TVP Historia Sobota, 21.11.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1877 - Edison ogłosił wynalezienie fonografu; 1947 - reaktywowano Białowieski Park Narodowy; 1964 - papież Paweł VI zatwierdził dekret Uniats Redintegratio stanowiący zmianę stosunku Kościoła do ekumenizmu; 1990 - Margareth Thatcher zrezygnowała z kandydowania na premiera Wielkiej Brytanii; 07:05 GORCZAŃSKI PARK NARODOWY - ŚWIAT SALAMANDRY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2005 Autor: Tadeusz Kijański, Marta Kijańska Reżyseria: Marta Kijańska, Tadeusz Kijański Scenariusz: Tadeusz Kijański Zdjęcia: Piotr Bukojemski, Pavel Svitanek, Michał Stajniak Gorczański Park Narodowy jest jednym z najcenniejszych i najbardziej oryginalnych obiektów przyrodniczych w Polsce. Filmowa opowieść o parku to nastrojowa, oniryczna impresja prezentująca piękno krajobrazu tego wyjątkowego miejsca, jego oryginalną florę i faunę. 08:10 Z ANDRUSEM PO GALICJI - MIELEC Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Artur Andrus tym razem odwiedził Mielec. Poznał tutaj m.in. tajniki produkcji śmigłowców i samolotów, dowiedział się do czego potrzebne jest łóżko w pracowni fotograficznej oraz zagrał i zaśpiewał do tańca na dancingu. 08:45 ALTERNATYWY 4 - ODC. 7/9 - SPISEK Serial komediowy, 55 min, Polska 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Kazimierz Kaczor, Witold Pyrkosz, Jerzy Turek, Wojciech Pokora, Stanisława Celińska, Barbara Rachwalska, Jerzy Kryszak, Bożena Dykiel, Mieczysław Voit, Ewa Ziętek, Bronisław Pawlik, Hanna Bieniuszewicz, Jerzy Bończak, Wiesław Gołas, Bolesław Płotnicki i inni Stanisław Anioł dba o to, by zająć lokatorom każdą minutę. Przykładnie sprzątają klatkę schodową i teren wokół bloku, a wieczory spędzają w suszarni, biorąc udział w próbach chóru. Dozorca przechodzi sam siebie, mieszkańcy domu mają już dość jego tyranii. Majewski, Balcerek, Kołek, Kotek i prof. Dąb - Rozwadowski organizują spisek, w który wciągają prawie wszystkich. Pod pismem do prezesa spółdzielni o odwołanie Anioła podpisuje się mnóstwo osób, lecz prezes wita delegację kpinami. Nauczycielce Bożence udaje się wreszcie spędzić całą noc z docentem Furmanem. Konstruktor Manc kończy prace nad uzdatnianiem robota. Śpiewaczka Kubiak - Kolińska ma dziwny wypadek samochodowy. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KRÓLIK LEKKI I SMACZNY Magazyn, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Jan Budzowski, Piotr Janczar Muzyka: Tomasz Łuc Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W Wielką Sobotę tuż przed Wielkanocą Karol Okrasa zaprasza widzów na kulinarną wyprawę do Jeleniej Góry. Tematem odcinka będą nie tyle tradycyjne potrawy wielkanocne, ile propozycja na to, jak spędzić okres po świętach. Kiedy już zakończymy biesiadowanie przy obfitym świątecznym stole, dobrze jest wprowadzić do menu dania lekkie. A przy okazji, aby pozbyć się kilku nadmiernych kilogramów, przyda nam się sporo ruchu na świeżym powietrzu. Dlatego Karol ruszy na wyprawę rowerową po jeleniogórskich szlakach. Ugotuje potrawy z najbardziej chyba dietetycznego mięsa, jakim jest królik. Karol przygotuje trzy dania. Pierwszą potrawą będzie ciepła sałatka z kaszy, selera, comberków króliczych i wątróbki. Druga propozycja to duszony królik z kapustą kiszoną w mleku kokosowym, a trzecia królik duszony w winie i kwasie chlebowym. 11:35 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 13:40 POLSKIE 100 LAT - SPORY O KSZTAŁT USTROJU II RP Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Piotr Weychert, Mirosław Chojecki Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Jednym z elementów życia społecznego, których nie trzeba było budować w Polsce od podstaw, stanowił system partyjny. Na stosunki między poszczególnymi partiami wpływały nie tylko różnice ideowe i programowe, ale również odmienna ocena działalności na rzecz niepodległości Polski w czasie I wojny światowej. Odrębną pozycję zajmowali komuniści, którzy zwalczali demokrację i dążyli do wprowadzenia w Polsce systemu rządów totalitarnych na wzór bolszewicki. Jedną z najistotniejszych prac pierwszego Sejmu Rzeczypospolitej było uchwalenie jednogłośnie 17 marca 1921 roku Konstytucji, nazwanej później marcową. Konstytucja mówiła o Polsce jako państwie demokratycznym, w którym wprowadzono trójpodział władz. Władzę wykonawczą sprawował prezydent i rząd; władzę ustawodawczą parlament złożony z dwóch izb: Sejmu i Senatu, wybieranych co pięć lat według ordynacji pięcioprzymiotnikowej; władzę sądowniczą - niezawisłe sądy. W konstytucji zawarto obszerny katalog praw i wolności obywatelskich, między innymi wolności słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń, gwarantowanych niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, wyznania i narodowości, a także prawa socjalne pracowników. Prezydent, wybierany na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe, czyli połączone izby parlamentu, miał bardzo ograniczone kompetencje. Jesienią 1922 roku odbyły się wybory do I kadencji Sejmu i Senatu. Do pierwszego zadania Zgromadzenia Narodowego należał wybór prezydenta. Został nim Gabriel Narutowicz. Józef Piłsudski nie kandydował. Prawica narodowa i centrum rozpętały agresywną kampanię przeciw Narutowiczowi, który tydzień później został zamordowany. Kolejnym prezydentem został wybrany Stanisław Wojciechowski. On także nie dokończył swojej 7 - letniej kadencji i w czasie przewrotu majowego w 1926 roku podał się do dymisji. Utworzenie rządów opartych na stabilnej większości, przy rozdrobnieniu Sejmu, okazało się niemożliwe. Regułą stały się różne formy gabinetów mniejszościowych bądź pozaparlamentarnych, popieranych przez często odległe od siebie kluby polityczne. W rezultacie prestiż parlamentu, początkowo bardzo wysoki, szybko zaczął maleć. Rosła natomiast irytacja opinii publicznej, która postrzegała te rozgrywki jako stratę czasu, zajęcie jałowe, niepozwalające na konstruktywną pracę. 14:10 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 12 PĘKNIĘTE SERCE Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Bohaterem tego odcinka programu jest dzwon Zygmunta bijący pięćset lat. Był czas, kiedy dzwon Zygmunt bił na chwałę Rzeczypospolitej, a kulturalny mecenat biskupa Sołtyka pozwalał docenić jej rozwój i dostatek. Ale też czas, w którym pękało serce dzwonu, i taki, gdy załamany po zsyłce biskup usuwał się, wybierając samotność. Odczytywano te wydarzenia dosłownie, ale i przypisywano im symboliczną wymowę, w której na Wawelu po raz kolejny odbijał się los Polski. 14:40 SPÓR O HISTORIĘ - GUŁAG Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Tuż po pokonaniu przewrotu i obaleniu caratu bolszewicy rozpoczęli rządy terroru. Powstawał system obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej. Niewolnicza praca milionów ludzi w kopalniach, kamieniołomach, na budowie kolei i przy wyrębie lasu wspierała gospodarkę Związku Sowieckiego. Byli wśród nich zarówno przestępcy kryminalni, jak i osoby zesłane z powodów politycznych. Nie brakowało osadzonych bez powodu. Trafiali tu także obywatele innych krajów, miedzy innymi Polacy. Główny Zarząd Obozów, po rosyjsku Gławnoje Uprawlenie Łagieriej - instytucja powołana do tworzenia i kierowania siecią obozów dał temu nieludzkiemu systemowi represji nazwę Gułag. Kwestie do poruszenia w dyskusji: kiedy bolszewicy przystąpili do budowy systemu obozów pracy przymusowej? Czy mieli jakiś wzorzec? Kto trafiał do obozów? System sądownictwa; jak odbywały się procesy? Czy w ogóle były; na jakim poziomie zapadały wyroki? Pomysł na wykorzystanie niewolniczej pracy milionów ludzi do budowy potęgi Związku Sowieckiego. Gułag - hasło wzbudzające grozę. Gdzie znajdowały się obozy? NEP - jak wykorzystano pracę niewolniczą? Warunki panujące w obozach. Kobiety i dzieci - odbieranie matkom dzieci; przestępstwa seksualne. Czy świat wiedział o Gułagu? Kiedy zaczęły dochodzić pierwsze sygnały? Trafiali tu nie tylko Rosjanie, ale i inne narody. Jak? Do kiedy działał system? Skala ofiar; czy możliwe jest oszacowanie? 15:25 BIBLIA - DAWID, CZ. 3 (THE BIBLE - DAVID P. 3) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2002 Reżyseria: Robert Markowitz. Aktorzy: Nathalniel Parker, Sheryl Lee, Jonathan Price, Leonard Nimoy Biblijna historia Dawida, najsławniejszego króla Izraela. Służył na dworze króla Saula, którego gniew i smutek potrafił odpędzić grą na cytrze. Kiedy Dawid dorósł i odniósł zwycięstwo nad Filistynami, Saul zazdrosny o jego sławę i miłość ludu, postanowił go zgładzić. Nie takie były jednak wyroki Pana. Po śmierci Saula, starszyzna Izraela namaściła Dawida na króla. Odtąd panował sprawiedliwie, staczał zwycięskie bitwy i rozpoczął budowę świątyni. Jego najtrwalszym dziełem były psalmy, które po sobie pozostawił. 16:20 RAMZES II. WIELKA PODRÓŻ (RAMESSES II: THE GREAT JOURNEY) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2011 Reżyseria: Valerie Girie Scenariusz: Valerie Girie Wielka podróż 3200 lat wstecz, Egipt przeżywa ostatnie dni swojego złotego wieku pod rządami Ramzesa II. Po panowaniu krajem przez 67 lat, wielki faraon umiera w wieku 92 lat. Jego mumia jest pochowana w sercu Doliny Królów. Jest to początek jego wielkiej podróży ku życiu pozagrobowemu, ale tylko pod jednym warunkiem: jego grobowiec pozostaje na zawsze poza granicami. Jednak w XIX wieku wielu europejskich poszukiwaczy przygód odkrywa grobowiec króla poszukującego komory grobowej. Następnie rozpoczyna się badanie archeologiczne, które ujawnia historię życia po śmierci Ramzesa II. 17:25 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 15 KUCHNIA ANNY JAGIELLONKI CZYLI: MIĘDZY FRANCJĄ, A WŁOCHAMI Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski W tym odcinku poznamy kuchnię z czasów Anny Jagiellonki, której zawdzięczamy popularność kaszy gryczanej na polskich stołach. Prowadzący program Łukasz Modelski przygotuje duszone ogony wieprzowe z kaszą gryczaną oraz toskańską zupę cebulową. 18:05 WSZYSTKIE PIENIĄDZE ŚWIATA - ODC. 1/4 Serial obyczajowy, 56 min, Polska 1999 Reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maciek Stuhr, Radek Elis, Joanna Benda, Agnieszka Pilaszewska, Ewa Wiśniewska i inni "Wszystkie pieniądze świata" to czteroodcinkowy serial, zrealizowany na podstawie powieści Anatola Potemkowskiego pod tym samym tytułem. Akcja cyklu rozgrywa się w latach 1939 - 44, a jej bohaterami są dwaj chłopcy, stojący na progu dorosłości. Tłem opowieści o ich młodzieńczych fascynacjach są wojenne losy Warszawy. Jesień 1939 roku. Dwóch siedemnastolatków wraca z wakacji do stolicy. Burek i Władek, zmęczeni długotrwałą, pieszą wędrówką, bez grosza przy duszy, zatrzymują ciężarówkę. Jej kierowca, niejaki Bolek, zgadza się zabrać wędrowców. Chłopcy jako zapaleni miłośnicy motoryzacji szybko znajdują wspólny język z Bolkiem, który pracuje w warsztacie samochodowym w pobliskim miasteczku. Mało tego, wkrótce ich niepospolite jak na młody wiek umiejętności sprawiają, że zostają zatrudnieni jako mechanicy samochodowi. Mieszkanie znajdują na poddaszu, u pani Kaweckiej. Nadchodzi zima. Pewnego dnia do sąsiedniego pokoju wprowadza się Rysia - trzydziestodwuletnia nauczycielka biologii. Wspólne troski i trudy wegetowania na wyziębionym poddaszu zbliżają chłopców do kobiety. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 15. TADEUSZ KOŚCIUSZKO - BOHATER DWOJGA NARODÓW Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Bohater narodowy Polski i Ameryki. Naczelnik insurekcji, błyskotliwy inżynier, przyjaciel i towarzysz broni amerykańskich Ojców Założycieli. Jego barwnym życiorysem można by obdzielić kilkanaście osób. Tadeusz Kościuszko, bohater dwojga narodów. Taki, jakiego mało kto zna, chyba że jest "gigantem historii". 20:00 IRLANDIA - DŁUGA DROGA DO POKOJU - ODC. 1. (IRELAND, A LONG ROAD TO PEACE) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2019 Reżyseria: Emmanuel Hamon W kwietniu 1916 roku w Dublinie wybuchły bunty zorganizowane przez małe grupy uzbrojonych republikanów i nacjonalistów, które miały na celu wygnanie Brytyjczyków z Irlandii. To było Powstanie Wielkanocne, które dało początek Republice Irlandii i które stało się symbolem walki z brytyjską okupacją. Dziś broń wyszła już z użycia, a konflikt w Irlandii Północnej należy już do przeszłości. Proces pokojowy postępuje od 1998 roku i choć był niezwykle trudny, pomógł ludziom otworzyć się na racje drugiej strony. Ten dwuczęściowy dokument przybliża jeden z najważniejszych konfliktów końca XX. wieku. Pierwszy odcinek opowiada o meandrach irlandzkiej historii, przybliża losy bohaterów, którzy ukuli legendę tego narodu i stawili czoła najpotężniejszej armii kolonialnej na świecie. Drugi odcinek dotyczy porozumienia zawartego w Wielki Piątek w 1998 roku, które oficjalnie zakończyło konflikt. 21:10 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 5 (THE TUDORS II, EP. 5) Serial historyczny, 52 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Henryk próbuje umocnić swoją władzę i zalegalizować małżeństwo. Tymczasem Tomasz More i kardynał Fisher stwierdzają, że tylko Chrystus może być głową Kościoła. Anna Boleyn zaczyna obawiać się o swoją pozycję. More i Fisher dostają ostatnią szansę złożenia przysięgi, jednak konsekwentnie odmawiają. Zostają skazani na śmierć za zdradę stanu... 22:10 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 6 RENDEZ - VOUS Z ADOLFIAKAMI Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Styła, Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II Wojny Światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Planowany cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Planowany cykl opowie o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 22:30 KISSINGER (KISSINGER) Film dokumentalny, 96 min, Wielka Brytania, 2019 Opowieść o kontrowersyjnym człowieku, który ukształtował powojenną politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych. Film powstał na podstawie 25 godzinnych unikalnych materiałów archiwalnych, w tym wywiadów, których udzielił bohater filmu. Dzięki temu autorzy mogli pokazać prawdziwą twarz tego wszechstronnego człowieka. Dokument nie tylko przybliża sylwetkę Henry’ego Kissingera, pozwala także zrozumieć epokę zimnej wojny, sytuację Stanów Zjednoczonych i całego świata w tamtych czasach i obecnie. 00:20 KONIEC ROMANSU (END OF THE AFFAIR) Film obyczajowy, 97 min, Wielka Brytania/USA 1999 Reżyseria: Neil Jordan Scenariusz na podstawie powieści Grahama Greene’a Zdjęcia: Roger Pratt Muzyka: Michael Nyman Aktorzy: Ralph Fiennes, Stephen Rea, Julianne Moore, Heather - Jay Jones, James Bolam, Ian Hart, Sam Bould, Cyril Shaps, Jason Isaacs Film nominowany do nagrody Oscara w dwóch kategoriach: dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej Julianne Moore oraz za zdjęcia Rogera Pratta. Za podstawę scenariusza posłużyła opublikowana w 1951 r. powieść pod tym samym tytułem Grahama Greene’a (1904 - 1991). "Końcem romansu", w którym autor zawarł wątki autobiograficzne, twórcy filmowi zainteresowali się dwukrotnie: w 1955 roku na ekrany wszedł film w reżyserii Edwarda Dmytryka z Deborah Kerr i Vanem Johnsonem, a w 1999 r. Neila Jordana z atrakcyjną Julianne Moore (czterokrotnie nominowana do Oscara za "Boogie Nights", "Godziny", "Daleko od nieba" i właśnie "Koniec romansu") oraz znakomitym Ralphem Fiennesem ("Wichrowe wzgórza", "Quiz Show", "Lektor" oraz filmy "Lista Schindlera" i "Angielski pacjent", które przyniosły mu nominacje do Oscara). W marcu 2004 roku w Houston Grand Opera odbyła się premiera opery "The End of the Affair", do której Jake Heggie napisał muzykę oraz libretto wespół z Leonardem Foglia. Powieść Greene’a była także adaptowana na potrzeby teatru. Światowa premiera sztuki wyreżyserowanej przez Karlę Boos miała miejsce w Quantum Theatre w Pittsburghu, w 2011 roku. Poprzez wątek obyczajowo - romansowy przewija się głębsza prawda o ludzkiej naturze, o stanach emocjonalnych, rozterkach i uczuciach, w które jest uwikłany człowiek. To opowieść o miłości, zdradzie, zazdrości i wielkim pożądaniu. Dramatyczny romans rozwija się na tle II wojny światowej, w Londynie. Miłosnym uniesieniom kochanków towarzyszą odgłosy wybuchających w pobliżu bomb. Temat romansu został potraktowany jednak w filmie nie jako klasyczny trójkąt miłosny, lecz znacznie bardziej skomplikowany układ uczuciowy o podłożu etyczno - religijnym. Piękna i dumna Sarah Miles, żona poważanego dyplomaty Henry’ego Milesa, poznaje przystojnego Maurice’a Bendiksa na przyjęciu wydanym przez męża. Bendix jest obiecującym pisarzem i sąsiadem Milesów. Znajomość Sarah i Maurice’a szybko przeradza się w zauroczenie, ale mężczyzną targają wątpliwości, coraz bardziej zżera go zazdrość o ukochaną kobietę. Choć obydwoje zapewniają o swojej miłości, ona nie chce ranić męża i nie zgadza się na rozwód, co doprowadza kochanka do szału. Ale podczas jednej z miłosnych schadzek bomba spada na dom Bendiksa. Na oczach przerażonej Sarah jej ukochany zostaje przysypany gruzami. Kobieta jest przekonana, że mężczyzna nie żyje. Zaczyna się żarliwie modlić do Boga. Wkrótce rozpada się związek Maurice'a i Sarah. Mężczyzna nigdy nie dowiedział się, dlaczego Sarah go porzuciła. Akcja filmu toczy się w dwóch płaszczyznach czasowych. Równolegle widz ogląda wydarzenia rok po zakończeniu wojny. W ulewną noc Bendix spotyka w parku Milesa, który zaprasza go do siebie na drinka. Ożywają wspomnienia, przed oczami Bendiksa przewijają się obrazy z jego burzliwego romansu z żoną gospodarza. Miles skarży się, że Sarah ma romans. Ponieważ jego pozycja nie pozwala mu na swobodę w działaniu, prosi pisarza o przysługę. Bendix wynajmuje prywatnego detektywa, który ma wyśledzić, kim jest nowy kochanek Sarah. Kiedy Maurice znajduje jej pamiętnik, dopiero teraz dowiaduje się, dlaczego wtedy odeszła od niego. 02:10 INNY ŚWIAT Film dokumentalny, 97 min, Polska, 2012 Reżyseria: Dorota Kędzierzawska, Artur Reinhart Scenariusz: Dorota Kędzierzawska, Artur Reinhart Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Poruszająca opowieść Danuty Szaflarskiej (ur. w 1915 r.), wybitnej aktorki, o życiowych doświadczeniach, które ukształtowały ją jako człowieka. Narratorka szczególnie wiele uwagi poświęca okresowi swego dzieciństwa i dramatycznym przeżyciom podczas II wojny światowej. Być może "Inny świat" nigdy by nie powstał, gdyby nie...mgła. To bowiem z jej powodu o kilka godzin opóźnił się wylot twórców filmu "Pora umierać" na jego światową premierę podczas festiwalu w Toronto. Niespodziewanie długie godziny oczekiwania znakomicie ubarwiła najstarsza spośród pasażerów Danuta Szaflarska (gra w "Pora umierać" główną rolę). Jej pięciogodzinna, spontaniczna, improwizowana i pełna humoru, gawęda o własnych przeżyciach z młodości niejednokrotnie, jak wspominała później reżyserka Dorota Kędzierzawska, "rozbawiała ekipę do łez". "Wtedy pomyślałem: szkoda, że nie mam tu kamery" - mówił przywołując owe chwile operator Artur Reinhart. Co się jednak odwlecze, to nie uciecze. Szaflarska, z natury raczej nieskora do publicznych zwierzeń, dała się namówić zaprzyjaźnionej z nią od lat Kędzierzawskiej na długi wywiad, który przybrał wkrótce formę filmu dokumentalnego pt. "Inny świat". Dlaczego "inny"? Czy tylko dlatego, że jego główna bohaterka opowiada przede wszystkim o odległych czasach międzywojnia i dramacie II wojny światowej, kiedy nikomu nie śniło się o telewizji, komputerach i telefonach komórkowych, a z okazji przyjęcia Pierwszej Komunii Świętej dzieciom nie dawano żadnych prezentów? Czy może - jak zauważył jeden z recenzentów młodego pokolenia - owa "inność" dotyczy również świata wartości. A wg Szaflarskiej wartość człowieka można poznać po tym, jak radzi sobie z przeciwnościami losu. Tylko morderczy upór, żelazna konsekwencja i ciężka praca wiodą nas przez ciernie do gwiazd. W czasach, gdy show - biznes ma twarz lali ze sztucznym biustem i napompowanymi ustami, wartości, którym hołduje Szaflarska, wydają się pochodzić właśnie z innego świata. Świata, w którym artysta był Kimś. "Oprócz opowieści Danuty Szaflarskiej wielką zaletą filmu są zdjęcia Artura Reinharta, płynnie przechodzące z tonacji kolorowej w czarno - białą, często i chętnie operujące zbliżeniem, podkreślającym sugestywną mimikę i"mowę oczu"głównej bohaterki, z których niejednokrotnie wyczytać można więcej niż z jej słów. W"Innym świecie"wykorzystano też m.in. niepublikowane wcześniej fotografie z prywatnego archiwum Danuty Szaflarskiej, fragmenty najgłośniejszych filmów z jej udziałem oraz...pierwszą okładkę zasłużonego magazynu"Film"z wizerunkiem aktorki. Opowieść nestorki polskiego kina zaczyna się od wspomnienia o jej rodzicach i sięga jeszcze czasów monarchii austro - węgierskiej. Następnie aktorka przywołuje"dzikie"lata swego dzieciństwa we wsi Kosarzyska nieopodal Piwnicznej - Zdroju."Dzikie", gdyż w miejscu, gdzie się wychowywała, niemal zupełnie nie było zdobyczy ówczesnej cywilizacji. Dość powiedzieć, że nawet buty uchodziły za przejaw luksusu, a w razie choroby lub porodu, trzeba było korzystać z pomocy lokalnego znachora. Pomimo to owe dziesięć lat, które Szaflarska spędziła w tej z pozoru niegościnnej i surowej, otoczonej górami wsi, miały decydujący wpływ na jej charakter i osobowość. Nauczyły ją radzić sobie z przeciwnościami i brakiem życiowych udogodnień, zaszczepiły miłość do natury, a także zapoczątkowały trwający później wiele lat"krnąbrny"stosunek do księży i Kościoła katolickiego (jednym z nielicznych wyjątków od tej reguły był ks. Jerzy Popiełuszko, którego aktorka wspomina niezwykle ciepło i serdecznie).Na sielskie lata dzieciństwa położył się niejeden cień w postaci np. śmierci starszej siostry i ojca. Uszczuplona rodzina Szaflarskich musiała w poszukiwaniu środków do życia przenieść się do miasta, a małą Danusię oddano na stancję. Konieczność przebywania z dala od bliskich z pewnością nie była dla dziesięciolatki łatwa, lecz z drugiej strony dodatkowo ją zahartowała. W mieście też narodziła się jej fascynacja kinem i teatrem, co miało wkrótce przesądzić o wyborze drogi zawodowej.