TVP Historia Wtorek, 15.12.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1900 - w Warszawie otwarto "Zachętę"; 1939 - prapremiera "Przeminęło z wiatrem"; 1955 - Andrzej Kijowski pisze w swoim dzienniku o sytuacji politycznej; 1970 - robotnicy podpalili Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku, wojsko strzelało do ludzi na rozkaz Gomułki 07:20 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 3/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 3) Serial kostiumowy, 53 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Odrzucony przez Elizabeth kuzyn William Collins poślubia Charlottę Lucas, zaś bogaty sąsiad Bennettów, Charles Bingley, zniechęcony przez swego przyjaciela Darcy'ego do ożenku z Jane, powraca z liczną świtą do Londynu. Kilka miesięcy później Elizabeth odwiedza Charlottę w jej nowym domu w Rosing Park, gdzie poznaje możną protektorkę Collinsa, lady Catherine de Bourgh. Dziewczyna spotyka tam także Darcy'ego, który niespodziewanie wyznaje jej miłość i proponuje małżeństwo, nie kryjąc jednak słów pogardy dla jej pośledniego pochodzenia. 08:40 HISTORIA POLSKI - BYŁO I JUŻ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 1996 Scenariusz: Teresa Torańska, Feliks Falk Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Mateusz Matuszewski, Zofia Domaniewska Film ukazuje ludzi, którzy w stanie wojennym ukrywali znanych działaczy opozycji. Konfrontuje ich ówczesne postawy i poglądy z realiami dnia dzisiejszego. Wypowiadają się ksiądz Mateusz Matuszewski, Zofia Domaniewska i rodzina państwa Żyszkowskich. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 roko. Przebieg zamachu na prezydenta Afganistanu, okoliczności podjęcia decyzji o interwencji wojsk radzieckich i ataku jednostek KGB na pałac prezydencki w Kabulu, przebieg wojny i wykorzystanie śmigłowców Mi - 24, które stały się symbolem radzieckiej przewagi militarnej, oraz rakiet Stinger, które tę przewagę zneutralizowały. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 rok. Przedstawiono międzynarodowe reperkusje, działania podjęte przez administrację prezydenta Cartera oraz przebieg okrutnej wojny. W programie wykorzystano zdjęcia przedstawiające radzieckie latające czołgi - śmigłowce Mi - 24, które stały się symbolem zniszczenia, oraz unikatowe fragmenty kronik. 10:35 GIGANCI HISTORII - ODC. 18.13 GRUDNIA 1981 ROKU - PRZYCZYNY I SKUTKI STANU WOJENNEGO. Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) To był najdłuższy karnawał w historii Polski - Karnawał Solidarności. Trwał ponad 15 miesięcy. Podpisanie porozumień sierpniowych w 1980 roku przyniosło Polakom nadzieję, poczucie wolności, ograniczenie cenzury. 13 grudnia 1981 roku wszystko się skończyło. Komunistyczne władze wprowadziły stan wojenny, który oznaczał represje i nękanie obywateli. Konsekwencje społeczne, polityczne, gospodarcze i społeczne tamtej decyzji były tragiczne. 13 grudnia - przyczyny i skutki stanu wojennego to temat, z którym zmierzą się uczestnicy tego odcinka teleturnieju Giganci Historii. 11:35 WOJOWNICY CZASU - BOLSZEWIKA GOŃ, GOŃ, GOŃ, CZYLI KOMARÓW 1920 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy na młode polskie państwo spadła bolszewicka nawała, cały naród ruszył w obronie odzyskanej niepodległości. Po tzw. Cudzie nad Wisłą wojska bolszewickie były w odwrocie. Wówczas to, pod Komarowem, w okolicach Zamościa, konnicy Budionnego zastąpiła drogę polska kawaleria. Doszło wówczas do jednej z największych bitew kawaleryjskich XX wieku. Od wielu lat, co roku, na polu dawnej bitwy, odbywa się monumentalna rekonstrukcja tego wydarzenia. 12:15 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 12/18 - ZDRADA Serial przygodowy, 63 min, Polska 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Beata Tyszkiewicz, Lidia Korsakówna, Leszek Herdegen, Ryszard Filipski, Wojciech Duryasz, Artur Młodnicki, Eugeniusz Kujawski, Adolf Chronicki, Roman Sykała, Anna Seniuk, Marek Barbasiewicz Do Berlina wyrusza łączniczka podziemnej organizacji z bardzo ważnymi informacjami. Ma je przekazać agentce - szwedzkiej aktorce Christin Kield. W rzeczywistości Christin jest agentką podwójną. Kiedy jej narzeczony, niemiecki oficer Heini, został zabity przez Polaków, Christin poprzysięgła zemstę polskiemu ruchowi oporu. Kloss musi albo ją zlikwidować, by nie wsypała łączniczki, albo przekonać Christin, że jest w błędzie: Heiniego zabili gestapowcy, gdyż pracował dla Polaków. Tymczasem z usług szwedzkiej aktorki chce skorzystać zarówno gestapo, jak i kontrwywiad. Christin zostaje porwana, a Kloss ma się natychmiast zameldować u samego admirała Canarisa. 13:20 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 9 NIE TYLKO 303 - POLSKIE SIŁY POWIETRZNE Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów, przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II Wojny Światowej. 14:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KAROLINA BONAPARTE, MŁODSZA SIOSTRA NAPOLEONA (CAROLINE, NE BONAPARTE, POUSE MURAT) Film dokumentalny, 113 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Karolina Bonaparte była niedocenianym "kopciuszkiem" w rodzinie Bonapartych, z którą nie wiązano większych politycznych planów. Jednakże okazała się młodą, inteligentną kobietą, której ambicja i pragnienie władzy popchnęło do wielkich rzeczy: umiała kochać, rządzić i korzystać z życia. Zdobyła tron i uznanie w oczach brata - Napoleona, stając się kobietą w pełni suwerenną i wyzwoloną. Stefan Bern - prezenter programu, zabiera nas do Paryża początków XIX wieku - zobaczymy, jak to miasto oddycha powiewem nowoczesności. A w mieście rządzonym przez Karolinę - w Neapolu - zobaczymy, jak jej upodobanie do archeologii doprowadziło do zorganizowania słynnych wykopalisk w Pompejach. Karolina i jej mąż, napoleoński adiutant - generał Joachim Murat, tworzyli przez lata namiętną parę. 16:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BYŁ ROK 1813 Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/Był rok 1813. Dziś wyruszamy na wyprawę do wsi Rogoźnica w powiecie świdnickim. Jeśli chodzi o interesującą nas epokę, będzie to schyłek imperium Napoleona Bonapartego, rok 1813. Po niefortunnej wyprawie moskiewskiej gwiazda cesarza zaczęła bezpowrotnie przygasać, a Dolny Śląsk, wiosną tego roku stał się teatrum militarnych przesileń. W maju doszło do wielkiej bitwy pod Rogoźnicą, a my postaramy się dziś poszukać pamiątek po tej bitwie. 2/ Nowe funkcje narzędzi wojny. Następnie przeniesiemy się w okolice Opoczna. I znów wszystko zaczyna się od pasjonata, tropiącego w okolicy ślady przeszłości. Dziś przejdziemy wraz z Wiktorem Pietrzykiem - regionalistą, szlakiem militarnych pamiątek sakralnych, czyli wszystkiego, co zostało wykonane z szeroko rozumianych pozostałości po wojnie. Ze zniszczonego sprzętu wojennego powstały rozmaite kapliczki, krzyże, figurki sakralne i tablice pamięci. 17:35 HISTORIA POLSKI - GÓRNICY Z KOPALNI WUJEK Film dokumentalny, 58 min, Polska, 1991 Reżyseria: Waldemar Patlewicz Scenariusz: Waldemar Patlewicz Zdjęcia: Krzysztof Miller, Jerzy Ostafiński Muzyka: Michał Banasik Film przedstawia jedno z najbardziej tragicznych wydarzeń stanu wojennego, pacyfikację "Kopalni Wujek". Zginęło wówczas 9 górników. Strzelano do bezbronnych ludzi, którzy mieli odwagę powiedzieć "nie". Do dnia dzisiejszego polski wymiar sprawiedliwości nie może ustalić, kto ponosi odpowiedzialność za tamte tragiczne wydarzenia. Sprawcy nadal pozostają na wolności. 19:00 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 4/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 4) Serial kostiumowy, 52 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth, urażona wyniosłością Darcy'ego i jego pogardliwym stosunkiem do ludzi niższego stanu, odrzuca jego oświadczyny. Wypomina mu też jego niechęć do George'a Wickhama i fakt, że to za jego namową Charles Bingley zrezygnował z małżeństwa z Jane. Chcąc się zrehabilitować w jej oczach, Darcy pisze niebawem do Elizabeth długi list, w którym wyjaśnia przyczyny swego postępowania. Z jego opisu wynika, że Wickham jest dość powszechnie znanym oszustem i łowcą posagów. Kiedy jednak regiment piechoty, w którym służy przystojny oficer, przenosi się z Meryton do Brighton, Lydia, siostra Elizabeth, wyjeżdża również, korzystając z zaproszenia pułkownika i jego żony. Niepomna ostrzeżeń Elizabeth, pragnie być jak najbliżej ukochanego. 21:10 GUŁAG - BUDOWANIE IMPERIUM. ODC. 1/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 22:10 PO PRL-U - STARA I NOWA EMIGRACJA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi, profesorem Henrykiem Domański, socjologiem w PAN i Collegium Civitas, oraz z doktorem Michałem Łuczewskim, socjologiem pamięci i narodu, rozmawia o sytuacji, w jakiej znalazła się Polonia oraz Polacy na obczyźnie, po upadku systemu komunistycznego. Jak budowano relacje z polskimi diasporami? 22:40 SYBERIADA POLSKA Dramat historyczny, 127 min, Polska 2013 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Michał Komar, Maciej Dutkiewicz Zdjęcia: Andrzej Wolf Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Urszula Grabowska, Adam Woronowicz, Paweł Krusz, Lera Guliaieva, Igor Gniezdilov, Jan Peszek, Agnieszka Więdłocha, Natalia Rybicka, Andrij Zhurba, Dmytro Sova, Marcin Walewski Zima 1940 roku. Jan Dolina, gospodarujący na kresowej wsi były kapral Wojska Polskiego, zostaje wraz z rodziną wywieziony na Syberię. Czy uda im się przetrwać w skrajnie niesprzyjających warunkach i wrócić do ojczyzny? "Moim marzeniem i wielkim wyzwaniem była realizacja filmu o losach Polaków deportowanych przez radzieckie NKWD w roku 1940 na Syberię" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Zaorski. Inspiracją, która owemu marzeniu pomogła przybrać realny kształt, stała się książka Zbigniewa Domino "Syberiada polska". Jest ona pierwszą częścią trylogii powieściowej o żyjących na kresach II Rzeczypospolitej ludziach (głównie Polakach, choć nie tylko), wywiezionych po 17 września 1939 roku na "nieludzką ziemię". Domino opowiedział ich losy z dużym realizmem i wyczuciem psychologicznym, na co z pewnością wpłynął fakt, że sam jako młody chłopak został wraz z najbliższymi zesłany na Sybir. Nie przeszkodziło mu to wprawdzie w czasach stalinowskich robić kariery w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej, co - zdaniem części krytyki - rzuca pewien cień na patriotyczną wymowę jego książek napisanych po upadku komunizmu. Tak czy owak to właśnie nawiązująca w tytule do głośnego filmu Andrieja Konczałowskiego "Syberiada polska" sprawiła, że autor "Matki Królów" i "Jeziora Bodeńskiego" po siedmiu latach znowu chwycił za kamerę. Scenariusz autorstwa Michała Komara i Macieja Dutkiewicza nie zawsze ściśle trzymał się literackiego pierwowzoru, podążając raczej za wizją Zaorskiego, wedle której trudno w filmie wskazać głównego bohatera. Jest nim bowiem cała społeczność wysiedleńców, zróżnicowana pod względem biografii, charakterów i narodowości. Ich powikłane, nierzadko dramatyczne i pełne trudnych wyborów moralnych losy ukazano na tle zdumiewającej pięknem, surowej syberyjskiej przyrody, stanowiącej wstrząsający kontrast wobec cierpienia ludzi, będących - w pewnym sensie - jej więźniami, a często i ofiarami. Inną zaletą dzieła Zaorskiego jest pochwała wierności nakazom sumienia, które często nic sobie nie robi z podziałów etnicznych i politycznych, każąc narażać bezpieczeństwo, a nawet życie w imię miłości, czy choćby zwykłego współczucia dla człowieka z przeciwnej strony ideologicznej lub religijnej barykady. W znakomitej, międzynarodowej obsadzie aktorskiej szczególne opinie zebrała Sonia Bohosiewicz w roli matki trojga dzieci, która chcąc zapewnić im przetrwanie, nie waha się zostać kochanką bezwzględnego zastępcy komendanta obozu pracy. Akcja "Syberiady polskiej" rozpoczyna się 1 września 1939 roku, w chwili agresji nazistowskich Niemiec na Polskę. Po siedemnastu dniach od wschodu "cios w plecy" zadaje II Rzeczypospolitej sowiecka Rosja. We wsi, w której mieszka rodzina Jana Doliny rozpoczyna się komunistyczna agitacja. Mieszkańcy są jednak na nią najwyraźniej zbyt odporni, w związku z czym już w lutym 1940 roku Sowieci postanawiają wywieźć ich w bydlęcych wagonach na Syberię. Tam, w położonym na odludziu obozie, zostają skazani na katorżniczą pracę przy wyrębie drzewa. Szczególnie trudno jest zimą, kiedy temperatura spada kilkadziesiąt stopni poniżej zera. Do paraliżującego zimna dochodzi głód. Jakby tego było mało komendantem obozu jest sadystyczny kapitan NKWD Sawin, pałający nienawiścią do Polaków, gdyż w czasie wojny z 1920 roku został sierotą. Teraz, będąc panem i władcą kilkudziesięciu obywateli II Rzeczypospolitej, może się mścić do woli. Niestety, za ulubiony cel rozlicznych złośliwości i psychicznych tortur obiera sobie Jana Dolinę, który niegdyś służył w polskim wojsku. Perfidia Sawina osiąga apogeum w chwili, gdy wysyła Jana na kilkutygodniowy spływ drewna, podczas gdy jego żona ciężko choruje na tyfus. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 roko. Przebieg zamachu na prezydenta Afganistanu, okoliczności podjęcia decyzji o interwencji wojsk radzieckich i ataku jednostek KGB na pałac prezydencki w Kabulu, przebieg wojny i wykorzystanie śmigłowców Mi - 24, które stały się symbolem radzieckiej przewagi militarnej, oraz rakiet Stinger, które tę przewagę zneutralizowały. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - AFGANISTAN CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 rok. Przedstawiono międzynarodowe reperkusje, działania podjęte przez administrację prezydenta Cartera oraz przebieg okrutnej wojny. W programie wykorzystano zdjęcia przedstawiające radzieckie latające czołgi - śmigłowce Mi - 24, które stały się symbolem zniszczenia, oraz unikatowe fragmenty kronik. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BYŁ ROK 1813 Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/Był rok 1813. Dziś wyruszamy na wyprawę do wsi Rogoźnica w powiecie świdnickim. Jeśli chodzi o interesującą nas epokę, będzie to schyłek imperium Napoleona Bonapartego, rok 1813. Po niefortunnej wyprawie moskiewskiej gwiazda cesarza zaczęła bezpowrotnie przygasać, a Dolny Śląsk, wiosną tego roku stał się teatrum militarnych przesileń. W maju doszło do wielkiej bitwy pod Rogoźnicą, a my postaramy się dziś poszukać pamiątek po tej bitwie. 2/ Nowe funkcje narzędzi wojny. Następnie przeniesiemy się w okolice Opoczna. I znów wszystko zaczyna się od pasjonata, tropiącego w okolicy ślady przeszłości. Dziś przejdziemy wraz z Wiktorem Pietrzykiem - regionalistą, szlakiem militarnych pamiątek sakralnych, czyli wszystkiego, co zostało wykonane z szeroko rozumianych pozostałości po wojnie. Ze zniszczonego sprzętu wojennego powstały rozmaite kapliczki, krzyże, figurki sakralne i tablice pamięci. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzić na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwyciestwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych.