TVP Kultura Wtorek, 17.11.2020 09:20 NAD RZEKĄ, KTÓREJ NIE MA Film obyczajowy, 85 min, Polska, 1991 Scenariusz na podstawie książki Stanisława Czycza "Nim zajdzie księżyc" i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Marek Bukowski, Joanna Trzepiecińska, Marta Kalmus, Marta Konarska, Tomasz Hudziec, Mirosław Baka, Adrianna Biedrzyńska, Magda Scholl, Andrzej Mastalerz, Krystyna Feldman Reżyser i autor scenariusza filmu, Andrzej Barański, został nagrodzony w 1991 r. na FPFF w Gdyni, zdobył też Nagrodę Prezesa Komitetu d/s Radia i Telewizji oraz nagrody na festiwalu w Tarnowie. Joanna Trzepiecińska, Marek Bukowski (wówczas jeszcze student wydziału aktorskiego PWST w Krakowie) i Andrzej Mastalerz na gdyńskim festiwalu otrzymali nominacje do nagrody za swoje role. Akcja filmu została osadzona w realiach prowincjonalnego miasteczka początku lat 60. Czterej przyjaciele: Admirał, Ataman, Wódz i Pasza, korzystając z wakacji beztrosko spędzają wolny czas. Włóczą się po okolicy, rozrabiają i piją tanie wino. Do nich należy cały świat. Koledzy nie opuszczają żadnej wiejskiej zabawy, bo tam można się napić i poderwać dziewczynę. Przesiadują też na stacji kolejowej czekając na nowy "towar". Tworzą zgraną paczkę, w której jednak następuje rozłam, kiedy jeden z przyjaciół naprawdę zakochuje się w przyjezdnej i próbuje zdobyć jej serce, zaniedbując przez to kolegów. Na prowincjonalnej stacji Doboszów wieje nudą. Senna atmosfera miasteczka udziela się paczce przyjaciół. Może najbliższym pociągiem przyjadą wreszcie jakieś dziewczyny i będzie co poderwać. Wśród uczestników obozu szkoleniowo - wypoczynkowego dla studentów jest sympatyczna i ładna Marta. Na zabawie w remizie dziewczyna wpada w oko Admirałowi. Coraz więcej czasu poświęca on dziewczynie. Koledzy schodzą na drugi plan, Admirał szuka tylko towarzystwa Marty. Niedawni kumple zaczynają mu wręcz przeszkadzać, a w Wodzu chłopak widzi nawet niebezpiecznego rywala. Dojdzie między nimi nawet do bijatyki, co zakończy się aresztowaniem ich obu za zakłócanie porządku. Związek Admirała i Marty przeżywa jednak kryzys. Rodzące się pierwsze uczucie sprawia, że niedoświadczeni młodzi ludzie stają się drażliwi, nieufni i płochliwi. Obydwoje dają się łatwo zranić, ciągle dochodzi między nimi do nieporozumień. Marta przeżyła już zawód miłosny, więc obawia się kolejnych rozczarowań i burzliwych zerwań. Tymczasem w miasteczku pojawiają się Ewa i Myszka, które uciekły z domu. Znajomość z nimi jest dla Admirała, jak i innych kolegów urozmaiceniem wakacji. Razem, jak dawniej, podrywają dziewczyny. Ale Admirał nie może zapomnieć o Marcie, próbuje znowu zdobyć jej sympatię i zaufanie. Zraniona dziewczyna okazuje jednak obojętność, choć i jej zależy na chłopaku. Wkrótce Marta odjeżdża pociągiem, wyraźnie szukając kogoś wzrokiem na peronie. Admirałowi nie udaje się spotkać z dziewczyną, ale odzyskuje przyjaźń swoich kolegów. Admirał i Ataman udają się na nocną, traperską wyprawę do lasu, jednak rankiem ich dawna wielka rzeka okazuje się dobrze im znanym strumykiem. Koledzy uświadamiają sobie, że ich beztroski okres życia minął już bezpowrotnie. Film powstał na podstawie zbioru opowiadań poety i prozaika Stanisława Czycza "Nim zajdzie księżyc", po raz pierwszy wydanego w roku 1968. Andrzej Barański odnalazł w tej prozie świat swojej młodości, niezwykłą atmosferę sennej prowincji. "To jest moja podróż sentymentalna do czasu, miejsc, ludzi - do siebie" - mówił w jednym z wywiadów. Zresztą fascynacja prowincją była widoczna także w jego poprzednich filmach: "Kobieta z prowincji", "Tabu", "Kramarz". Nostalgiczny klimat filmu tworzy wykorzystany przez twórców wiersz "Fiński nóż" Andrzeja Bursy. Nastrój lat sześćdziesiątych przypominają ówczesne przeboje: "Kukurydza", "Szedł Anastazy do Anny","W Arizonie", "Mexicana", "Żółte kalendarze", "Kuba wyspa jak wulkan gorąca". 11:00 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 2/7 - Z DIABŁEM SPRAWA Serial przygodowy, 44 min, 7 odc. , Polska 1984 Reżyseria: Tadeusz Junak Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Występują: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Anna Dymna i inni Stanisław Stadnicki, znany z historii i legend jako "Diabeł łańcucki", próbuje rozprawić się z mieszczaninem Konstantym Korniaktem. Zamiast uczciwie zwrócić mu dług, gnębi nieszczęśnika napadami, grabieżami, więzieniem w lochu. Świadkiem koszmaru przeżyć Korniakta i jego małżonki jest Piotr Wolski. Młody starosta jurydyczny radzi prześladowanemu wynająć do obrony braci Dydyńskich, którzy przeciwstawią się sile i samowoli Stadnickiego. Jednak Wolski nie do końca ma wpływ na bieg wypadków. 11:55 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 3/7 - MIŁOŚĆ DO HELENY Serial przygodowy, 44 min, 7 odc. , Polska 1984 Scenariusz: Józef Hen Reżyseria: Tadeusz Junak Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Występują: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Mirosława Marcheluk, Zofia Saretok, Marzena Trybała, Arkadiusz Bazak, Anna Dymna i inni Przyjaciel Piotra Wolskiego, Stefan Barzo, zostaje uwikłany w tragiczną w skutkach intrygę. Stefan żywi nieodwzajemnioną miłość do Heleny Klofasowej. Jej matka, kobieta bezwzględna, dąży do pozbycia się męża swej córki, zdziwaczałego, ale zacnego człowieka. O względy Heleny zabiega też rywalizujący ze Stefanem zabijaka do wynajęcia, Przecław Dydyński. Pewnego dnia Aleksander Klofas zostaje znaleziony martwy. W testamencie zapisuje wszystko żonie i poleca jej jak najszybciej wyjść za mąż za młodego człowieka. Stefan, który z miłości do Heleny gotów był popełnić zbrodnię, przekonuje się, że jego ukochana większym afektem darzy jego rywala. 12:50 CO MÓWIĄ LEKARZE Dramat, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Wnuk Scenariusz: Michał Wnuk Zdjęcia: Michał Popiel-Machnicki, Michał Bielawski Aktorzy: Agnieszka Glińska, Dominika Ostałowska, Tomasz Borkowski, Karolina Stefańska Dr Glik, anestezjolog, przystępuje do stwierdzania zgonu osiemnastoletniej samobójczyni i podjęcia decyzji o pobraniu jej organów do przeszczepu. Dochodzi jednak do spotkania z matką dziewczyny, która nie ufa lekarzom. Film powstał w ramach projektu "30 minut". 14:55 ZAPOMNIANE KOBIETY SZTUKI (WOMEN PAINTERS, FOUR CENTURIES OF STRUGGLE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Manuelle Blanc Dokument opowiada, jak ważną rolę w historii malarstwa odgrywały kobiety. Film jest dokumentalną podróżą przez cztery stulecia, która odkrywa przed nami sylwetki najważniejszych malarek w historii sztuki, od renesansu po czasy współczesne, wśród nich poznajemy: Sofonisbe Anguissole, Artemisie Gentileschi, Rosalbe Carriere, Angelike Kauffmann, Elisabeth Vigee - Lebrum, Adelaide Labille - Guiard. 16:00 SPOKÓJ Dramat obyczajowy, 82 min, Polska 1976 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Jerzy Stuhr, Danuta Ruksza, Jerzy Trela, Michał Sulkiewicz, Izabela Olszewska, Stanisław Gronkowski, Jerzy Fedorowicz, Jan Adamski, Janusz Sykutera, Marian Cebulski, Elżbiet Karkoszka, Ryszard Dreger i inni "Spokój" czekał na premierę cztery lata. Krzysztof Kieślowski zrealizował go w "gorącym" 1976 roku. Wymowa filmu wzbudziła wówczas niepokój cenzury, która skazała utwór na "odpoczynek" na półce. Gdy nadszedł jeszcze "gorętszy" rok 1980, "Spokój" powrócił do łask. Jego telewizyjna premiera odbyła się 19 września, w niespełna trzy tygodnie po podpisaniu Porozumień Sierpniowych. Krytyka uznała dzieło Kieślowskiego za prekursorskie i wyprzedzające tzw. kino moralnego niepokoju. Film uhonorowano Nagrodą Jury na Festiwalu w Gdańsku w 1981 roku oraz Złotym Ekranem przyznawanym przez pismo "Ekran". Głównym bohaterem "Spokoju" jest Antoni Gralak - robotnik z kryminalną przeszłością, rewelacyjnie grany przez Jerzego Stuhra. Po wyjściu z więzienia Gralak przekonuje się, że nie ma już dlań miejsca w rodzinie. Nie jest też nim zainteresowana dawna narzeczona. Próbując odnaleźć się na nowo w życiu, zatrudnia się na budowie. Nawiązuje też kontakt z dziewczyną, która okazała mu serce, gdy był jeszcze więźniem. Znajomość z nią niebawem przerodzi się w uczucie. Jego ukoronowaniem będzie małżeństwo i dziecko. Wydaje się, że życie Antoniego wreszcie się poukładało i nabrało sensu. "Robotę mam. Spać, jeść. Dobrze mam, co? Teraz popatrz: kobieta, dzieci, własny kąt, obiad zawsze w domu" - zwierza się przyjacielowi. I właśnie wtedy nad jego głową zaczynają gromadzić się czarne chmury. Na budowie nagle ginie cement i cegła. Kierownik, który bynajmniej nie ma w tej sprawie "czystych rąk", zaczyna go podejrzewać. Szykanuje też innych robotników. Wybucha strajk. Koledzy patrzą na Antoniego nieufnie. Przypuszczają, że donosi na nich kierownikowi. 17:50 KRONOS - FRANZ KAFKA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka programu "Kronos" jest Franz Kafka. Prowadzący profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi próbuje dociec, skąd bierze się właściwie nieustająca moda na Kafkę? Czy pociąga nas egzotyka nieistniejącego już świata Żydów europejskich? Czy może atrakcyjne wydają się ideały bezsilności, które były mu bliskie? A może jest to po prostu dobra proza? 18:55 TAJNY AGENT ODC. 2 (THE SECRET AGENT) Serial sensacyjny, 43 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Charles Mcdougall Scenariusz: Tony Marchant Zdjęcia: Gavin Finney Muzyka: Stuart Earl Aktorzy: Toby Jones, Vicky Mcclure, Stephen Graham, Ian Hart, Tom Goodman - Hill Insektor Heat ściga profesora, aby uniemożliwić mu zdetonowanie bomby na omnibusie, po czym go aresztuje. W międzyczasie plan Verloca idzie nie po jego myśli, ponieważ bomba wybucha zbyt wcześnie, zabijając Steviego. Verloc nie otrzymuje żadnego wsparcia od Vladimira. Ossipon flirtuje z Winnie, która odrzuca jego zaloty, wierząc w kłamstwo jej męża, że Stevie jest bezpieczny na wsi. 22:00 LEKKIE OBYCZAJE - NASZA MŁODSZA SIOSTRA (UMIMACHI DIARY) Film obyczajowy, 121 min, Japonia, 2015 Reżyseria: Kore-Eda Hirokazu Scenariusz: Kore-Eda Hirokazu Zdjęcia: Takimoto Mikiya Muzyka: Kanno Yoko Aktorzy: Ayase Haruka, Nagasawa Masami, Kaho, Hirose Suzu W mieście Kamakura w dużym domu z duszą mieszkają trzy siostry: Sachi, Yoshino i Chika. Pewnego dnia otrzymują wiadomość o śmierci ojca, z którym od 15 lat nie miały żadnego kontaktu. Jadą na pogrzeb, gdzie poznają swoją przyrodnią siostrę, nieśmiałą nastolatkę Suzu. Postanawiają otoczyć opieką osieroconą dziewczynkę, zabierając ją ze sobą do Kamakury. "Nasza młodsza siostra" jest adaptacją bestsellerowej powieści graficznej Yoshidy Akimi Umimachi Diary. Historia czterech sióstr toczy się niespiesznie i rozpływa w subtelnościach, relacje między bohaterkami budowane są z ogromną precyzją. Reżyser poetycko i z elegancją celebruje zwyczajne, proste życie, a jednocześnie tworzy film głęboki, naturalny i realistyczny. (nowehoryzonty.pl) 00:50 MŁODA POLSKA - MIĘDZY NAMI Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Miller Zdjęcia: Maciej Miller, Martyna Krasińska Historia pary dwudziestolatków, którzy spodziewają się dziecka. Nie wiedzą, jak sobie z tym poradzić. Pod wpływem napięć i emocji decydują się rozstać, a dziecko oddać do adopcji. Nie jest im z tym łatwo. Do porodu zostały dwa miesiące. Dochodzi do rozmów i przeżyć kluczowych dla całego ich życia. (Opis: www.filmpolski.pl) 01:35 PANORAMA KINA POLSKIEGO - JESTEM MORDERCĄ Thriller psychologiczny, 110 min, Polska 2016 Scenariusz i reżyseria: Maciej Pieprzyca Zdjęcia: Paweł Dyllus Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Mirosław Haniszewski, Arkadiusz Jakubik, Agata Kulesza, Magdalena Popławska, Karolina Staniec, Piotr Adamczyk, Tomasz Włosok, Michał Żurawski, Michał Anioł, Tomasz Borkowski, Wiesław Cichy, Izabela Dąbrowska, Piotr Garlicki, Stephanie Jaskot, Marek Karpowicz Thriller psychologiczny inspirowany prawdziwymi wydarzeniami z początku lat 70. Głównym bohaterem filmu jest młody milicjant, który po niepowodzeniu dotychczasowego śledztwa, zostaje szefem grupy dochodzeniowej mającej złapać seryjnego zabójcę kobiet. Śląsk, druga połowa początek lat 70. Regionem wstrząsa seria brutalnych morderstw na kobietach, popełnianych zawsze według tego samego schematu. O sprawie nie mówi się w mediach, przepełnionych głównie peerelowską propagandą sukcesu, do czasu gdy kolejną ofiarą zabójcy pada siostrzenica pierwszego sekretarza. Wtedy komendant wojewódzki postanawia powołać specjalną grupę do złapania wampira (tak potocznie określany jest morderca), a jej szefem mianuje Janusza Jasińskiego młodego (33 lata), ale nadzwyczaj skutecznego porucznika, przykładnego męża i ojca. Janusz, mimo że pozornie nie jest typem twardziela (w odróżnieniu od swojego zastępcy i jednocześnie najlepszego kumpla, Marka), wzbudza podziw swoich współpracowników i jest też powszechnie lubiany. Grupa Zofia (od imienia pierwszej ofiary wampira) zaczyna prężnie działać, wykorzystując wszelkie dostępne ówcześnie metody. Janusz specjalnie na potrzeby powierzonego mu śledztwa zgłębia osiągnięcia zachodniej kryminalistyki. Wprowadza do prac zespołu najnowocześniejsze, znane niewielu, technologie. Korzysta z jednej z pierwszych maszyn cyfrowych/komputera. Zwraca się o pomoc do znanego, angielskiego kryminologa. To wszystko budzi początkowo nieufność przełożonych. Jednak dzięki pomysłom Janusza udaje się znacznie zawęzić krąg podejrzanych. Wampir ciągle zabija kobiety i nie daje się złapać w obmyślonej przez oficera zasadzce. Niewiele też daje wyznaczenie przez władze nagrody za wskazanie mordercy. Jednak coraz częściej w śledztwie pada nazwisko Wiesława Kalickiego. Tego podejrzanego ostatecznie pogrążają zeznania żony, Lidii Kalickiej. Jasiński aresztuje Kalickiego i tryumfuje, zyskując uznanie pierwszego sekretarza i lokalnej społeczności. Wina potencjalnego wampira jednak szybko staje się wątpliwa, więc Janusz naciskany przez zwierzchników obmyśla teorię o Kalickim jako człowieku o dwóch twarzach, wywodzącym się z patologicznego środowiska, mszczącego się za zdrady żony. Zdeprawowany jest nie tylko on, ale również cała jego rodzina. Janusz obiera nową strategię i udaje przed Wieśkiem przyjaciela jedynego człowieka, który tak naprawdę chce mu pomóc. Zaczyna z nim psychologiczną grę. Dzięki wymuszonym na innych osobach zeznaniom, Januszowi udaje się przekonać komendanta do wersji obciążającej Kalickiego. Na fali sukcesu Janusz sam zaczyna prowadzić podwójne życie: kupuje nowy dom dla rodziny, ale i kolejne prezenty dla Ani, młodziutkiej kochanki. Sumienie nie daje mu jednak spokoju. W dodatku samobójstwo i zbiorowy mord na swojej rodzinie popełnia inny, potencjalny podejrzany, na którego winę wskazuje wiele tropów. Marek chce pójść tym śladem, ale Janusz ukręca łeb sprawie i doprowadza do wyrzucenia najbliższego współpracownika i przyjaciela z pracy. Nie chce przyznać się do błędu. Ostatecznie udaje mu się doprowadzić do procesu Kalickiego. "Jestem mordercą" to opowieść o człowieku, oficerze milicji Januszu Jasińskim, którego nadmierne ambicje i własne słabości doprowadzają do upadku. Nagrody: 2016 - Gdynia (Festiwal Filmowy) - Srebrne Lwy, Nagroda za scenariusz, Nagroda Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych; 2017 - Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepsza drugoplanowa rola kobieca dla Agaty Kuleszy, Najlepsza drugoplanowa rola męska dla Arkadiusza Jakubika; Nagroda PSC (Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych) dla Pawła Dyllusa. 03:35 KINO NOCNE - POKUSZENIE Dramat, 99 min, Polska 1995 Reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Magdalena Cielecka, Olgierd Łukaszewicz, Krzysztof Pieczyński, Edward Żentara, Maria Ciunelis, Ewa Błaszczyk, Paweł Burczyk, Mirosława Dubrawska, Hanna Polk i inni "Pokuszenie" Barbary Sass to wybuchowa mieszanka: stalinizm, religia i miłość. W sumie jeden z najciekawszych polskich filmów ostatnich sezonów"- napisał jeden z krytyków po premierze utworu autorki"Bez miłości". I rzeczywiście. Wokół"Pokuszenia"rozgorzała dyskusja. Niektórzy dopatrywali się w nim wpływów skandalizującego"Księdza"Antonii Bird, inni wskazywali na podobieństwa fabuły do więziennych losów prymasa Wyszyńskiego i donoszącej na niego zakonnicy o kryptonimie "Ptaszyńska". Były to jednak tropy powierzchowne i mało istotne. W filmie Barbary Sass nie chodzi bowiem ani o pozyskanie publiczności skandalem czy drastycznością, ani o prowokacyjne szarganie świętości."Pokuszenie"jest jej prywatnym rozliczeniem się ze stalinizmem. Jest również, a może przede wszystkim poruszającym studium miłości bez nadziei na spełnienie; traktatem o istocie wolności; pełną zaskakujących odkryć peregrynacją po zakamarkach sumień ludzi poddanych ciśnieniu polityki, ideologii, religii i namiętności. W ponurej, pozbawionej światła scenerii stalinowskiego więzienia rozgrywają się wielkie ludzkie dramaty. Ich psychologiczna wiarygodność to w dużej mierze zasługa znakomitych kreacji aktorskich. Imponuje zwłaszcza debiutantka Magdalena Cielecka w roli siostry Anny, wewnętrznie rozdartej, w której duszy walczą beznadziejna miłość do duchownego, ślubowane wyłączne poświęcenie się Bogu i pragnienie zemsty kobiety, wzgardzonej przez ukochanego mężczyznę. Uznanie krytyki zyskał też Olgierd Łukaszewicz. Jego ksiądz to człowiek o szerokich horyzontach, pełen ciepła, próbujący dochować wierności Bogu i nie skrzywdzić zakochanej w nim kobiety. I wreszcie Krzysztof Pieczyński jako komendant obozu odosobnienia. Chociaż ubek i sługus reżimu, to wszakże ma w pamięci swój własny pobyt w łagrze. Manipulując siostrą Anną i nakłaniając ją, by zadenuncjowała eminencję, jednocześnie po cichu sekunduje jej oporowi. Wartość"Pokuszenia"doceniło jury festiwalu w Gdańsku w 1995 roku. Magdalena Cielecka otrzymała tam nagrodę za najlepszą pierwszoplanową rolę żeńską, Wiesław Zdort za zdjęcia, a Wiesław Znyk za dźwięk. Film wyróżniono też na festiwalach w Berlinie i Tokio, a na festiwalu w Genewie Magdalenie Cieleckiej przypadł tytuł najlepszej młodej aktorki europejskiej 1996 roku. Akcja filmu toczy się w Polsce w latach pięćdziesiątych. Siostra zakonna Anna zostaje przydzielona do grupy osób, mających opiekować się dostojnikiem kościelnym więzionym przez władze komunistyczne. Zakonnica nie zdaje sobie sprawy, że będzie posługiwać człowiekowi, którego poznała kilka lat wcześniej. Był wówczas tylko wiejskim proboszczem, a ona jego gospodynią. Kiedy zorientował się, że dziewczyna kocha i pragnie go tak, jak kobieta mężczyznę, uciekł. Ona chcąc niejako być bliżej niego, wstąpiła do klasztoru. Teraz spotkali się ponownie. Dawne uczucie rozgorzało w Annie z nową siłą. Komendant obozu wie, że eminencja i zakonnica znają się. Postanawia to wykorzystać. Namawia siostrę, by szpiegowała duchownego. Liczy, że osaczony przez samotność, niepewność i poczucie zagubienia zwierzy się bratniej duszy.