TVP Historia Czwartek, 31.12.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1932 - Polacy złamali kod "Enigmy"; 1977 - otwarto w Warszawie pierwszą niezależną bibliotekę książek zakazanych; 1978 - gwałtowny atak zimy spowodował całkowitą dezorganizację kraju; 1999 - tygodnik "Time" ogłosił Alberta Einsteina człowiekiem stulecia i umieścił na okładce jego zdjęcie; 07:10 WIKTORIA S.II - ODC 11 (SERIA 2, ODC. 3) WĄTEK I OSNOWA (VICTORIA, SEASON 2, EP. 3 - WARP AND WEFT) Serial historyczny, biograficzny, 45 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Vaughn Scenariusz: Daisy Goodwin Aktorzy: Jenna Coleman, Tom Hughes, Catherine H. Flemming, Rufus Sewell, Daniela Holtz Wiktoria spodziewa się drugiego dziecka. W kraju panuje niepokój. Głodujących ludzi razi przepych królewskiego dworu. Na domiar złego okazuje się, że przyjaciel Wiktorii, Lord Merlbourne, jest śmiertelnie chory. 08:05 HISTORIA POLSKI - ZDOLNE BESTIE TE KOSSAKI... Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marta Wegiel Scenariusz: Marta Wegiel Zdjęcia: Maciej Mroziewicz Film opowiada o życiu i twórczości kilku pokoleń rodziny Kossaków: od Juliusza, Wojciecha i Jerzego, słynnych malarzy - batalistów, po kobiety, literatki, znacznie różniące się w swojej twórczości, Marię Pawlikowską - Jasnorzewską, Magdalenę Samozwaniec i Zofię Kossak - Szczucką. Narratorem filmu jest przedstawicielka piątego pokolenia rodziny: Joanna Kossak, malarka, specjalizująca się w portretach koni. 10:15 ZIMA STULECIA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Adam Fręśko Film przedstawia historię kataklizmu, który w nocy z 31 grudnia 1978 na 1 stycznia 1979 roku sparaliżował znaczną część Europy, w tym Polskę. Gwałtowny atak mroźnej i śnieżnej zimy spowodował ogromne straty materialne, zdezorganizował życie społeczne i gospodarcze całego kraju. 10:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - PIĘKNIE ZALANE POTRAWY Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa, oprócz gotowania, opowie również o najważniejszym chyba meblu w każdym domu, czyli o stole. I to nie tylko dla kucharza. Stół to miejsce spotkań z rodziną, z bliskimi, z przyjaciółmi. To przy stole spożywamy posiłki codzienne i celebrujemy najważniejsze świąteczne okazje. Stół ma też wyjątkowe znaczenie symboliczne w naszej kulturze: od Ostatniej Wieczerzy poczynając, poprzez legendy takie jak choćby o królu Arturze i jego rycerzach przy okrągłym stole, a kończąc na określeniu negocjacji jako spotkania przy stole rokowań. Pretekstem do takiej opowieści będzie wizyta w warsztacie, w którym dwóch pasjonatów wytwarza niezwykłe stoły. Blaty do nich tworzą ze starannie dobranych, niepowtarzalnych kawałków drewna oraz różnych przedmiotów ważnych dla przyszłego posiadacza. Potem zalewają je specjalną żywicą i tak, podobnie jak bursztyny z zatopionymi w środku skamieniałościami, powstają unikatowe meble. Dla Karola przygotują specjalny blat z zalanym w środku nożem kucharskim. Karol Okrasa przygotuje trzy potrawy, które zaprezentuje na pięknym stole, oczywiście będą to częściowo zalane potrawy. 1/ Zalewajka, prosta chłopska zupa, wedle złamanego przez Karola przepisu; 2/ niezwykle elegancka polędwiczka wieprzowa zapieczona w cieście francuskim z farszem z grzybów i czekolady; 3/ zalane galaretą zimne nóżki, ale z dziczyzny. 11:20 BIBLIA - JEZUS, CZ. 3 (THE BIBLE - JESUS P. 3) Serial religijny, 43 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Robert Young Aktorzy: Jeremy Sisto, Jacqueline Bisset, Luca Zingaretti, Debora Messing Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Nocującemu na pustyni Jezusowi śni się wojna światowa, która będzie mieć miejsce niemal dwa tysiące lat później. Po przebudzeniu zastanawia się, dlaczego żołnierze mordowali się wzajemnie z jego imieniem na ustach. 12:15 PARADA OSZUSTÓW - ODC. 4/4 - ŁADNY GIPS Serial sensacyjny, 61 min, Polska, 1978 Reżyseria: Grzegorz Lasota Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Kudelski Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Bronisław Pawlik, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Stanisław Górka, Grażyna Szapołowska, Juliusz Berger, Arkadiusz Bazak Taksówkarz O'Roney zostaje pobity przez gangsterów wierzycieli i leży w szpitalu z nogą w gipsie. Znajduje go dwoje młodych oszutów, którzy oferują mu 10 tysięcy dolarów za przewiezienie samolotem listu do Kopenhagi. Równocześnie informują służbę celną, że w gipsie O'Roneya rzekomo są ukryte brylanty. Celnicy zatrzymują O'Roneya i zdejmują gips, ale niczego nie znajdują. Po dwóch dniach taksówkarz wraca do USA, tym razem w gipsie rzeczywiście ma towar, ale celnicy nie ryzykują już kontroli. Kiedy O'Roney na własną rękę powtarza podobny numer, zostaje rozpoznany przez celnika, któremu przypadkowo opowiedział kiedyś o swoich perypetiach. 14:20 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - ODC. 2/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Film dokumentalny, 60 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 16:05 ROZMOWY KONTROLOWANE Komedia, 93 min, Polska 1991 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Stanisław Tym Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Tym, Krzysztof Kowalewski, Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Marian Opania, Jerzy Turek, Jerzy Bończak, Bożena Dykiel, Maciej Damięcki, Joanna Żółkowska, Artur Barciś i inni Niemal dokładnie w dziesiątą rocznicę ogłoszenia stanu wojennego na ekrany kin weszła pierwsza polska komedia poświęcona temu dramatycznemu wydarzeniu. Po serii filmów "martyrologicznych" na ten temat, recenzenci pisali, że oto pojawił się "pierwszy film o stanie wojennym, który publiczność prawdopodobnie uzna za swój". Autorzy dość odważnie podeszli do zadania: postanowili rozśmieszyć widzów tym, co jeszcze do niedawna budziło grozę, zburzyli martyrologiczne stereotypy, spojrzeli satyrycznie nie tylko na sprawców stanu wojennego, ale i tych, których on dotknął. Dostało się zarówno władzy i "bezpiece", jak i opozycji. Sprawiedliwie wykpiono metody walki i zachowania obu stron. Jak pisał jeden z krytyków, "obie walczące strony łączyła bowiem jedna gra. W tym filmie stan wojenny wszystkich jakoś urządzał i podnosił. "Resort"potrzebował twardych przeciwników, żeby podkreślić swoją rolę, a ludzie chętnie wyolbrzymiali swoje zagrożenie, żeby na tym tle wypaść bardziej bohatersko". Nawiązując do wielu klasycznych już dzieł filmowej szkoły polskiej, do "Popiołu i diamentu" a jeszcze wyraźniej do "Zezowatego szczęścia", twórcy "Rozmów kontrolowanych" uświadamiają widowni, że film ten "nie jest spóźnioną satyrą na WRON - ę, ale wciąż aktualnym studium polskości rozumianej jako zbiór gestów". "Rozmowy kontrolowane", nagrodzone Złotymi Lwami Gdańskimi za scenariusz na FPFF w Gdyni w 1992 r. , to poniekąd kontynuacja "Misia", wcześniejszej o 10 lat komedii, którą z dziełem Sylwestra Chęcińskiego łączy osoba scenarzysty i odtwórcy głównej roli, Stanisława Tyma. W obu filmach gra on postać Ryszarda Ochódzkiego, prezesa klubu sportowego "Tęcza". W grudniu 1981 r. Ryszard Ochódzki zostaje przyłapany w intymnej sytuacji z żoną pułkownika SB - Molibdena. Ten "w odwecie" wymusza na bohaterze zakup gospodarstwa w Suwalskiem. Ponieważ w tamtym rejonie większość urzędów obsadzonych jest przez "solidarnościowców", Ochódzki musi wstąpić do związku i wymeldować się ze stolicy. W Suwałkach zastaje go stan wojenny. Po spowodowaniu wypadku samochodowego prezes porzuca swój pojazd i pożyczonym autem wraca do stolicy. Zatrzymuje go patrol. W bagażniku samochodu znajduje solidarnościowe ulotki. Bojąc się aresztowania, Ochódzki rzuca się do ucieczki. Przez przypadek unieszkodliwia ścigający go czołg i staje się bohaterem walczącego podziemia. SB ściga go teraz po całej Polsce listem gończym. Tymczasem jeden z kolegów pułkownika Molibdena oznajmia mu, że wie o jego wcześniejszych kontaktach z Ochódzkim. W trosce o własną karierę i bezpieczeństwo Molibden postanawia zabić prezesa klubu "Tęcza". Ochódzkiego może już tylko uratować ucieczka za granicę. W kobiecym przebraniu ma się udać do Szwecji... 17:50 GIGANCI HISTORII - ODC. 7 LEOPOLD TYRMAND I JEGO EPOKA Teleturniej, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Urodził się dokładnie 100 lat temu. Rok 2020 został ogłoszony jego rokiem, bo jego książki ukształtowały pokolenia Polaków. Jego znakiem firmowym były kolorowe skarpetki i jazz. Życie i twórczość Leopolda Tyrmanda wybitnego dziennikarza i pisarza jest tematem tego odcinka "Gigantów Historii". 19:00 WIKTORIA S.II - ODC 12 (SERIA 2, ODC. 4) GRZECHY OJCA (VICTORIA, SEASON 2, EP. 4 - THE SINS OF THE FATHER) Serial historyczny, biograficzny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Vaughn Scenariusz: Daisy Goodwin Aktorzy: Jenna Coleman, Tom Hughes, Catherine H. Flemming, Rufus Sewell, Daniela Holtz Po urodzeniu swojego drugiego dziecka, Wiktoria cierpi na depresję poporodową. Traci zainteresowanie sprawami kraju. Umiera ojciec Księcia Alberta. Książę wyjeżdża do Coburga na pogrzeb. Tam docierają do niego szokujące informacje na temat życia jego rodziny. 21:55 PLUTON (PLATOON) Dramat wojenny, 115 min, USA 1986 Scenariusz i reżyseria: Oliver Stone Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: Samuel Barber Występują: Charlie Sheen, Tom Berenger, Willem Dafoe, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, David Neidorf, Oliver Stone i inni Zrealizowane bardzo skromnymi środkami (6, 5 miliona dolarów) dzieło Olivera Stone'a odniosło olbrzymi sukces komercyjny i artystyczny (wpływy z dystrybucji przekroczyły 120 milionów). Krytyka uznała "Pluton" za jeden z najbardziej realistycznych wojennych filmów w historii kina. Akademia Filmowa wprost obsypała go Oscarami, wręczając słynne statuetki za najlepszy film, reżyserię, montaż i dźwięk. Ponadto nominacje przypadły w udziale aktorom Willemowi Dafoe i Tomowi Berengerowi oraz scenarzyście i autorowi zdjęć. Oliver Stone został również uhonorowany Złotymi Globami (za film i reżyserię) oraz Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. "Pluton" jest autobiograficznym filmem reżysera, który brał udział w wojnie wietnamskiej. 21-letni młodzieniec wyruszył do Wietnamu, jako ochotnik, uznając swą decyzję za patriotyczny obowiązek. Gotów był nawet umrzeć za swój kraj, jak powiedział w jednym z wywiadów. Kiedy po kilkunastu miesiącach służby wrócił do domu, nie mógł znaleźć sobie miejsca. Był wstrząśnięty bezsensem wojny i obojętnością ludzi wobec wietnamskiego koszmaru. Włóczył się, zmieniał pracę, trafił nawet do więzienia za narkotyki (skończyło się na szczęście na niewielkim wyroku). Po ukończeniu kursu filmowego w Nowym Jorku (jego profesorem był Martin Scorsese) zaczął pisać scenariusze, jednak długo nie otrzymywał żadnej oferty. Zniechęcony pierwszymi niepowodzeniami podjął pracę taksówkarza, próbował też innych zawodów. Scenariusz do "Plutonu" napisał w lipcu 1976 roku, jednak nikt nie podjął się jego realizacji, uznając go za zbyt pesymistyczny i brutalny. Stone zawarł w nim osobiste wspomnienia oraz straszliwe przeżycia i obserwacje. Dopiero po dziesięciu latach udało mu się zgromadzić dostateczne fundusze. Zdjęcia kręcono na Filipinach w ciągu zaledwie 54 dni. Zanim jednak przystąpiono do realizacji, aktorzy zostali poddani ciężkiej próbie. Pod okiem Dale'a Dye, przeniesionego do rezerwy kapitana marines, przeszli 14-dniowe szkolenie w filipińskiej dżungli, w spartańskich warunkach, bez hoteli, samochodów i normalnych posiłków. "Pluton" rozpoczyna się sceną, w której w Wietnamie na polowym lotnisku lądują młodzi, niedoświadczeni żołnierze. Wśród nich jest bohater filmu (odtwarzający samego Stone'a), 18-letni ochotnik Chris Taylor (Charlie Sheen), który rzucił wszystko, by walczyć w Wietnamie. Już pierwsze zetknięcie z wojną wywołuje u nowicjusza wstrząs. Na lądowisku mija innych żołnierzy powracających do kraju w plastikowych workach. 24:00 GORĄCZKA SOBOTNIEJ NOCY (SATURDAY NIGHT FEVER) Film muzyczny, 114 min, USA 1977 Reżyseria: John Badham Scenariusz: Norman Wexler Występują: John Travolta, Karen Lynn Gorney, Barry Miller, Joseph Cali, Paul Pape, Donna Pescow, Bruce Ornstein i inni "Gorączka sobotniej nocy" już w kilka dni po premierze w grudniu 1977 roku stała się największym przebojem amerykańskich kin. Szlagierowe utwory ze ścieżki dźwiękowej filmu przez wiele miesięcy okupowały czołowe miejsca list przebojów. We wszystkich dyskotekach tańczono wyłącznie w rytm piosenek zespołu Bee Gees: "Staying Alive", "How Deep is Your Love", "Night Fever" i in. Także polskich bywalców klubów disco ogarnęła wówczas "gorączka sobotniej nocy", chociaż film dotarł do kraju nad Wisłą dopiero dwa lata po nowojorskiej premierze. John Travolta, odtwórca pierwszoplanowej postaci, szybko stał się bożyszczem młodzieży na całym świecie. Jego pokolenie uczyniło go swoim sztandarowym idolem na miarę aktora - legendy Jamesa Deana w latach 50. Dzięki roli Tony'ego Manero 23 - letni wówczas John został gwiazdorem. Był obiektem westchnień najpiękniejszych dziewczyn, uwielbiały go dzieci, podziwiali rówieśnicy. Włoch z pochodzenia, urodzony w Nowym Jorku, karierę zaczynał od ról w serialach i filmach TV. Znalazł się na liście największych amerykańskich gwiazd telewizyjnych. Ale międzynarodowy sukces przyniosły mu dopiero "Gorączka sobotniej nocy" i "Grease". Po niepowodzeniach w kilku następnych filmach odzyskał popularność dzięki zabawnym komediom z serii "I kto to mówi". Dzięki "Gorączce..." majątek, sławę i rozgłos zdobył również amerykański reżyser John Badham. Był to jego drugi samodzielny film kinowy. W latach 1973 - 75 pracował w nowojorskiej telewizji, gdzie współrealizował cieszący się sporym powodzeniem serial "Sunshine". Scenariusz "Gorączki sobotniej nocy" napisał Norman Wexler ("Serpico" Sidneya Lumeta) na podstawie reportażu Nika Cohna o życiu mieszkańców proletariackiej dzielnicy Nowego Jorku Bay Ridge na Brooklynie. Bohater filmu, 9 - letni Tony Manero, mieszkaniec brooklińskiego getta, jest sprzedawcą w sklepie z artykułami chemicznymi. Po ciężkim tygodniu pracy spędza wolny czas w dyskotece, gdzie jest uwielbiany, uchodzi za gwiazdę, najlepszego tancerza w okolicy. Natomiast w domu nie układa mu się najlepiej, ciągle strofuje go bezrobotny ojciec, matka biadoli, co z niego wyrośnie. Chlubą rodziny jest jego starszy brat, który kształci się na księdza. Na domiar złego, Tony wkrótce traci pracę. Kiedy chcą go wyrzucić za jakieś spóźnienie, odchodzi sam, nie podejrzewając, że były to tylko pogróżki. Kłopoty mają też jego przyjaciele. Gus zostaje pobity przez rywalizującą z nimi grupę Portorykańczyków, a dziewczyna Bobby'ego jest w ciąży i chłopak chyba będzie musiał się żenić. Tony, podobnie jak jego koledzy, jest znużony szarą, monotonną egzystencją na Brooklynie. Marzy mu się bajkowy świat po drugiej stronie mostu Verrazano. Tam toczy się inne, lepsze życie. Tymczasem w dyskotece ma się odbyć konkurs na najlepszą parę tancerzy. Tony wraz ze Stephanie postanawiają wziąć w nim udział. Może zwycięstwo otworzy im drogę do innego świata, nieosiągalnego Manhattanu. 02:00 KRÓLOWIE NOCY, CZYLI OD PARADISU DO DOMU CHŁOPA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1998 Reżyseria: Krzysztof Kalukin Scenariusz: Marek Nowakowski W styczniową noc trzej mężczyźni wychodzą kolejno z bram swoich domów. Były kelner Zbyszek Łukaszewski, saksofonista Jurek Tatarak i Adam Mielczarek wyruszają w wędrówkę po najsłynniejszych lokalach Warszawy. Towarzyszy im pisarz Marek Nowakowski, dyskretnie uczestnicząc w tej podróży w przestrzeni, a zarazem w czasie w przeszłość, w lata PRL, kiedy życie nocne stolicy dla wielu było namiastką wolności. Wyprawę we wspomnienia z młodości grupka bywalców rozpoczyna od restauracji "Paradis", która w 1956 roku zmieniła wystrój oraz nazwę, by jako "Melodia" dotrwać do początku lat 90., a następnie popaść w całkowitą ruinę. Potem idą do lokalu SPATiF-u, restauracji hoteli "Polonia" i "Bristol" i do "Kamieniołomów". W każdym z tych miejsc spotykają ludzi, którzy tak jak oni, pamiętają atmosferę tamtych lat, obyczaje, specjalności, niebezpieczeństwa i sławnych bywalców. W swej wędrówce mijają charakterystyczne punkty stolicy, istniejące jeszcze w dawnym kształcie lub już zupełnie odmienione, by dotrzeć wreszcie do jednego z najmłodszych lokali Warszawy - restauracji "Domu chłopa". W opowieści trzech panów realizatorzy filmu wpletli materiały archiwalne pokazujące oficjalne życie i zabawy tamtych lat, kiedy nawet dzieci świętowały tańcami urodziny Stalina, a bikiniarzy zsyłano do kopalń, by tam nauczyli się socjalistycznego stylu bycia. 02:50 BYŁ LUKSEMBURG... Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2008 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Zdjęcia: Adam Jamróz Film opowiada o losach młodzieży, której w dorosłe życie przyszło wejść na przełomie lat 50 i 60. Po okresie stalinizmu przyszła gomułkowska "Mała stabilizacja". Ludziom zaczęło się wydawać, że teraz uzyskają przynajmniej namiastkę normalnego życia. W tym czasie nikt nie myślał jeszcze o Solidarności, wolnych związkach zawodowych i buncie przeciwko systemowi. A jednak ci młodzi ludzie na swój sposób postanowili się zbuntować i sprzeciwić otaczającej ich rzeczywistości. Chcieli po prostu żyć tak jak ich rówieśnicy po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Łapczywie chłonęli wszystko, co choćby kojarzyło im się z Zachodem. Buty rollingstonki, czapka bitelsówka i kupiona na Bazarze Różyckiego płyta "The Animals" były synonimem Zachodu i luksusu, ale także stylu życia będącego w opozycji do tego, co prezentowała oficjalna propaganda. Dla nich muzyka była sposobem na osiągnięcie wolności. Radio Luksemburg, Klub Hybrydy i Rozgłośnia Harcerska są w filmie jedynie punktem wyjścia do opowieści o tamtych czasach. Nie jest przypadkiem, że Rozgłośnia Harcerska i Hybrydy powstają w kilka miesięcy po wydarzeniach Czerwca '56 roku i słynnym wystąpieniu Gomułki na placu Defilad, które miało przywrócić narodowi wiarę w ustrój i przekreślić okres błędów i wypaczeń. "... Wiatr odnowy wiał, darowano reszty kar. Znów się można było śmiać. W kawiarniany gwar jak tornado jazz się wdarł. I ja też chciałem grać..." Słowa "Autobiografii" Perfectu najlepiej oddają to wszystko, co czuli wtedy młodzi ludzie. Z jednej strony rozumieli, w jakim kraju przyszło im żyć, z drugiej po cichu liczyli na przynajmniej namiastkę normalności. Zezwolenie władz na koncerty Animalsów, Stonesów czy występ Niebiesko - Czarnych w Radiu Luksemburg miały ją dawać, paradoksalnie jednak przypominały o tym, jak gomułkowskiemu PRL - owi było do niej daleko...