TVP Historia Sobota, 02.01.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1793 - pierwsze wykonanie "Requiem" Mozarta; 1905 - kapitulacja Port Artur; 1958 - Teatr Pantomimy Henryka Tomaszewskiego stał się teatrem zawodowym; 1991 - niedoszły przewrót w Rydze; 07:05 KARKONOSZE - GÓRY OLBRZYMIE. KARKONOSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2004 Autor: Krzysztof Kępa Reżyseria: Krzysztof Kępa, Stanisław Wolny Scenariusz: Krzysztof Kępa Karkonosze to góry wyjątkowe, kryjące w sobie wiele tajemnic i odkrywane wciąż na nowo. Łączą w sobie niepowtarzalne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Spowite mgłą i chmurami rzadko ukazują się w pełnej krasie, oświetlone promieniami słońca. Przy sprzyjających warunkach pogodowych odsłonięte szczyty dotykają nieba, a w krajobrazie wyraźnie dominuje Śnieżka. Stanowią jeden z dobrze wyróżniających się i najcenniejszych przyrodniczo obszarów w środkowej Europie. Ten niewielki obszar, dziś leżący w obrębie Karkonoskiego Parku Narodowego, można porównać do wyspy, gdzie przyroda zachowała się w niezdeformowanej postaci. Bogactwo florystyczne Karkonoszy obfitujących w lecznicze zioła sprzyjało rozwojowi w XVII wieku medycyny ludowej, której głównym ośrodkiem był Karpacz. Ludzi parających się ziołolecznictwem zwano laborantami lub destylatorami, z czasem stworzyli oni własny cech ze specyficzną pragmatyką zawodową. W okresie największej prosperity, ok. 1750 roku, cech liczył 30 laborantów, którzy jako mistrzowie zatrudniali czeladników i terminatorów. Wyrabiali oni ok. 200 specyfików, stosując do ich produkcji 98 rodzajów korzeni, 7 gatunków drewna, 55 rodzajów jagód i owoców oraz 43 gatunki nasion. Fachową kontrolę nad działalnością laborantów sprawował fizyk miejski, odpowiednik dzisiejszego lekarza wojewódzkiego. Produkty laborantów pojawiały się nie tylko na rynkach i jarmarkach Śląska, lecz docierały także do Pragi, Wiednia, Krakowa, Moskwy czy Londynu. 07:55 KRESOWYM SZLAKIEM: ZALESZCZYKI Reportaż, 17 min, Polska, 2013 Scenariusz: Stanisław Nicieja Zdjęcia: Henryk Janas Reportaż przestawia urokliwe miasto Zaleszczyki, o którym Maria Jasnorzewska - Pawlikowska pisała: "Lato odchodziło stamtąd leniwie, przeciągając się jak kot, a wracało szybko pikującym lotem jaskółki". 08:15 Z ANDRUSEM PO GALICJI - STARY SĄCZ Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Cykl satyrycznych spotkań z Arturem Andrusem, który odwiedza galicyjskie miasta, opowiada o ich historii, dniu dzisiejszym i ich niezwykłym klimacie. Artur Andrus tym razem odwiedził Stary Sącz. 08:50 WIEDŹMIN - ODC. 8/13 ROZDROŻE Serial fantastyczno - przygodowy, 50 min, Polska 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbiec Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Wiedźmin Geralt w swojej wędrówce po świecie trafia do Wyzimy. Mieszkańcy miasta żyja sparaliżowani strachem przed szalejącą nocami straszną strzygą. Król Foltest każe rozwieszać na rozstajach dróg monarsze obwieszczenia, szukając śmiałka, który usunie zagrożenie. Jak się ma okazać, trudność zadania polega na tym, iż władca życzy sobie by ze strzygi - dawniej córki króla, zły urok został zdjęty. Samemu potworowi nie może spaść włos z głowy. Geralt, po krwawym incydencie z zaczepiającymi go opryszkami, zostaje postawiony przed oblicze komesa Velerada. Tu dowiaduje się o intrydze możnych, spisku pałacowym zawiązanym w celu usunięcia Foltesta z tronu. Postanawia jednak spróbować uratować nieszczęsną królewską córkę. Działania wiedźmina utrudnia pewien możnowładca, którego klątwa przyniosła Wyzimie wiele ofiar. Sama zaś strzyga okazuje się niezwykle groźnym przeciwnikiem. Ciężko ranny Geralt jedzie leczyć się do świątyni Melitele. Po drodze znajduję chłopca - sierotę, i zabiera go ze sobą. Pod czujnym okiem i troskliwą opieką kapłanki Nenneke Geralt powoli wraca do zdrowia. Zastanawia się także nad sensem swojego powołania, nad swoim wiedźmiństwem. Wkrótce Geralt postanawia wrócić do Cintry, gdzie panuje żałoba po tragicznej śmierci Pavetty i Jeża. Oszalała z bólu i strachu o ich potomka królowa Calanthe błaga wiedźmina, by ten nie zabierał dziecka do Kaer Morhen. Geralt musi zadecydować, czy postępować zgodnie z Prawem Niespodzianki i przysięgi złożonej przed laty w Cintrze, czy też przeciwstawić się przeznaczeniu. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - SMAK WĘDZONEJ ŚLIWKI Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnej wyprawie kulinarnej Karol Okrasa zaprasza widzów na gotowanie z wędzoną śliwką z Beskidu Wyspowego, występującą pod nazwą suska sechlońska. To produkt regionalny, wpisany na europejską listę produktów o chronionym pochodzeniu geograficznym, który jest powszechnie kupowanyw okresie Bożego Narodzenia. Wędzone, suszone owoce służą przede wszystkim do przyrządzenia wigilijnego kompotu. Wedle legendy już w XIII wieku Święta Kinga sprowadziła na górzyste tereny Beskidów śliwki węgierki, które w nowym miejscu znalazły dobre warunki uprawy. Sama nazwa suska oznacza ususzoną i uwędzoną śliwkę, zaś określenie sechlońska pochodzi od nazwy wsi Sechna, gdzie tradycje uprawy i wędzenia śliwek sięgają XVIII wieku. Drylowane ręcznie śliwki węgierki wędzone są kilka dni w dymie z drewna bukowego w specjalnych wędzarniach, czyli tak zwanych suśniach. Jakie potrawy z wędzonymi śliwkami przygotuje kucharz? Choć nie będzie tradycyjnego kompotu z suszu, to pojawią się śledzie z grzybami i salsą z wędzonej śliwki. Będą też słodkie pierogi z wędzonymi śliwkami i masłem piernikowym, a na poświąteczny obiad jagnięcy gulasz z wędzoną śliwką na karmelowym piwie i czerwonym winie. 11:35 FRANCJA PRZY STOLE (CULINARIUS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Julia Brache Historia sztuki kulinarnej to historia niematerialnego dziedzictwa, które zawsze błyskawicznie rozprzestrzeniało się po całym świecie. Dokument przedstawia ewolucję kuchni, od starożytności po współczesne czasy: od narodzin kawiarni i restauracji, przez historię warzyw, po historie pierwszych genialnych kucharzy. A pomiędzy można znaleźć odpowiedzi na wiele interesujących pytań. W tym: w jaki sposób widelec pojawił się w naszych rękach, który król sprawił, że jedzenie zyskało wymiar polityczny? 13:45 WOJNA ŚWIATÓW (WAR OF THE WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Josh Seftel Scenariusz: Braian Funck Wieczorem, 30 października 1938 roku, miliony osób w Stanach Zjednoczonych, jak w każdą, spokojną niedzielę, słuchały radia. Ten spokój był jednak pozorny. Przedłużający się Wielki Kryzys i groźba wojny, wisząca nad Europą, wprowadzały uzasadnione napięcie. O 20:15 w radiu podano komunikat o lądowaniu Marsjan w New Jersey, co wpędziło w panikę prawie wszystkich mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Ludzie w popłochu uciekali z domów. Kilka osób zmarło na atak serca. Nadanie fikcyjnego słuchowiska radiowego, zrealizowanego według książki Herberta George ' a Wellesa pt. "Wojna światów", spowodowało największą zbiorową histerię w historii USA. Dziennikarze stacji PBS analizują, co było przyczyną tego zamieszania. - Czy była to m. in. fascynacja Amerykanów życiem na Marsie?. Zastanawiają się nad rolą radia jako nowego medium o potężnym wpływie. Przybliżają też osobę Orsona Wellesa, pomysłowego i dowcipnego młodego reżysera tego słuchowiska. 14:50 BIBLIA - JEZUS, CZ. 3 (THE BIBLE - JESUS P. 3) Serial religijny, 43 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Robert Young Aktorzy: Jeremy Sisto, Jacqueline Bisset, Luca Zingaretti, Debora Messing Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Nocującemu na pustyni Jezusowi śni się wojna światowa, która będzie mieć miejsce niemal dwa tysiące lat później. Po przebudzeniu zastanawia się, dlaczego żołnierze mordowali się wzajemnie z jego imieniem na ustach. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - KTO FINANSOWAŁ BOLSZEWIKÓW? Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2014 Scenariusz: Elżbieta Szumiec -Zielińska Wykonawcy: Grzegorz Łukomski, Marek Kornat, Maciej Zakrocki(Prowadzący) Atak bolszewików na Pałac Zimowy 25 października 1917 roku położył kres istnieniu powołanego w wyniku rewolucji lutowej Rządu Tymczasowego. Rewolucja bolszewicka stawała się faktem. Potrzebowała broni, butów, chleba i wsparcia dyplomatycznego. Z pomocą pospieszyła Europa i Stany Zjednoczone. Czy za rewolucją październikową rzeczywiście stał uciskany lud miast i wsi carskiej Rosji? Komu w istocie należy zawdzięczać jej wybuch? Leninowi, Trockiemu, a może komuś zupełnie innemum? Kto najwięcej zyskał, wspierając bolszewików? Ile była warta rewolucja bolszewicka w Rosji, kto za nią zapłacił i kto na niej zarobił? 18:10 NOCE I DNIE - ODC. 1/12 - BOGUMIŁ I BARBARA Serial obyczajowo - historyczny, 53 min, 12 odc. , Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Elżbieta Starostecka, Barbara Ludwiżanka, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Władysław Hańcza, Karol Strasburger, Jerzy Kamas i inni Ekranizacja powieści Marii Dąbrowskiej. Akcja toczy się na przełomie XIX i XX wieku, kiedy Polska rozdarta była między trzy sąsiednie mocarstwa. Serial jest epicką opowieścią o dwóch rodzinach: Niechciców i Ostrzeńskich, a na ich przykładzie opowieścią o dziejach części ziemiaństwa polskiego po powstaniu styczniowym 1863 r. Na weselu Daniela i Michaliny pojawia się cała rodzina Ostrzeńskich: matka i rodzeństwo Barbary. Barbara, centralna postać opowieści, jest zakochana w przystojnym panu Toliboskim; wspomnienie o nim będzie ją nawiedzało we wszystkich najtrudniejszch momentach jej życia. Na przyjęciu u Ładów Barbara poznaje Bogumiła Niechcica, byłego powstańca i ziemianina, którego majątki uległy konfiskacie. Mimo wewnętrznych oporów, wychodzi za niego za mąż. Bogumił obejmuje administrowanie majątkiem i oboje zamieszkują w zrujnowanym dworku. Barbara, nawykła do wygodnego, miejskiego życia, musi ciężko pracować w zaniedbanym gospodarstwie. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 1 BITWA WARSZAWSKA Teleturniej, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Tematem odcinka jest Bitwa Warszawska. Powstrzymała inwazję bolszewików na Europę, a Polsce zagwarantowała niedawno odzyskaną Niepodległość. Dlaczego Bitwa Warszawska nazywana była Cudem nad Wisłą? Jak udało się powstrzymać bolszewików? Jak przebiegała bitwa? "Giganci historii" to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. 20:00 SZLAK NADZIEI - /1/ Reality show, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki "Szlak nadziei" to cykl o charakterze historyczno - survivalowym, który połączy polską historię z wielką przygodą. Ideą projektu jest upamiętnienie prawie 4 - letniej wędrówki 120 tysięcy żołnierzy i cywilów, którzy przeprawiając się przez 3 kontynenty przebyli trasę 12500 km i zostali zapamiętani jako Armia Andersa. W programie dokonamy próby odtworzenia szlaku przebytego przez żołnierzy generała Andersa od miejsca zesłania na Syberii aż po bohaterską bitwę o Monte Cassino. Zadaniem szóstki uczestników będzie pokonanie podobnej trasy, zmierzenie się z dziką przyrodą, mroźną Syberią i rozpaloną słońcem irańską pustynią. Uczestnicy, aby przetrwać tę wyjątkową wyprawę, będą musieli wykazać się sprytem, pomysłowością i sztuką negocjacji. Szlak nadziei będzie formą hołdu oddawanego przez uczestników tym, którzy z tułaczy stali się żołnierzami, aby później z żołnierzy stać się bohaterami. Sześcioro miłośników polskiej historii i przygody wyrusza w daleką i mroźną Syberię. Ich celem jest pokonanie szlaku nadziei, czyli trasy, którą w czasie drugiej wojny światowej przebyli żołnierze z Armii Andersa i towarzyszący im cywile. Pierwsze kilometry wędrówki prowadzą przez syberyjską tajgę. Temperatura wynosi piętnaście stopni poniżej zera, a w okolicy od kilku tygodni odnotowano zwiększoną aktywność wilków i niedźwiedzi. Nie jest bezpiecznie. Prowadząca - Ida Nowakowska. 21:00 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 10 (THE TUDORS II, EP. 10) Serial historyczny, 48 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Jon Amiel Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy W czasie gdy Anna Boleyn czeka w celi na śmierć, Henryk oświadcza się Jane Saymour. Ponieważ jego małżeństwo z Anną jest nieważne, jego córka, Elżbieta traci wszelkie prawa do tronu... 00:15 PLUTON (PLATOON) Dramat wojenny, 115 min, USA 1986 Scenariusz i reżyseria: Oliver Stone Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: Samuel Barber Występują: Charlie Sheen, Tom Berenger, Willem Dafoe, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, David Neidorf, Oliver Stone i inni Zrealizowane bardzo skromnymi środkami (6, 5 miliona dolarów) dzieło Olivera Stone'a odniosło olbrzymi sukces komercyjny i artystyczny (wpływy z dystrybucji przekroczyły 120 milionów). Krytyka uznała "Pluton" za jeden z najbardziej realistycznych wojennych filmów w historii kina. Akademia Filmowa wprost obsypała go Oscarami, wręczając słynne statuetki za najlepszy film, reżyserię, montaż i dźwięk. Ponadto nominacje przypadły w udziale aktorom Willemowi Dafoe i Tomowi Berengerowi oraz scenarzyście i autorowi zdjęć. Oliver Stone został również uhonorowany Złotymi Globami (za film i reżyserię) oraz Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. "Pluton" jest autobiograficznym filmem reżysera, który brał udział w wojnie wietnamskiej. 21-letni młodzieniec wyruszył do Wietnamu, jako ochotnik, uznając swą decyzję za patriotyczny obowiązek. Gotów był nawet umrzeć za swój kraj, jak powiedział w jednym z wywiadów. Kiedy po kilkunastu miesiącach służby wrócił do domu, nie mógł znaleźć sobie miejsca. Był wstrząśnięty bezsensem wojny i obojętnością ludzi wobec wietnamskiego koszmaru. Włóczył się, zmieniał pracę, trafił nawet do więzienia za narkotyki (skończyło się na szczęście na niewielkim wyroku). Po ukończeniu kursu filmowego w Nowym Jorku (jego profesorem był Martin Scorsese) zaczął pisać scenariusze, jednak długo nie otrzymywał żadnej oferty. Zniechęcony pierwszymi niepowodzeniami podjął pracę taksówkarza, próbował też innych zawodów. Scenariusz do "Plutonu" napisał w lipcu 1976 roku, jednak nikt nie podjął się jego realizacji, uznając go za zbyt pesymistyczny i brutalny. Stone zawarł w nim osobiste wspomnienia oraz straszliwe przeżycia i obserwacje. Dopiero po dziesięciu latach udało mu się zgromadzić dostateczne fundusze. Zdjęcia kręcono na Filipinach w ciągu zaledwie 54 dni. Zanim jednak przystąpiono do realizacji, aktorzy zostali poddani ciężkiej próbie. Pod okiem Dale'a Dye, przeniesionego do rezerwy kapitana marines, przeszli 14-dniowe szkolenie w filipińskiej dżungli, w spartańskich warunkach, bez hoteli, samochodów i normalnych posiłków. "Pluton" rozpoczyna się sceną, w której w Wietnamie na polowym lotnisku lądują młodzi, niedoświadczeni żołnierze. Wśród nich jest bohater filmu (odtwarzający samego Stone'a), 18-letni ochotnik Chris Taylor (Charlie Sheen), który rzucił wszystko, by walczyć w Wietnamie. Już pierwsze zetknięcie z wojną wywołuje u nowicjusza wstrząs. Na lądowisku mija innych żołnierzy powracających do kraju w plastikowych workach. 02:25 ZDZISŁAW NAJDER. CHCIAŁEM BYĆ LOTNIKIEM Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Mieczysław Voght Scenariusz: Mieczysław Voght Film zajmuje się zasadniczo jednym aspektem życia Zdzisława Najdera, jego bezpośrednim zaangażowaniem w działania o charakterze politycznym, co pozwoliło mu być w większej lub mniejszej mierze uczestnikiem albo świadkiem wielu wydarzeń istotnych dla współczesnej historii Polski. Film koncentruje się na latach 1975 - 1992. Jest to zapewne najciekawsza i najważniejsza dla polskiego życia publicznego część biografii Zdzisława Najdera, przypadająca na okres ustrojowej transformacji Polski i zmiany jej sytuacji geopolitycznej. W roku 1975, inspirowany między innymi rozmowami ze Zbigniewem Brzezińskim, Zdzisław Najder podejmuje decyzję o utworzeniu Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Kolejne poruszane tematy w filmie to: pełnienie przez niego - z amerykańskiego namaszczenia - funkcji dyrektora Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce, zaoczny wyrok śmierci, jaki otrzymał od władz PRL - u pod zarzutem rzekomego szpiegostwa na rzecz USA, a także odejście z pracy w Radiu Wolna Europa wskutek konfliktu z Amerykanami oraz praca doradcy Komisji Zagranicznej NSZZ Solidarność w Brukseli, z którą wiązał się udział w wizytach Lecha Wałęsy na Zachodzie, a następnie, już po upadku komunizmu i unieważnieniu ciążącego na nim wyroku śmierci, powrót do kraju w lutym 1990 r. Kolejne dwa lata to okres bardzo brzemienny w wydarzenia polityczne, niezwykle ważny dla finalnego rezultatu polskiej transformacji. W tym czasie Zdzisław Najder był w samym centrum polskiej polityki z racji pełnienia wielu eksponowanych funkcji. Na mocy decyzji Lecha Wałęsy objął stanowisko przewodniczącego Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym Solidarności (Komitet po objęciu przez Lecha Wałęsę prezydentury został przekształcony w Krajowy Komitet Obywatelski). Komitet ze Zdzisławem Najderem na czele miał w intencji Lecha Wałęsy być polityczną przeciwwagą dla Obywatelskiego Komitetu Parlamentarnego, któremu przewodniczył Bronisław Geremek i w którym dominowało środowisko tzw. lewicy laickiej. Zdzisław Najder był też członkiem Komitetu Doradczego Prezydenta Lecha Wałęsy, a następnie został szefem doradców premiera Olszewskiego. Do tego należy dodać istotną rolę Najdera w sztabie wyborczym Lecha Wałęsy przed jego prezydencką elekcją oraz nieformalne uczestnictwo w obu misjach utworzenia rządu przez Jana Olszewskiego nieudanej w roku 1990 i udanej w roku 1991, a także przewodniczenie stworzonemu przez siebie Klubowi Atlantyckiemu, który zainicjował starania Polski o przyłączenie się do NATO.