TVP Historia Sobota, 19.12.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1963 - Zbigniew Herbert w liście do przyjaciół u upiciu marksisty Schaffa; 1972 - koniec ostatniej, 17. misji Apollo, w której człowiek stanął na Księżycu; 1975 - pierwszy raz zaoferowano do sprzedaży komputer osobisty Altair 8800; 1985 - bracia Zielińscy (Krzysztof 12 lat, Adam 15 lat), uciekinierzy z Polski dostali zgodę na stały pobyt w Szwecji; 07:00 8 KONTYNENT - CZ. III ŻOŁNIERZE I ZESŁAŃCY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2005 Reżyseria: Wojtek Krzemiński, Gudrun Ziegler Scenariusz: Wojtek Krzemiński, Gudrun Ziegler Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Weronika Wojnach, Lars Hauck Muzyka: Tadeusz Woźniak Rosja, koniec XIX wieku. Czasy Aleksandra III. Świat wszedł już dawno w epokę industrializmu. Rosja tkwi w czasach chłopów pańszczyźnianych i gospodarki rolnej. Jej wielkość nie wystarcza już, by zachować status imperium. Niezbędne są zmiany. Aleksander III decyduje się na jedno z największych przedsięwzięć w historii kraju; rozpoczyna budowę Kolei Transsyberyjskiej. Ma ona zapoczątkować okres prosperity Rosji i wzmocnić carską władzę. Budowa pochłania tysiące ofiar. Taka jest cena, jaką naród rosyjski musi zapłacić za industrializację kraju. Niedługo po otwarciu kolei wybucha wojna japońsko - rosyjska. Rosja podupada. Kończy się imperium carów. Pojawia się widmo komunizmu. 08:05 Z ANDRUSEM PO GALICJI - STARY SĄCZ Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Cykl satyrycznych spotkań z Arturem Andrusem, który odwiedza galicyjskie miasta, opowiada o ich historii, dniu dzisiejszym i ich niezwykłym klimacie. Artur Andrus tym razem odwiedził Stary Sącz. 08:35 WIEDŹMIN - ODC. 6/13 CALANTHE Serial fantastyczno - przygodowy, 50 min, 13 odc. , Polska 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Występują: Michał Żebrowski, Ewa Wiśniewska, Agata Buzek, Michał Milowicz, Andrzej Musiał, Jerzy Schejbal, Aleksander Bednarz, Dariusz Jakubowski, Waldemar Kotas, Dariusz Siastacz, Karol Stępkowski, Witold Wieliński, Sybilla Rostek, Jerzy Piwowarczyk i inni W lesie Geralt ratuje życie Calanthe, królowej Cintry, i jej córce Pavetcie. W dowód wdzięczności zostaje zaproszony na cintryjski dwór. Cały zamek żyje domysłami: komu przypadnie ręka Pavetty. Pretendentów jest wielu. Jeden z nich, tajemniczy potwór Jeż z Erlenwaldu, spędza sen z oczu królowej. Monarchini prosi Geralta, by rozprawił się z nim. Nieufny wiedźmin postanawia najpierw sprawdzić, czy Jeż rzeczywiście jest nieludzkim monstrum i czy to on zakrada się nocami do królewskich komnat, chroniony silną magią. Geralt dociera do Jeża, który wyjaśnia mu, że Pavetta należy mu się na mocy prawa niespodzianki. Przed laty uratował życie jej ojcu. Wdzięczny król przyrzekł swemu wybawcy, że da mu to, co zastanie w domu po powrocie. Była to nowo narodzona córka. Geralt postanawia oszczędzić Jeża, gdyż jest on człowiekiem, nad którym ciąży zaklęcie. W ciągu dnia jest monstrum, zaś po wybiciu północy staje się istotą ludzką. Geralt namawia Jeża, by osobiście upomniał się o swoje prawa u Calanthe, po czym wraca do Cintry. Rozpoczyna się huczne przyjęcie z udziałem kandydatów do ręki Pavetty. Kiedy na scenę wkracza zakuty w zbroję Jeż, Calanthe rozkazuje go zabić. Geralt staje w obronie przybysza. 09:35 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ZAPOMNIANE POTRAWY WIGILIJNE Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa opowie o zapomnianych potrawach wigilijnych. Gotowanie rozpocznie od spotkania z profesorem Jarosławem Dumanowskim, znanym badaczem historii polskiej kuchni. Wspólnie opowiedzą o tym, jak zmieniał się kanon dań podawanych podczas tej najważniejszej dla Polaków wieczerzy w roku. Większości z nas wydaje się, że karpia, barszcz z uszkami, grzybową czy pierogi z kapustą i grzybami jemy na Wigilię od dawien dawna. Jeśli jednak sięgniemy do starych książek kucharskich, okaże się, że w niegdysiejszym polskim menu wigilijnym nie mogło zabraknąć szczupaka po litewsku, zupy migdałowej czy zupełnie zapomnianego jarmużu z kasztanami. Któż dziś pamięta o zupie sagowej czy zupie z siemienia konopnego, która przetrwała wyłącznie w niektórych regionach Śląska. Zupełnie zapomniane są też śliziki z mlekiem makowym, danie niemające nic wspólnego ze śledziami, niegdyś popularne na kresach, dziś znane wyłącznie na Litwie. Karol przygotuje kilka propozycji i pokaże, jak te zapomniane potrawy można przystosować do dzisiejszych wymagań kulinarnych. Będzie zupa migdałowa, będą litewskie śliziki, będzie ryba w korzennym, piernikowym sosie. 13:30 POLSKIE 100 LAT - GRUDZIEŃ 1970 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W końcu 1970 roku władze PRL przygotowywały ograniczoną reformę gospodarczą, której integralnym elementem miała być wprowadzona na jedenaście dni przed świętami Bożego Narodzenia drastyczna podwyżka cen wielu towarów, zwłaszcza żywności. 14 grudnia jako pierwsza zastrajkowała Stocznia im. Lenina w Gdańsku. Żądano cofnięcia wprowadzonych podwyżek. Dzień później gwałtowne walki uliczne toczyły się w całym śródmieściu Gdańska. Wprowadzono wojsko. Strzelano do stoczniowców. Fala strajkowa rozlewała się na inne miasta Wybrzeża: Elbląg, Gdynię, Słupsk i Szczecin. Byli zabici i aresztowani, których podczas przesłuchań brutalnie bito i kopano. Do spacyfikowania protestów władze użyły ok. 27 tysięcy żołnierzy, którzy wystrzelili 46 tysięcy pocisków. Tragicznym symbolem grudnia 70' stał się pochód niosący na drzwiach ciało zabitego 18 - letniego Zbigniewa Godlewskiego. To on jest bohaterem "Ballady o Janku Wiśniewskim". 14:30 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA. WYPRAWA DUŃSKA STEFANA CZARNIECKIEGO 1658 Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 14 grudnia 1658 roku jazda polska, dowodzona przez Stefana Czarnieckiego, przeprawiła się przez cieśninę morską na wyspę Als w Danii. Wydarzenie to, opisane przez pamiętnikarza i uczestnika tej wyprawy, Jana Chryzostoma Paska, zostało uwiecznione przez Józefa Wybickiego w "Mazurku Dąbrowskiego". To właśnie do tych wydarzeń odnoszą się słowa: "Jak Czarniecki do Poznania po szwedzkim zaborze, dla ojczyzny ratowania wrócim się przez morze...". Jaki przebieg miała prowadzona w ramach aliansu polsko - duńskiego wyprawa przeciw Szwedom i jak do niej doszło? 15:15 BIBLIA - ESTERA CZ. 1 (ESTERA P. 1) Serial religijny, 44 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1994 Reżyseria: Raffaele Mertes Aktorzy: Louise Lombard, Thomas Kretschmann, Juergen Prochnow, Ornella Mutti Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Król perski Kserkses wydaje ucztę dla swoich poddanych, by zademonstrować swoje bogactwo i władzę. Pozbawia królową godności królewskiej, ponieważ odmawia ona pokazania się gościom. Po czterech latach Kserkses wybiera nową królową. Jest nią Żydówka Estera. Pewnego dnia krewny Estery - Marchodeusz - nie chce złożyć pokłonu Hamanowi. Ten w zemście planuje zagładę wszystkich Żydów. Tylko Estera może uratować swój naród. 17:00 ZAGŁADA REDEMPTORYSTÓW NA WOLI Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Żurowski Scenariusz: Krzysztof Żurowski Przed II wojną światową i w czasie wojny, zakon redemptorystów należał do elity intelektualnej i duszpasterskiej, miał taką pozycję jak obecnie dominikanie. Na ich rekolekcje czy msze przychodziły tłumy. Ludzie potrafili stać kilka godzin na mrozie. Choć redemptoryści byli tak silnym zakonem, Niemcy wymordowali wszystkich z klasztoru na ulicy Karolkowej zaledwiew kilka godzin. To był największy jednorazowy mord na zakonnikach podczas tej wojny. 17:30 KUCHNIA ŻYDÓW POLSKICH ODC. 3 Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na cymes z marchwi i kaczkę w pomarańczach. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 19. GRUDZIEŃ 70 Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Zaczęło się tuż przed Bożym Narodzeniem 1970 roku. Pogłębiające się od dawna niezadowolenie z sytuacji gospodarczej w kraju doprowadziło do ulicznych zamieszek. Potem wybuchły strajki. Na wybrzeże wysłano wojsko. I doszło do masakry. Kto podjął decyzję o strzelaniu do robotników? Czy była ona wynikiem manipulacji i wojny na górze? Grudzień 70 to temat tego odcinka teleturnieju Giganci Historii! 20:00 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1952 - 1972: RODZINNA SIELANKA. ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 21:00 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 9 (THE TUDORS II, EP. 9) Serial historyczny, 51 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Jon Amiel Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Anna wraz z utratą syna, straciła swoją ostatnią szansę na uratowanie małżeństwa. Boleyn zostaje oskarżona o cudzołóstwo i posądzona o czary. Razem z Anną zostają aresztowani jej domniemani kochankowie. A karą jest śmierć... 22:05 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 10 Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów, przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. 00:20 RAJSKA JABŁOŃ Film psychologiczno - obyczajowy, 102 min, Polska 1985 Scenariusz na podstawie powieści Poli Gojawiczyńskiej i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Izabela Drobotowicz - Orkisz, Ewa Kasprzyk, Marta Klubowicz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Mariusz Dmochowski, Iga Cembrzyńska, Anna Romantowska, Jan Englert, Zofia Czerwińska i inni Dwie związane ze sobą tematycznie powieści "Dziewczęta z Nowolipek" i "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w latach 1934 - 35 i od razu zdobyły popularność wśród czytelników, a także uznanie krytyki. W 1937 roku Józef Lejtes przeniósł na ekran "Dziewczęta z Nowolipek". Po wojnie Stanisław Wohl dokonał telewizyjnej adaptacji obu książek. Film Barbary Sass jest trzecią ekranizacją dyptyku, chyba najciekawszą. Jest początek lat 20. Kwiryna i Roman są już małżeństwem i razem prowadzą sklep. Amelka została żoną bogatego aptekarza. Bronka pracuje jako sekretarka w Towarzystwie Dobroczynności. Ich życie prywatne nie układa się jednak najlepiej. Kwiryna jest chorobliwie zazdrosna o męża, nazbyt - w jej opinii - interesującego się młodymi klientkami ich sklepu. Mąż natomiast ma jej za złe nadmierną interesowność i kierowanie się wyłącznie chęcią zysku. Amelka nawiązuje romans z Andrzejem, bratankiem proboszcza miejscowej parafii. Gdy romans wychodzi na jaw, chłopak zmuszony jest opuścić Warszawę. Przygnębiona kobieta nie zauważa nawet początkowo, że jej mąż przyjął do pracy młodego, przystojnego prowizora. Bronka musiała porzucić pracę sekretarki, gdyż jej zwierzchniczka podejrzewała dziewczynę o romans z jej mężem Ignacym. Ten jednak wkrótce odnajduje Bronkę i uczucie między nimi wybucha z nagłą siłą. Ignacy nie chce porzucić żony, jego kochanka zaczyna więc spotykać się z innymi mężczyznami. Pogłębia się kryzys w małżeństwie Kwiryny i Romana. Wkrótce okazuje się, że Roman jest bardzo ciężko chory. Tymczasem Amelka otrząsnąwszy się po rozstaniu z Andrzejem nawiązuje kolejny romans - z prowizorem. Aptekarz domyśla się wszystkiego, ale woli nie reagować. Pewnego wieczoru Amelka decyduje się jednak sama wyznać mu prawdę.