TVP Historia Niedziela, 27.12.2020 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1887 - ukazało się "Studium w szkarłacie" Arthura Conan Doyle'a, tym samy pojawił się Sherlock Holmes; 1892 - Nowy Jork położono kamień węgielny pod katedrę św. Patryka - w zamierzeniu największą budowlę w stylu pseudogotyckim na świecie; 1918 - wybuchło powstanie wielkopolskie; 1995 - Marek Kamiński jako pierwszy Polak zdobył samotnie biegun południowy; 09:05 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 10:05 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 11:05 GIUSEPPE W WARSZAWIE Komedia, 95 min, Polska 1964 Reżyseria: Stanisław Lenartowicz Scenariusz: Jacek Wejroch Zdjęcia: Antoni Nurzyński Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Elżbieta Czyżewska, Antonio Cifariello, Zbigniew Cybulski, Jarema Stępowski, Krystyna Borowicz, Aleksander Fogiel, Artur Młodnicki, Wojciech Siemion, Jan Matyjaszkiewicz i inni Już w pierwszej minucie filmu z szyn wylatuje wojskowy pociąg, którym pewien włoski żołnierz jechał na urlop. Włoch, Giuseppe Santucci, wsiada więc do pierwszego odjeżdżającego pociągu pełnego obywateli Generalnej Guberni. W czasie podróży poznaje dziewczynę ubraną, jak na konspiratorkę przystało, w skórzaną kurtkę i beret. Marysia bezskutecznie namawia go, by jej sprzedał - oczywiście za dobrą cenę - swoją broń. Do transakcji nie dochodzi, ale po przyjeździe do nieznanego mu jeszcze miasta, w trakcie zamieszania związanego z uliczną łapanką, Włoch i tak traci automat. Rozwścieczony podąża za dziewczyną, sądząc, że ma ona coś wspólnego ze zniknięciem broni. Trafia do mieszkania, które Marysia zajmuje wspólnie ze swoim bratem, Staszkiem, artystą malarzem jak najdalszym od konspirowania i wystrzegającym się jak ognia wszelkich kontaktów z wrogiem. Tymczasem Giuseppe nie ma zamiaru ruszać się z mieszkania, dopóki nie odzyska swojej broni. Tak rozpoczynają się przygody sympatycznego Włocha w okupowanej Warszawie. "Giuseppe w Warszawie" to komedia jak na lata sześćdziesiąte dosyć śmiała. Niewiele bowiem do tego czasu powstało filmów traktujących okupację na wesoło. Stanisław Lenartowicz przedstawił ją od strony obyczajowej, codziennej, zwykłej, choć także dramatycznej, pokazał, że i w tym tragicznym okresie warszawiaków nie opuszczało poczucie humoru. Film ma wartką akcję, instruktażowo wręcz wykonane zdjęcia - w poszukiwaniu "warszawskich", wojennych plenerów ekipa musiała udać się aż do Wrocławia. W roli tytułowego Giuseppe wystąpił znany z takich filmów, jak "Panienki z międzymiastowej", "Ciao, ciao bambina" czy "Rzymskie opowieści" Antonio Cifariello. Filmowe rodzeństwo zagrali Elżbieta Czyżewska i Zbigniew Cybulski. 12:45 NA TROPACH PREHISTORII - TAJEMNICE PIERZASTYCH SMOKÓW. ODC. 2 (A NEW PREHISTORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Emma Baus Skąd pochodzą owady, ptaki i ssaki? Dzięki nowym technologiom i ostatnim odkryciom naukowcy mogą teraz odtworzyć brakujące gałęzie w genealogicznym drzewie życia. Ta trylogia, prowadzona jak badanie paleontologiczne, oparta jest o ultrarealistyczną grafikę komputerową. 13:40 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 22 BOŻE NARODZENIE Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku zatytułowanym "Boże Narodzenie" poznamy przepis na pieczonego indyka, który pojawiał się często na stole Zygmunta III. Dowiemy się również jak przyrządzić hipokras, czyli grzane wino z przyprawami. 14:10 CRISTIADA (CRISTIADA) Dramat historyczny, 139 min, Meksyk, 2012 Reżyseria: Dean Wright Aktorzy: Andy Garcia, Eva Longoria, Mauricio Kuri, Peter O'Toole Epicki film historyczny opowiadający o wybuchu i przebiegu tzw. Cristiady, powszechnego powstania w obronie wiary katolickiej w latach 20. XX wieku w Meksyku. Reżyserski debiut Deana Wrighta, specjalisty od efektów specjalnych m.in. w filmach "Titanic", "Władca Pierścieni: Dwie wieże"(2002) czy "Władca Pierścieni: Powrót króla" (2003). 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 20. WAWEL KRÓLÓW POLSKICH - OD BOLESŁAWA SZCZODREGO DO ZYGMUNTA III Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Wawel - wspaniały pomnik historii i dziejów polskiego narodu. Był siedzibą polskich królów w czasach silnej i dobrze rządzonej Rzeczypospolitej. Władcy, którzy mieszkali na wawelskim wzgórzu, zapisali najwspanialsze karty naszej historii. Byli mecenasami sztuki i nauki. Założyli jeden z pierwszych uniwersytetów w Europie. Blask i świetność Wawelu przyciągały uczonych i artystów z całej Europy. Koronowano tu i grzebano królów, a także tych królom równych, jak określił Juliusza Słowackiego Józef Piłsudski podczas złożenia na Wawelu prochów poety. Wawel królów polskich od Bolesława Szczodrego do Zygmunta III jest tematem tego odcinka teleturnieju "Giganci Historii" 17:25 BIBLIA - JEZUS, CZ. 2 (THE BIBLE - JESUS, P. 2) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Robert Young Aktorzy: Jeremy Sisto, Jacqueline Bisset, Luca Zingaretti, Debora Messing Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Nocującemu na pustyni Jezusowi śni się wojna światowa, która będzie mieć miejsce niemal dwa tysiące lat później. Po przebudzeniu zastanawia się, dlaczego żołnierze mordowali się wzajemnie z jego imieniem na ustach. 19:20 POWSTANIE WIELKOPOLSKIE MOST NA NOTECI Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2015 Reżyseria: Paweł Różycki Brawurowa akcja zdobycia przez powstańców mostu na Noteci w Białośliwiu bez oddania ani jednego wystrzału. Podporucznik Maksymilian Bartsch, były oficer armii niemieckiej, wraz z grupą żołnierzy, przy użyciu fortelu zajął pilnowany przez armię niemiecką most. Przy znacznej przewadze ludności niemieckiej, dzięki znajomości języka niemieckiego, psychologii oraz taktyki wojennej, mniej liczni i słabiej uzbrojeni powstańcy wielkopolscy z okręgu nadnoteckiego skutecznie walczyli o powrót tych terenów do państwa polskiego. 20:05 ZWYCIĘSTWO. POWSTANIE WIELKOPOLSKIE 1918 - 1919 Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dominika Wójcik - Skolimowska, Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Producentem dokumentu jest Fundacja Obywatelska Bazar, koproducentem Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Jest to pierwszy pełnometrażowy film dokumentalny o bohaterskim zrywie sprzed ponad stu lat. Obraz ma nie tylko przywrócić pamięć o powstaniu, ale i pozwolić zrozumieć jego znaczenie dla odradzającego się po pierwszej wojnie światowej państwa polskiego. W filmie wykorzystano niepublikowane do tej pory francuskie materiały archiwalne, m.in. pokazujące jak wyglądał Poznań i wielkopolska armia w czasie walk powstańczych w 1918 i 1919 roku. Zobaczymy unikatowe obrazy z pierwszej wojny światowej z muzeum w Waszyngtonie czy materiały filmowe i ikonograficzne Polskiej Filmoteki Narodowej. W dokumencie znalazły się też zdjęcia pochodzące z rodzinnych kolekcji potomków uczestników powstania. Prezentowane są wspomnienia gen. Józefa Dowbor - Muśnickiego, Arkadego Fiedlera, skautki Sławy Budaszówny i uczestnika Powstania Jana Kąkolewskiego. Archiwalia przeplatają się ze scenami fabularyzowanymi, w tym zbiorowymi, które postały dzięki zaangażowaniu setek mieszkańców Poznania. Animacje dodają współczesnego ducha starym fotografiom i pocztówkom, nie zmieniając przy tym ich wartości. Reżyserami są Tadeusz Litowczenko i Dominika Wójcik - Skolimowska. Konsultantem merytorycznym filmu jest Marek Rezler. 21:40 NOCE I DNIE CZ. II - WIATR W OCZY Film obyczajowy, 121 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Karol Strasburger, Barbara Ludwiżanka, Jerzy Kamas, Ilona Kuśmierska, Stanisława Celińska Niechcicowie muszą opuścić Serbinów. Kupują sobie niewielki majątek Pamiętów. Bogumił choruje na zapalenie płuc i umiera. Barbara osiada w Kalińcu. Jej spokojną egzystencję burzy wybuch I wojny światowej. 23:50 KULIG Film muzyczny, 30 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Henryka Lankiewicz Zdjęcia: Wacław Florkowski, Zbigniew Karpowicz Muzyka: Andrzej Zieliński Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Wojciech Korda, Ada Rusowicz, Zespół Alibabki, Zespół Skaldowie, Zespół Niebiesko-Czarni Aktorzy: Bogumił Kobiela Program rozrywkowy z udziałem Bogumiła Kobieli, Maryli Rodowicz i czołowych zespołów lat 60.: Alibabek, Skaldów i Niebiesko - Czarnych. Bogumił Kobiela gra tu roztargnionego turystę. Warto przypomnieć ten prawie 40 - letni program ze względu na gagi znakomitego komika, tatrzańskie plenery zimowe i niezapomniane przeboje. 00:35 ZEZOWATE SZCZĘŚCIE Komediodramat, 110 min, Polska 1960 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Lipman i Krzysztof Winiewicz Muzyka: Jan Krenz Występują: Bogumił Kobiela, Maria Ciesielska, Helena Dąbrowska, Barbara Kwiatkowska, Krystyna Karkowska, Barbara Połomska, Irena Stalończyk, Tadeusz Bartosik, Henryk Bąk, Aleksander Dzwonkowski, Wojciech Lityński, Kazimierz Opaliński, Jerzy Pichelski, Wojciech Siemion, Wiesław Gołas, Adam Pawlikowski i inni "...powoli zaczynam rozumieć impulsy, które kierowały moim postępowaniem. Otóż chyba zawsze usiłowałem, całkiem nieświadomie, przystroić się w szaty uznanego przez opinię bohatera danego historycznego okresu. W życiu dziecka był nim harcerz, później podchorąży, wreszcie konspirator... Wszystkie te etapy przebiegłem w bezowocnej pogoni za życiowym powodzeniem. Czy mogłem przypuszczać, że wszędzie czeka mnie nieuchronna klęska?..." - tak podsumował swoje pechowe życie główny bohater opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego "Sześć wcieleń Jana Piszczyka". Nowela stała się kanwą scenariusza do "Zezowatego szczęścia" - filmu, który ugruntował wysoką pozycję Andrzeja Munka wśród polskich reżyserów debiutujących po wojnie. O klasie tego twórcy wiele mówiła już "Eroica" (1958) - do dziś uznawana za arcydzieło szkoły polskiej. "Zezowate szczęście" dowiodło jednak, że Munk to nie tylko mistrz w obnażaniu fałszu narodowych stereotypów i symboli. Pokazało biegłość twórcy w operowaniu zarówno językiem tragedii, jak i komedii. Stało się też świadectwem wyczulenia reżysera na problemy współczesności, takie jak choćby przerost biurokracji i jego konsekwencje. Wartość "Zezowatego szczęścia" ujawnia się jeszcze w czym innym. Film ów jest mianowicie zdumiewająco udanym połączeniem różnych stylów i poetyk. Krytycy znaleźli w dziele Munka zjadliwą ironię, groteskę, elementy czysto komediowe i dramatyczne oraz cechy powiastki filozoficznej w duchu wolteriańskim. Przy tak dużej różnorodności i "rozrzucie" stylistycznym próżno szukać w "Zezowatym szczęściu" zgrzytów, zbędnych scen, chybionego aktorstwa. W warstwie fabularnej film Munka stanowi studium postawy obecnej w każdej epoce i w każdym społeczeństwie. "Zezowate szczęście" opowiada bowiem o - by użyć określenia krytyka - "żywocie oportunisty poczciwego". Jest nim Jan Piszczyk, rewelacyjnie grany przez Bogumiła Kobielę. Już od wczesnej młodości jego głównym celem było płynąć na fali koniunktury, być zawsze "kimś", jak najlepiej dopasować się do aktualnej tendencji społecznej i politycznej. Zaczął już przed wojną, kiedy jako chłopiec zapisał się do harcerstwa. Niestety, mimo usilnych starań, skompromitował się na defiladzie. Niezrażony niepowodzeniem zapragnął zostać korporantem, lecz podczas antysemickich zajść na uniwersytecie wzięto go za Żyda. Podczas wojny założył upragniony mundur podchorążego, ale trafił do oflagu. Tu na domiar złego uznano go za szpiega. Nie lepiej powiodło mu się w konspiracyjnej organizacji podziemnej. Wreszcie wraz z nastaniem socjalistycznego państwa wydawało się, że los wreszcie się do Piszczyka uśmiechnął. Nie na długo.