TVP Historia Poniedziałek, 28.12.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1895 - Grand Cafe w Paryżu - pierwszy publiczny pokaz filmowy; 1895 - W. C. Roentgen ogłosił odkrycie promieni X; 1981 - koniec strajku w kopalni "Piast"; 1989 - Sejm uchwalił tzw "Plan Balcerowicza"; 07:10 MEGALITY HISTORIA SPRZED 5500 LAT Dokument fabularyzowany, 66 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński "Megality - historia sprzed 5500" lat Krzysztofa Paluszyńskiego odkrywa przed widzami tajemnice, na miarę Stonehenge, jakie skrywają polskie ziemie. Megality to monumentalne budowle z ziemi i kamienia, o długości dochodzącej nawet do 150 metrów. Jednak w przeciwieństwie do kamiennych kręgów z południowej Anglii, które przyciągają turystów z całego świata, w Polsce wie o nich zaledwie garstka naukowców. Ponadgodzinny fabularyzowany dokument Krzysztof Paluszyńskiego odtwarza historię polskich megalitów i przybliża ją odbiorcom, używając do tego technik filmowych zdolnych oddać prawdziwą magię zamierzchłych czasów i tych miejsc. Film składa się z prezentacji do dziś zachowanych artefaktów kultury pucharów lejkowatych (nazwanej tak od kształtu wytwarzanych wówczas naczyń), fabularyzowanych scen ilustrujących życie ludzi tej epoki, wypowiedzi naukowców, wizualizacji w formie animacji 3D, a także dokumentacji prac archeologicznych. Wszystko to ma na celu zbudowanie obrazu i przybliżenie historii prastarych mieszkańców obszaru dzisiejszej Polski. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom i precyzyjnie zaplanowanym kadrom, widzimy świat, który już dawno przestał istnieć. Jego pozostałości, znane są jednak tylko nielicznym - wąskiej grupie archeologów i naukowców, władzom gmin, mieszkańcom przyległych domostw i wsi, i pasjonatom, których te zamierzchłe czasy niezwykle inspirują. Film sprawia, że ten miniony świat choć na chwilę staje się częścią i elementem naszej rzeczywistości. 08:50 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.II - ODC. 13 Reportaż, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odcinek 13 to ostatni odcinek drugiego sezonu. Historia polskiej szkoły plakatu oraz jej przedstawicieli: Jana Lenica, Romana Cieślewicza, Waldemara Świerzego, Franciszka Starowieyskiego. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 11:40 TEN CMENTARZ MUSI ŻYĆ Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Mateusz Dzieduszycki Scenariusz: Mateusz Dzieduszycki We Lwowie znajduje się wiele miejsc związanych z rodziną Dzieduszyckich, obecną w tym mieście od XV wieku. Należą do nich zarówno domy, w których Dzieduszyccy mieszkali, instytucje, które ufundowali oraz kościoły i cmentarze. Jednym z miejsc, w których pamięć o rodzinie Dzieduszyckich została zachowana, stał się najstarszy w Europie Cmentarz Łyczakowski, miejsce ostatniego spoczynku członków rodziny, zmarłych w końcu XIX i pierwszej połowie XX wieku. 12:00 PARADA OSZUSTÓW - ODC. 1/4 - JAGUAR 1936 Serial sensacyjny, 51 min, Polska 1977 Reżyseria: Grzegorz Lasota Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Kudelski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Piotr Fronczewski, Wojciech Pszoniak, Grażyna Szapołowska, Stanisław Igar, Bronisław Pawlik, Roman Wilhelmi, Halina Golanko, Jerzy Molga, Jan Orsza, Juliusz Berger Wiedeń, lata trzydzieste. Maxilimian Taadjen kupuje w salonie samochodowym wspaniały model jaguara za niebagatelną sumę 8 tysięcy dolarów, płacąc czekiem, którego w tym samym dniu nie można już zrealizować, gdyż jest to sobota. Pozostaje jedynie telefoniczne sprawdzenie go. Po dwóch godzinach do salonu samochodowego podjeżdża tym samym jaguarem jakiś inny obcokrajowiec, oświadczając, że kupił go za 4 tysiące dolarów od Taadjena. Właściciel salonu, wietrząc oszustwo, zawiadamia policję. Panowie zostają aresztowani, ale w poniedziałek okazuje się, że czek jednak ma pokrycie i wszystko jest w porządku. O co chodziło więc w całej tej sprawie? Odpowiedź na to pytanie będzie sporo kosztowała właściciela salonu. 13:05 KONNICA (HORSE SOLDIERS) Film przygodowy, wojenny, western, 115 min, USA 1959 Reżyseria: John Ford Scenariusz: Harold Sinclair, John Lee Mahin Aktorzy: John Wayne, William Holden, Constance Towers, Judson Pratt i inni Ameryka, rok 1863. Trwa krwawa i brutalna wojna secesyjna. Wokół Vicksburga toczą się ciężkie walki. Mimo ciągłych ataków wojsk Unii pod wodzą generała Shermana, konfederaci uparcie się bronią. Dzięki sprawnie działającemu połączeniu kolejowemu armia Południa generała Granta stale otrzymuje wsparcie i zaopatrzenie. Tak prowadzone oblężenie może się ciągnąć jeszcze wiele miesięcy i kosztować obie strony setki tysięcy zabitych. A tymczasem politycy i społeczeństwo żądają sukcesów. Wojna domowa nie toczy się po myśli Północy i Sherman to rozumie. Generał chce jak najszybciej przepędzić swego przeciwnika spod Vicksburga. Tylko jak przerwać jego linie zaopatrzeniowe, jak przeciąć połączenie kolei żelaznej? Powstaje śmiały plan wypadu brygady kawaleryjskiej. Celem rajdu oddziału pomysłodawcy akcji, pułkownika Marlowe`a, jest węzeł kolejowy w Newton Station. Kawalerzyści mają zniszczyć urządzenia kolejowe, zerwać tory, spalić budynki aż 300 mil za liniami wroga! Marlowe zdaje sobie sprawę, jak niebezpieczne to zadanie i starannie dobiera ludzi do jego wykonania. Wbrew woli pułkownika dowództwo przydziela do jednostki chirurga, majora Kendalla. Pomiędzy dwoma oficerami szybko rodzi się konflikt. Marlowe uważa, że obecność lekarza będzie tylko zbędnym obciążeniem i utrudnieniem w misji, w której liczy się czas. Ponadto pułkownik wciąż wspomina swą żonę, która zmarła w wyniku niepotrzebnie przeprowadzonej operacji. Jego przeczucia wobec Kendalla są jak najgorsze. Ale rozkaz jest rozkazem i Marlowe musi tolerować obecność chirurga. Po kilku potyczkach z żołnierzami Konfederacji pułkownik zdaje sobie sprawę, że obecność brygady na tyłach Południa została odkryta. Jeszcze ważniejsze staje się szybkie przeprowadzenie operacji. Ale konie i ludzie muszą jeść i odpoczywać po długim marszu. Na trasie kawalerzyści trafiają na plantację, której właścicielką jest piękna Hannah. Podczas wspólnego posiłku kobiecie udaje się podsłuchać rozmowę oficerów. Hannah zostaje jednak ujęta i, w obawie że może zdradzić plany jeźdźców Unii, wzięta do niewoli. Pomiędzy szorstkim, władczym Marlowem i ponętną, sprytną plantatorką powoli rodzi się uczucie. Brygada rusza ku Newton Station. Kanwą efektownej opowieści słynnego amerykańskiego reżysera, Johna Forda, był prawdziwy epizod z czasów wojny secesyjnej. W rolę głównych protagonistów, pułkownika Marlowe`a i majora Kendalla, wcielili się John Wayne i William Holden. Za swoje kreacje uzyskali rekordowe wówczas wynagrodzenie w wysokości 750 tysięcy dolarów. 15:15 NA TROPACH PREHISTORII - TAJEMNICE PIERZASTYCH SMOKÓW. ODC. 2 (A NEW PREHISTORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Emma Baus Skąd pochodzą owady, ptaki i ssaki? Dzięki nowym technologiom i ostatnim odkryciom naukowcy mogą teraz odtworzyć brakujące gałęzie w genealogicznym drzewie życia. Ta trylogia, prowadzona jak badanie paleontologiczne, oparta jest o ultrarealistyczną grafikę komputerową. 16:15 CZARNE CHMURY NAD AKTOREM Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2020 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Zdjęcia: Tomasz Mielcarz , Film dokumentalny, ukazujący postać Macieja Rayzachera, aktora, znanego m.in. z roli kapitana rajtarów w serialu "Czarne chmury". Od dyplomu w 1962 roku, w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi, zagrał wiele ról w teatrze i w filmach. Zaangażowany w działalność opozycyjną w latach siedemdziesiątych. Kolportaż tajnych wydawnictw, współpraca z KOR - em, wielokrotnie aresztowany, represjonowany, zmuszony do przerwania kariery aktorskiej, w czasie stanu wojennego internowany. Uprawiał sztukę "drugiego obiegu" występując z programami poetyckimi m.in. w kościołach. W filmie oprócz Macieja Rayzachera, jego żony Jolanty i córki Agnieszki występują: Zofia Romaszewska, s. Małgorzata Chmielewska, Mirosław Chojecki, Kazimierz Kaczor, Marian Opania, Wojciech Pszoniak oraz Sylwia Wirska. Produkcja: Fundacja Proscenium. Film sfinansowany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. 17:50 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE WIELKOPOLSKIE BITWA O CHODZIEŻ Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Różycki Jest 1918 rok, Wielka Wojna dobiega końca, a w całej Europie odradza się wiele państw narodowych. Jednym z nich jest Polska. Jednak nie wszystkie regiony Rzeczypospolitej zostają włączone w granice kraju. W Chodzieży, wielkopolskim miasteczku z blisko 600 - letnią historią, konspiratorzy, pod groźbą utraty życia, przygotowują się do wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Film przedstawia historię wojsk powstańczych, dowodzonych przez porucznika Włodzimierza Kowalskiego (w tej roli, znany z filmu "Twój Vincent", Robert Gulaczyk), który staje na czele kompanii mających za zadanie zdobyć Chodzież. Po pierwszej nieudanej próbie zdobycia miasta przy pomocy fortelu, organizuje wojska do walki zbrojnej. Potyczki z wojskami niemieckimi sprawiają, że dowiaduje się prawdy o sobie oraz ludziach, którymi dowodzi. Fabularyzowany dokument wzbogacony o materiały archiwalne z powstania opowiada o ludziach, którzy po ponad 120 - letniej niewoli podjęli walkę o przywrócenie północnej Wielkopolski do odradzającej się II Rzeczpospolitej. 19:00 WIKTORIA S.II - ODC 9 (SERIA 2, ODC. 1) CÓRKA ŻOŁNIERZA (VICTORIA, SEASON 2, EP. 1 - A SOLDIER`S DAUGHTER) Serial historyczny, biograficzny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Vaughn Scenariusz: Daisy Goodwin Aktorzy: Jenna Coleman, Tom Hughes, Catherine H. Flemming, Rufus Sewell, Daniela Holtz seria 2, odc. 1 Po narodzinach swojego pierwszego dziecka, Wiktoria próbuje wrócić do roli królowej. Dla Anglii to trudny czas; wielotysięczna armia zostaje unicestwiona w Afganistanie. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - AGATHA CHRISTIE - NIEZWYKŁA KRÓLOWA ZBRODNI (AGATHA CHRISTIE: L'ETRANGE REINE DU CRIME) Film dokumentalny, 102 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Bohaterami francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana" są najczęściej monarchowie i władczynie. Tym razem jednak cały odcinek został poświęcony królowej zbrodni, czyli znanej pisarce, podpisującej się pseudonimem Agatha Christie. Jej niezwykle bujna wyobraźnia, podsycana już od wczesnej młodości przez rodziców, znalazła ujście w twórczości literackiej. Agatha Christie jest autorką wielu powieści kryminalnych, tłumaczonych na różne języki i wydawanych w milionach egzemplarzy na całym świecie. Kim była ta niezwykła pisarka? Jak wyglądało jej życie osobiste? Jakie miała podejście do siebie samej i do swojej twórczości? Odpowiedź na te pytania znajdziemy w filmie, prezentującym osobowość tej enigmatycznej mistrzyni tajemnic. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to cykl filmów historycznych realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Seria oparta na archiwaliach, fragmentach biograficznych filmów fabularnych i wypowiedziach ekspertów, przybliża losy najbardziej charakterystycznych postaci historii europejskiej. Gospodarzem programu jest Stephane Bern, znany yzmatyczny francuski prezenter. 21:55 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 22:10 SPÓR O HISTORIĘ - WRACAMY NAD ODĘ I NYSĘ Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Wskutek decyzji, podjętych przez Stalina, Churchilla i Roosvelta, Polska straciła na wschodzie niemal połowę terytorium. Rekompensatę miała otrzymać z ziem należących do Niemiec. Polacy wyrzuceni z rodzinnych domów na Wschodzie mieli zająć miejsce Niemców, którzy mieli być przesiedleni w głąb Niemiec. Zmniejszony o połowę i zniszczony wojną kraj miał zagospodarować i zintegrować Dolny Śląsk, Pomorze, Warmię i Mazury z resztą kraju. Jak przebiegał ten proces? Czy historia Ziem Odzyskanych to mit, czy prawdziwe osiągnięcie? Sukces komunistycznej propagandy, czy sukces polskiej racji stanu? 22:45 WIELKI GŁÓD W CHINACH (MAO'S GREAT FAMINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2011 Reżyseria: Patrick Cabouat W latach 1958 - 1962 Chiny przeżyły ogromną tragedię. Wielki skok naprzód, program gospodarczy ogłoszony przez Mao po to, aby zacofane Chiny wyprzedziły największe gospodarki świata i osiągnęły autonomię od potężnego sąsiada ZSRR, doprowadził do katastrofalnego głodu. W jego wyniku zginęło od 36 do 55 milionów ludzi. Komunistyczna Partia Chin uzasadnia tę tragedię trwającymi trzy lata klęskami żywiołowymi. Tymczasem, podczas gdy Chińczycy umierali z głodu, magazyny były pełne zboża. Film oparty jest na relacjach ocalałych świadków, rzadkich materiałach archiwalnych, tajnych dokumentach i wypowiedziach czołowych historyków. Przedstawia prawdziwy obraz wielkiego skoku naprzód. Bada mechanizmy i decyzje polityczne, które doprowadziły do głodu, ujawnia tajemnice i demaskuje kłamstwa funkcjonujące do dziś, dotyczące tego, kto był za nie odpowiedzialny oraz jaki był ich prawdziwy ludzki koszt. 23:50 PRZEMYŚL - ZŁAMANE MARZENIA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Magierski Scenariusz: Tomasz Magierski Zdjęcia: Maciej Magowski Arianka Spiegel jest cudownym dzieckiem, nazywana przez prasę polską Shirley Temple. W wieku lat siedmiu występuje na scenie "Cyrulika Warszawskiego", grając na fortepianie, śpiewa i recytuje wiersze między innymi Tuwima i Brzechwy. Arianka gra też epizody w paru polskich przedwojennych filmach, między innymi w "Gehennie" Michała Waszyńskiego. Ma 9 lat, kiedy wybucha wojna. Starsza o sześć lat Renia jest niebywale wrażliwa, skryta i romantyczna. Od stycznia 1939 roku pisze swój pamiętnik, w którym zamieszcza wspaniałe wiersze, czasem miłosne, a czasem inspirowane rzeczywistymi wydarzeniami. 700 - stronicowy dziennik opisuje jej samotność, pierwszą miłość, życie codzienne, najpierw podczas sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji Przemyśla. Oddaje okrucieństwa i poniżenia doświadczane w przemyskim getcie. Renia pisze do ostatniego dnia swojego życia. Dwa tygodnie po skończeniu 18 lat, pojedynczym strzałem, zostaje zamordowana na ulicy Przemyśla. Arianę ratuje z getta chłopak Reni. Do Warszawy, do mamy przewozi ją ojciec koleżanki z klasy, który jak dzisiaj wiemy, pracował z oddziale Żegoty w Przemyślu. W Warszawie zostaje ochrzczona i umieszczona w stosunkowo bezpiecznym klasztorze urszulanek. Matka na aryjskich papierach pracuje w biurze Hotelu Europejskiego. Poznaje tam niemieckiego oficera, który się w niej zakochuje i wysyła ją razem z córką do bezpiecznej wtedy jeszcze Austrii. Dzieje się to tuż przed wybuchem powstania warszawskiego. W Austrii zostają wyzwolone przez Amerykanów. Chłopak Reni przeżył obóz w Oświęcimiu i po wojnie doprowadził to tego, że dziennik Reni wrócił do jej siostry, obecnie mieszkającej w Nowym Jorku. To dzięki niemu mamy szansę tę historię opowiedzieć w całości. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GOEBBELS Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W cyklu popularyzującym wiedzę o historii II wojny światowej, odcinek poświęcony Josephowi Goebbelsowi oraz roli propagandy w III Rzeszy. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.