TVP Kultura Czwartek, 10.12.2020 08:30 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MAGDALENA ZAWADZKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadzący) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata dzieciństwa i młodości wspomina popularna aktorka filmowa i teatralna, Magdalena Zawadzka. 09:00 PORA UMIERAĆ Film obyczajowy, 104 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Danuta Szaflarska, Krzysztof Globisz, Patrycja Szewczyk, Kamil Bitau, Robert Tomaszewski, Małgorzata Rożniatowska, Witold Kaczanowski, Weronika Karwowska, Kai Schoenhals i inni Tak jak dla 88 - letniej Krystyny Feldman rolą życia okazała się zagrana w wieku 88 lat postać Nikifora, tak starsza od niej o rok Danuta Szaflarska (rocznik 1915) dała brawurowy popis swoich umiejętności aktorskich w filmie "Pora umierać", gdzie wystąpiła już jako dama 92 - letnia, ale wspaniałej formy mógłby jej pozazdrościć niejeden 60 - latek. Jej występ doceniło jury FPFF w Gdyni w 2007 r. , gdzie aktorka zdobyła nagrodę za główną rolę kobiecą (za rolę Anieli otrzymała również Orła - Polską Nagrodę Filmową). Ponadto dziełu Doroty Kędzierzawskiej przyznano też nagrodę za dźwięk, nagrodę dziennikarzy i Złotego Klakiera dla najdłużej oklaskiwanego filmu. Obraz ten doceniono również na festiwalach w Trieście, San Francisco, Leeds i Malmoe oraz na krajowych festiwalach i przeglądach. "Pora umierać" to utrzymana w nostalgicznej, poetyckiej tonacji (jak zresztą wszystkie filmy Doroty Kędzierzawskiej) opowieść o starości, przemijaniu i samotności, o pragnieniu bycia potrzebnym aż do końca, o wierności zasadom i wartościom, które nie powinny ustępować przed naporem nowego tylko dlatego, że to nowe jest silniejsze, bardziej przebojowe, zachłanne. W filmie niewiele się dzieje, ale od wydarzeń i wartkich dialogów ważniejsze są tu nastroje, spojrzenia, gesty. Bohaterka filmu, sędziwa pani Aniela, mieszka z ukochaną suczką Filą w przedwojennej, mocno już nadgryzionej zębem czasu drewnianej willi pod Warszawą, utrzymanej w stylu falenicko - otwockim. Po latach dzielenia obszernego lokum z licznymi, dokwaterowanymi jej lokatorami, wreszcie pozbywa się ostatniego z nich. Znów może się poczuć naprawdę u siebie. Z satysfakcją i dumą właścicielki przechadza się po opustoszałych pomieszczeniach, wierzy, że teraz zacznie nowy etap w życiu. Ale syn Witek, który odwiedza ją od czasu do czasu z wnuczką, otyłą 8 - latką w okularach, nie zamierza spełniać matczynych marzeń o zamieszkaniu z nią z powrotem w rodzinnym domu. Nie ma na to również ochoty ani jego żona Marzenka, która nigdy nie była z teściową w najlepszych stosunkach, ani wnuczka, bardziej zainteresowana otrzymaniem w prezencie babcinego pierścionka niż mieszkaniem w nieciekawym dla niej miejscu. Na domiar złego, staruszkę nachodzą wysłannicy jej nowobogackiego sąsiada, który chętnie odkupiłby atrakcyjną działkę, a drewnianą ruderę po prostu rozebrał, żeby nie zasłaniała mu widoku. Dla Anieli jednak ten dom ma przede wszystkim wartość sentymentalną i nie wyobraża sobie jego sprzedaży: to przecież jej młodość, życie rodzinne, rozliczne pamiątki i wspomnienia. Każdy kąt, każdy sprzęt ma tutaj swoją historię, która jest także jej historią. Staruszka liczy więc, że syn przynajmniej wyperswaduje sąsiadowi próby wywierania na nią nacisków. Zamiast tego odkrywa jednak, że Witek potajemnie, późnym wieczorem, odwiedził wraz z żoną sąsiada, i że to właśnie on, a nie synowa, usiłuje dogadać się z "wrogiem" za plecami matki. Wzburzona nielojalnością i zdradą syna Aniela dochodzi do wniosku, że w takiej sytuacji pora umierać. Odwołuje telefonicznie dalsze wizyty syna, zakrywa kirem lustra, zatrzymuje stary zegar, wkłada czarną suknię, zapala świecę i z różańcem w rękach układa się na łóżku, by czekać na śmierć. Szybko jednak zmienia zdanie. Postanawia działać, biorąc sprawy w swoje ręce. 11:00 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 6/9 - BRODA Film obyczajowy, 66 min, Polska 1974 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Witold Dębicki, Janusz Bukowski, Marek Barbasiewicz, Teresa Marczewska, Eugeniusz Fulde, Andrzej Chrzanowski, Alicja Jachiewicz, Izabela Olszewska, Tadeusz Schmidt, Jerzy Nowak, Wojciech Ziętarski Do prowincjonalnej szkoły przyjeżdża nowy nauczyciel, Krzysztof Kulak. Wyróżnia się młodym wiekiem, okazałą brodą i niekonwencjonalnym podejściem do uczniów. Przechodzi z nimi na ty, traktuje jak partnerów, uczy samodzielnego myślenia. Jest bardzo lubiany przez uczniów, nawet lubią go koledzy - nauczyciele, pozytywnie ocenia jego pracę wizytator, ale dla dyrekcji szkoły i władz miasta taki pedagog stanowi problem nie do zaakceptowania. Koniec roku szkolnego to zarazem ostatni dzień Kulaka w prowincjonalnym mieście. 12:20 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 7/9 - KATASTROFA Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1974 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Maciej Kijowski Muzyka: Waldemar Kazanecki Występują: Zbigniew Józefowicz, Jan Machulski, Janusz Bukowski, Hanna Okuniewicz, Eliasz Kuziemski, Andrzej Krasicki, Wirgiliusz Gryń, Janusz Paluszkiewicz, Juliusz Machulski i inni Reporter radiowy zadaje przypadkowo napotkanym na ulicy ludziom pytanie, jaki był najważniejszy dzień ich życia. Odpowiedzi stanowią motyw przewodni i treść poszczególnych 9 filmów fabularnych tego cyklu. W kopalni dochodzi do tragedii. Kilku górników zostaje uwięzionych pod ziemią. Przełożeni organizują akcję ratowniczą. Poszkodowanym śpieszą na pomoc sekretarz POP Michał Łoś i inżynier Urban Budny. Ekipa ratownicza zostaje również odcięta na dole. Budny ma skomplikowane złamanie nogi. Sytuacja staje się dramatyczna. Narasta atmosfera niepewności, napięcie potęguje konflikt na tle osobistym. Żona sekretarza zdradza męża z Budnym i jest zdecydowana na rozwód. Czy w obliczu zagrożenia sekretarz wybaczy rywalowi i podejmie walkę o jego życie? 14:35 VIVA DADA (VIVA DADA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Regine Abadia Dokument przybliża historię narodzin dadaizmu - awangardowego ruchu artystycznego, który cieszył się popularnością na początku XX wieku. Do największych jego twórców zaliczają się Marcel Duchamp, Tristan Tzara, Hans Arp, Man Ray i Francis Picabia. Dadaiści zerwali z tradycją, przełamywali zasady na rzecz wolności, absurdu, filozofii przypadku, negując dotychczas powszechnie przyjęte wartości estetyczne. 15:40 SZTUCZKI Film obyczajowy, 91 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adama Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Damian Ul, Ewelina Walendziak, Tomasz Sapryk, Rafał Guźniczak, Iwona Fornalczyk, Joanna Liszowska, Andrzej Golejewski, Grzegorz Stelmaszewski, Krzysztof Ławniczak, Roman Baranowicz, Katarzyna Kołeczek Ci, których serca Andrzej Jakimowski podbił swoim pierwszym filmem "Zmruż oczy" z 2002 r. , na pewno ulegną również subtelnemu urokowi bezpretensjonalnych i zabarwionych humorem "Sztuczek" uhonorowanych Złotymi Lwami i nagrodą za zdjęcia na FPFF w Gdyni w 2007 r. oraz Nagrodą Europa Cinema dla Najlepszego Filmu Europejskiego i wyróżnieniem UNICEF - u na festiwalu w Wenecji, a także wieloma innymi nagrodami na festiwalach w Mannheim, Heidelbergu, Tokio czy Sao Paulo. Tytułowe "sztuczki" to drobne gry z losem, jakie uprawia para bohaterów, usiłując wpłynąć na bieg wydarzeń. Nie są interesowni: raz owe sztuczki dotyczą ich, kiedy indziej znów obcych ludzi, którym chcieliby nieco pomóc, jak np. pechowemu handlarzowi jabłek, od którego nikt nie kupuje owoców. Oboje wiedzą jednak, że gra z losem wymaga niekiedy długotrwałych zabiegów i starań, różnych poświęceń z ich strony. Los jest bowiem przekupny: jeśli ma nam coś dać, często domaga się czegoś w zamian. 6 - letni Stefek i jego 17 - letnia siostra Elka mieszkają w obskurnej kamienicy w Wałbrzychu. Ich matka jest ekspedientką w sklepie warzywnym, ojca Stefek nie pamięta: przed laty porzucił żonę i dzieci dla innej kobiety. Synowi została po nim tylko mocno zniszczona, pomazana fotografia, dająca dość mgliste wyobrażenie o tym, jak faktycznie wygląda jego rodzic. Pewnego dnia chłopiec widzi na dworcu mężczyznę w garniturze i z teczką, który wydaje mu się podobny do postaci na zdjęciu. Pytana o to Elka oświadcza jednak, że to kto inny. Stefek jej nie wierzy i odtąd regularnie bywa na dworcu, gdzie obserwowany przez niego mężczyzna codziennie przesiada się w drodze do pracy. Czasami chłopcu udaje się zamienić z nim parę słów dzięki zastosowaniu jednej ze swoich sztuczek polegającej na rzucaniu na tory garści drobniaków w celu opóźnienia odjazdu pociągu. Pewnego dnia ta sama sztuczka spowoduje wreszcie, że mężczyzna w ogóle nie zdąży wsiąść na czas do wagonu i zostanie na peronie. Ponieważ matka spędza całe dnie w sklepie, Stefek pozostaje przeważnie pod opieką siostry, która zastępuje mu, jak sama mówi, oboje rodziców. Dziewczyna marzy o pracy we włoskiej firmie działającej w mieście i z tego powodu pilnie uczy się włoskiego. Na razie dorabia w barze zmywając naczynia, ale traktuje to jako tymczasowe zajęcie. Spotyka się z Jerzym, chłopakiem z sąsiedztwa, który zabiera ją na przejażdżki motocyklem lub starym amerykańskim samochodem. Na te wspólne wycieczki załapuje się również Stefek, którego Elka chce mieć stale na oku. Chłopca pochłaniają jednak głównie próby zbliżenia się do domniemanego ojca. Jest przekonany, że wreszcie go odzyska, choćby to wymagało szczególnych wyrzeczeń. Jest jednak gotów wiele poświęcić w tym celu. Trzymając wytrwale kciuki za siostrę podejmującą kolejne próby zdobycia wymarzonej posady, Stefek jednocześnie próbuje sterować losem w tej najważniejszej dla niego sprawie. W swoje starania o odzyskanie ojca wciąga już nie tylko Elkę, ale i zakochanego w niej Jurka. 17:45 KSIĘGA PRZESTRZENI - WAKACJE I WODA Magazyn, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy budynki i przestrzenie związane z wypoczynkiem, wakacjami i rekreacją nad wodą, obiekty rekreacyjne i hotelowe, służące letnikom i weekendowym wypadom mieszkańców miast. Pojawią się ośrodki wczasowe i apartamenty nad morzem i w górach, kompleks rekreacyjny nad jeziorami, a także ciekawie zagospodarowane przestrzenie publicznej nabrzeży. Przedstawimy: - Centrum Rekreacyjno - Sportowe nad jeziorem Ukiel w Olsztynie (Dżus GK, Restudio, Studio Projekt APA): ogromny zespół budynków i przestrzeni publicznych zaprojektowany dla mieszkańców Olsztyna (Plaża miejska), a także zawodników sportów wodnych (Centrum Kajakarstwa, Centrum Żeglarstwa), - Rosevia Resort w Jastrzębiej Górze (SAS): eksperymentalny zespół hotelowo - apartamentowy, zaprojektowany i wybudowany z wykorzystaniem technik prefabrykacji, łączący nowoczesną technologię z formami subtelnie nawiązującymi do tradycji architektury kaszubskiej, - Lemon Resort Spa w Gródku nad Dunajcem (Paprocki Architekci): unikatowa i mistrzowska rewitalizacja znakomitego ośrodka wczasowego z lat 60. projektu Lecha Skirzyńskiego, w wyjątkowej lokalizacji półwyspu oblanego wodami Jeziora Rożnowskiego, - Zespół Apartamenty Boulevard w Ustroniu Morskim (HS99): jedyny dotychczas na polskim wybrzeżu zespół apartamentów nad plażą, zaprojektowany w modernistycznej kontrze do stylistycznego chaosu i kakofonii nadbałtyckich miejscowości wczasowych, - Nabrzeże Paprocany w Tychach (RS+): nowatorskie i wielokrotnie nagradzane rozwiązanie bulwaru nad zalewem Paprocany, tworzącego rekreacyjne zaplecze przemysłowego miasta. O swoich projektach opowiadać będą: Marek Sietnicki (Rosevia Resort), Piotr Śmierzewski (Apartamenty Boulevard). Temat uzupełni esej Oskara Grąbczewskiego o futurystycznych konstrukcjach Ośrodka Postępu Technicznego na terenie chorzowskiego Parku Kultury i Wypoczynku. Ten niezwykły zespół budynków wystawienniczych, zaprojektowany na początku lat 60. przez śląskiego architekta Jerzego Gottfrieda i stanowiący wówczas awangardę w skali światowej, bezpowrotnie zniszczono, dając przykład braku szacunku dla wybitnej architektury drugiej połowy XX wieku. 21:35 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - SKRZYPEK NA DACHU (FIDDLER ON THE ROOF) Musical, 175 min, USA 1971 Reżyseria: Norman Jewison Scenariusz: Joseph Stein Zdjęcia: Oswald Morris Muzyka: John Williams, Jerry Bock Aktorzy: Chaim Topol, Norma Crane, Leonard Frey, Molly Picon, Paul Mann, Rosalind Harris, Michele Marsh, Neva Small, Michael Glaser, Raymond Lovelock, Elaine Edwards, Candy Bonstein, Shimen Ruskin i inni Spektakl przygotowany przez Josepha Steina według opowiadań Sholema Alejchema święcił triumfy na Broadwayu, cieszył się też niezmiennym powodzeniem u publiczności całego świata. Na fali oszałamiającego sukcesu sztuki Stein napisał scenariusz do wspaniałego filmu, który został obsypany nagrodami i zyskał miano musicalu wszech czasów. Akademia Filmowa uhonorowała głośne dzieło w reżyserii Normana Jewisona, także twórcy musicalu "Jezus Chrystus Superstar", trzema Oscarami - za zdjęcia, dźwięk i muzykę. Z Broadwayu zostały przeniesione na ekran znakomite układy choreograficzne Jerome'a Robbinsa oraz skrzypcowe sola, które wykonał Isaak Stern, jeden z najwybitniejszych wirtuozów świata. Znalazły się również w filmie przebojowe utwory, jak "Gdybym był bogaczem", "Tradycja", "Anatewka", "Wschód i zachód słońca". Głównego bohatera zagrał Chaim Topol, który z równym powodzeniem kreował tę postać w spektaklach londyńskich. Urodzony w Palestynie izraelski aktor nigdy przedtem nie miał kontaktu ze wschodnioeuropejskim środowiskiem chasydów, a jednak jego Tewje przeszedł do historii i nie sposób sobie wyobrazić kogoś innego w tej roli. Rok 1905. W małej wiosce Anatewka w Rosji, zamieszkanej niemal przez samych Żydów - chasydów, pędzi spokojny żywot wraz z żoną i pięcioma córkami mleczarz Tewje. Nade wszystko szanuje tradycję, ale życie zmusza go do postępowania wbrew własnym zasadom. Będzie zmuszony poddać się nowym obyczajom i ideom. Przyjdzie mu wybierać pomiędzy miłością do tradycji i do córek, które szykują mu coraz to nowe niespodzianki. Zawsze pragnął, by było im w życiu dobrze, by miały bogatych i dobrych mężów. Ale jego wyobrażenia o szczęściu rozmijają się całkowicie z pragnieniami i dążeniami córek. W końcu musi się pogodzić z faktem, że najstarsza Cejtl odrzuca bogatego rzeźnika i idąc za głosem serca wybiera biednego krawca Motela. Akceptuje ostatecznie Perczyka, młodego studenta socjalistę zakochanego w Hodel, o którą wcześniej starał się syn rabina. Nie może też stanąć na drodze do szczęścia Chawy, która wbrew woli ojca wybiera Rosjanina Fiedkę. 01:05 SCENA MUZYCZNA - MARIA HOLKA "BAJKA O SIWOBRODYM KRASNALU" Koncert, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Maria Holka, Barbara Schabowska (prowadząca) Na kolejny odcinek "Sceny muzycznej" zapraszamy przede wszystkim dzieci! Z okazji Mikołajek muzyka przeniesie nas w magiczny świat baśni, której bohaterem będzie siwobrody krasnal! Muzyczną bajkę z elementami bluesa, swingu i muzyki latynoamerykańskiej wykona kompozytorka Maria Holka z zespołem. 04:45 KINO NOCNE - ARIA DIVA Dramat, 35 min, Polska 2007 Reżyseria: Agnieszka Smoczyńska Scenariusz: Agnieszka Smoczyńska, Robert Bolesto Zdjęcia: Przemysław Kamiński Aktorzy: Katarzyna Figura, Gabriela Muskała, Sławomir Grzymkowski, Alan Kozłowski, Olivier Kozłowski, Zdzisław Wardejn, Izabela Kłosińska Film powstał w ramach Programu "30 minut", realizowanego przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy, TVP Kultura oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej. Za podstawę scenariusza "Arii Divy" posłużyło opowiadanie "Ariadna na Naksos" Olgi Tokarczuk. Basia (Gabriela Muskała) ma na pozór udane życie. Osiągnęła przecież to, o czym marzy niejedna kobieta: ma wspaniałą rodzinę, dwóch kilkuletnich synów, Bartka i Piotrka, oraz kochającego męża, który dba o żonę i dzieci. Marek (Sławomir Grzymkowski) jest lekarzem, wkrótce otwiera własną praktykę, wynajął już nawet stosowny lokal. Basia zajmuje się domem i wychowywaniem synów, a rola "kury domowej" najwyraźniej zadowala jej życiowe i zawodowe ambicje. Skończyła germanistykę, a także stosunki międzynarodowe i miała szansę na błyskotliwą karierę, ale zamiast doktoratu wybrała - świadomie - gotowanie obiadów, pranie, sprzątanie. I czuje się spełniona. Od pewnego czasu w tym samym domu, piętro wyżej, mieszka diva operowa (Katarzyna Figura). Basia jest pod ogromnym wrażeniem śpiewaczki obdarzonej wyjątkowym głosem. Poznają się przypadkowo na klatce schodowej i nie mal od razu nawiązuje się między nimi nić sympatii. Asia, bo tak przedstawia się słynna śpiewaczka, zaprasza sąsiadkę na kawę, a wkrótce proponuje jej wieczorny wypad do nocnego lokalu. Z czasem rodzi się głębsze uczucie i fascynacja. Basia podziwia Asię za jej światowy styl, wspaniały głos, niezależność. Ta znajomość wyzwala w niej - być może drzemiące od dawna - marzenia i pożądanie. Zaczyna ją nużyć ustabilizowane życie rodzinne, rutyna, szara egzystencja. Choć w milczeniu i z pokorą znosi swój los, skrycie tęskni za innym światem. Asia jest również zauroczona swoją sąsiadką, ją urzekła jej naiwność, skromność, naturalność i spokój. I kiedy operowa diva będzie musiała znowu zmienić miejsce zamieszaknia, zaproponuje Basi, by wyjechała z nią. W scenie na lodowisku, dokąd Basia zabiera Asię, słychać w tle piosenkę "Tango dla Kowalskiej", którą wykonuje zmarła w 2011 r. Violetta Villas. Odtwarzającej divę Katarzynie Figurze głosu użyczyła słynna polska śpiewaczka operowa - Ewa Podleś.