TVP Historia Sobota, 07.11.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1801 - Alessandro Volta przedstawił pierwszą baterię elektryczną; 1917 - bolszewicy opanowali Piotrogród; 1939 - gen. Władysław Sikorski Wodzem Naczelnym; 1980 - zmarł aktr Steve McQueen; 07:05 BORY TUCHOLSKIE Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2005 Autor: Jerzy Wosik Reżyseria: Jerzy Wosik, Rafał Ulatowski Scenariusz: Jerzy Wosik, Rafał Ulatowski Park Narodowy Bory Tucholskie to jeden z najmniejszych polskich parków narodowych. Jest wizytówką całych Borów Tucholskich. Wspaniałe sosnowe bory, porastające sandrowe piachy między Tucholą a Chojnicami, przetkane rynnowymi, polowodcowymi jeziorami tworzą wyjątkowy obszar, pełen reliktowych gatunków roślinnych i miejsc sprzyjających zachowaniu i rozwojowi bioróżnorodności. W borach, o ogromnie zróżnicowanym drzewostanie i podszyciu, wyróżniają się porosty, od bardzo znanych, jak chrobotki (leśny czy reniferowy), po rzadkie gatunki, występujące jedynie w górach. A w jeziorach królują: lobelia i poryblin. Rzadkie to w Polsce gatunki, genetycznie wywodzące się z okresu, gdy lodowiec opuszczał tereny Pomorza Środkowego. Park Narodowy Bory Tucholskie poza walorami przyrodniczymi, jest bardzo interesujący turystycznie. Wyróżnia się tu Struga Siedmiu Jezior, malownicza ciekawostka hydrologiczna, a zarazem prawdziwa perełka krajobrazowa, łącząca ciąg jezior od Ostrowitego po Charzykowskie. 08:00 Z ANDRUSEM PO GALICJI - TARNOBRZEG Magazyn, 24 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Artur Andrus odwiedza najciekawsze miejsca w Tarnobrzegu. W odcinku: lekko absurdalna postać górnika, która intryguje widzów. Jego obecność w filmie zostanie wyjaśniona poprzez pokazanie tradycji górniczych Tarnobrzega: orkiestry, muzeum, jeziora w miejscu kopalni, które stało się niezwykła atrakcją turystyczną. 08:35 ALTERNATYWY 4 - ODC. 3/9 - PIERWSZA NOC Serial komediowy, 52 min, Polska 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Wojciech Pokora, Stanisława Celińska, Witold Pyrkosz, Bożena Dykiel, Janusz Gajos, Mieczysław Voit, Jerzy Bończak, Jan Kobuszewski, Kazimierz Kaczor, Jerzy Kryszak, Bronisław Pawlik, Gustaw Lutkiewicz i inni Radni debatują nad nazwą ulicy. Propozycje związane z nazwiskami zasłużonych osób nie znajdują uznania - ostatecznie ulica zostaje nazwana Alternatywy. Wprowadzają się kolejni lokatorzy. Nauczycielkę przeprowadza cała klasa, każdy z uczniów niesie jakiś mebel lub sprzęt. W bloku nauczycielka zaprzyjaźnia się z docentem Furmanem, który opowiada jej o swoich wyczynach na polowaniu. Podsłuchują ich tajniacy, którzy biorą Furmana za Dąb - Rozwadowskiego i uznają za niebezpiecznego terrorystę. Józef Balcerek z Pragi nie chce przenosić się na Ursynów. Robi wszystko, by pozostać wśród kumpli. Zostaje eksmitowany, przyjeżdża z rodziną na Alternatywy 4. 09:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - W KLASZTORNYM GARNKU Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Karol Okrasa rusza do opactwa cysterskiego w Wąchocku. Wielu z nas słyszało zapewne dowcipy o sołtysie z Wąchocka. Ale mniej znany jest fakt, że w Wąchocku znajduje się pochodzący z końca XII wieku cysterski klasztor. Cystersi zakładali sady, warzywniki, stawy rybne, uprawiali zioła, hodowali bydło i trzodę chlewną, budowali młyny, kuźnie wodne, browary. To cystersi rozpoczęli w Polsce hodowlę karpia już ponad 800 lat temu. To także cystersi w pobliskich Starachowicach stworzyli prężnie działający ośrodek zajmujący się wytopem żelaza z okolicznych rud. Warto zatem zajrzeć pracowitym mnichom do garnka, bo w dziedzinie kulinarnej również wiele zawdzięczamy cystersom. Karol przygotuje trzy potrawy inspirowane klasztorną kuchnią. 11:30 NIEZWYKŁE MIASTA - BEJRUT ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. 13:35 POLSKIE 100 LAT - 11 LISTOPADA 1918 ROKU Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Piotr Weychert, Mirosław Chojecki Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki 11 listopada 1918 roku. Bywają w życiu narodów chwile przełomowe, kiedy dni liczą się za miesiące, a miesiące za lata. Taki właśnie moment przeżyła Polska w listopadzie 1918 roku. Na ziemiach Polski doszło do załamania się okupacji, co Polacy wykorzystali, przywracając własne rządy po 123 latach obcego panowania. Zwycięstwo, które symbolizuje dzień 11 listopada, miało także swój ogromny wymiar moralny. Po wiekowej niewoli, po klęskach kolejnych powstań narodowych: kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego, po niepowodzeniach zrywów z lat 1846 i 1848 nadszedł wreszcie oczekiwany i wypatrywany przez pokolenia moment zwycięstwa. Zakończył długi okres obcej dominacji i prześladowań Polaków. Staliśmy się wreszcie panami na własnej ziemi. W listopadzie 1918 roku zaszły wypadki wyjątkowe, kiedy to na ulicach miast i w opłotkach wsi bezbronna niemal młodzież rzucała się na Niemców i wydzierała im karabiny. Działania zorganizowanych grup peowiaków, straży obywatelskich, milicjantów miejskich, harcerzy, sokołów wspierała cała ludność, przyczyniając się niejednokrotnie samą swą postawą i obecnością do obezwładnienia okupantów. Józef Piłsudski w tych decydujących dniach obrał trafny kurs na wykorzystanie czynników rewolucyjnych w wojsku niemieckim, na porozumienie z Radami Żołnierskimi w sprawie ewakuacji. I porozumienie takie zdołał zrealizować z wielką korzyścią dla odradzającego się państwa. Zwycięstwo okupione zostało jednak stratami. 14:10 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 10 SILNA I KRUCHA Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Jak zawsze trudno jest przewidywać alternatywną wersję historii. Z pewnością jednak można powiedzieć, że Sobieski bronił tego, co Wawel uosabia w wymiarze polskiej, ale i europejskiej historii opartej na dziedzictwie chrześcijańskim. Gdy państwo jest silne i odnosi sukcesy, pojawiają się tendencje, by lekceważyć z pozoru drobne wady, bo przecież nic nie jest doskonałe. Ale z czasem zaniedbywane albo bagatelizowane negatywne praktyki polityczne mogą sprawić, że to co silne, stanie się kruche i podatne na zepsucie. Bardzo ryzykownie jest wtedy liczyć, że na czele państwa pojawi się wybitny wódz lub polityk, który będzie w stanie wskrzesić tę siłę i zneutralizować rosnące zagrożenie. Na ten temat prowadzi rozmowy Piotr Legutko z gośćmi programu. 14:35 SPÓR O HISTORIĘ - ZDRADZENI ZWYCIĘZCY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "Spór o historię" to program, w którym zaproszeni do studia historycy dyskutują o ważnych epizodach w historii Polski. Temat: losy żołnierzy polskich po zakończeniu II wojny światowej. "Mamy dzisiaj dość wojska i waszej pomocy nie potrzebujemy. Może pan swoje dywizje zabrać" - powiedział Winston Churchill do generała Władysława Andersa, który zarzucił mu sprzedanie Polski w Jałcie. Los żołnierzy generała Andersa był przesądzony. Zostali sprzedani Stalinowi. Miasta i wsie, z których pochodzili, znalazły się w granicach Związku Sowieckiego. Nieliczni zdecydowali się na powrót do komunistycznej Polski. Ci, którzy pozostali na Zachodzie, szybko przekonali się, że nie zawsze są tu mile widziani. Często wykonywali najcięższe prace poniżej swoich kompetencji. Taki los spotkał chociażby zwycięzcę spod Falaise generała Stanisława Maczka, który po demobilizacji osiadł w Edynburgu. Aby utrzymać rodzinę, pracował w fabryce. Gdzie osiedlali się zdemobilizowani żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie? Dlaczego zwycięska Europa tak szybko zapominała o polskim wkładzie w zakończenie wojny? Kiedy Polska była najbardziej pożądanym aliantem? Kiedy jej pozycja zaczęła słabnąć? Ilu polskich żołnierzy walczyło na froncie zachodnim? Konferencja w Jałcie - przypieczętowanie powojennego losu Polski; a jednak wojsko walczy; żołnierze gen. Andersa, pochodzący w znacznej mierze z kresów wschodnich już wiedzą, że do domu nie powrócą. Już podczas bitwy o Monte Cassino żołnierze Nowej Zelandii i Australii zaproponowali Polakom, aby po wojnie osiedlili się u nich. Zakończenie II wojny światowej - nie ma nas wśród państw przyjmujących kapitulację III Rzeszy. Dlaczego? Jak wyglądała ewakuacja żołnierzy z Włoch? Czy obyło się bez kłopotów? Defilada zwycięzców w Londynie. Jaki udział ma w tym Polska? Kiedy sympatia do polskich żołnierzy przechodzi w nieukrywaną niechęć? Czy ma na to wpływ sytuacja ekonomiczna w Europie podnoszącej się po kilkuletniej wojnie? Losy polskich dowódców; "srebrna brygada" [czyszczenie sreber przez polskich żołnierzy]; barman i szatniarz gen. Stanisław Maczek; magazynier gen. Stanisław Sosabowski. W Polsce pozbawieni obywatelstwa; Rada Państwa pozbawiła obywatelstwa ponad 70 dowódców Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia - zadania. Jak odnajdywali się na emigracji młodzi żołnierze? Ilu zdecydowało się pozostać na Zachodzie? Co wiemy o tych, którzy pochodzili z kresów wschodnich i zdecydowali się po wojnie wrócić w rodzinne strony - wówczas już na terenie Związku Sowieckiego. Stosunek Anglików do polskich żołnierzy po wojnie. 16:25 NIEWIDZIALNE MIASTA STAROŻYTNOŚCI - ODC. 2/3 (ANCIENT INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Chris Granlund Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący), Darius Arya (prowadzący), Kacper Kaliszewski Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o najstarszych miastach świata. Historycy i archeolodzy badają najbardziej ukryte zakamarki i legendy, aby odnaleźć tajne przestrzenie i ukryte skarby. Kair, Ateny i Stambuł - trzy starożytne miasta, które ukształtowały ludzką cywilizację na przestrzeni wieków, każda z własną, unikalną historią. Serial oferuje świeże spojrzenie na te miasta. W każdym mieście zespół schodzi pod ulice i starożytne ruiny. Wyposażeni w zaawansowaną technologię, w tym skanery 3D, zdjęcia o wysokiej rozdzielczości i przełomową fotogrametrię lotniczą, ujawniają tajne przestrzenie. Nowy obraz wspaniałej, bizantyjskiej katedry w Hagia Sophia, tunele pod rzymskim hipodromem, labirynty wewnątrz Wielkiej Piramidy w Gizie, unikalny rzymski port na Nilu, Cytadela Saladyna, enigmatyczna struktura Egiptu Sfinks, podziemne akwedukty w Atenach, sekrety Akropolu. To jest starożytny świat, jakiego nigdy wcześniej nikt nie widział. 17:30 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 13 RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW, CZYLI KUCHNIA ZŁOTEGO WIEKU Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Tym razem poznamy przepis na szczupaka w galarecie z białego sosu i litewskie kołduny. 18:10 PANNY I WDOWY - ODC. 2/5 Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1991 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Maria Nurowska Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Występują: Maja Komorowska, Katarzyna Figura, Ewa Dałkowska, Maria Gładkowska, Joanna Szczepkowska, Andrzej Zaorski, Jan Nowicki, Władysław Kowalski, Artur Żmijewski i inni Serial będący epicką opowieścią o losach kilku pokoleń polskiej rodziny ziemiańskiej przedstawionych z perspektywy tytułowych panien i wdów. Akcja serialu rozpoczyna się w roku 1865 po upadku powstania styczniowego, a kończy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Jest rok 1871. Paryż. Karolina przypadkiem spotyka swoją matkę. Przeżywa szok. Matka, o której myślała, że umarła na Syberii, sprzedaje w Paryżu kapelusze. Karolina poznaje też swoją młodszą siostrę Suzanne. Na krótko zamieszkują razem. Komuna Paryska upada. Karolina poznaje polskiego patriotę - Edwarda Borskiego i przeżywa z nim namiętną miłość. Wszyscy wracają do kraju; Ewelina z córką Suzanne, Karolina z Edwardem. Po konflikcie z matką, Karolina opuszcza majątek rodzinny. Ewelina utrzymuje w tajemnicy, że Suzanne przyszła na świat w wyniku gwałtu na Syberii. Na Karolinę spada kolejny cios. Po wieloletnim związku z Edwardem ujawniają się jego skłonności homoseksualne. Próbuje jednak ratować związek, żegna się z dorosłą już Suzanne i wyjeżdża do Edwarda, zesłanego za działalność konspiracyjną na Syberię. Zachodzi w ciążę z Edwardem, lecz jego skłonności przeważają. Rozdarta pomiędzy miłością do doktora Piotra i Edwarda, umiera wyczerpana wielodniowym porodem. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 13. IGNACY JAN PADEREWSKI - OJCIEC NIEPODLEGŁEJ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Nazywano go "mistrzem największym ze wszystkich", "królem pianistów", "czarodziejem klawiatury", koncertował przed królową Wiktorią i prezydentami Stanów Zjednoczonych. Był przyjacielem koronowanych głów, polityków i znakomitych artystów. Ale przede wszystkim był żarliwym patriotą. Kiedy Polska walczyła o niepodległość, wykorzystał swoją popularność i kontakty, by działać na rzecz Polski i Polaków. W niepodległej Polsce objął stanowisko premiera. Ignacy Jan Paderewski ojciec Niepoległej! To temat tego odcinka teleturnieju"Giganci historii". 20:00 NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 21:10 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 3 (THE TUDORS II, EP. 3) Serial historyczny, 50 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Colm Mccarthy Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Henryk, zniecierpliwiony opieszałością Kościoła, w sekrecie poślubia ciężarną Annę Boleyn. Król mianuje lutra - Thomasa Cranmera - nowym biskupem Canterbury. Jednocześnie pozbawia Katarzynę i Marię tytułów. Anna zostaje koronowana. Tymczasem papież grozi królowi Anglii ekskomuniką, jeśli nie wróci do Katarzyny. Henryk jest zawiedziony narodzinami córki... 00:45 MATYLDA (MATILDA) Film kostiumowy, historyczny, 104 min, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja. 02:40 KABARET ŚMIERCI Film dokumentalny, 95 min, Polska, 2013 Reżyseria: Andrzej Celiński Scenariusz: Andrzej Celiński Zdjęcia: Aleksander Dyl Aktorzy: Rafał Gąsowski, Feliks Szajnert, Piotr Dąbrowski, Jacek Milczanowski, Magdalena Wojnarowska, Andrzej Deskur, Krzysztof Szczepaniak, Miłosz Pietruski, Piotr Piecha, Sławomir Grzymkowski, Szymon Kuśmider, Rafał Jędrzejczyk, Ryszarda Bielicka-Celińska, Beata Deutschman, Jakub Giel Wojenna opowieść o artystach żydowskiego pochodzenia, walczących o przetrwanie za pomocą jedynej dostępnej im broni - twórczości muzycznej, teatralnej i filmowej. Przed niemieckim aparatem represji, bronią się za pomocą żartu, przedstawień kabaretowych, skeczy, spektakli, piosenek, koncertów. Organizują je w obozach koncentracyjnych i gettach. Walczą o życie, ale przede wszystkim - jak sami podkreślają - o duszę i godność. W serii fabularnie inscenizowanych epizodów, będących wierną rekonstrukcją faktów, śledzimy jak muzyka, skecz i żydowski szmonces stają się bronią w bitwie o podtrzymanie woli życia i ducha oporu, w grających artystach i tych, którzy ich występy oglądają, wycieńczonych katorżniczą pracą i głodem współwięźniach. Pokazujemy, jak funkcjonował humor i subtelne szyderstwo, czytelne dla ofiar, a niezrozumiałe dla ich strażników i oprawców. Grałem o życie - mówi jeden z bohaterów filmu, streszczając w krótkim zdaniu istotę tego, czym były jego występy przed komendantem obozu koncentracyjnego. Grałem tym, którzy rozstrzeliwali i grałem tym, którzy byli rozstrzeliwani... Symbolicznym przewodnikiem po pełnym paradoksów, nieprawdopodobnych wydarzeń i dramatycznych spięć świecie obozowych kabareciarzy, gwiazd wiedeńskich i warszawskich scen, aktorów, muzyków i popularnych przed wojną filmowców jest legendarna postać getta warszawskiego - uliczny błazen Rubinstein. W filmowej podróży docieramy do warszawskiego getta, obozów w Kurowicach, Jaktorowie, Buchenwaldzie, Theresienstadt, Auschwitz, Ravensbruck. W roli komentatorów wydarzeń występują współcześni artyści i pisarze, którzy zgłębiali w swojej twórczości temat sztuki za kolczastym drutem, oraz ostatni żyjący uczestnicy i świadkowie wydarzeń.