TVP Kultura Środa, 23.12.2020 08:30 NIEDZIELA Z... JANUSZEM OLEJNICZAKIEM Dysk./wywiad/debata, 40 min, Polska, 2020 Scenariusz: Natalia Banaczek Wykonawcy: Katarzyna Sanocka (prowadząca) Należy do najwybitniejszych współczesnych chopinistów. W 1970 r. był najmłodszym laureatem Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Jego dorobek artystyczny obejmuje ponad czterdzieści nagrań, w tym ścieżki dźwiękowe do filmów "Pianista" Romana Polańskiego, "Chopin, pragnienie miłości" Jerzego Antczaka i "Błękitna nuta" Andrzeja Żuławskiego. W kolejnym odcinku programu "Niedziela z..." gościmy Janusza Olejniczaka. 09:25 TRIO Z BELLEVILLE (TRIPLETTES DE BELLEVILLE, LES) Film animowany, 77 min, Kanada/Belgia/Wielka Brytania/Francja, 2003 Reżyseria: Sylvain Chomet Champion jest samotnym, małym chłopcem. Jego ulubione zajęcie to jazda na rowerze. Fascynację tę dostrzega wychowująca go babcia, madame Souza i namawia do forsownych treningów. Po latach pracy wnuczek startuje w słynnym wyścigu kolarskim Tour de France. Niestety, podczas zawodów Champion zostaje porwany przez dwóch ubranych na czarno, podejrzanych typów. Madame Souza i pies Bruno rozpoczynają poszukiwania. Docierają aż za ocean, do miasta Belleville (przypominającego trochę Nowy Jork). Tam spotykają trzy starsze kobiety tworzące grupę wokalną - tytułowe "Trio z Belleville". Wkrótce natrafią na ślad Championa, lecz chcąc go ratować, będą musieli stawić czoło francuskiej mafii. 11:00 JAN SERCE - ODC. 8/10 - MATYLDA Serial obyczajowy, 57 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Halina Piwowarska, Wiesław Michnikowski, Władysław Kowalski, Andrzej Herder, Wiktor Zborowski, Jadwiga Kuryluk Po wielu latach oczekiwania Jan Serce otrzymuje wreszcie własne mieszkanie. Wśród pustych ścian spędza tu wieczory po powrocie z pracy. Pewnego dnia odwiedza go przyjaciel Piotr z Matyldą, dla której chce zostawić żonę Małgosię i dzieci. Piotr z przyjaciółką wprowadzają się do Janka, a on zaczyna szukać sposobu, jak pomóc Małgosi w tej sytuacji. 12:10 JAN SERCE - ODC. 9/10 - POŻAR SERCA Serial obyczajowy, 47 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski, Krzysztof Ordon Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Władysław Kowalski, Wiesław Michnikowski, Irena Budzisz, Jadwiga Kuryluk Janek razem z Małgosią jedzie nad morze po jej córki. Są zaprzyjaźnieni od wielu lat, ale po raz pierwszy znajdują się ze sobą sam na sam. Mężczyzna zdaje sobie sprawę, że od wielu lat kochał się właśnie w Małgosi, że to ona jest jego ideałem. Małgosia, porzucona przez Piotra, byłaby s kłonna zostać panią Serce. Wtedy właśnie Piotr decyduje się wrócić do żony. Janek odwiedza matkę. Dowiaduje się, że pan Julian przegrał na wyścigach wszystkie jej oszczędności. Janek wszczyna awanturę, matka wyrzuca go z domu. Bohater z wrażenia dostaje ataku serca. 13:30 KSIĘGA PRZESTRZENI - WIEJSKIE, MAŁO MIEJSKIE Magazyn, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak W odcinku pokazujemy bardzo rzadkie przykłady nowoczesnej architektury na terenach wiejskich oraz nowoczesnej ruralistyki. Od wiejskiej świetlicy po solidne budynki użyteczności publicznej. Przyjrzymy się też inspiracjom, które współcześni architekci czerpią z tradycji ludowego budownictwa. Temat dopełni architektura nowych budynków skansenu architektury wiejskiej oraz moda na domy jednorodzinne naśladujące formę stodoły. Przedstawimy: - Gminne ośrodki zdrowia w Gierałtowicach i Przyszowicach (OVO Grąbczewscy): dwa niewielkie ośrodki zdrowia zaprojektowane z fantazją, w duchu regionalizmu krytycznego, ale także z doskonale funkcjonalnymi zabezpieczeniami, niezbędnymi na terenie szkód górniczych, - Świetlicę wiejską w Rakowni pod Poznaniem (Buszkiewicz Buszkiewicz): kameralna świetlica wykorzystująca historyczną formę ceglanej wielkopolskiej stodoły, ale trawestująca ją w zabawny i zaskakujący sposób, - Centrum Kulturalno - Rekreacyjne Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu (Consultor, Ahor): uzupełnienie programu znanego skansenu tradycyjnej architektury wiejskiej o całkowicie nowoczesny obiekt, nawiązujący jednak formami do typologii wiejskich domów z różnych epok, - Centrum Administracyjne Gminy Wielka Wieś w Szycach (OVO Grąbczewscy): funkcjonalny budynek administracyjny, nowy symbol gminy i jej pierwsza prawdziwa przestrzeń publiczna, a zarazem doskonałe nawiązanie do tradycji budownictwa Jury Krakowsko - Częstochowskiej, - Dom pod Poznaniem (PL Architekci): dom jednorodzinny z nurtu współczesnej stodoły polskiej, z formą wyprowadzoną z wiejskiego archetypu i nowoczesnymi rozwiązaniami funkcjonalnymi, O swoich projektach opowiadać będą: Oskar Grąbczewski (ośrodki zdrowia w Przyszowicach i Gierałtowicach), Bartek Bajon (dom stodoła pod Poznaniem). 14:45 WIZJA LOKALNA 1901 Film historyczny, polityczny, 96 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zdzisław Szostak Wyk. Tadeusz Łomnicki, Daniel Olbrychski, Jerzy Stuhr, Elżbieta Borysiak, Krzysztof Kozłowski, Grzegorz Dobrzycki, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Wiesław Drzewicz, Zdzisław Wardejn, Andrzej Wasilewicz, Stanisław Igar i inni Rekonstrukcja wydarzeń, które miały miejsce w roku 1901 we Wrześni, a do polskiej historii przeszły pod nazwą "strajku szkolnego". Kiedy w dwóch najwyższych klasach zakazano posługiwania się językiem polskim, dzieci solidarnie odmówiły odpowiadania i modlenia się po niemiecku. Zostały za to ukarane chłostą, gwałtownie protestujących rodziców aresztowano, kilkunastu z nich skazano na kary do 2 lat więzienia. Sprawa ta odbiła się głośnym echem w całej Polsce. Pisała o niej także prasa europejska. Prawie osiemdziesiąt lat po wydarzeniach wrześnieńskich powrócił do nich Filip Bajon. Ale skupił się bardziej na odtworzeniu nastroju tamtych wypadków. Sięgnął po niezwykle surowe środki wyrazu. Autor zdjęć Jerzy Zieliński podkreślał, że zamierzeniem było, "aby film angażował widza właśnie prostotą środków". Surowe wnętrza, czerwone mury domów, opustoszałe uliczki, dają wrażenie wszechobecnego chłodu. Natomiast postacie bohaterów, zarówno dzieci jak i dorosłych, pełne są wewnętrznego żaru, bije z nich niezłomność i głębokie zaangażowanie w sprawę, której podjęli się bronić. Wszystko to sprawia, że film przybrał bardziej poetycką niż paradokumentalną formułę. Zdjęcia plenerowe wykonano w Gniewie - niewielkim miasteczku w województwie gdańskim. Zachował się tam cały XIX - wieczny zespół architektoniczny. Dzisiejsza Września bowiem jest już zupełnie inna od tej z początku wieku. Z kolei zdjęcia atelierowe wykonano w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych, zbudowano tam klasę szkolną na wzór tej, która znajduje się dziś w Muzeum Regionalnym we Wrześni. Krytycy podkreślali, że Filip Bajon zrealizował film niezwykły i bardzo dojrzały. Uhonorowany został za to - Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w roku 1980 oraz Nagrodą Dziennikarzy akredytowanych na tym festiwalu. Brązowe Lwy otrzymał także autor scenografii - Andrzej Kowalczyk. Wiosna 1901 roku. Dzieci maszerują po dziedzińcu szkoły we Wrześni. Brakuje jednej z klas. Okazuje się, że jej uczniowie odmówili zmówienia modlitwy w języku niemieckim, za karę zostali zamknięci w sali. Klasa Bronki, Antka i Kacpra postanawia przyłączyć się do protestu kolegów. Rektor szkoły Fedtke, inspektor Winter i inni nauczyciele zmuszają do odpowiedzi po niemiecku kilkoro dzieci, pozostali dalej milczą. W samo południe uczniowie zostają przyprowadzeni na szkolny korytarz, gdzie mają otrzymać chłostę. Wtedy do szkoły wdzierają się rodzice oburzeni znęcaniem się nad dziećmi. Żandarmi spisują ich nazwiska. Mijają dni, dzieci dalej odmawiają nauki w języku niemieckim. Kierownictwo szkoły naciska na rodziców, w wyniku tego kilkoro uczniów wraca do nauki. Inni udają się do starego wiatraka, wierząc, że ujrzą tam znak od Boga, który widzi ich cierpienia. 16:25 ŻÓŁTY SZALIK Dramat, 59 min, Polska, 2000 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Pilch Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Janusz Gajos, Danuta Szaflarska, Krystyna Janda, Joanna Sienkiewicz, Małgorzata Zajączkowska "Żółty szalik" to najbardziej utytułowany film z cyklu "Świąt polskich". Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni był najdłużej oklaskiwany przez publiczność. W rezultacie reżyser Janusz Morgenstern odebrał "Złotego Klakiera", nagrodę tym cenniejszą, że spontanicznie nadaną przez widzów. Nie byłoby jednak tego sukcesu, gdyby nie Janusz Gajos, który z głównej roli w "Żółtym szaliku" zrobił majstersztyk. "Jazda światowa" - tak podsumował występ aktora kolega po fachu, Mirosław Baka. Pomimo aplauzu publiczności, nagroda za pierwszoplanową rolę męską przypadła w Gdyni Zbigniewowi Zapasiewiczowi. Janusz Gajos musiał się zadowolić nagrodą prezesa Canal+ i wyróżnieniem Festiwalu w Toronto dla największej indywidualności tej imprezy. Głównym bohaterem "Żółtego szalika" jest mężczyzna w średnim wieku, dyrektor firmy. Od lat uzależniony od alkoholu, nie potrafi już normalnie egzystować bez porannej szklanki koniaku. Dzień przed Wigilią upływa mu niezwykle intensywnie. Najpierw narada w firmie, potem spotkania w restauracji z synem, następnie z byłą żoną i wreszcie z obecną towarzyszką życia, która ciągle wierzy, że jej wybranek kiedyś przestanie pić. Jako prezent świąteczny syn ofiarowuje bohaterowi żółty szalik. Ten upominek to coś w rodzaju przedmiotu - talizmanu, który mężczyzna co pewien czas dostaje od bliskich i za każdym razem gubi. Czy tak będzie i tym razem? Dotarłszy do domu, bohater obiecuje swojej aktualnej przyjaciółce, że więcej nie zajrzy do kieliszka. Niestety, znów nie dotrzymuje słowa. Na bankiecie po raz kolejny ulega pokusie i w efekcie wpada w delirium. Jego sekretarka, była żona i obecna towarzyszka życia odwożą go nieprzytomnego do matki. Ta zaś nie tylko pomaga mu wytrzeźwieć, lecz także urządza ciepłe, rodzinne święta we dwoje. W prezencie daje synowi żółty szalik. Wierzy, że pomoże mu on zerwać ze zgubnym nałogiem. Czy rzeczywiście tak się stanie? 17:55 URODZENI ARTYŚCI - RODZINA BYTOMSKICH Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Tym razem Emilia i Redbad odwiedzają utalentowaną rodzinę złotników i projektantów biżuterii artystycznej. 20:55 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - DOBRZE SIĘ KŁAMIE W MIŁYM TOWARZYSTWIE (PERFETTI SCONOSCIUTI) Komediodramat, 92 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Paolo Genovese Scenariusz: Paolo Genovese, Paolo Costella, Filippo Bologna, Paola Mammini, Rolando Ravello Zdjęcia: Fabrizio Lucci Aktorzy: Marco Giallini, Kasia Smutniak, Alba Rohrwacher, Valerio Mastandrea, Edoardo Leo, Anna Foglietta, Giuseppe Battison Film w żartobliwym tonie ukazuje problemy rodzinne par w średnim wieku. Terapeutka Eva i chirurg plastyczny Rocco zapraszają do siebie na kolację pięcioro starych przyjaciół. Wszystko jest już przygotowane: stół nakryty, pieczeń w piekarniku. W letni, ciepły wieczór w domu małżonków zjawiają się: Cosima i Bianca, Lele i Carlotta oraz Peppe. Dla urozmaicenia przyjacielskiego spotkania rozpoczynają specyficzną zabawę polegającą na dzieleniu się między sobą treścią każdego SMS - a, e - maila lub rozmowy telefonicznej, jakie otrzymują w trakcie kolacji. Początkowo nikt nie zdaje sobie sprawy, że tym samym zdradzają wiele swoich najskrytszych tajemnic, ujawniają rodzinne problemy i konflikty. Z pozoru niewinna gra zaczyna rodzić nieporozumienia między zaprzyjaźnionymi biesiadnikami. Czy na koniec uda się zażegnać spory? 22:40 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - JEJ WYSOKOŚĆ KATHARINE HEPBURN (KATHARINE HEPBURN: THE GREAT KATE) Film dokumentalny, 75 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Rieke Brendel, Andrew Davies Opowieść o życiu i karierze ikony Hollywood - Katharine Houghton Hepburn. Aktorka zdobyła cztery Oscary i dwanaście nominacji w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Była wyjątkową artystką w czasach złotej ery Hollywood oraz muzą światowej klasy projektantów. Inteligentna, charyzmatyczna i odważna indywidualistka. Żadnego spośród czterech Oscarów nie odebrała osobiście, ponieważ nie miała w zwyczaju pojawiać się na ceremonii. Pomimo to przez ponad 60 lat swojej kariery sprawnie kreowała i zarządzała swoim wizerunkiem. 00:25 JAZZ - DZIEDZINIEC KULTURY NCK - MISTRZOWIE ALTERNATYWY Koncert, 69 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Mitch&Mitch Koncert zespołu Mitch&Mitch, który będzie odwoływać się do mistrzów muzyki alternatywnej. 04:10 KINO NOCNE - SARID Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zbigniew Gajzler Scenariusz: Zbigniew Gajzler Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz, Witold Szulc, Tomasz Samosionek Muzyka: Michał Lorenc Sarid znaczy ocalony. Alexander Bartal - Bicz, mieszkający dziś w Tel Awiwie, jako jedyny z całej rodziny ocalał z wojennego piekła. Ale do dziś dokładnie pamięta każdy dzień gehenny, jaką przeżył on i jego bliscy, każdy szczegół ich ostatniej drogi, każde słowo wypowiedziane przez oprawców, którzy zadecydowali o losie pabianickich Żydów. Właśnie w tym podłódzkim mieście urodził się bohater filmu w 1927 r. Jego ojciec był krawcem, matka zajmowała się wychowaniem dwóch synów, bo oprócz Alexandra był w domu także młodszy o cztery lata Icuś. W tamtych czasach ludność żydowska stanowiła w Pabanicach trzecią po Polakach i Niemcach grupę narodowościową. Bartalowie mieszkali w kamienicy, gdzie byli jedyną żydowską rodziną, ale ich stosunki z sąsiadami dobrze się układały. Po wakacjach 1939 r. Alexander miał iść do szóstej klasy miejscowej szkoły, wybuchła jednak wojna. Pod koniec 1939 r. Niemcy postanowili umieścić wszystkich pabianickich Żydów w getcie na Starym Mieście. Trafiła tam również rodzina Bartalów. Za murami brakowało jedzenia, a ci, którzy nie pracowali, nie dostawali nawet skromnych przydziałów posiłku. Każdego dnia budzono się z myślą, że ten dzień może być ostatnim. Na szczęście, Polakom wolno było wchodzić na teren getta, więc pomagali Żydom, dostarczając żywność, lekarstwa i inne niezbędne produkty. Służyli też jako pośrednicy w sprzedaży żydowskich kosztowności, wymieniając je na jedzenie. Niestety, i ta nędzna egzystencja miała wkrótce przybrać tragiczniejszą postać. 15 maja 1942 r. rozwieszono w getcie obwieszczenia, że nazajutrz odbędzie się liczenie ludności. Kto się będzie uchylał, zostanie rozstrzelany. Mieszkańcy getta wierzyli, że to tylko uciążliwa formalność. Ustawiając się karnie wzdłuż ulic, nie wiedzieli, że po raz ostatni oglądają te miejsca. Zostali pognani przez całe miasto na znajdujący się na Nowym Mieście plac sportowy. Już podczas tej tragicznej drogi zmarło ok. 700 osób, następne zginęły bite i tłoczone na placu sportowym. Następnie część została przewieziona do Chełmna nad Nerem i tam haniebnie wymordowana, a część trafiła do zamkniętego getta w Łodzi. Znalazła się tam również rodzina Bartalów - Biczów. Spędzili tam blisko dwa lata, ale to jeszcze nie był koniec ich gehenny. Pod koniec lipca 1944 r. hitlerowcy zadecydowali o likwidacji łódzkiego getta. Wielu Żydów uwierzyło jednak zapewnieniom zarządzającego gettem Hansa Biebowa, że jadą do fabryk w Sudety. Towarowe wagony dowiozły ich na rampę w obozie Auschwitz - Birkenau. Tam Alexander po raz ostatni widział swoją matkę i młodszego brata, którzy jako nie nadający się do pracy zginęli tego samego dnia w komorze gazowej. On i ojciec, po 6 tygodniach pobytu w Auschwitz, zostali przetransportowani do obozu w Mauthausen w Austrii. Ojciec nie doczekał jednak wyzwolenia. Przeżył tylko jego syn. Spośród 9 tys. pabianickich Żydów ocalała jedynie nieliczna grupa rozproszona dziś po świecie. W filmie wypowiada się kilkoro z nich. Oprócz Alexandra Bartala - Bicza snującego przejmującą opowieść o losach swojej rodziny, przed kamerą wspominają tamte straszne czasy także: jego żona Aviva Radoszycka, Cwija Cohen mieszkająca dziś również w Izraelu oraz Moris Glass obecnie mieszkaniec Północnej Karoliny w USA.