawiedliwości ponownie odrzuciło prośbę, stwierdzając, iż nie zachowały się oryginalne akta procesu brzeskiego i z tego powodu nie jest możliwe wszczęcie procedury kasacyjnej wyroków, jakie w nim zapadły. Stąd na Wincentym Witosie, legendzie polskiego ruchu ludowego, nadal ciąży infamia. Legenda przegrywa z praworządnością czy też praworządność nie świadczy o prawdzie? Dyskutować będą: prof. Antoni Dudek z Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Janusz Gmitruk, dyr. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego dr Janusz Osica z Uniwersytetu Warszawskiego 15:30 BIBLIA - SAMSON I DALILA, CZ. 1 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH, PART 1) Serial religijny, 44 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Ziemie Izraelitów od 40 lat okupują Filistyni. Naród wybrany przyjmuje ich jarzmo jako karę Bożą za nieposłuszeństwo, aż przychodzi na świat chłopiec, którego Bóg wyznaczył na przywódcę i wyzwoliciela. Rodzice nadają mu imię Samson. Na znak przymierza i oddania w służbę Bogu nigdy nie obcinają mu włosów. Samson wzrasta na silnego mężczyznę, nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 16:25 NIEWIDZIALNE MIASTA STAROŻYTNOŚCI - ODC. 1/3 (ANCIENT INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Chris Granlund Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący), Darius Arya (prowadzący), Kacper Kaliszewski Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o najstarszych miastach świata. Historycy i archeolodzy badają najbardziej ukryte zakamarki i legendy, aby odnaleźć tajne przestrzenie i ukryte skarby. Kair, Ateny i Stambuł - trzy starożytne miasta, które ukształtowały ludzką cywilizację na przestrzeni wieków, każda z własną, unikalną historią. Ten serial oferuje świeże spojrzenie na te miasta. W każdym mieście zespół schodzi pod ulice i starożytne ruiny. Wyposażeni w zaawansowaną technologię, w tym skanery 3D, zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i przełomową fotogrametrię lotniczą, ujawniają tajne przestrzenie. Nowy obraz wspaniałej, bizantyjskiej katedry w Hagia Sophia, tunele pod rzymskim hipodromem, labirynty wewnątrz Wielkiej Piramidy w Gizie, unikalny rzymski port na Nilu, Cytadela Saladyna, enigmatyczna struktura Egiptu Sfinks, podziemne akwedukty w Atenach, sekrety Akropolu. To jest starożytny świat, jakiego nigdy wcześniej nikt nie widział. 17:20 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 12 BLISKIE SPOTKANIA KULINARNE CZYLI: TURCY ZA GRANICĄ Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola W tym odcinku poznamy przepis na danie zwane mutancana (wym. mutandżana). Danie, które stanowi klucz do zrozumienia związków kuchni Jagiellonów z kuchnią polską i kuchnią turecką. Drugą potrawą jest danie znane na całych Bałkanach - borek, czyli inaczej mówiąc ciasto z serem. 18:00 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 4/4 Serial historyczno - przygodowy, 51 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Rusłana Pysanka, Wojciech Malajkat, Ewa Wiśniewska, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz, Jerzy Bończak i inni Rzędzian, Wołodyjowski i Zagłoba przybywają do Czarciego Jaru, gdzie po zabiciu Horpyny i Czeremisa uwalniają Helenę. W drodze powrotnej zostają jednak napadnięci przez Tatarów. Rzędzian ucieka z Heleną, a Wołodyjowski z Zagłobą starają się powstrzymać napastników. Na szczęście w porę przychodzi im z pomocą wojsko polskie, z którym docierają do Zbaraża. Wkrótce dochodzi do oblężenia twierdzy. Polacy pod wodzą księcia Jeremiego toczą zażarty bój z połączonymi siłami Chmielnickiego i chana. Podbipięta wypełnia wreszcie swój ślub, ścinając za jednym razem trzy pogańskie głowy. Wkrótce ginie. Skrzetuski przedziera się spod Zbaraża do króla Jana Kazimierza, który natychmiast wyrusza z odsieczą Wiśniowieckiemu. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 12. POLSCY GENIUSZE I WYNALAZCY XIX I XX WIEKU Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Polacy, którzy wyprzedzili swoją epokę. Genialni matematycy, fizycy i chemicy. Pionierzy współczesnej medycyny, kinematografii i światowej elektroniki. Autorzy odkryć i wynalazków, które zmieniły nasz świat. Uczestnicy teleturnieju zmierzą się z pytaniami, kim byli: galicyjski geniusz, polski Edison, Kolumb kinematografii, polski ojciec światowej elektroniki. Geniusze i wynalazcy XIX i XX wieku są tematem tego odcinka teleturnieju "Giganci historii". 21:15 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 2 (THE TUDORS II, EP. 2) Serial historyczny, 55 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Kościół nie chce spełnić żądań Henryka. Anna Boleyn naciska na króla, by zerwał wszelkie kontakty z Katarzyną. Początki reformacji w Anglii. Henryk VIII wraz z Anną odwiedza Francję... 22:15 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 3 NA FRANCUSKIEJ ZIEMI POD FRANCUSKIM NIEBEM Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Nadzieje walki wraz z Francuzami przeciwko Niemcom zniweczyła klęska francuskiej armii. Generał Władysław Sikorski wydał rozkaz ewakuacji do Anglii. Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne, czy też techniczne oraz materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. To opowieść o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 - 1941, od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 00:45 KRÓL SZCZURÓW (KING RAT) Dramat wojenny, 129 min, USA, 1965 Reżyseria: Bryan Forbes Scenariusz: Bryan Forbes Zdjęcia: Burnett Guffey Muzyka: John Barry Aktorzy: George Segal, Tom Courtenay, James Fox, Denholm Elliott, John Mills, James Donald, Todd Armstrong, Leonard Rossiter Akcja filmu rozgrywa się w 1945 roku, w japońskim więzieniu Changi koło Singapuru. Przebywa tam kilkunastotysięczna grupa alianckich jeńców wojennych. Ciągła walka o przetrwanie w anormalnej rzeczywistości sprawia, że ludzie żyją jak zaszczute zwierzęta. Jedyną osobą, która potrafiła przystosować się do życia w tych warunkach, jest kapral King. Jest królem czarnego rynku, a jednocześnie prowadzi wiele interesów. Jednym z bardziej intratnych jest handel mięsem szczurów. 03:05 NIEMCY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1999 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Józef Szymura Na Opolszczyźnie mieszka duża grupa ludności pochodzenia niemieckiego. Różne szacunki mówią o 100, a nawet 200 tysiącach obywateli polskich pochodzenia niemieckiego. Przez wiele lat po wojnie nie mogli oni przyznać się do swoich korzeni. Oficjalnie Niemców w Polsce nie było. Reportaż jest jednym z pierwszych programów w telewizji, który nazywa sprawy po imieniu, Niemcy mówią, że są Niemcami i opowiadają bez strachu o swojej historii i dramatycznych losach i przeżyciach czasu wojny i wkroczenia Rosjan, a potem życiu w Polsce Ludowej, która nie uznawała ich odrębności narodowej. Dopiero po zwycięstwie demokracji w Polsce zaczęli mówić prawdę o sobie. Reportaż jest zapisem pewnego stanu świadomości historycznej i zrozumienia, że tylko tolerancja i akceptacja innego człowieka prowadzi do lepszego jutra. Trzeba umieć sobie wybaczać. Wzajemnie. Bo cierpienie i płacz są takie same. Czy chodzi o Niemców czy o Polaków. 03:40 ŚWIDER Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Andrzej Adamczak Film o Świdrze, dawniej miejscowości letniskowej, obecnie dzielnicy Otwocka. Wspomnienie po uzdrowisku z dziesiątkami sanatoriów, wspaniałą architekturą, przyrodą, miejscami hazardu, ale też wielkiej tragedii - zagłady społeczeństwa żydowskiego, które w 75 procentach stworzyło Świder i Otwock. Obecnie wspaniała drewniana architektura zwana świdermajer ulega zniszczeniu. Miejsce to znane jest też z pierwszej w Polsce plaży nudystów. Są tu ślady poety Konstantego I. Gałczyńskiego, którego wiersz "Wycieczka do Świdra" towarzyszy narracji filmu.