TVP Historia Piątek, 27.11.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1095 - pierwsza krucjata; 1815 - Aleksander I nadał Królestwu Polskiemu konstytucję; 1938 - śmierć Osipa Mandelsztama w łagrze pod Władywostokiem; 1981 - plenum KC PZPR - ostatnie przygotowania do stanu wojennego; 07:10 KOLUMBOWIE - ODC. 3/5 - A JEŚLI BĘDZIE WIOSNA... Serial wojenny, 61 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Piotr Pawłowski, Stefan Friedmann, Edward Wichura, Czesław Roszkowski, Tomasz Lengren, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Józef Fryźlewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski i inni Gestapo wpada na ślad tajnej radiostacji zainstalowanej w mieszkaniu "Jerzego". Wszyscy obsługujący ją młodzi konspiratorzy zostają aresztowani. "Jerzy" dzięki przytomnie odegranej roli nieświadomego gospodarza domu, cudem wychodzi z opresji. Ściąga jednak na siebie podejrzenie o współpracę z Niemcami. Grozi mu nawet wyrok śmierci za zdradę. Tylko najwierniejsi przyjaciele nie wierzą w jego kolaborację. Dzięki ich staraniom sprawa zostaje szczęśliwie wyjaśniona, a domniemany "zdrajca" zrehabilitowany. 08:15 PO PRLU - ŻYCIE ARTYSTYCZNE I KULTURALNE W III RP CZ. 2 Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz(Prowadzący) W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi: Moniką Małkowską, krytykiem sztuki, dziennikarką i publicystką, oraz Piotrem Goćkiem, dziennikarzem i publicystą, rozmawia o tym, w jakiej sytuacji znaleźli się artyści i w ogóle ludzie kultury po 1989 roku, a także o tym, jak wyglądało finansowanie działalności artystycznej w III RP oraz jak toczyło się życie kulturalne w demokratycznej Polsce. : 09:25 HISTORIA POLSKI - SPĘTANY ANIOŁ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zbigniew Kowalewski Scenariusz: Zbigniew Kowalewski Zdjęcia: Henryk Janas Zmarły 14 listopada 2004 r. gen. bryg. pilot Stanisław Skalski był postacią tyleż niezwykłą, co tragiczną. Bohater wojenny, legendarny as polskiego lotnictwa II wojny światowej, najskuteczniejszy pilot myśliwski mający na koncie 240 lotów bojowych i 22 zestrzelone samoloty nieprzyjaciela, został, co prawda, pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie, ale przez długie lata żył w całkowitym zapomnieniu. Pilot Dywizjonów 302, 501, 306, 316, 317, Polskiego Zespołu Walczącego PFT w Afryce Północnej, uczestnik kampanii wrześniowej, bitwy o Anglię, ofensywy powietrznej nad Francją, Belgią i Holandią, inwazji Sycylii i Włoch, inwazji aliantów we Francji, został za swoje wojenne dokonania dwukrotnie odznaczony orderem Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, orderem Polonia Restituta, Grunwaldu i - jako jedyny cudzoziemiec - trzykrotnie krzyżem Zaszczytnej Służby RAF, by wymienić tylko najważniejsze z kilkudziesięciu przyznanych mu odznaczeń. Po wojnie proponowano mu angielskie obywatelstwo, możliwość latania i wykładania w akademii. On zdecydował się jednak wracać do Polski. Wrócił 6 czerwca 1947 r. witany z należnymi mu honorami. Ale niedługo cieszył się splendorem i uznaniem. 4 czerwca 1948 r. aresztowano go pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Wielkiej Brytanii i USA. 7 kwietnia 1950 r. wydano na niego wyrok śmierci, który w styczniu 1951 r. Bolesław Bierut zamienił na dożywocie, ale nikt nie pofatygował się nawet, by powiadomić o tym skazańca. W celi śmierci spędził Skalski 4 lata, a w więzieniach: na Mokotowie, w Rawiczu i Wronkach przesiedział łącznie 8 lat. Przeżył tam wszystko, czego można było doświadczyć w stalinowskim więzieniu: tortury, bicie, głodzenie, całonocne przesłuchania. Wyszedł na wolność w kwietniu 1956 r. wycieńczony, schorowany. Nie obraził się jednak na ojczyznę, choć ta dosyć topornie naprawiała wyrządzone mu krzywdy. Paradoksalnie, znów zepchnięto go na boczny tor, gdy nadeszła upragniona wolność i demokracja. W filmie wspominają go bliscy i przyjaciele, dla których pozostał wzorem człowieka i obywatela. Wykorzystano zarejestrowane wypowiedzi bohatera oraz wypowiedzi jego przyjaciół, rodziny i znajomych. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - "PSEUDONIM"PUCH" Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Łukasz Nowicki - Kuzniecow, Paweł Sanakiewicz - Koch, Piotr Warszawski - Skorzeny, Łukasz Sanakiewicz, Artur Dziurman, Janusz Bukowski Młody porucznik Wehrmachtu z Krzyżem Żelaznym na piersi wbiega na piętro Urzędu Wojewódzkiego w Równem. Zmierza wprost do siedzącego za biurkiem oficera dyżurnego, prosi go o wskazanie drogi do gabinetu generała von Ilgena. Dyżurny, dostrzegając wychodzących z bufetu oficerów sztabowych i wysokiego urzędnika NSDAP, wskazuje ich interesantowi. Porucznik podchodzi do dostojników, pręży się na baczność, salutuje służbiście i wręcza partyjnemu notablowi kartkę papieru. Urzędnik szybko przebiega wzrokiem notatkę, spogląda na młodego człowieka z osłupieniem, otwiera usta do krzyku. Za późno! Porucznik błyskawicznie wyciąga pistolet, oddaje dwa strzały, przeskakuje barierkę i zbiega po schodach. Nim zaskoczona ochrona gmachu rusza w pościg, zabójca pędem opuszcza budynek i niknie w tłumie przechodniów. Kim był szaleńczy zamachowiec, któremu udało się wejść do pilnie strzeżonego gmachu i zastrzelić partyjnego urzędnika, wręczywszy mu wcześniej dokument z wyrokiem śmierci? Kim był naprawdę człowiek uważany przez swych przełożonych i podwładnych za porucznika Wehrmachtu Paula Wilhelma Sieberta? Ofensywa niemieckich wojsk w czerwcu 1941 roku zaskoczyła Rosjan i zdruzgotała ich osłonowe siły zbrojne. Formacje Armii Czerwonej ustępowały bezładnie pod naporem wroga. Setki tysięcy sowieckich ludzi zginęły w boju, setki tysięcy dostały się do niewoli. Aby spowolnić tempo pochodu nieprzyjaciela, Stalin wydał drakońskie rozkazy. Oddziały NKWD stanęły murem tuż za plecami obrońców, by strzelać do wycofujących się żołnierzy. Ludności cywilnej nakazano uchodzić w głąb kraju, spaliwszy uprzednio domy i spichrze oraz wybiwszy zwierzęta hodowlane. Ponadto za linię frontu przerzucone zostały niewielkie oddziały świetnie wyszkolonych dywersantów, by zdobywali ważne informacje o zamiarach wroga i siali zamęt w jego szeregach - przerywali linie komunikacyjne, dezorganizowali łączność, organizowali zamachy na dowódców i wysokich urzędników niemieckich. W gronie tych doborowych żołnierzy sił specjalnych znalazł się trzydziestoletni wówczas Iwan Kuzniecow. Pochodził z rodziny Niemców nadwołżańskich. Wysoki, bardzo sprawny fizycznie blondyn mówił biegle po niemiecku i był szaleńczo odważny. Niezwykłe wyczyny radzieckiego agenta o pseudonimie "Puch", znanego Niemcom jako porucznik Paul Siebert, przedstawia Bogusław Wołoszański w kolejnym widowisku z cyklu "Sensacje XX wieku". 11:20 BIBLIA - SALOMON, CZ. 2 (THE BIBLE - SOLOMON, PART 2) Serial religijny, 42 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1997 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Max Von Sydow, Anouk Aimee, Richard Dillane, David Suchet Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Król Salomon był synem Dawida. Tuż przed śmiercią Dawida wybucha spór o sukcesję tronu. Salomon pokonuje swojego starszego brata i zostaje królem Izraela. Słynący z mądrości, sprawiedliwości i umiłowania pokoju Salomon zdobywa szacunek ludu. 12:10 Z ANDRUSEM PO GALICJI - PRZEMYŚL Magazyn, 24 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz W tym odcinku Artur Andrus odwiedzi ludwisarnię, forty, klasztor oraz niezwykłą piekarnię w Przemyślu. 12:45 KRÓLOWA BONA - ODC. 12 Serial historyczny, biograficzny, 47 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Irena Karel, Jerzy Fedorowicz, Andrzej Balcerzak, Stanisław Igar, Jan Ciecierski, Maciej Grzybowski, Jan Pyjar, Stefan Paska, Tomasz Biernawski Wbrew woli syna i Rady Królewskiej Bona wywozi z Polski skarbiec. Próby zatrzymania taboru nie udają się wskutek tchórzostwa nadgranicznej szlachty. Bona przebywa w Bari, ale czuje się tam obco. Powodowana tęsknotą i chęcią działania snuje plany powrotu na Mazowsze, może nawet na Wawel. Do realizacji tych zamierzeń nie chcą dopuścić Habsburgowie. Ograbiona ze wszystkiego królowa zostaje otruta przez swego doradcę Pappacodę, tajnego agenta Habsburgów. 13:40 DZIEŁA, ARCYDZIEŁA - ODC. 22 MIASTA WŁOSKIE Reportaż, 5 min, Polska, 2020 Autor: Maryla Guzy Reżyseria: Dariusz Fedorowicz Italia była ulubionym kierunkiem podróży Karola Lanckorońskiego. Jego fascynację tym krajem dostrzec można w ciekawym zbiorze fotografii, przedstawiających zarówno obiekty architektury, sztuki jak i życia codziennego mieszkańców Włoch. 17:05 POLSKIE 100 LAT - GOSPODARKA II RZECZPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Polska utraciła podczas pierwszej wojny światowej około 30 procent majątku narodowego. Po odzyskaniu niepodległości trzeba było przeprowadzić unifikację nie tylko gospodarczą, ale również prawa, administracji, oświaty, systemu podatkowego, miar i wag. Między ośrodkami przemysłowymi i największymi miastami Polski brakowało połączeń komunikacyjnych. Problem stanowiły również różnice gospodarcze występujące między poszczególnymi częściami kraju. Jednym z najpilniejszych zadań władz skarbowych Rzeczypospolitej była unifikacja walutowa. Markę zastąpił złoty polski emitowany przez Bank Polski. Wielkim osiągnięciem było wybudowanie portu morskiego w Gdyni oraz magistrali kolejowej łączącą Gdynię z Górnym Śląskiem. W latach trzydziestych rozpoczęto budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego. 18:00 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.II - ODC. 9 Reportaż, 11 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odcinek 9. opowiada historię Klubu Krzywego, Koła którego członkami między innymi byli: Jan Józef Lipski, Jan Strzelecki, Melchior Wańkowicz, Marian Falski. 19:00 KOLUMBOWIE - ODC. 4/5 - OTO DZIŚ... Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Halina Golanko, Marek Perepeczko, Jerzy Trela, Bogdan Goliszewski, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Maciej Damięcki i inni 1 sierpnia 1944 roku wybucha powstanie warszawskie. Na barykadach stolicy "Jerzy", "Kolumb", "Zygmunt" i tysiące ich rówieśników toczą nierówny bój z siłami nieprzyjaciela. Po początkowych sukcesach powstańców Niemcy otrząsają się z zaskoczenia i sprowadzają posiłki. Ich miażdżąca kontrofensywa zmusza Polaków do odwrotu. Wśród powstańców są liczni polegli. Jedną z ofiar jest "Malutki". 20:50 PARADISO Teatr, 83 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Strzelecki Zdjęcia: Piotr Bernat Muzyka: Marek Stefankiewicz Obsada: Piotr Fronczewski (Witold Banicki), Witold Dębicki (Felicjan Drawicz), Piotr Machalica (Władysław Wierzejski), Jan Englert (Kazimierz Orsza), Wojciech Pszoniak (Maurycy Grunberg), Katarzyna Dąbrowska (Solistka), Ewa Wiśniewska (Nelly Sarzyńska), Sławomir Orzechowski (Konstanty Barwiński), Dominika Kluźniak (Maria Barwińska), Tomasz Sapryk (Stefan Kossowski), Krzysztof Tyniec (Adam Maślakiewicz) i inni Sztukę pt. "Paradiso" napisał specjalnie dla Teatru TV Andrzej Strzelecki. To barwna podróż muzyczna do przedwojennej Polski, do lat 30. ubiegłego stulecia. Stołeczna elita gości w lokalu kawiarniano - dancingowym wzorowanym na słynnej warszawskiej Adrii, a nad aurą beztroskiej rozrywki unosi się przeczucie katastrofy, ku której zmierza radykalizujący się świat. W tytułowym Paradiso pojawiają się literaci, przemysłowcy, ziemiaństwo, politycy, urzędnicy, aktorzy, a wśród nich przyjaciel właściciela Felicjana Drawicza, Władysław Wierzejski, wypuszczony właśnie z Berezy Kartuskiej. Wierzejski podpisał dokument lojalności, aby wyjść na wolność i zemścić się na wiceministrze spraw wewnętrznych Konstantym Barwińskim, sprawcy wysłania literata do obozu. Równolegle do wątku kryminalnego są prowadzone wątki obyczajowe, których zadaniem jest jak najlepsze oddanie ducha czasu i odzwierciedlenie bardzo skomplikowanej siatki powiązań biznesowych, politycznych oraz uczuciowych gości, którzy pojawiają się w lokalu. Wieczór, w którym poznajemy poszczególnych bohaterów, z pozoru nie wyróżnia się niczym szczególnym, ale w efekcie obfituje w zdarzenia brzemienne dla ich wzajemnych relacji. Muzyczne tło ostatniej piosenki "Jutra może nie być już" podsumowuje stan, w jakim ich zostawiamy. Opowieść o lokalu i jego kilkunastu gościach - mimo iż fikcyjna - odwołuje się do faktów i zdarzeń z tamtych czasów. W autorskim przedstawieniu Andrzeja Strzeleckiego ogromną rolę odgrywają znakomici aktorzy, a także muzyka - szczególnie piosenki, które organizują jego rytm i współdecydują o formie realizacji. Akcja toczy się symultanicznie, a kolejne sceny tworzą swoisty kolaż, opisujący klimat ostatnich lat międzywojnia, nie bez powodu kojarzonych przez twórców z balem na Titanicu. 22:50 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCÓW CZECZEŃSKICH W GRUZJI Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o czeczeńskich uchodźcach w Gruzji - w Tbilisi i w Wąwozie Pankiskim, na granicy z Rosją. Główną bohaterką jest znana śpiewaczka z Groznego - Birliant Ramzajewa, która rok temu uciekła do Tbilisi. Artystka skupia dziś wokół siebie czeczeńską inteligencję w Gruzji i stanowi duchową podporę dla swoich współziomków. Najwięcej z nich znalazło schronienie w słynnym Wąwozie Pankiskim, który bezpośrednio sąsiaduje z Czeczenią i jest uznawany przez Rosję za wylęgarnię terrorystów. Wąwóz stanowi dziś najbardziej strzeżone miejsce w Gruzji. Dostępu do niego strzegą wspólne patrole wojsk wewnętrznych i służb bezpieczeństwa. Reportaż pokazuje warunki życia czeczeńskich uciekinierów w gruzińskiej stolicy i w izolowanych wioskach Wąwozu. 23:30 NIEZNANI WOJOWNICY KARTAGINY (CARTHAGE'S LOST WARRIORS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Czy to możliwe, że Ameryka Południowa została odkryta i zasiedlona przez śródziemnomorskich marynarzy ponad 2000 lat temu? Historia zaczęła się w 146 roku p. n. e. , kiedy Rzym podbił Kartaginę. Ci, którzy przeżyli, zostali rzymskimi niewolnikami. Niektórzy z nich jednak uciekli. Czy przekroczyli oni Ocean Atlantycki i przybili do brzegów Ameryki Południowej? Współczesna nauka znalazła dowody na poparcie tego twierdzenia. Film po raz pierwszy przedstawia te dowody: od nowych znalezisk archeologicznych w Amazonii do analizy genetycznej współczesnej populacji oraz oceny starożytnych mumii Chachapoya. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - "PSEUDONIM"PUCH" Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Łukasz Nowicki - Kuzniecow, Paweł Sanakiewicz - Koch, Piotr Warszawski - Skorzeny, Łukasz Sanakiewicz, Artur Dziurman, Janusz Bukowski Młody porucznik Wehrmachtu z Krzyżem Żelaznym na piersi wbiega na piętro Urzędu Wojewódzkiego w Równem. Zmierza wprost do siedzącego za biurkiem oficera dyżurnego, prosi go o wskazanie drogi do gabinetu generała von Ilgena. Dyżurny, dostrzegając wychodzących z bufetu oficerów sztabowych i wysokiego urzędnika NSDAP, wskazuje ich interesantowi. Porucznik podchodzi do dostojników, pręży się na baczność, salutuje służbiście i wręcza partyjnemu notablowi kartkę papieru. Urzędnik szybko przebiega wzrokiem notatkę, spogląda na młodego człowieka z osłupieniem, otwiera usta do krzyku. Za późno! Porucznik błyskawicznie wyciąga pistolet, oddaje dwa strzały, przeskakuje barierkę i zbiega po schodach. Nim zaskoczona ochrona gmachu rusza w pościg, zabójca pędem opuszcza budynek i niknie w tłumie przechodniów. Kim był szaleńczy zamachowiec, któremu udało się wejść do pilnie strzeżonego gmachu i zastrzelić partyjnego urzędnika, wręczywszy mu wcześniej dokument z wyrokiem śmierci? Kim był naprawdę człowiek uważany przez swych przełożonych i podwładnych za porucznika Wehrmachtu Paula Wilhelma Sieberta? Ofensywa niemieckich wojsk w czerwcu 1941 roku zaskoczyła Rosjan i zdruzgotała ich osłonowe siły zbrojne. Formacje Armii Czerwonej ustępowały bezładnie pod naporem wroga. Setki tysięcy sowieckich ludzi zginęły w boju, setki tysięcy dostały się do niewoli. Aby spowolnić tempo pochodu nieprzyjaciela, Stalin wydał drakońskie rozkazy. Oddziały NKWD stanęły murem tuż za plecami obrońców, by strzelać do wycofujących się żołnierzy. Ludności cywilnej nakazano uchodzić w głąb kraju, spaliwszy uprzednio domy i spichrze oraz wybiwszy zwierzęta hodowlane. Ponadto za linię frontu przerzucone zostały niewielkie oddziały świetnie wyszkolonych dywersantów, by zdobywali ważne informacje o zamiarach wroga i siali zamęt w jego szeregach - przerywali linie komunikacyjne, dezorganizowali łączność, organizowali zamachy na dowódców i wysokich urzędników niemieckich. W gronie tych doborowych żołnierzy sił specjalnych znalazł się trzydziestoletni wówczas Iwan Kuzniecow. Pochodził z rodziny Niemców nadwołżańskich. Wysoki, bardzo sprawny fizycznie blondyn mówił biegle po niemiecku i był szaleńczo odważny. Niezwykłe wyczyny radzieckiego agenta o pseudonimie "Puch", znanego Niemcom jako porucznik Paul Siebert, przedstawia Bogusław Wołoszański w kolejnym widowisku z cyklu "Sensacje XX wieku". 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - S. O. S. DLA SCHRONÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ S. O. S. dla schronów. Czasem podrywamy się do działania w trybie alarmowym. Dziś mamy do czynienia z taką właśnie sytuacją. Jedziemy na Śląsk. Poruszyła nas wiadomość, że w Rudzie Śląskiej mają zostać zniszczone polskie schrony bojowe, wybudowane przed II wojną światową. Władze miasta podjęły decyzję o sprzedaży tego terenu prywatnemu inwestorowi wraz z historycznymi obiektami. Na całym obszarze warownym Śląska takich obiektów jest około dwustu. Wybudowane gigantycznym, społecznym wysiłkiem, mają zostać zniszczone, a teren przeznaczony na budowę hali logistycznej. Ogłaszamy pospolite ruszenie w celu obrony tego cennego zabytku. 2/ Projekt Karaś. Następnie złożymy sprawozdanie z postępów projektu Karaś. To ciągle bardzo zasłużony polski samolot bojowy, którego nie można ani zobaczyć, ani dotknąć. Wojna pożarła wszystkie maszyny. Pozostaje więc rekonstrukcja. Spotykamy się w bazie projektu, w Wołominie.