TVP Historia Środa, 23.12.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1888 - Van Gogh obciął sobie ucho; 1947 - pierwszy tranzystor; 1952 - prasa amerykańska opublikowała raport Kongresu o Katyniu; 1953 - egzekucja Berii; tego samego dnia do USA przybył uciekinier płk UB Józef Światło; 07:20 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 3/4 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1975 Autor: Władysław Reymont Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Muzyka: Wojciech Kilar Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Fanciszek Pieczka, Piotr Fronczewski, Anna Nehrebecka, Andrzej Łapicki, Zbigniew Zapasiewicz, Kalina Jędrusik, Jerzy Zelnik, Bożena Dykiel i inni Za pieniądze zarobione na sprzedaży bawełny Karol, Moryc i Maks wznoszą fabrykę, rozbudowują interes. Karol staje się człowiekiem bezwzględnym, za wszelką cenę dążącym do zrealizowania swoich celów. Lekceważąco odnosi się do narzeczonej, która oddała mu swój posag. Wreszcie wdaje się w romans z powabną Żydówką Zuckerową. Zazdrosny mąż z zemsty podpala fabrykę Borowieckiego i jego wspólników. Ponieważ zakład nie był ubezpieczony, trzej przyjaciele znów zostają bez grosza. 08:20 POLSKIE 100 LAT - GRUDZIEŃ 1970 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W końcu 1970 roku władze PRL przygotowywały ograniczoną reformę gospodarczą, której integralnym elementem miała być wprowadzona na jedenaście dni przed świętami Bożego Narodzenia drastyczna podwyżka cen wielu towarów, zwłaszcza żywności. 14 grudnia jako pierwsza zastrajkowała Stocznia im. Lenina w Gdańsku. Żądano cofnięcia wprowadzonych podwyżek. Dzień później gwałtowne walki uliczne toczyły się w całym śródmieściu Gdańska. Wprowadzono wojsko. Strzelano do stoczniowców. Fala strajkowa rozlewała się na inne miasta Wybrzeża: Elbląg, Gdynię, Słupsk i Szczecin. Byli zabici i aresztowani, których podczas przesłuchań brutalnie bito i kopano. Do spacyfikowania protestów władze użyły ok. 27 tysięcy żołnierzy, którzy wystrzelili 46 tysięcy pocisków. Tragicznym symbolem grudnia 70' stał się pochód niosący na drzwiach ciało zabitego 18 - letniego Zbigniewa Godlewskiego. To on jest bohaterem "Ballady o Janku Wiśniewskim". 08:55 HISTORIA POLSKI - WSZYSTKO CO NASZE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2004 Reżyseria: Przemysław Młyńczyk, Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Fręśko, Jacek Grzelak Wykonawcy: Ryszard Kaczorowski Film prezentujący losy pokolenia urodzonego w II Rzeczypospolitej na przykładzie postaci Ryszarda Kaczorowskiego - ostatniego prezydenta RP na obczyźnie. Zaprezentowano drogę życiową tych ludzi: harcerstwo, Szare Szeregi, więzienia i łagry, Armia Polska w ZSRR, Monte Cassino i działalność emigracyjna dla odzyskania wolnej Polski. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA HITLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Autor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Rafał Paradowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program porusza zagadnienie bomby atomowej. Co było przyczyną jej braku, czy zadecydowała niekompetencja czy brak poparcia dla niemieckiego "projektu uranowego" wśród dowódców wojskowych, czy też fakt wyjazdu z Niemiec wybitnych uczonych narodowości żydowskiej? 10:35 NA PARYSKIM BRUKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2007 Reżyseria: Ewa Szprynger Scenariusz: Ewa Szprynger, Mirosław Chojecki Muzyka: Piotr Rodowicz, Piotr Zabrodzki Wykonawcy: Piotr Słonimski, Krzysztof Jussak, Karol Sachs, Krzysztof Pomian, Henryk Giedrojc, Viridiana Rey, Natalia Gorbaniewska, Wojciech Sikora, Mirosław Chojecki, Seweryn Blumsztajn, Maciej Morawski, Piotr Moszyński, George Mink Film dokumentalny o paryskiej emigracji lat osiemdziesiątych. Niespodziewane wprowadzenie stanu wojennego w Polsce 13 grudnia 1981 r. spowodowało, że poza granicami kraju znalazła się spora grupa działaczy "Solidarności" i osób związanych z opozycją antykomunistyczną. W ciągu jednej, grudniowej nocy stali się uchodźcami politycznymi, bez prawa powrotu do ojczyzny. Paryż był zawsze mekką dla uchodźców, tak było za czasów mickiewiczowskiej Wielkiej Emigracji, czy po wojnie. Dlatego tutaj powstało Biuro "Solidarności", odgrywając fundamentalną rolę w przemianach, do jakich doszło w Polsce w 1989 roku. Było silnym ośrodkiem opozycyjnym, z równie silnym zapleczem w postaci Instytutu Literackiego, Funduszu Pomocy Niezależnej Nauce i Literaturze Polskiej, Kontaktu, Domu Kombatanta, Księgarni Polskiej, Biblioteki Polskiej, Galerii Lambert, kościoła polskiego, ojców pallotynów. Film opowiada nie tylko o Biurze "Solidarności" ale i o polskim Paryżu lat 80. , o Polakach i Francuzach, którzy nie tracili nadziei na wolną Polskę. 12:00 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 18/18 - POSZUKIWANY GRUPPENFÜHRER WOLF Serial przygodowy, 53 min, Polska, 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Józef Duriasz, Zygmunt Kęstowicz, Zbigniew Zapasiewicz, Tadeusz Pluciński, Janusz Zakrzeński, Wieńczysław Gliński, Wiktor Grotowicz W ostatnich dniach wojny Kloss dostaje się z wieloma innymi oficerami i żołnierzami niemieckimi do obozu dla jeńców wojennych. Ma tam odnaleźć poszukiwanego przez Rosjan, a także aliantów zbrodniarza wojennego, gruppenfuhrera Wolfa, wydającego wyroki na schwytanych żołnierzy alianckich. Wykonywaniem rozkazów Wolfa zasłania się czterech oficerów gestapo: Wernitz, Ohlers, Fahrenwirst i Lubow. Wolfa chcieliby ująć także Amerykanie, którzy weszli do miasteczka po kapitulacji Niemców. Niestety, Kloss zostaje zdemaskowany przez Brunnera, który trafia do tego samego obozu. W ostatniej chwili J - 23 ucieka. Wraca już w polskim mundurze jako członek oficjalnej delegacji i żąda wydania Wolfa. Jako jedyny rozszyfrował bowiem tajemnicę tej mitycznej postaci, ku zaskoczeniu czterech oficerów, którzy wymyślili nazwisko Wolf od pierwszych liter własnych nazwisk. 13:05 KUCHNIA ŻYDÓW POLSKICH ODC. 3 Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na cymes z marchwi i kaczkę w pomarańczach. 13:35 OPOWIEŚCI RODOWICZÓW Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka, Małgorzata Rodowicz Scenariusz: Jolanta Kessler Chojecka, Małgorzata Rodowicz To jest historia ludzi, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Takich jak na przykład Jan Rodowicz Anoda, uczestnik Akcji pod Arsenałem, członek batalionu Zośka. Film jest opowieścią historyczną. Z tego tytułu w warstwie wizualnej wykorzystano archiwa filmowe i ikonografię z okresu II wojny światowej, Powstania Warszawskiego i okresu stalinowskiego. Ponadto rodzina Rodowiczów posiada imponujące archiwum własne, na które składają się zdjęcia, obrazy, książki napisane przez członków rodziny, albumy, filmy i inne artefakty, które uświetnią narrację. Część spuścizny rodziny została przekazana do Ossolineum. Zdjęcia współczesne, kręcone w dawnych miejscach akcji, przybliżają ten stosunkowo odległy czas i wiążą go z dzisiejszym życiem, podkreślają kontynuację pokoleń i wagę historii dla współczesnego widza. Całość ułożona jest w stylu opowieści rodzinnej, toteż zdjęcia ze spotkania rodzinnego wyznaczają ramy konstrukcyjne filmu. Ponadto swoją rolę ma narrator, który umiejscawia wydarzenia w kontekście historycznym. Dodatkowym zabiegiem reżyserskim jest uwypuklenie najmłodszego (prawie) pokolenia rodziny, w osobie Mateusza, który uczestniczy w spotkaniu rodzinnym i prowadzi widza po Warszawie/Zalesiu - w różne miejsca, związane z losami różnych postaci. Jego wypowiedź rzuca może trochę inne światło na wydarzenia: ukazuje ich wpływ na młode pokolenie i daje spojrzenie na czas przeszły bliskie współczesnej widowni. I właśnie Mateusz, w końcowej sekwencji, zada nam pytanie, czy nasza opowieść to czas przeszły dokonany? Czy niedokonany, wciąż się dziejący. 14:40 SPÓR O HISTORIĘ - SURSUM CORDA Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Marek Zakrocki (prowadzący), Maciej Kledzik, Jan Sikorski, Karol Mazur "Nie sposób zrozumieć tego narodu, który miał przeszłość tak wspaniałą, ale zarazem tak straszliwie trudną - bez Chrystusa. Nie sposób zrozumieć tego miasta, Warszawy, stolicy Polski, która w roku 1944 zdecydowała się na nierówną walkę z najeźdźcą, na walkę, w której została opuszczona przez sprzymierzone potęgi, na walkę, w której legła pod własnymi gruzami, jeśli się nie pamięta, że pod tymi samymi gruzami legł również Chrystus Zbawiciel ze swoim krzyżem sprzed kościoła na Krakowskim Przedmieściu" - mówił papież Jan Paweł II podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku. Przedwojenna Warszawa nie była miastem specjalnie religijnym. Jakby przez chwilę, zachłyśnięta odzyskaną niepodległością i swoją wielkomiejskością, zapomniała o religii. Dopiero wydarzenia wojenne spowodowały, że mieszkańcy stolicy na nowo odkryli swoją wiarę. Wyjątkowe ożywienie nastąpiło w dniach powstania warszawskiego. W przededniu święta Matki Boskiej Częstochowskiej, obchodzonego 26 sierpnia, dowódca powstania warszawskiego płk Antoni Chruściel "Monter" wydał rozkaz: "Tam, gdzie jest to możliwe. Odprawiać przez cały tydzień nabożeństwa błagalne do Królowej Korony Polskiej i litanię do najświętszej Maryi Panny, Pod Twoją obronę i trzykrotne wezwania"Królowo Korony Polskiej módl się za nami". Wszelkimi środkami i staraniami wpłynąć na podniesienie postawy moralnej i pogłębienie ideowe szeregów Armii Krajowej". Ludność cywilna ginącego miasta i żołnierze uczestniczyli w mszach świętych odprawianych przy wznoszonych podczas okupacji podwórkowych kapliczkach. Mimo śmierci tysięcy warszawian, zniszczenia miasta, w ludziach tliła się nadzieja. Jej symbolem był leżący Chrystus, który wskazując w kierunku nieba, wołał do mieszkańców stolicy "sursum corda". 15:25 WOJNA NA PUSTYNI - TOBRUK ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Robin Barnwell Scenariusz: Jonathan Dimbleby Podczas długiej walki z Afrika Corps Erwina Rommla wojska brytyjskie i australijskie przeżywały kryzys - naziści byli górą, a wynik II wojny światowej był wielką niewiadomą. Film opowiada o jednej z największych legend wojskowych w historii Wielkiej Brytanii i Australii. Zaprezentowany w 70. rocznicę bitwy pod El Alamein, w listopadzie 2012 roku, przedstawia nieznane szczegóły tej największej alianckiej pomyłki wojennej. 18:50 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 4/4 Serial obyczajowo-historyczny, 49 min, Polska, 1975 Autor: Władysław Reymont Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Podczas poświęcenia fabryki Borowieckiego odwiedza stary Zucker. Karol przysięga mu na Biblię, że nie romansuje z jego żoną. Wkrótce wyjeżdża z Lucy do Berlina. W pociągu odbiera telegram o pożarze fabryki. Wraca natychmiast, jednak jest już za późno. Fabryka spłonęła doszczętnie. Nie była ubezpieczona, więc trzej przyjaciele są zrujnowani. Jedynym wyjściem z tej paskudnej sytuacji, jakie przychodzi do głowy Borowieckiemu, jest zerwanie zaręczyn z Anką i bogaty ożenek z Madą Muller. Po paru latach Karol - jako zięć starego Mullera - należy do najzamożniejszych fabrykantów w Łodzi. Podczas robotniczych strajków i demonstracji to on podejmuje decyzję, by policja strzelała do tłumu. Leje się krew. 19:55 PAN AM: CROSSING THE PACIFIC - ODC. 1/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Film dokumentalny, 60 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 22:00 Z WIDOKIEM NA WAWEL - GDY SIĘ CHRYSTUS RODZI Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) W programie świątecznym znawcy historii biblijnej i obszaru Ziemi Świętej wyjaśniają okoliczności narodzin Jezusa z Nazaretu i ukazują, jak wyglądałoby to zdarzenie w dzisiejszych realiach. 22:35 BRACISZEK Film biograficzny, 98 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański na podstawie książki "Patron maluczkich" pod redakcją o. Bogdana Brzuszka Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Artur Barciś, Grzegorz Gołaszewski, Henryk Błażejczyk, Bartłomiej Bobrowski, Czesław Bogdański, Zbigniew Borek, Krzysztof Chudzicki, Paweł Ciołkosz, Andrzej Gawroński, Andrzej Golejewski, Jan Jeruzal, Zbigniew Konopka, Grzegorz Kulikowski, Janusz Łagodziński, Jerzy Mazur Pierwowzorem postaci braciszka jest sługa boży, franciszkanin, brat Alojzy Kosiba - "Alojzeczek", kwestarz i jałmużnik żyjący w latach 1855 - 1939. W tym życiorysie nie ma ani cudów ani sławy, a jedynie prostoduszne zbieranie przez całe życie okruchów świętości. I nie chodzi tylko o ten tak widoczny "nadmiar" dobroci, gorliwości, modlitwy, lecz również o każdy inny przejaw jego życia. Braciszka poznajemy w ostatnich dniach jego życia, kiedy z właściwą sobie dobrotliwością podejmuje decyzję o odejściu z tego świata, aby swoją śmiercią okupić życie ciężko chorego młodego chłopaka i uratować go. W kolejnych odsłonach zmierzających do finału braciszek żegna się z ziemskim życiem i cieszy się na spotkanie z wiecznością. Pomiędzy tymi scenami - stacjami w retrospekcjach - odkrywamy tę niezwykłą postać. Poznajemy go jako zakonnika zatopionego w żarliwej modlitwie w ciszy klasztoru oraz jako kwestarza zakonnego, oglądamy go w kontaktach z powszednim życiem i ze zwykłymi ludźmi. W tej hagiografii piękne jest skierowanie percepcji ku rzeczom zwyczajnym, powszednim: kotlet mielony "zwędzony" dla biednych, własnoręcznie zrobione koperty jako prezent dla braciszka, pęto kiełbasy, jabłka wypatrzone pod łóżkiem i wiele innych drobiazgów - właśnie ten mikroświat rzeczy i drobnych spraw wprowadza do opowieści wymiar poetycki i swoistą mistykę codzienności. Te z pozoru zgrzebne relacje opisujące życie i czyny braciszka, mają wewnętrzne światło. Życie brata Alojzego zostało opisane przez świadków jego świętości, ludzi równie prostych i prostodusznych jak on sam, i to właśnie oni kreślą perspektywę, w jakiej oglądamy ich świętego. Braciszek jest integralną częścią pewnego pejzażu, nie tylko tego dosłownego, ale i ludzkiego, pewnej mentalności prawie że odwiecznej niczym polny głaz, dlatego wszystko tu ma cechy rytuału, odprawiania ceremonii, jakiejś mszy żywota powszedniego. Wszystko to odbywa się w świątyni polnych dróg, opłotków i obejść wiejskich, do których przybywa wysłannik klasztoru. Klasztor, życie klasztorne jako świat tajemniczy i osobny, zawsze budzący ciekawość, tutaj jawi się bardzo zwyczajnie, zgodnie z ludzką miarą. "Duch św. Franciszka odrodził się w tym klasztorze" - napisał kardynał Karol Wojtyła, otwierając proces beatyfikacyjny brata Alojzego Kosiby. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MIEDWIE - SKARBIEC PEŁEN TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Miedwie - skarbiec pełen tajemnic Jesteśmy kolejny raz nad jeziorem Miedwie. Poprzednia wyprawa zostawiła w naszej wyobraźni spory zamęt. Wyobrażaliśmy sobie już dno jeziora, potopione kutry i łodzie. Wracając jednak do rzeczywistości, wraz z kolegami z Projektu Strefa Miedwie rozpoczynamy kolejną poszukiwawczą przygodę. Mamy zlokalizowaną ćwiczebną torpedę lotniczą na głębokości 24 metrów. Mamy nadzieję, że uda się ją wydobyć. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 2 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony przygotowaniom Niemiec do inwazji na Francję w 1940 r.