TVP Historia Niedziela, 03.01.2021 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1661 - ukazał się pierwszy numer "Merkuriusza Polskiego", najstarszej polskiej gazety; 1795 - Rosja i Austria podpisały trzeci traktat rozbiorowy Polski; 1841 - Herman Melville zaciągnął się na statek wielorybniczy, efektem była powieść "Moby Dick"; 1946 - nacjonalizacja większości przedsiębiorstw w Polsce; 09:05 WIEDŹMIN - ODC. 9/13 ŚWIĄTYNIA MELITELE Serial fantastyczno - przygodowy, 45 min, Polska 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Wykonując swoją ryzykowną pracę, wiedźmin Geralt zostaje ranny na bagnach. Ostatkiem sił wraca do świątyni Melitele, gdzie kolejny już raz Matka Nenneke otacza go troskliwą opieką. W rekonwalescencji pomaga także młoda kapłanka i wieszczka Iola oraz mała dziewczynka, Cirilla. Dziecko okazuje się wnuczką Calanthe, ostatnim potomkiem królewskiego rodu Starszej Krwi. Cintra bowiem została splądrowana przez cesarza potężnego Nilfgardu, wielu jej mieszkańców, wraz z mężną królową, zginęło. Setki uciekinierów oraz prześladowane elfy szukają schronienia w świątyni Melitele w Ellander. Geralt pojmuje, że niełatwo uciec przeznaczeniu, że losy jego i Ciri są ściśle ze sobą powiązane. Tymczasem intrygant i renegat Falwick, w zmowie z cesarzem Nilfgardu, poszukuje ocalałej z rzezi Cintry następczyni tronu. Trop prowadzi do Ellander i tam też przybywają rycerze Zakonu Białej Róży. Nenneke nie godzi się na inspekcję świątyni, a stającego w jej obronie Geralta porywczy, świeżo pasowany rycerzyk Tailles wyzywa na pojedynek. Zaniepokojona działaniami wojennymi i wizjami Ioli Matka Nenneke zleca wiedźminowi misję. Geralt ma jechać do Brokilonu i upewnić się, że Ciri znajdzie tam schronienie przed siepaczami cesarza i Falwickową kompanią. Przez krótki czas pobytu w Ellander wiedźmin i Dziecko Przeznaczenia bardzo się zaprzyjaźnili. Niemogący działać otwarcie Falwick zleca zadanie poszukiwania Cirilli grasującej w górach bandzie, na której czele stoi bezlitosna wojowniczka, z racji krwawego obchodzenia się z napadniętymi zwana Dzierzbą. Podobno nim zajęła się rozbojem, nosiła imię Renfri. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - FASOLE ZAMIAST ZIEMNIAKA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa zaprasza widzów na opowieść o roślinach strączkowych. Do czasu upowszechnienia się ziemniaka, na stołach naszych przodków królowały kasze i właśnie strączkowe, takie jak groch, bób czy soczewica. Mięso, wbrew legendom, pojawiało się dużo rzadziej. Po pierwsze było drogie i trudno dostępne, a po drugie nawet zamożni mięso jadali nieczęsto w wyniku rygorystycznego przestrzegania licznych postów. A dni postnych było ponad sto pięćdziesiąt w roku. Potem przyszła era ziemniaka, głównego składnika dzisiejszej polskiej kuchni regionalnej. Ale współczesna dietetyka wysoko ceni rośliny strączkowe. Zawierają one duże ilości białka, witamin i składników mineralnych. Warto po nie sięgać. Dlatego Karol pokaże, jak przygotować potrawy, które zazwyczaj kojarzą nam się z ziemniakami, właśnie ze strączkowych, a konkretnie z różnych gatunków fasoli. Będą smażone pyzy z fasolowego ciasta, potem gulasz cielęcy z fasolą białą i czarną, a także fasolowa sałatka wzorowana na powszechnie znanej sałatce ziemniaczanej. 10:30 TAJEMNICE, ZAMKI I PODZIEMIA - ZAGADKA 65 KILOMETRA Reportaż, 21 min, Polska, 2003 Autor: Joanna Lamparska, Janusz Sozański Wiosną 1945 r. , tuż przed zakończeniem II wojny światowej, do obecnie nieistniejącego tunelu wjechał tajemniczy pociąg, jadący z Wrocławia, który nigdy nie dotarł do celu. Autorzy programu starają się wytłumaczyć, co stało się z tym pociągiem. 11:00 SZLAK NADZIEI - /1/ Reality show, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki "Szlak nadziei" to cykl o charakterze historyczno - survivalowym, który połączy polską historię z wielką przygodą. Ideą projektu jest upamiętnienie prawie 4 - letniej wędrówki 120 tysięcy żołnierzy i cywilów, którzy przeprawiając się przez 3 kontynenty przebyli trasę 12500 km i zostali zapamiętani jako Armia Andersa. W programie dokonamy próby odtworzenia szlaku przebytego przez żołnierzy generała Andersa od miejsca zesłania na Syberii aż po bohaterską bitwę o Monte Cassino. Zadaniem szóstki uczestników będzie pokonanie podobnej trasy, zmierzenie się z dziką przyrodą, mroźną Syberią i rozpaloną słońcem irańską pustynią. Uczestnicy, aby przetrwać tę wyjątkową wyprawę, będą musieli wykazać się sprytem, pomysłowością i sztuką negocjacji. Szlak nadziei będzie formą hołdu oddawanego przez uczestników tym, którzy z tułaczy stali się żołnierzami, aby później z żołnierzy stać się bohaterami. Sześcioro miłośników polskiej historii i przygody wyrusza w daleką i mroźną Syberię. Ich celem jest pokonanie szlaku nadziei, czyli trasy, którą w czasie drugiej wojny światowej przebyli żołnierze z Armii Andersa i towarzyszący im cywile. Pierwsze kilometry wędrówki prowadzą przez syberyjską tajgę. Temperatura wynosi piętnaście stopni poniżej zera, a w okolicy od kilku tygodni odnotowano zwiększoną aktywność wilków i niedźwiedzi. Nie jest bezpiecznie. Prowadząca - Ida Nowakowska. 14:05 Z NURTEM ŻYCIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Kotaś, Krzysztof Sarapata Film dokumentalny jest podróżą w głąb Małopolski. Pokazuje piękno polskiej przyrody oraz magiczne zakątki rzeki Skawy na tle nowo budowanego zbiornika wodnego w Świnnej Porębie. Opowiada historię natury i człowieka. Jednakże to nie człowiek jest tu głównym bohaterem, tę role przejmują zwierzęta - te dobrze nam znane, jak i te nieco bardziej płochliwe, zamieszkujące w głębi lasu czy nad brzegiem rzeki, doskonale unikające ludzi, a równocześnie egzystujące tuż obok nas, a jest ich ponad 80 gatunków. To pierwszy Polski dokument realizowany w technologii RAW. Fenomenalne obrazy dopełniają wysublimowane dźwięki przyrody wraz z muzyką, która skomponowana jest specjalnie na potrzeby filmu. Podczas realizacji zdjęć starano się uchwycić jak najwięcej piękna i różnorodności naszych rodzimych terenów Małopolski, które poprzez ingerencję człowieka już niedługo znajdą się pod wodą. Zamknięci w kadrach rdzenni mieszkańcy doliny, którzy nie mają prawa głosu i nie mogą obronić swego domu, przegrywając z planem zagospodarowania przestrzennego. Powstała pamiątka dla przyszłych pokoleń, jak również wspomnienie dla znających i odwiedzających te urokliwe i pełne rozmaitych gatunków flory i fauny miejsca. Film był pokazywany w kinach. Premierę miał 22 kwietnia 2017 roku. Został nagrodzony na wielu prestiżowych, międzynarodowych festiwalach filmów dokumentalnych. 15:05 BIBLIA - JEZUS, CZ. 4 (THE BIBLE - JESUS, P. 4) Serial religijny, 46 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Robert Young Aktorzy: Jeremy Sisto, Jacqueline Bisset, Luca Zingaretti, Debora Messing Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Nocującemu na pustyni Jezusowi śni się wojna światowa, która będzie mieć miejsce niemal dwa tysiące lat później. Po przebudzeniu zastanawia się, dlaczego żołnierze mordowali się wzajemnie z jego imieniem na ustach. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 1 BITWA WARSZAWSKA Teleturniej, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Tematem odcinka jest Bitwa Warszawska. Powstrzymała inwazję bolszewików na Europę, a Polsce zagwarantowała niedawno odzyskaną Niepodległość. Dlaczego Bitwa Warszawska nazywana była Cudem nad Wisłą? Jak udało się powstrzymać bolszewików? Jak przebiegała bitwa? "Giganci historii" to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. 17:55 NOCE I DNIE - ODC. 2/12 - PIOTRUŚ I TERESA Serial obyczajowy, 59 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Elżbieta Starostecka, Barbara Ludwiżanka, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Władysław Hańcza, Karol Strasburger, Jerzy Kamas Bogumił i Barbara widzą pierwsze rezultaty swojej ciężkiej pracy. Gdy życie zaczyna układać się po ich myśli, nagle umiera ukochany synek Piotruś. Niechcicowie decydują się na przeprowadzkę do innego, dużego, ale zupełnie zrujnowanego majątku - Serbinowa. Gdy na świat przychodzi drugie dziecko Niechciców, Agnieszka, serbinowska gospodarka jest już na drodze do wydźwignięcia się z ruiny. Barbara bardzo przeżywa śmierć swojej siostry, Teresy, nieszczęśliwej w małżeństwie z Lucjanem. Dopiero po jej śmierci dowiaduje się, kogo Teresa darzyła prawdziwym uczuciem. 19:10 GOSPODARZ. WŁODZIMIERZ TETMAJER ZNANY I NIEZNANY Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Maciej Mroziewski Osoba Tetmajera odgrywała pewną rolę w niektórych rozgrywkach politycznych, a jego popularne wśród ludu nazwisko chętnie wciągano na listy członków organizacji i w skład ich zarządów, by zapewnić sobie poparcie szerszego kręgu społeczeństwa. Ale Włodzimierz Tetmajer też chętnie sam podejmował się obowiązków, szczególnie tych, które nakładało na niego życie na wsi. Został delegatem do Rady Szkolnej i Powiatowej, co zaowocowało założeniem w Bronowiczach straży pożarnej wyposażonej w mundury i sprzęt, co więcej Tetmajer sam ćwiczył strażaków. A gdy został posłem, przyjeżdżali do niego ze swoimi problemami chłopi z całego powiatu. Z początkiem wojny, w 1915 napisał manifest do Polaków w Ameryce, wzywając ich do powrotu. W latach wojny Tetmajer zapisał się w pamięci współczesnych, jako gorący patriota. Miał zostać posłem do pierwszego sejmu polskiego, ale ponieważ nie umieszczono go na krakowskiej liście ludowców, tylko na nowotarskiej, wycofał się. W ostatnich latach życia Tetmajer, zniechęcony do polityki wraca do sztuki. Nie przyjął teki ministra kultury i sztuki, którą mu ofiarowano pod koniec 1920 roku, ale poświęcał dużo czasu działalności kulturalnej, został bowiem prezesem Rady Sztuki w Krakowie. Kilkuletni rozbrat artysty ze sztuką odbił się jednak na jego twórczości, a pomysł, żeby połączyć anegdotę polityczną z malarstwem nie był najlepszy. 20:20 PRAWNIK W CZASACH BEZPRAWIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jolanta Kessler Scenariusz: Jolanta Kessler Zdjęcia: Andrzej Adamczak Fragment biografii wybitnego prawnika, byłego premiera Jana Olszewskiego na tle wydarzeń historycznych w Polsce. Olszewski zapisał się jako obrońca w procesach politycznych, domagając się sprawiedliwości w sądach komunistycznych. Wcześniej był jednym z redaktorów pisma "Po prostu" (1956 / 7), gdzie starał się poszerzać sferę wolności, poruszając tematy zakazane w PRL - u. W latach 70. był jednym z autorów Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, kręgu intelektualnej opozycji, która z myślą o wolnej Polsce publikowała poza cenzurą teksty o ważnych problemach społecznych. Jan Olszewski angażował się w działania Komitetu Obrony Robotników i bronił robotników Ursusa. Od pierwszych dni strajków 1980 roku był razem z hutnikami w Katowicach, a potem ze stoczniowcami w Gdańsku. Po ogłoszeniu stanu wojennego Olszewski bronił wybitnych działaczy opozycji. W procesie morderców księdza Popiełuszki uczestniczył jako oskarżyciel posiłkowy. Przy rozmowach okrągłego stołu przyjął funkcję doradcy i nie kandydował do tzw. sejmu kontraktowego. Kiedy nadeszły wolne wybory w Polsce, w 1991 roku, Olszewski objął stanowisko premiera. Film przypomni działania jego rządu w warunkach zapaści ekonomicznej, braku lustracji i silnych wpływów agentury rosyjskiej. 21:25 PSY WOJNY (THE DOGS OF WAR) Film sensacyjny, 100 min, Wielka Brytania/USA 1981 Reżyseria: John Irvin Scenariusz na podstawie powieści Fredericka Forsytha: Gary DeVore, George Malko wyk. Christopher Walken, Tom Berenger, Colin Blakely, Hugh Millais, Paul Freeman, Jean-Francois Stevenin, JoBeth Williams, Robert Urquhart, Ed O'Neill i inni "Psy wojny", trzecia - po "Dniu Szakala" i "Aktach Odessy" - głośna powieść Fredericka Forsytha, ukazała się w 1974 r. Książka opowiadała o najemniku, który organizował zwycięską akcję obalenia dyktatora w fikcyjnym afrykańskim państewku Zangaro. Publikację poprzedziła głośna kampania reklamowa niedwuznacznie sugerująca, że autor osobiście zebrał materiał dowodowy przedstawiony w książce, wykorzystując swoje kontakty z okresu, gdy pracował w brytyjskim wywiadzie. W Polsce książka ukazała się w 1977 r. i znalazła szerokie grono czytelników, choć przyznawano, że nie dorównuje wcześniejszym dziełom tego autora. Na ekran przeniósł "Psy wojny" w 1981 r. debiutujący wówczas na dużym ekranie reżyser telewizyjny John Irvin, zmieniając zasadniczo proporcje powieściowej akcji. Podczas gdy Forsyth położył szczególny nacisk na etap przygotowawczy, dając perfekcyjny opis metod działania międzynarodowej siatki handlarzy i przemytników broni, Irvin skoncentrował się na samej operacji wojskowej w stolicy Zangaro, pokazanej z rozmachem i precyzją. Zdjęcia do filmu kręcono w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, plenerach Hiszpanii i Belize. Amerykański najemnik Jamie Shannon otrzymuje interesującą, choć niebezpieczną propozycję: ma się udać jako fotograf do afrykańskiego państwa Zangaro i na miejscu zbadać sytuację społeczno- polityczną i militarną. W Zangaro sprawuje dyktatorską władzę półobłąkany sadysta, pułkownik Kimba. Shannon na własnej skórze doświadcza metod stosowanych przez ludzi Kimby, ale udaje mu się ujść z życiem i wywieźć film, na którym utrwalił sytuację w stolicy Zangaro, Clarence. Z jego raportu wynika, że do obalenia dyktatora wystarczy zaatakować i zniszczyć pałac prezydencki mieszczący się w kompleksie koszar gwardii. Po powrocie do USA Shannon przekazuje raport swemu mocodawcy, Endeanowi, działającemu na polecenie pewnego multimilionera, który usiłuje zawładnąć bogatymi złożami platyny w Zangaro. Ich istnienie okryte jest jednak tajemnicą. Shannon dostaje propozycję zorganizowania wyprawy wojskowej do Clarence, zdobycia koszar i zamordowania pułkownika Kimby. Sterowany przez wielki koncern zamach stanu ma zapewnić konsorcjum pierwszeństwo w eksploatacji bogactw naturalnych państewka. Po krótkim wahaniu Shannon przyjmuje ofertę i kompletuje oddział. Angażuje do niego swych dawnych towarzyszy broni. Uczestnicy ekspedycji kupują broń oraz statek i drogą morską, omijając kontrole celne, docierają do Zangaro. 23:20 DYNASTIA TUDORÓW II - ODC. 10 (THE TUDORS II, EP. 10) Serial historyczny, 48 min, Kanada/Irlandia/USA, 2008 Reżyseria: Jon Amiel Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy W czasie gdy Anna Boleyn czeka w celi na śmierć, Henryk oświadcza się Jane Saymour. Ponieważ jego małżeństwo z Anną jest nieważne, jego córka, Elżbieta traci wszelkie prawa do tronu... 00:20 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - Z OTCHŁANI PRADZIEJÓW Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marek Skrzec, Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. A co przed państwem Mieszka? Niektórzy twierdzą, że były inne organizmy polityczne na przykład Wielka Lechia. Autorzy filmu, szukając odpowiedzi na tę zagadkę, podążają śladami archeologów i na podstawie ich odkryć starają się najpierw odpowiedzieć na pytanie: jakie ludy mieszkały na terenie Polski, zanim powstało państwo Piastów? Trafiają na ślady Celtów, Scytów, Gotów, Słowian i innych ludów. Z tej mozaiki wyłania się zdumiewające i bogate w nieoczekiwane zwroty akcji życie ludzi, którzy przed tysiącami lat mieszkali nad Wisłą i Odrą.