TVP Kultura Czwartek, 12.11.2020 08:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANDRZEJ TITKOW Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadzący) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Bohaterem odcinka jest twórca filmów dokumentalnych Andrzej Titkow. 09:00 AWANTURA O BASIĘ Film dla młodych widzów, 104 min, Polska 1995 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz wg powieści Kornela Makuszyńskiego: Tomasz Piotrowski, Kazimierz Tarnas Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Stanisław Syrewicz Wykonawcy: Katarzyna Kowalska Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Agata Marciniak, Maria Kaniewska, Piotr Fronczewski, Andrzej Szczepkowski, Olgierd Łukaszewicz, Maria Gładkowska, Jan Jankowski, Gustaw Holoubek, Igor Śmiałkowski, Jerzy Zelnik, Anna Seniuk, Halina Winiarska, Hanna Śleszyńska, Marek Cichucki Film Kazimierza Tarnasa to druga, nieco uwspółcześniona i swobodniejsza adaptacja bestsellerowej powieści Kornela Makuszyńskiego - po klasycznej ekranizacji Marii Kaniewskiej z 1951 r. Basia Bzowska jest już piętnastoletnią dziewczyną - nieco szaloną, ale o złotym sercu i pogodnym usposobieniu. Wiedzie wspaniałe, beztroskie życie w domu państwa Olszowskich. Przypadkiem, od zazdrosnej koleżanki dowiaduje się, że była "znajdą" i z litości została przygarnięta przez swoich opiekunów. Basia postanawia dociec prawdy o swej przeszłości. Dowiaduje się o śmierci matki i tragedii ojca, wybitnego uczonego, który zaginął podczas wyprawy w Andy. Słynny geograf, profesor Somer, wręcza dziewczynce fotografię swego ukochanego ucznia, Adama Bzowskiego. Wpatrując się w zdjęcie ojca, którego nie pamięta, Basia utwierdza się w przekonaniu, że jej ojczulek żyje, mimo oficjalnych komunikatów o śmierci członków ekspedycji. Energiczna piętnastolatka zamierza zorganizować wyprawę w Andy, a realizację planu umożliwia jej świeżo otrzymany spadek. Francuz Gaston, jedyny ocalały uczestnik wyprawy sprzed lat, pomaga jej w poszukiwaniach. Po wielu perypetiach docierają do odległej osady indiańskiego plemienia Livarisów i odnajdują Bzowskiego, który jest w wiosce czarownikiem. Niestety, wskutek odniesionych ran ojciec Basi cierpi na całkowitą amnezję - nie rozpoznaje córki, nie pamięta niczego ze swej przeszłości. Indianie odnoszą się do przybyszów nieufnie, a nawet wrogo, podróżnicy muszą opuścić wioskę. Basia robi wszystko, żeby ściągnąć ojca do Polski. Jednak ani powrót do domu, ani wysiłki lekarzy nie pomagają zamkniętemu w mrokach nieświadomości mężczyźnie. Basia podejmuje prawie nadludzki wysiłek, by przywrócić ojcu pamięć. Staje się to nieoczekiwanie, podczas wizyty w pracowni profesora Somera. Wszyscy są przekonani, że to miłość córki dokonała cudu uzdrowienia ojca. I wszyscy są szczęśliwi, poza babcią Tańską, która nie chce się zgodzić, by jej ukochana, przybrana wnuczka zamieszkała z "szalonym" ojcem. 11:00 KANCLERZ - ODC. 1/5 Serial historyczny, 54 min, 5 odc. , Polska 1989 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Zbigniew Safjan Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Zdzisław Szostak Występują: Marcin Troński, Krzysztof Kolberger, Danuta Kowalska, Jerzy Kryszak, Krzysztof Jasiński, Jerzy Kamas, Zdzisław Wardejn, Wojciech Alaborski, Maria Gładkowska, Henryk Bista i inni Pewne wątki serialu zrealizowanego na podstawie powieści Zbigniewa Safjana "Kanclerz" pojawiły się już w filmie "Żelazną ręką", który Ryszard Ber równolegle kręcił dla kina. Akcja toczy się pod koniec XVI wieku, w okresie przełomu historycznego po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów. Tytułowy bohater to późniejszy kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski, "najlepszy w Polsce ówczesnej mózg polityczny", jak określił go Paweł Jasienica, pisząc w swym dziele "Rzeczpospolita Obojga Narodów": "Losy Rzeczypospolitej potoczyły się zapewne inaczej, gdyby tron przypadł nie Wazom, lecz Zamoyskim. Losy Jana Zamoyskiego, który w okresie panowania Stefana Batorego był pierwszą po królu postacią w państwie, przedstawia w serialu jego osobisty sekretarz i powiernik Reinhold Heidenstein, odtwarzający w kronice wspaniałą karierę swego możnego protektora. Ten Niemiec z pochodzenia, który stał się polskim historykiem, to druga ważna postać filmu, mająca swój autentyczny pierwowzór w przeszłości. Trzecią osobą w gronie pierwszoplanowych bohaterów serialu jest rotmistrz Szymon Mroczek, przyjaciel banity Samuela Zborowskiego, zwolennik rządów silnej ręki i ukrócenia samowoli szlachty. Oczywiście, obok bohaterów historycznych pojawia się w serialu cały zastęp postaci fikcyjnych, a rozgrywkom na wielkiej scenie politycznej towarzyszą niezliczone drobne intrygi i wiele wątków osobistych. "Staraliśmy się razem z Ryszardem Berem - mówił Zbigniew Safjan - przede wszystkim uniknąć w serialu ilustracyjności, stworzyć własną wesję historii i własną wizję postaci". W ten sposób powstał film o mechanizmach władzy i sposobach jej sprawowania nie tylko w dawnej Rzeczpospolitej, o możliwościach pogodzenia interesów jednostkowych - z ideą silnego państwa. 12:05 KANCLERZ - ODC. 2/5 Serial historyczny, 55 min, Polska, 1989 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Zbigniew Safjan Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Bronisław Pawlik, Stefan Szmidt, Gustaw Lutkiewicz, Jerzy Kamas, Krzysztof Jasiński, Maria Gładkowska Osobisty sekretarz kanclerza i jego powiernik przedstawia karierę polityczną swego możnego protektora. W roku 1575 Reinhold Heidenstein notuje w swojej kronice: "Zamoyski zaskoczył mnie. On, który wierzył, że trzeba Polsce króla polskiego rodu - nagle popiera Batorego. Czy tylko dlatego, że nie chce Habsburga?" 14:35 PLEASE FIND - HENRYK MIKOŁAJ GÓRECKI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2012 Reżyseria: Violetta Rotter - Kozera Scenariusz: Violetta Rotter - Kozera Zdjęcia: Dariusz Radecki Wykonawcy: Henryk Mikołaj Górecki Henryk Mikołaj Górecki (1933 - 2010) jest zaliczany do światowej czołówki kompozytorów. Rozpoczynał swoją drogę twórczą jako skrajny awangardzista, nie bojąc się radykalnych wyborów. Po uproszczeniu języka muzycznego, którego najdobitniejszym przykładem jest słynna III Symfonia "Symfonia pieśni żałosnych", przez jednych został okrzyknięty geniuszem, przez innych dyletantem... Bezkompromisowość wobec siebie i innych to główna cecha twórcy, który powtarzał: "nikt mnie nigdy nie mógł do niczego zmusić. Ja zawsze byłem wolny". 15:45 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 17:45 KSIĘGA PRZESTRZENI - URZĄDZIĆ MIASTO Magazyn, 30 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy projektowanie miasta w skali urbanistycznej, nietuzinkowe i funkcjonalne przestrzenie publiczne oraz budynki związane z codziennym życiem miasta. Znajdzie się tu opowieść o projektowaniu nowej dzielnicy mieszkaniowej, rewitalizacji zabytkowej hali targowej czy nadrzecznych bulwarach. Przedstawimy: - Dzielnicę Nowe Żerniki we Wrocławiu: inspirowana projektem WUWA, pionierska i bardzo udana próba zaprojektowania wzorcowej dzielnicy, w oparciu o master plan przygotowany przez urząd miasta i we współpracy z czołowymi pracowniami architektonicznymi Wrocławia, - Halę Koszyki w Warszawie (JEMS): doskonała rewitalizacja legendarnej hali targowej połączona ze zmianą funkcji oraz uzupełnieniem przestrzeni historycznej miejskiej pierzei ultranowoczesnymi budynkami biurowymi, - Bulwary Dunikowskiego we Wrocławiu (Piotr Żuraw): bodaj najlepszy przykład całościowego rozwiązania wielkomiejskiego bulwaru nad rzeką, z maksymalnym wykorzystaniem walorów Odry oraz bliskości Starego Miasta, - Wieżę widokową w parku Na Szachtach w Poznaniu (Toya Design): ciekawy przykład nowego zjawiska w polskiej przestrzeni, wieża widokowa stanowiąca lokalną atrakcję i dominantę nowego miejskiego parku, - Dworzec w Solcu Kujawskim (RYSY Architekci): zintegrowane centrum komunikacyjne funkcjonalnie łączące dworzec kolejowy i autobusowy a jednocześnie tworzące nową, atrakcyjną dla mieszkańców miasta, przestrzeń publiczną, - Plac Wolności w Świnoujściu (Federacyjne Biuro Architektoniczne): znakomite rozwiązanie trudnego problemu centralnego miejskiego placu, łączącego funkcje rekreacyjne z przestrzenią sprzyjającą integracji mieszkańców. O swoich projektach opowiadać będą: Piotr Fokczyński (Nowe Żerniki), Rafał Sieraczyński (dworzec w Solcu Kujawskim). 21:30 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - DR STRANGELOVE, CZYLI JAK PRZESTAŁEM SIĘ MARTWIĆ I POKOCHAŁEM BOMBĘ (DR. STRANGELOVE OR: HOW I LEARNED TO STOP WORRYING AND LOVE THE BOMB) Satyra, 90 min, Wielka Brytania, 1964 Reżyseria: Stanley Kubrick Scenariusz: Stanley Kubrick, Terry Southern, Peter George Zdjęcia: Gilbert Taylor Taylor Muzyka: Laurie Johnson Aktorzy: Peter Sellers, George C. Scott, Sterling Hayden, Keenan Wynn, Slim Pickens, Peter Bull i Inni Film Stanleya Kubricka uchodzi za najbardziej radykalny i trafny film na temat zagrożenia atomowego. Obłąkany amerykański generał wysyła eskadrę samolotów z bombami atomowymi nad ZSRR. Katastrofa nuklearna nie dochodzi do skutku, kiedy prezydent Stanów Zjednoczonych przez telefon przeprasza pijanego kolegę z Rosji. W tym samym prawie czasie stary hitlerowski inżynier konstruuje, a potem uruchamia urządzenie do atomowego zniszczenia świata. Następuje zmierzch cywilizacji. 23:30 SCENA MUZYCZNA - ALEKSANDER DĘBICZ Koncert, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Aleksander Dębicz Specjalne wydanie "Sceny Muzycznej" z okazji Święta Niepodległości. Wystąpi Aleksander Dębicz, jeden z najzdolniejszych pianistów młodego pokolenia, laureat licznych konkursów polskich i zagranicznych. W programie m.in. utwory Ignacego Jana Paderewskiego. 01:00 REBELIANT (FREE STATE OF JONES) Film historyczny, 133 min, USA 2016 Scenariusz i reżyseria: Gary Ross Aktorzy: Matthew McConaughey, Keri Russell, Gugu Mbatha - Raw, Mahershala Ali, Christopher Berry Akcja rozgrywa się w Ameryce, w czasach wojny secesyjnej pomiędzy Północą a Południem. Scenariusz filmu zainspirowany historią życia amerykańskiego farmera Newtona Knighta, który służył w armii Konfederacji jako sanitariusz na polu walki. Postanawił jednak zdezerterować i wrócić w rodzinne strony do Jones County, w stanie Missisipi, do swojej żony. Jego rozczarowanie Konfederacją nastąpiło wówczas, gdy wojska zaczęły grabić plony i zapasy biednych ludzi. Po oblężeniu Vicksburga, wielu żołnierzy zdezerterowało ukrywając się na mokradłach Missisipi. Newton Knight został ich przywódcą. Film opowiada o zbrojnej rewolcie Knighta przeciwko właśnie Konfederacji, występował w obronie biednych, dyskryminowanych i prześladowanych. Dążył do utworzenia niepodległego stanu, gdzie byłyby przestrzegane równe prawa dla wszystkich. Swoją walkę przeciwko rasizmowi kontynuował także po wojnie. 03:25 KINO NOCNE - JULIA WRACA DO DOMU (JULIE WALKING HOME) Dramat, 113 min, Niemcy/Kanada/Polska/USA 2002 Reżyser: Agnieszka Holland Scenariusz: Agnieszka Holland, Roman Gren, Arlene Samer Występują: Miranda Otto, William Fichter, Lothaire Bluteau, Ryan Smith, Jerzy Nowak, Bianca Crudo, Michael D'Ascenzo i inni Julia przez wiele lat uważała swoje małżeństwo za udane. Żyła spokojnie u boku męża, Henry`ego, wykładowcy uniwersyteckiego, wraz z dwójką uroczych dzieci - parą bliźniąt, Nicolasem i Nicole. Ale tego dnia jej życie miało się zmienić. Kiedy powróciła wcześniej do domu razem z dziećmi z wakacji, przyłapała męża w intymnej sytuacji z inną kobietą. Nie zrobiła awantury. Bez słowa zabrała dzieci z powrotem do samochodu i szybko odjechała. Następne tygodnie upływają na sporach między małżonkami, wydobywającymi na jaw wszystkie ciemne strony narastającego przez lata konfliktu. Henry zdaje sobie sprawę ze swojej winy i chce przeprosić żonę. Dla niego to była tylko nic nie znacząca przygoda. Wychowana w rodzinie polskich emigrantów Julia nie przyjmuje przeprosin Henry`ego i żąda rozwodu, traktując akt cudzołóstwa i zdrady jako przekreślający szansę na dalsze wspólne życie. Ale wkrótce nadchodzi kolejny cios. Lekarze stwierdzają, że jej synek Nicolas ma raka. Terapia nie przynosi efektów, wydaje się, że nad malcem zaciążył już wyrok. Henry godzi się z utratą syna, dziadek dziecka szuka pocieszenia w religii. Nie poddaje się tylko Julia. Zabiera Nicolasa do kraju rodziców, do Polski. Działa tu rosyjski uzdrowiciel Aleksiej Ormow podróżujący od miasta do miasta i ściągający na seanse tłumy chorych. Spotkanie z Aleksiejem wyraźnie pomaga Nicolasowi. Chłopiec z każdym dniem pobytu w pobliżu uzdrowiciela odzyskuje siły. Niezwykła charyzma Aleksieja działa także na Julię, która wdaje się z nim w romans... "Julia wraca do domu" to kolejny po obrazie "Olivier, Olivier" film Agnieszki Holland zdradzający jej fascynację metafizyką. Twórczość autorki "Całkowitego zaćmienia", "Zabić księdza" oraz przejmującego dramatu "Europa Europa", łączy wizja świata jako pułapki, w której zamknięci ludzie bezskutecznie starają przeciwstawić się okrutnemu losowi.