TVP Historia Środa, 18.11.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1626 - konsekracja watykańskiej bazyliki św. Piotra; 1665 - początek obrony Jasnej Góry; 1965 - list biskupów polskich do biskupów niemieckich ("wybaczamy i prosimy o wybaczenie"); 1976 - spotkanie członków KOR z kardynałem Wojtyłą; 07:20 MŁODY PIŁSUDSKI - ODC. 9 Serial historyczny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosłwa Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Joanna Kuberska, Ewa Wencel, Mariusz Kiljan, Zuzanna Zielińska, Karol Pocheć, Maciej Wierzbicki, Mikołaj Jodliński, Artur Svorobović, Tomasz Oświeciński, Waldemar Rażniak, Zachariasz Muszyński, Piotr Borowski, Jarosław Gajewski, Jakub Kamieński Po aresztowaniu Ziuk zostaje umieszczony w warszawskiej Cytadeli. Symuluje chorobę psychiczną, żeby uniknąć kolejnej zsyłki na Syberię. Zostaje przewieziony do szpitala psychatrycznego w Petersburgu. W ślad za nim podąża niezawodny przyjaciel Sulkiewicz, a także nieprzejednany wróg pułkownik Kreutzberg. 08:45 POLSKIE 100 LAT - WALKA O GRANICE 1918 - 1921 Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Kraśko - Sochacka Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Po 123 latach odzyskania niepodległości Polacy nadal walczą. Teraz o granice, których kształt zależy od sytuacji międzynarodowej oraz decyzji zwycięskich w I wojnie światowej mocarstw. Wprawdzie pewne decyzje zapadły w 1919 r. na konferencji pokojowej w Wersalu, jednak mapa II Rzeczypospolitej nie powstałaby, gdyby nie plebiscyty i bitwy toczące się na wielu frontach. Nasze granice ukształtowały się dopiero po zawarciu traktatu ryskiego z bolszewicką Rosją i zakończeniu plebiscytów na Warmii i Mazurach. Dzięki trzem powstaniom śląskim i plebiscytowi (przegranemu) Polska otrzymała część Śląska, ale ze znaczną większością znajdującego się tam przemysłu. Gdańsk otrzymał status Wolnego Miasta pod zarządem Ligi Narodów, a Polska dostęp do morza. Istniały dwa pomysły relacji ze wschodnimi sąsiadami. Piłsudski myślał o reaktywowaniu Polski Jagiellonów, z unią z Litwą, Białorusią i Ukrainą. Dmowski myślał o inkorporacji terenów z przewagą żywiołu polskiego. Obie koncepcje miały jednak liczne słabe strony. Piłsudski przecenił chęć współpracy Litwinów, Ukraińców i Białorusinów z Polską. Litwa nie tylko zdecydowanie odrzuciła możliwość jakichkolwiek związków państwowych, ale zażądała od Polski ogromnej części terytorium. Ukraińcy chcieli wybić się na niepodległość i zdecydowanie nie zamierzali współpracować z Polską. Słabością koncepcji inkorporacyjnej, z czego Dmowski zdawał sobie sprawę, była jej sprzeczność z argumentacją zastosowaną w sprawie ziem zachodnich, w której powoływano się głównie na zamieszkiwanie ich przez większość polską. Wojna polsko - bolszewicka pogrzebała obie te koncepcje. Do obrony niepodległości przed agresją komunistyczną przystąpiło całe społeczeństwo, dając wybitne świadectwo solidarności i zapominając o antagonizmach. Bitwa pod Warszawą została uznana za osiemnastą najważniejszą bitwę decydującą o losach o świata, Polacy zatrzymali bowiem marsz bolszewików na Zachód. Traktat pokojowy między sowiecką Rosją i Polską pomijał prawo Białorusinów i Ukraińców do suwerenności, dlatego ich elity narodowe uznały jego postanowienia za równoznaczne z rozbiorem między Polskę a Rosję bolszewicką. Istnienie niepodległej Polski było nie do przyjęcia dla bolszewików. Niemożliwy do rozwiązania był również spór o Wilno, które Litwa uważała za swoją stolicę, a mieszkańców Wileńszczyzny uznała za wynarodowionych Litwinów. Racje każdej ze stron były więc nie do pogodzenia, a polityka zagraniczna Polski od początku stanęła przed nierozwiązywalnymi dylematami. 09:15 HISTORIA POLSKI - IGNACY PADEREWSKI - ZARYS BIOGRAFII - DROGA DO SŁAWY Film dokumentalny, 33 min, Polska, 1995 Scenariusz: Andrzej Chiczewski Zdjęcia: Andrzej Dmoch Urodził się w 1860 roku we wsi Kuryłówka na Podolu, tak daleko od cywilizacji, że do najbliższej, prymitywnej stacyjki kolei żelaznej trzeba było jechać końmi wiele, wiele kilometów. Ojciec Ignacego Jana Paderewskiego, Jan, pochodził ze zubożałej szlachty. Był administratorem majątku Iwanowskie. Matka, Poliksena, córka polskiego zesłańca, zmarła wkrótce po urodzeniu syna. W 1863 roku, za pomoc udzielaną powstańcom styczniowym ojciec Ignacego trafił na rok do więzienia. Patriotyczna atmosfera rodzinnego domu, którą wtedy oddychał kilkulatek będący pod opieką ciotki, ukształtowała go na zawsze. Ojciec szybko dostrzegł i docenił talent muzyczny syna. Kiedy okazało się, że chłopiec szybko przerósł miejscowych nauczycieli, posłał Ignacego do Instytutu Muzycznego w Warszawie. Młody Paderewski zdał końcowe egzaminy jako prymus i instytut ofiarował mu stanowisko profesora fortepianu. W wieku 20 lat poślubił absolwentkę tejże szkoły, Antoninę Korsakównę. Krótko jednak cieszył się szczęściem. Rok później żona zmarła, pozostawiając go z maleńkim synem. W warszawskim Instytucie Muzycznym Paderewski wykładał dwa lata. Potem wyjechał do Berlina, gdzie uczył się kompozycji u Fryderyka Kiela - profesora Królewskiej Akademii Muzycznej, później pracował nad instrumentacją u Henryka Urbana. Latem 1883 roku Ignacy Paderewski pojechał odpocząć do Zakopanego. Poznał tam Tytusa Chałubińskiego, który zachęcił go do wsłuchania się w muzykę góralską: dla kompozytora grał Bartuś Obrochta (muzyka ta stała się inspiracją "Albumu tatrzańskiego"). W Tatrach Paderewski poznał też Helenę Modrzejewską. Zauroczona jego osobowością i grą aktorka pomogła mu wyjechać do Wiednia. Tam odbył się jego pierwszy, uwieńczony sukcesem publiczny występ. W marcu 1888 roku wystąpił w Paryżu. Zachwycona jego gra publiczność przez godzinę zmuszała go do bisów. Obwołano go królem fortepianu. Camille Saint-Sa?ns napisał o nim: "to geniusz grający również na fortepianie". W 1890 roku Paderewski jedzie do Anglii. W Londynie spotyka go jednak porażka. Na pierwszym koncercie słuchało go nieliczne audytorium, a George Bernard Shaw napisał miażdżącą recenzję. Rok później jednak pisarz nazwał go największym pianistą tamtych czasów. Grał dla królowej Wiktorii, na jej specjalne zaproszenie. Droga do światowej sławy stała przed nim otworem. Podbił całą Europę, potem Amerykę i Australię. Zza oceanu wrócił do Europy. Osiadł najpierw w Paryżu, gdzie przyjaciele - Górscy - opiekowali się jego kalekim synem Alfredem. Sprowadził chłopca do siebie, lecz nadal bywał u Górskich. Pokochał żonę przyjaciela, Helenę. W 1899 roku poślubił ją. Nad jeziorem Genewskim w Szwajcarii kupił piękną posiadłość, która odtąd stała się jego domem. Mając czterdzieści lat był u szczytu sławy, koncertował na całym świecie. Nie zapominał jednak o kraju. Wspierał wiele przedsięwzięć charytatywnych. Współfinansował budowę hotelu Bristol, który stał się wizytówką ówczesnej Warszawy. Przystąpił też do spółki budującej Filharmonię Warszawską i uczestniczył w jej otwarciu. Finansował też - na kwotę 370 tys. franków - budowę w Krakowie pomnika upamiętniającego zwycięstwo pod Grunwaldem i 10 lipca 1910 roku uczestniczył w trzydniowych uroczystościach jego odsłonięcia. Był to pierwszy krok kompozytora w kierunku polityki. Na tym wydarzeniu Andrzej Chiczewski kończy pierwszą część biograficznego filmu dokumentalnego o Ignacym Janie Paderwskim. 09:50 DZIEŁA, ARCYDZIEŁA - ODC. 18 KAZIMIERZ MITERA Reportaż, 5 min, Polska, 2020 Autor: Maryla Guzy Reżyseria: Dariusz Fedorowicz Kazimierz Mitera pozostawił w swojej spuściźnie pamiętniki, korespondencję i rysunki stanowiące wyjątkowe źródło historyczne. To dokumentacja żołnierza Legii Akademickiej, formacji powołanej w listopadzie 1918 roku. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ZEPPELIN Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony operacji noszącej kryptonim "Zeppelin", mającej na celu zabicie Józefa Stalina. 10:30 ATLAS NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Wykonawcy: Jerzy Zelnik Celem filmu jest przedstawienie faktów i okoliczności, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Działania ruchu strzeleckiego i legionowego na terenie ziem polskich oraz działania dyplomatyczne na forum międzynarodowym związane z Komitetem Narodowym Polskim zostały przedstawione na zasadzie akcji równoległej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne: fotografie, dokumenty, mapy, fragmenty filmów. Prace malarskie zilustrują wybrane zagadnienia historyczne. 12:10 KRÓLOWA BONA - ODC. 5 Serial historyczny, 55 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Wiktor Sadecki, Zofia Saretok, Józef Para, Mirosław Szonert, Barbara Bursztynowicz Królowa Bona rozpoczyna porządkowanie spraw skarbca królewskiego, odbiera bezprawnie zagarnięte królewskie dobra i podejmuje akcję zagospodarowania królewszczyzny. W tych działaniach przejawia się wielka mądrość królowej, jej zmysł organizacyjny, a przede wszystkim wola stworzenia podstaw silnej państwowości. Powróciwszy na Wawel, Bona jest świadkiem ślubu swej pasierbicy Jadwigi z elektorem brandenburskim. Taka była bowiem wola jej męża, króla Zygmunta Starego. Aby umocnić własną pozycję polityczną w kraju i móc skuteczniej walczyć z licznymi wrogami, królowa organizuje silne stronnictwo dworskie. 13:20 GIGANCI HISTORII - ODC. 14. GENERAŁ WŁADYSŁAW ANDERS I 2 KORPUS POLSKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Wielkie bitwy: o Monte Cassino, Bolonię, Anconę i czytana przez polskie dzieci mała Kronika. Rewiowe występy Ordonki i wielka polityka. W tym odcinku teleturnieju Giganci Historii trudna i ciekawa batalia, bo też stworzony przez generała Andersa II Korpus był więcej niż armią, był małą Polską na obczyźnie. 14:15 WROCŁAWSKIE TROPY "WARSZAWSKICH DZIECI" Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Muzyka: Konstancja Kochaniec Film jest opowieścią o ostatnich, żyjących jeszcze we Wrocławiu, powstańcach warszawskich. To trzydzieści dwie osoby, z których połowa nie może już udzielić wywiadu. Bohaterowie opowiadają o swoim udziale w Powstaniu, zadaniach jakie otrzymali, nadziejach, klęsce, strachu i rozczarowaniu. 15:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: CEDYNIA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Temat: bitwa pod Cedynią. "Tymczasem dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojskom napadł z nim na Mieszka, który wierny cesarzowi płacił trybut aż po rzekę Wartę. Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów" - pisał w XI wieku Thietmar. Co dzisiaj wiadomo o najeździe Hodona na Pomorze Zachodnie, opanowane wcześniej przez Polan? Co wiemy o wczesnośredniowiecznych zwycięskich bitwach naszych przodków? Gdzie odbyła się "bitwa pod Cedynią"? Jakimi siłami dysponował Mieszko I i Hodon? Jakie znaczenie miała ta bitwa dla Mieszka I i jego państwa? Jak została odebrana w cesarstwie niemieckim? Czy było to pierwsze zwycięstwo Słowian nad Niemcami? Uzbrojenie rycerstwa polskiego. Co wiemy o armii Mieszka I? Porównanie uzbrojenia polskiego i niemieckiego. Skąd sprowadzano broń. Koszty utrzymania drużyny. Jak zwoływane było rycerstwo na wojnę? Rozwój sztuki wojennej. Sposób prowadzenia wojen; budowle obronne. Kolejne zwycięstwa po Cedyni. 15:40 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 17:40 HISTORIA POLSKI - IGNACY PADEREWSKI - ZARYS BIOGRAFII - O NIEPODLEGŁĄ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1995 Reżyseria: Andrzej Chiczewski Scenariusz: Andrzej Chiczewski Zdjęcia: Andrzej Dmoch Druga część interesującego filmu dokumentalnego o Ignacym Janie Paderewskim opowiada o jedenastu latach jego życia, od 1910 do 1921 roku, będących okresem jego największej aktywności na scenie politycznej. W drugą dekadę XX wieku Ignacy Jan Paderewski wkroczył w pełni sił twórczych. Był nadal pierwszą gwiazdą światowych sal koncertowych. Jako artysta osiągnął wszystko. Uroczystości grunwaldzkie rozbudziły jego ambicje polityczne. W 1910 roku we Lwowie, podczas uroczystości obchodów stulecia urodzin Fryderyka Chopina, wygłosił płomienne przemówienie patriotyczne, które potem krążyło w odpisach. Odtąd koncertując na całym świecie - w Brazylii, Argentynie, Afryce Południowej. Stanach Zjednoczonych i Kanadzie - nie tracił z oczu Polski i kwestii jej niepodległości. Wybuch wojny zastał go w Szwajcarii. Czując, że pojawia się szansa wywalczenia dla Polski niepodległości, wraz z Henrykiem Sienkiewiczem tworzy Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, którego celem są działania charytatywne i przypominanie światu o losie Polaków. Dla głodujących rodaków szukał pomocy we Francji i Wielkiej Brytanii. Pojechał znów do Stanów Zjednoczonych. Od 1915 do 1918 roku przemawiał, koncertował, apelował. Zebrał miliony dolarów. Zawiódł się jednak na Polonii, która wcześniej obrała go za swego przywódcę. Wstydem przepełniło go to, że z czterech milionów Polaków w Ameryce w ciągu czterech lat na pomoc rodakom każdy przekazał jedynie niecałe 13 centów. Zabiegał o utworzenie polskiego wojska w Stanach Zjednoczonych. Nie uzyskał na to zgody. Zwrócił się więc do Francji. W efekcie polscy żołnierze zaczęli organizować się pod wodzą gen. Hallera. Ich szeregi zasilali Polacy z USA. W październiku 1918 roku Paderewski koncertował w Białym Domu, orędował wtedy u prezydenta Wilsona w sprawie niepodległości Polski. Na wieść o zawieszeniu broni 11 listopada ruszył do Polski. Dopłynął do Gdańska. Potem udał się do Poznania, gdzie jego przyjazd stał się iskrą zapalającą powstanie w Wielkopolsce. Przybył do Warszawy. Na propozycję Józefa Piłsudskiego został prezesem Rady Ministrów. Kraj był zniszczony, zabiedzony, bez ustalonych granic, pełen wewnętrznych napięć. Brakowało wszystkiego. Paderewski był pełen najlepszej woli, nie miał jednak doświadczenia w rządzeniu, a przede wszystkim nie był graczem politycznym. Poświęcił krajowi karierę artystyczną i ogromną część majątku. Nie potrafił się odnaleźć w jego pogmatwanych realiach. 12 listopada 1919 roku wygłosił w Sejmie ostatnie przemówienie. Po jedenastu miesiącach pełnienia funkcji premiera ustąpił: zawiedziony, przybity rozgoryczony. Opuścił Polskę na zawsze. Przez rok reprezentował jeszcze kraj w Lidze Narodów. Potem stał się osobą prywatną. 18:10 IGNACY PADEREWSKI - ZARYS BIOGRAFII - EMIGRANT Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Scenariusz: Andrzej Chiczewski Zdjęcia: Andrzej Dmoch Ostatnia część tryptyku o Ignacym Janie Paderewskim obejmuje lata od 1921, kiedy to artysta na stałe opuszcza Polskę, do jego śmierci w 1941 roku. Nie został, jak pragnął, mężem opatrznościowym Polski. Wrócił do Szwajcarii. Wycofał się z Ligi Narodów. Wkrótce pojechał wraz z żoną do Stanów Zjednoczonych. W Paso Robles, w Kalifornii, kupił dwie posiadłości. Bliskość Hollywood obudziła w nim dawne zainteresowanie kinem. Nawiązał liczne kontakty z ludźmi filmu. Wydawało się, że po dotkliwej porażce w ojczyźnie odzyskał spokój. Posiadłości jednak nie przynosiły spodziewanych dochodów. I oto człowiek, który wydał majątek na pomoc charytatywną dla Polski, z którego biznesmeni i wydawcy płyt czerpali krociowe zyski, znalazł się w kłopotach finansowych. By zdobyć środki do życia, musiał wrócić do muzyki. Bał się tego, okazało się jednak, że nie stracił nic ze swej wielkości. Witano go powstając z miejsc. Koncertował w Ameryce, Europie, Australii. I znów nie tylko dla siebie: grał na wszelkie możliwe cele charytatywne. W 1936 roku 76-letni artysta zgodził się zagrać w filmie. Wystąpił w "Sonacie księżycowej" Lothara Mendosa, grając samego siebie. Kiedy wybucha II wojna światowa, Paderewski znów zaczął działać. Apelował o solidarność z Polską. Został przewodniczącym Rady Narodowej, namiastki polskiego parlamentu na uchodźstwie. W 1940 roku wygłasił płomienne przemówienie do Polaków. Starał się pomóc internowanym żołnierzom. W Szwajcarii poczuł się zagrożony izolacją. Znów wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W czerwcu 1941 roku, mimo przestróg lekarzy, pojechał na spotkanie z polskimi weteranami. Był upał. Sięgnął po wodę z lodem. 29 czerwca zmarł na zapalenie płuc. Z maleńkiej wsi na polskich kresach doszedł na szczyty artyzmu i władzy, wkroczył na najważniejsze salony świata i dwory panujących. Nazywano go największym pianistą swoich czasów. Geniuszem. Ale też człowiekiem z jakiejś innej, fantastycznej rzeczywistości, błędnym rycerzem pragnącym zawsze czynić dobro. 19:05 MŁODY PIŁSUDSKI - ODC. 10 Serial historyczny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Małgorzata Kocik, Joanna Kuberska, Ewa Wencel, Mariusz Kiljan, Zuzanna Zielińska, Karol Pocheć, Marek Nędza, Adrianna Malecka, Rafał Pyka, Andrzej Chichłowski, Aleksandra Agarkova, Marcel Sabat, Hiroaki Murakami, Adam Bobik Po powrocie z zagranicy Ziuk zastaje organizację w rozsypce. Coraz większe wpływy zdobywa Dmowski i jego Liga Narodowa. Kiedy wybucha wojna rosyjsko - japońska, Ziuk wyrusza do Tokio, żeby szukać poparcia dla sprawy polskiej niedpodległości. W ślad za nim wyrusza jego arcywróg. 20:10 AMERYKAŃSKIE DYNASTIE. KLAN KENNEDYCH - BRATERSTWO BRONI ODC. 3/6 (THE KENNEDYS: AMERICAN DYNASTIES) Film dokumentalny, 41 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Tim Dunn Wykonawcy: Martin Sheen Rodzina Kennedych zdobywa władzę - zmienne są koleje ich losów, związki pełne napięcia, a wpływy polityczne niesamowite. Seria ukazuje, jak osobiste relacje w rodzinie Kennedych kształtowały wydarzenia na amerykańskiej i globalnej scenie politycznej, od zimnej wojny po krach na Wall Street. Widzowie będą mogli prześledzić drogę Johna F. Kennedy ’ego do fotela prezydenckiego, jego skomplikowane relacje z żoną Jackie i bratem Bobbym, kluczową rolę braci w kryzysie kubańskim i fatalne następstwa zabójstwa JFK. Chwała i skandal, triumf i tragedia to wszystko, co znajdziemy w tych filmach. Narratorem serii jest znany amerykański aktor Martin Sheen. 22:35 WIZJA LOKALNA 1901 Film historyczny, polityczny, 96 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zdzisław Szostak Wyk. Tadeusz Łomnicki, Daniel Olbrychski, Jerzy Stuhr, Elżbieta Borysiak, Krzysztof Kozłowski, Grzegorz Dobrzycki, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Wiesław Drzewicz, Zdzisław Wardejn, Andrzej Wasilewicz, Stanisław Igar i inni Rekonstrukcja wydarzeń, które miały miejsce w roku 1901 we Wrześni, a do polskiej historii przeszły pod nazwą "strajku szkolnego". Kiedy w dwóch najwyższych klasach zakazano posługiwania się językiem polskim, dzieci solidarnie odmówiły odpowiadania i modlenia się po niemiecku. Zostały za to ukarane chłostą, gwałtownie protestujących rodziców aresztowano, kilkunastu z nich skazano na kary do 2 lat więzienia. Sprawa ta odbiła się głośnym echem w całej Polsce. Pisała o niej także prasa europejska. Prawie osiemdziesiąt lat po wydarzeniach wrześnieńskich powrócił do nich Filip Bajon. Ale skupił się bardziej na odtworzeniu nastroju tamtych wypadków. Sięgnął po niezwykle surowe środki wyrazu. Autor zdjęć Jerzy Zieliński podkreślał, że zamierzeniem było, "aby film angażował widza właśnie prostotą środków". Surowe wnętrza, czerwone mury domów, opustoszałe uliczki, dają wrażenie wszechobecnego chłodu. Natomiast postacie bohaterów, zarówno dzieci jak i dorosłych, pełne są wewnętrznego żaru, bije z nich niezłomność i głębokie zaangażowanie w sprawę, której podjęli się bronić. Wszystko to sprawia, że film przybrał bardziej poetycką niż paradokumentalną formułę. Zdjęcia plenerowe wykonano w Gniewie - niewielkim miasteczku w województwie gdańskim. Zachował się tam cały XIX - wieczny zespół architektoniczny. Dzisiejsza Września bowiem jest już zupełnie inna od tej z początku wieku. Z kolei zdjęcia atelierowe wykonano w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych, zbudowano tam klasę szkolną na wzór tej, która znajduje się dziś w Muzeum Regionalnym we Wrześni. Krytycy podkreślali, że Filip Bajon zrealizował film niezwykły i bardzo dojrzały. Uhonorowany został za to - Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w roku 1980 oraz Nagrodą Dziennikarzy akredytowanych na tym festiwalu. Brązowe Lwy otrzymał także autor scenografii - Andrzej Kowalczyk. Wiosna 1901 roku. Dzieci maszerują po dziedzińcu szkoły we Wrześni. Brakuje jednej z klas. Okazuje się, że jej uczniowie odmówili zmówienia modlitwy w języku niemieckim, za karę zostali zamknięci w sali. Klasa Bronki, Antka i Kacpra postanawia przyłączyć się do protestu kolegów. Rektor szkoły Fedtke, inspektor Winter i inni nauczyciele zmuszają do odpowiedzi po niemiecku kilkoro dzieci, pozostali dalej milczą. W samo południe uczniowie zostają przyprowadzeni na szkolny korytarz, gdzie mają otrzymać chłostę. Wtedy do szkoły wdzierają się rodzice oburzeni znęcaniem się nad dziećmi. Żandarmi spisują ich nazwiska. Mijają dni, dzieci dalej odmawiają nauki w języku niemieckim. Kierownictwo szkoły naciska na rodziców, w wyniku tego kilkoro uczniów wraca do nauki. Inni udają się do starego wiatraka, wierząc, że ujrzą tam znak od Boga, który widzi ich cierpienia. 00:10 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ZEPPELIN Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony operacji noszącej kryptonim "Zeppelin", mającej na celu zabicie Józefa Stalina. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA CESARZY Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Decyzja o rozpoczęciu nieograniczonej wojny podwodnej, podjęta w styczniu 1917 roku na zamku w Pszczynie, gdzie mieściła się kwatera główna cesarza Wilhelma II, zmieniła bieg I wojny światowej. Ataki niemieckich okrętów podwodnych paraliżowały amerykański handel, działając destrukcyjnie na gospodarkę kraju. Niechęć Amerykanów do ingerencji w sprawy "starego kontynentu", malała w miarę, jak coraz mocniej dotykały ich utrudnienia w funkcjonowaniu poszczególnych gałęzi gospodarki. Po pewnym czasie rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował się włączyć do wojny w Europie. Bogusław Wołoszański stara się wyjaśnić, dlaczego Wilhelm II uległ swoim doradcom i wykonał krok, który odmienił bieg wojny, a w konsekwencji doprowadził do klęski Niemiec. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TK - 1 WRACA DO MODLINA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ TK - 1 wraca do Modlina. Bez materialnych śladów przeszłości pamięć historyczna byłaby nikła i słaba, dlatego chronimy zabytki. Swoje podwoje otwierają coraz to nowe muzea, a prawdziwym fenomenem ostatnich lat jest rozwój ruchu rekonstrukcyjnego. Dziś wspominamy tankietkę TK - 1. II Rzeczpospolita włączyła się do wyścigu zbrojeń, ale nie tracono czasu na badania od zera. Kupowano licencje z możliwością ich rozwoju. TK - 1 wyrósł wprawdzie z projektu brytyjskiego, ale po polskich modyfikacjach Brytyjczycy orzekli, że polskie podwozie jest niezrównane. 2/ Powstańczy pancernik. Następna nasza opowieść w swym duchu podobna będzie do poprzedniej. Znów spotykamy lokalnych entuzjastów historii i ich wielką pasję. Czas, który chcą upamiętnić, to Powstanie Wielkopolskie, a dokładnie jedno zdarzenie z 7 lutego 1919 roku. Sto lat temu, w wiosce Budzyń, na obrzeżach Wielkopolski, pojawił się samochód pancerny, uzbrojony w cztery karabiny maszynowe, na który miejscowi przygotowali zasadzkę. Od tamtej pory pancernik przeszedł na służbę powstańczą. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SZLAK ŻYCIA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie do Murmańska i Archangielska dla ZSRR walczącego z armią niemiecką.