TVP Historia Poniedziałek, 04.01.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1809 - urodził się Louis Braille, twórca alfabetu dla ociemniałych; 1875 - pierwsza operacja usunięcia wyrostka robaczkowego; 1960 - w wypadku samochodowym zginął Albert Camus; 1983 - władze PRL usunęły z dyrektorskich stanowisk w teatrach Adama Hanuszkiewicza i Gustawa Holoubka; 07:25 WIKTORIA S.II - ODC 13 (SERIA 2, ODC. 5) SERDECZNE POROZUMIENIE (VICTORIA, SEASON 2, EP. 5 - ENTENTE CORDIALE) Serial historyczny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Vaughn Scenariusz: Daisy Goodwin Aktorzy: Jenna Coleman, Tom Hughes, Catherine H. Flemming, Rufus Sewell, Daniela Holtz Wiktoria i Albert składają wizytę królowi Francji. Próbują wyperswadować mu pomysł małżeństwa jego syna z królową Hiszpanii. Wiktoria jest olśniona przepychem francuskiego dworu. W Albercie francuskie obyczaje budzą niesmak. 08:50 HISTORIA POLSKI - "BAREIZM" Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1997 Scenariusz: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Tomasz Malinowski Wykonawcy: Andrzej Wajda, Anna Bareja, Janusz Morgenstern, Jan Łomnicki, Zofia Czerwińska, Krzysztof Teodor Toeplitz, Jerzy Markuszewski, Jacek Kuroń, Stanisław Tym, Bożena Dykiel, Witold Pyrkosz, Kazimierz Kaczor, Kazimierz Kowalewski, Ewa Ziętek, Jerzy Turek Dokument prezentujący sylwetkę twórczą Stanisława Barei, ilustrowany fragmentami jego filmów oraz wypowiedziami reżyserów, aktorów i wielbicieli jego kina. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Piotr Grabowski, Marek Barbasiewicz, Z Pędziwiatr, A Wesołowska, P Warszawski, Z Paterak W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 12:40 CZAS HONORU - ODC. 1 SKOK Serial wojenny, 48 min, Polska 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Jarosław Sokół Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jan Englert, Katarzyna Gniewkowska, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Krzysztof Stelmaszyk, Krystian Wieczorek, Łukasz Konopka, Michał Kowalczyk i inni Byli młodzi, pełni energii, zapału i wiary. Pięknie żyli i pięknie ginęli - dumnie, z godnością. O takich właśnie ludziach opowiada serial "Czas honoru" odwołujący się do fascynującej i stosunkowo mało znanej karty historii polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Wiosną 1941 r. grupa przeszkolonych w Anglii polskich żołnierzy została zrzucona na teren okupowanej Polski. Mieli tu przeprowadzać akcje dywersyjne. Na ekranie mają twarze popularnych aktorów: Jana Englerta, Macieja Zakościelnego, Jana Wieczorkowskiego, Jakuba Wesołowskiego i Antoniego Pawlickiego, którzy znakomicie odnajdują się w wojenno - sensacyjnej konwencji. Dodatkowego dramatyzmu i autentyzmu przydają serialowi archiwalne zdjęcia z czasów wojny przeplatające poszczególne wątki. W wojennym, epicko - heroicznym klimacie utrzymana jest również czołówka filmu i towarzysząca jej muzyka. Poznajemy ich jeszcze w Anglii, gdy kończą przeszkolenie. Oddział składa się z pięciu osób. Najstarszy, Czesław Konarski (Jan Englert), zawodowy major Wojska Polskiego, po klęsce wrześniowej wraz z synami: Władkiem (Jan Wieczorkowski), sportowcem i porucznikiem WP, oraz młodszym Michałem (Jakub Wesołowski), studentem medycyny, przedostał się do Anglii. Obaj młodzieńcy również wchodzą w skład oddziału. W kraju została żona Czesława, lekarka Maria (Katarzyna Gniewkowska), która od tamtej pory nie miała wieści od męża i synów, nie wie nawet, czy żyją. Pozostali członkowie oddziału to: Janek Markiewicz (Antoni Pawlicki), absolwent architektury, urodzony w rodzinie rzemieślniczej na warszawskiej Pradze, oraz Bronek Woyciechowski (Maciej Zakościelny), przed wojną jedyny dziedzic fortuny warszawskiego fabrykanta. W Warszawie została jego narzeczona, aktorka Wanda (Maja Ostaszewska). Ona też w 1939 r. straciła kontakt z ukochanym, jest przekonana, że Bronek nie żyje. A bez niego życie straciło dla niej sens. Dziewczyna zażywa kupioną pokątnie truciznę. Na szczęście, okazuje się, że nie był to cyjanek, jak sądziła. Wanda trafia do szpitala, gdzie doktor Maria próbuje ją odratować. Przebywająca w Anglii piątka żołnierzy wprost rwie się do walki. Już nie mogą się doczekać, kiedy zostaną wysłani do Polski. Kilka wcześniejszych prób dotarcia nad terytorium ojczyzny kończyło się fiaskiem. Teraz wreszcie do kraju zostaje przesłana na falach BBC wiadomość o planowanym zrzucie spadochroniarzy w okolicach Chojnowa. Oddział rusza niewielkim samolotem w drogę. Tymczasem w Warszawie podczas łapanki zostaje schwytana grupa Polaków, którzy mają być rozstrzelani w lesie. Są wśród nich: młody działacz ruchu oporu Antek (Michał Kowalczyk) i działający od niedawna w konspiracji Karol Ryszkowski (Łukasz Konopka), do 1937 r. oficer polskiego wywiadu, wyrzucony stamtąd dyscyplinarnie. W ostatniej chwili Ryszkowski, powołując się na znajomość z majorem Abwehry Martinem Halbe (Krystian Wieczorek), unika rozstrzelania. Halbe zna go jeszcze sprzed wojny, kiedy spotkali się na zawodach jeździeckich. Teraz, aby ratować swoją skórę, Ryszkowski odwieziony do siedziby gestapo wyjawia Niemcom miejsce planowanego zrzutu spadochroniarzy. Major Halbe wiąże z dawnym agentem wywiadu dalsze plany. Kierując się informacjami Ryszkowskiego, gestapo, pod dowództwem standartenfuhrera Gerda Kellera (Krzysztof Stelmaszyk), urządza w okolicach Chojnowa zasadzkę na spadochroniarzy. Nad miejscem zrzutu pojawia się angielski samolot. 13:35 ZAGINIONE SKARBY - ZAGINIONY RĘKOPIS "MAZURKA DĄBROWSKIEGO" Film animowany, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Zdjęcia: Sławomir Frank Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki Zaginiony rękopis Mazurka Dąbrowskiego. Jakie były wojenne losy rękopisu Pieśni Legionów sporządzonego dłonią Józefa Wybickiego? Dwie historyczne wersje, które weryfikują powojenne poszukiwania Jana Nowaka Jeziorańskiego i Radia Wolna Europa. 13:50 REWOLWEROWIEC (GUNMAN`S WALK) Western, 90 min, USA, 1958 Reżyseria: Phil Karlson Scenariusz: Frank S. Nugent Muzyka: George Duning Aktorzy: Van Heflin, Tab Hunter, Kathryn Grant Rewolwerowiec z 1958 roku to amerykański szerokoekranowy western w technikolorze, reżyserowany przez Phila Karlsona, z Vanem Heflinem i Tabem Hunterem w rolach głównych. Wpływowy farmer zawsze broni swojego dorosłego, ale nieokrzesanego syna, płacąc za dokonane przez niego zniszczenia i przekupując świadków. W pewnym momencie jego wybryki okazują się jednak zbyt poważne. 18:00 HISTORIA POLSKI - CZEKOLADOWA DYNASTIA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Ryszard Kaczyński Czekolada w formie stałej - w blokach i tabliczkach pojawiła się w Europie Środkowej dopiero na przełomie wieku XVIII i XIX. W Polsce ten słodki przysmak jako pierwszy zaczął produkować przybyły w połowie XIX wieku z Niemiec cukiernik Karol Wedel. Sprowadził go właściciel cukierni, Karol Grohnert. Wedel przez 6 lat był jego wspólnikiem. Podobnie jaki inni, przybyli z krajów zachodnich cukiernicy, Wedel reprezentował doskonałe rzemiosło w swoim fachu, a także specjalizację dotąd w Polsce nieznaną - wyrób czekolady. Przy ulicy Miodowej Wedel otworzył cukiernię i warsztat cukierniczy. Jego wyroby bardzo szybko zdobyły sobie uznanie warszawiaków. Szczególnym powodzeniem cieszyła się czekolada, którą Karol tak reklamował w prasowych anonsach - "zupełnie nowy i szczególny utwór cukierniczy, a nade wszystko wyborny środek leczący i łagodzący wszelkie cierpienia piersiowe, nader skuteczny na słabość w miesiącach wiosennych". Karol Wedel zmarł w 1902 roku, w wieku 89 lat. Pozostawił nie tylko świetnie zorganizowane przedsiębiorstwo, ale godnego siebie następcę syna Emila. Właścicielem firmy stał się Emil już w dniu swego ślubu i był to najwspanialszy prezent ślubny, jaki mógł mu sprawić ojciec. Cukiernicza praktyka Emila obejmowała zakłady w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i Francji, skąd sprowadzał później maszyny do nowej fabryki przy ulicy Szpitalnej. Spadkobierca Karola znacznie rozwinął firmę, nie żałując pieniędzy na inwestycje. Oprócz nowych budynków fabrycznych wybudował narożną reprezentacyjną kamienicę, która według "Kuriera Warszawskiego" należała do najpiękniejszych budynków miasta. Na parterze tej kamienicy znalazł miejsce nowy, stylowy sklep z wyrobami Wedla. Codziennymi klientami sklepu byli Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Firma rozrastała się coraz szybciej. Aby zabezpieczyć się przed konkurencją, Emil Wedel rozpoczął oznaczanie wyrobów swoim podpisem, umieszczanym na opakowaniach projektowanych przez najlepszych warszawskich grafików. A podpis ten stał się najbardziej charakterystycznym znakiem firmy. Emil Wedel przekazał firmę swemu jedynemu synowi, Janowi. W początkach lat 20. Jan, doktor chemii uniwersytetu we Fryburgu i absolwent wydziału mechanicznego politechniki w Charlottenburgu, rozpoczął pracę w fabryce ojca. Ale nie jako jeden z dyrektorów, ale zwykły robotnik. Dopiero po kilku latach ojciec uznał, że syn ma dostatecznie duże doświadczenie i dopuścił go do spółki. I znowu firma trafiła w ręce znakomitego fachowca i wspaniałego człowieka. Jan Wedel poświęcił firmie całe życie. Ten genialny menedżer rozwinął przedsiębiorstwo na ogromną skalę. W roku 1928 zastąpił transport konny swych wyrobów samochodowym. Rok poźniej rozpoczął budowę nowej fabryki przy ulicy Zamoyskiego na Pradze. W połowie lat 30. zakłady Wedla produkowały kilka ton słodyczy dziennie, które rozsyłane były do kilkudziesięciu sklepów w kraju i za granicą m.in. w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku. Przez pracowników Jan Wedel postrzegany był jako człowiek bardzo wymagający i surowy, ale niezwykle sumienny i sprawiedliwy. Jak nikt dbał o swoich pracobiorców. Fabryka przy Zamoyskiego jako pierwsza w Europie miała żłobek, przedszkole, przychodnię lekarską, stołówkę, a także dom z mieszkaniami dla kadry. Część terenów przy letniskowym domu Wedlów w Świdrze przeznaczono na ośrodek wypoczynkowy dla pracowników fabryki. Najbardziej zasłużeni otrzymywali nieoprocentowane pożyczki na budowę własnych domów. Dlatego też przed wojną PPS stawiała firmę Wedla za wzór rozwiązań socjalnych. Dr Jan Wedel odpowiedział także na apel rządu o pomoc w dozbrajaniu armii i zakupił ciężkie karabiny maszynowe, które w 1939 roku załoga przekazała żołnierzom 36. Pułku Piechoty "Legii Akademickiej"w Warszawie. W czasie okupacji na terenie fabryki Jan Wedel zorganizował tajne nauczanie. Stanowczo odmówił propozycji Niemców wpisania go na honorową listę volksdeutschów. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano. Jan Wedel został jedynie doradcą fachowym, a i tak po kilku miesiącach bezceremonialnie usunięto go nawet z tego stanowiska. Nigdy już nie przekroczył progu swego zakładu. Przychodził do mieszczącego się naprzeciwko parku i godzinami patrzył na zabudowania fabryczne. Zmarł w 1960 roku. W 1950 roku dawny Wedel stał się"Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca". Jednak wszelkie próby zdobycia zagranicznych rynków zakończyły się kompletnym fiskiem. Dlatego też 10 lat później do nazwy państwowego zakładu dopisano"d. E. Wedel". O prawo do używania tego podpisu toczy się dzisiaj spór między obecnym właścicielem zakładów"Pepsico Food"a spadkobiercami Wedlów. Ich pełnomocnik prawny podkreśla, że roszczenia nie dotyczą reprywatyzacji, ale nazwy spółki i użycia w niej nazwiska Wedel. Zgodnie z kodeksem handlowym nie wolno używać w nazwach firm nazwisk osób bez ich zgody lub zezwolenia ich spadkobierców. Dwukrotnie sądy różnych instancji uznały racje spadkobierców Wedla, ale na skutek rewizji nadzwyczajnej zgłoszonej przez ministra sprawiedliwości w rządzie Waldemara Pawlaka Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. 18:55 WIKTORIA S.II - ODC 14 (SERIA 2, ODC. 6) WIARA, NADZIEJA I MIŁOŚĆ (VICTORIA, SEASON 2, EP. 6 - FAITH, HOPE & CHARITY) Serial historyczny, 45 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Tom Vaughn Scenariusz: Daisy Goodwin Aktorzy: Jenna Coleman, Tom Hughes, Catherine H. Flemming, Rufus Sewell, Daniela Holtz W wyniku zarazy ziemniaczanej, na Irlandię spada klęska głodu. Królowa Wiktoria próbuje przekonać premiera i rząd, aby udzielili pomocy głodującym. Jej starania spotykają się z gwałtownym oporem rządzących. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CZARNA LEGENDA KRÓLOWEJ MARGOT (LA LEGENDE NOIRE DE LA REINE MARGOT) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Żyła we Francji XVI wieku, rozdartej wojnami religijnymi, pomiędzy protestantami a katolikami. Była nielubianą córką królowej Francji Marii Medycejskiej. Jej ojcem był król Francji Henryk II. Aby zażegnać konflikty, z nakazu rodzicielskiego, poślubiła protestanckiego księcia Nawarry, Henryka, który wraz z nią został królem Francji, Henrykiem IV. Margot była bardzo zmysłową królową, kochającą życie i wszelkie jego uroki. Była piękna, wolna, odważna i inteligenta - nie pasowała do tamtych czasów i do dziś porusza umysły. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - REWOLUCJA FRANCUSKA Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Czy to bunt? Nie. Najjaśniejszy Panie, to rewolucja. Tak miał odpowiedzieć Ludwikowi XVI książę de la Rochefoucauld - Liancourt na wieść o zdobyciu Bastylii 14 lipca 1789 roku. Niespełna cztery lata później, 21 stycznia 1793 roku, król, wówczas już "Obywatel Kapet", został, mocą wyroku sądu rewolucyjnego - zgilotynowany. Umacniały się rządy znaczone terrorem. Jakie były przyczyny wybuchu rewolucji we Francji? Jaki był jej bilans? Jak oceniamy ją dzisiaj? Czy rewolucja była rzeczywiście zaskoczeniem dla Ludwika XVI i jego rządu? Sytuacja we Francji w latach panowania Ludwika XVI; jaki ustrój polityczny ma ówczesna Francja? Jaka była sytuacja społeczna? Jakie siły były zainteresowane w obaleniu monarchii? Kto przewrót przygotował? Dlaczego rewolucja wybuchła właśnie we Francji? Jej podłoże ideologiczne. Kto rozpoczął rewolucję? Jak doszło do ogłoszenia Konstytuanty? Kto i po co zorganizował Marsz na Bastylię 14 lipca 1789 rok? Uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela 26 sierpnia 1789 r. Jakie hasła głosiła? Kolejne reformy ustrojowe: fasada, za którą kryły się prawdziwe cele, czy rzeczywiście myślano o utrzymaniu monarchii? Proklamowanie republiki 22 września 1792 roku. Jak rewolucja została przyjęta na dworach europejskich? Kto i kiedy zdecydował, że Ludwik XVI musi zginąć? Śmierć Ludwika XVI i Marii Antoniny - reakcja dworów. Dlaczego rewolucja była taka krwawa? Skąd tak potężne prześladowanie Kościoła i bluźniercze akty? Rzeź, ludobójstwo mieszkańców Wandei. Skuki rewolucji dla Europy i Świata? Rewolucja francuska jako wzór rewolucji bolszewickiej. 22:40 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - KRĄG ŻYCIA ODC. 1/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta oszałamiająca seria, przy użyciu nowych technik filmowania, stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia najbardziej niesamowite rytuały, praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te, czasami zaskakujące rytuały, przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SKAZANI CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego obronie Leningradu.