TVP Kultura Poniedziałek, 04.01.2021 09:55 REŻYSERZY S.I - FRANK CAPRA 9/10 SEZON 1 (THE DIRECTORS - FRANK CAPRA) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Franka Capry, jednego z ważniejszych twórców Złotej Ery Hollywood. Reżyser wielkich, niezapomnianych obrazów takich jak: "To wspaniałe życie", "Ich noce", "Arszenik i stare koronki", które na stałe weszły do kanonu amerykańskiego kina. 11:00 QUO VADIS? - ODC. 1/6 Serial kostiumowy, 45 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Telewizyjna wersja (sześcioodcinkowa) jednego z największych przedsięwzięć w dziejach polskiej kinematografii - ekranizacji powieści "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, uhonorowanej literacką Nagrodą Nobla. Łączny koszt produkcji tego obrazu wyniósł 18 mln dolarów. Zdjęcia kręcono w Tunezji, na południu Francji, we Włoszech, Warszawie i podstołecznym Piasecznie. Zaangażowano 53 aktorów, ponad 1000 statystów i 50 kaskaderów. Tresowane lwy przyjechały z Czech. Jerzy Kawalerowicz w swej superprodukcji nie próbował odczytywać Sienkiewicza na nowo, nie starał się szokować widza nowatorskimi rozwiązaniami - po prostu pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi. Na szczególną uwagę zasługują kreacje Bogusława Lindy (Petroniusz), Krzysztofa Majchrzaka (Tygelinus), Michała Bajora (Neron), Jerzego Treli (Chilon) i Franciszka Pieczki (Piotr apostoł). Autorem scenografii jest Janusz Sosnowski, dopracowanych w szczegółach kostiumów - Magdalena Tesławska i Paweł Grabarczyk. Kinowa wersja "Quo vadis" reprezentowała Polskę w rywalizacji Oscarowej. Lata 60. ery nowożytnej. Cesarzem Imperium Rzymskiego jest Neron, człowiek despotyczny i okrutny, przy tym niezwykle próżny. 30 lat wcześniej w Judei został ukrzyżowany Jezus. Jego wyznawcy jeszcze się kryją, lecz ciągle ich przybywa. Wielu mieszka w Rzymie. Chrystus zdobywa dusze zwłaszcza biedoty, ale chrześcijanami stają się także patrycjusze. Do domu Petroniusza przybywa jego siostrzeniec, Marek Winicjusz, który wrócił właśnie z wojny w Azji Mniejszej. Młodzieniec z zachwytem opowiada wujowi o dziewczynie spotkanej w domu Plaucjusza, gdzie udzielono mu pomocy po upadku z konia. Jest nią Ligia Kalina, córka króla plemienia Ligów, przetrzymywana w Rzymie jako zakładniczka. Pragnąc pomóc zakochanemu Winicjuszowi zdobyć wybrankę, Petroniusz knuje intrygę. Z rozkazu Nerona Ligia zostaje sprowadzona do pałacu cesarskiego, by następnie zostać nałożnicą Winicjusza. Wyuzdanie bywalców dworu cezara przeraża ją. Tymczasem Winicjusz staje się coraz bardziej natarczywy. Widząc to, Ursus, niewolnik Ligii, wynosi ją z sali. Następnej nocy, za wiedzą życzliwej dziewczynie Akte, byłej kochanki Nerona, chrześcijanie porywają Ligię. 12:00 QUO VADIS? - ODC. 2/6 Serial kostiumowy, 45 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Zrozpaczony Winicjusz rozpoczyna poszukiwania Ligii. Odwiedza Akte, a ta przyznaje, że wiedziała o planowanej ucieczce dziewczyny. Petroniusz, chcąc pocieszyć siostrzeńca, darowuje mu Eunice, jedną ze swych niewolnic. Młodzieniec, owładnięty miłością do Ligii, odmawia jej przyjęcia. Eunice jest szczęśliwa. Petroniusz każe sprowadzić Greka Chilonidesa. Sprzedajny filozof podejmuje się odnaleźć Ligię. Pomocny staje mu się znak ryby, który kiedyś dziewczyna narysowała Winicjuszowi na piasku. Idąc tym tropem, stwierdza, że poszukiwana jest chrześcijanką, a następnie dowiaduje się o mającym się odbyć spotkaniu wyznawców Chrystusa z Piotrem apostołem. Winicjusz idzie na to spotkanie z Grekiem i gladiatorem Krotonem. Pośród zebranych widzi Ligię. Śledząc dziewczynę, docierają na Zatybrze. By umożliwić porwanie Ligii, Kroton ma zabić Ursusa. To jednak Ursus zabija gladiatora i rani Winicjusza. Chrześcijanie opatrują Winicjusza, lecz chcą, by opuścił ich dom, bojąc się prześladowań, zwłaszcza że umiera córeczka Nerona i podejrzenie o rzucenie złego czaru na dziecko pada na Ligię. Ranny młodzieniec pragnie jednak pozostać z nimi, licząc na to, że będzie się nim opiekowała ukochana. 12:55 GRACE JONES, ŻYCIODAJNE ŚWIATŁO (GRACE JONES: BLOODLIGHT AND BAMI) Film dokumentalny, 115 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sophie Fiennes Wykonawcy: Grace Jones "Grace Jones, życiodajne światło" ("Grace Jones: Bloodlight and Bami") to wyjątkowy film ukazujący życie tytułowej bohaterki z różnych perspektyw. Ten dokument to niezwykła podróż przez życie prywatne i występy sceniczne Grace Jones. Towarzysząca jej kamera zarejestrowała mnóstwo ciekawych, intymnych i przede wszystkim bardzo naturalnych scen. W jamajskim dialekcie "Bloodlight" oznacza czerwone światło, które sygnalizuje proces nagrywania muzyki. "Bami" zaś, to chleb, czyli istota życia. 15:05 IMPERATYW - PROFESOR MIECZYSŁAW TOMASZEWSKI Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Wolski Zdjęcia: Tomasz Wolski Kameralny portret Mieczysława Tomaszewskiego - muzykologa, światowego autorytetu w dziedzinie muzyki Chopina, znawcy muzyki romantycznej. 15:40 JESZCZE NIE WIECZÓR Dramat obyczajowy, 99 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Jacek Piotr Bławut, Stanisław Józefowicz Zdjęcia: Wojciech Staroń Muzyka: Tomasz Stroynowski Aktorzy: Jan Nowicki, Nina Andrycz, Sonia Bohosiewicz, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska, Teresa Szmigielówna, Beata Tyszkiewicz, Ewa Krasnodębska, Bożena Mrowińska, Zofia Perczyńska, Anna Grażyna Suchocka, Zofia Wilczyńska, Stefan Burczyk, Wieńczysław Gliński, Witold Gruca "Jeszcze nie wieczór" to pełnometrażowy debiut wybitnego dokumentalisty Jacka Bławuta. To film o miłości, przemijaniu i aktorach, ich ekscentryczności, marzeniach zagrania jeszcze jednej, może już ostatniej wielkiej roli. Do Domu Aktora w Skolimowie przyjeżdża na rekonwalescencję gwiazdor kina i teatru Jerzy (Jan Nowicki). Przybycie niepoprawnego ekscentryka zakłóca ustabilizowane życie mieszkańców, tym bardziej że Jerzy namawia ich do wspólnego wystawienia Fausta Goethego. Równocześnie flirtuje z Małgorzatą, zmysłową pracownicą ośrodka (Sonia Bohosiewicz). W 2008 roku na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni film otrzymał Srebrne Lwy i nagrodę australijskich dystrybutorów Złotego Kangura, a Jan Nowicki nagrodę za pierwszoplanową rolę męską. W 2009 roku Jacek Bławut na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni odebrał Nagrodę Główną Jańcia Wodnika. 17:35 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 1/21 - TOAST, CZYLI BLIŻEJ NIŻ DALEJ Serial komediowy, 43 min, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz, Jerzy Gruza Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Piotr Kąkolewski, Grażyna Woźniak, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Kazimierz Rudzki, Hanna Orsztynowicz i inni "Złoty Ekran" dla Anny Seniuk za kreację aktorską (1976), "Srebrny Gwóźdź Sezonu" w VII Plebiscycie Popularności "Kuriera Polskiego" dla Andrzeja Kopiczyńskiego (1976), "Złoty Szczupak" - nagroda na I Festiwalu Polskich Filmów i Widowisk Telewizyjnych Olsztyn '77, nagroda zespołowa Przewodniczącego Radiokomitetu dla scenarzystów i odtwórców głównych ról (1975). Słowem, obfitość laurów i powszechny aplauz publiczności, nie tylko w Polsce (Francuzi nazywali Andrzeja Kopiczyńskiego polskim Davidem Nivenem). Jednoznacznie przychylne przyjęcie serialu przez telewidzów "równoważyły" krytyczne recenzje w prasie branżowej - filmowi zarzucano "ostentacyjną banalność myślową", "pomieszanie kabaretu z produkcyjniakiem", "niepokojąco bliskie sąsiedztwo z niechlubnymi produktami kultury masowej". Dostało się współscenarzystom, autorom znanym z publicznych bojów z umysłową szarzyzną, wszelkim zacofaniem, społecznym i artystycznym stereotypem - za to, że "złożyli broń". Przy powtórnej emisji serialu krytycy byli już łagodniejsi. Podkreślano, że scenariusz może być wzorem dobrego rzemiosła, aktorstwo jest pierwszej próby, a kpina z ówczesnych aspiracji Polaków, nadymania się i zapatrzenia na Europę dziś jest bardziej czytelna niż przed laty. Reżyser Jerzy Gruza, w rozmowie o "Czterdziestolatku - 20 lat później", powiedział: "Dla mnie Czterdziestolatek był Woody Allenem Polski lat 70. Idealista, pozbawiony sprytu, trochę fajtłapa, uczciwy i naiwny marzyciel. (...) Śmieszność czterdziestolatka polegała na tym, że wszystkie zalecenia"odgórne", nawet te absurdalne i propagandowe, traktował serio i próbował je realizować. Dlatego nieuchronnie wpadał na minę prawdziwego życia (...) Staraliśmy się, wraz z Krzysztofem Toeplitzem, nasycić scenariusz masą charakterystycznych epizodów, konkretów i szczegółów wziętych z tzw. życia. Na 300 stronach maszynopisu stworzyliśmy 145 postaci. Gdzie jeszcze znaleźć można taką galerię postaw i typów zachowań charakterystycznych dla naszych czasów?" Bohater serialu będzie pracował na trzech "sztandarowych" budowach warszawskich lat 70. - Trasy Łazienkowskiej (w pierwszej serii), Dworca Centralnego i Trasy Toruńskiej. Inżynier Stefan Karwowski, mąż pani magister Madzi, ojciec dwojga dzieci - Jagody i Marka, właściciel fiata 126p i typowego M - 4, jest tzw. przeciętnym człowiekiem. Kończy właśnie 40 lat. Pełen niepokoju, że zamknął się w jego życiu najważniejszy rozdział, zjawia się u kolegi - lekarza. Zaprzyjaźniony z rodziną Karwowskich doktor Karol Stelmach, ekspert w sprawach medycznych i erotycznych, udziela mu krzepiącej porady. W domu, przy urodzinowym stole, w towarzystwie żony i dzieci, bohater wspomina szkolne czasy i ludzi, którzy zapisali się w jego pamięci. 20:00 PANORAMA KINA POLSKIEGO - DO WIDZENIA, DO JUTRA Film obyczajowy, 82 min, Polska, 1960 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Zbigniew Cybulski, Bogumił Kobiela, Wilhelm Mach Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Krzysztof Komeda Aktorzy: Teresa Tuszyńska, Grażyna Muszyńska, Barbara Baranowska, Włodzimierz Bielicki, Jacek Fedorowicz, Roman Polański, Eleonora Kałużyńska, Romuald Freyer, Tadeusz Wojtych, Tadeusz Chyła, Krzysztof Komeda, Władysław Kowalski, Adam Pawlikowski, Mieczysław Waśkowski, Zbigniew Cybulski Debiut reżyserski Janusza Morgensterna, uhonorowany I nagrodą za reżyserię na MFF w Stratford w 1961 r. i nagrodą "Srebrnego Bumerangu" za zdjęcia na festiwalu w Melbourne w 1962 r. Scenariusz napisał, wspólnie z Bogumiłem Kobielą i Wilhelmem Machem, Zbigniew Cybulski, zarazem odtwórca głównej roli, współzałożyciel, reżyser i aktor gdańskiego kabaretu studenckiego Bim-Bom. Tło wydarzeń, o których opowiada film, jest autentycznym tłem fragmentu jego życiorysu. Autentyczna jest także postać Marguerite, choć naprawdę nazywała się Francoise Bourbon. Była córką francuskiego konsula, który przebywał w Polsce w latach 1956-60. Dziewczyna miała wówczas 16 lat i uczyła się w wiedeńskim liceum, które było najbliższą szkołą z językiem francuskim. W Polsce spędzała właściwie tylko wakacje i święta. Uwielbiała atmosferę Bim-Bomu, poznała wielu młodych ludzi związanych z tym kabaretem. W filmie zakochuje się w niej pewien student, Jacek, trochę romantyk i artysta. Jego życiową dewizą jest "marzenie, które stanowi motor działania". Obiektem jego marzeń staje się właśnie Marguerite, urocza, niedosiężna córka konsula, która już jutro wyjeżdża z Polski. Młodzi chcą więc spędzić ze sobą kilka ostatnich godzin. W tę prostą i banalną historię romantycznej przygody autorzy filmu wplatają sceny realizowane w autentycznych gdańskich piwnicach studenckich, z udziałem twórców i aktorów teatrzyków Bim-Bom i Co To, próbując w ten sposób utrwalić niepowtarzalne zjawisko, jakimi były one w drugiej połowie lat 50. Pragnęli oddać ich nastrój, urodę i przesłanie, a tym samym wyrazić stan ducha, tęsknoty i urazy ówczesnej młodej inteligencji. Nerwowa gra Zbyszka Cybulskiego oddaje to wszystko, co ukrywa się w cieniu, poza wypowiadanymi słowami, lecz jest obecne w życiu: niezgoda na nietrwałość uczuć, na świat, w którym nie ma miejsca dla romantyzmu, na szczęście ulotne jak chwila. W warstwie formalnej epizody z życia studenckich kabaretów rozbijały główny wątek akcji, nadając całości styl luźnej narracji, charakterystycznej dla torującej sobie dopiero drogę francuskiej "nowej fali". "Do widzenia, do jutra" było zwiastunem, jednym z pierwszych refleksów tego zjawiska na polskim gruncie. 21:30 POWIDOKI FRIEDRICH NIETZSCHE, INSTYTUCJE KSZTAŁCENIOWE Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku przedmiotem dyskusji jest książka, która ukazała się nakładem Fundacji Augusta hr. Cieszkowskiego "O przyszłości naszych zakładów kształceniowych. Sześć prelekcji wygłoszonych w Bazylei na zlecenie Towarzystwa Akademickiego" Friedricha Nitzschego. 23:45 SCENA MUZYCZNA - JAKUB PAULSKI TRIO Koncert, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Jakub Paulski Trio, Marek Horodniczy (prowadzący) W kolejnym odcinku "Sceny muzycznej" wystąpi Jakub Paulski Trio. Jest to projekt warszawskiego gitarzysty. Artyści wykonują autorski materiał oraz standardy jazzowe w oryginalnych aranżacjach. Zespół dąży do wypracowania indywidualnego brzmienia, łącząc w swoich kompozycjach elementy muzyki współczesnego jazzu, muzyki klasycznej oraz swobodnej improwizacji. Muzycy poprzez swoją wrażliwość, muzyczny zmysł, ale także dzięki wspólnemu zrozumieniu i zgraniu przekazują publiczności swoje muzyczne historie, inspiracje i emocje. Jakub Paulski gitara, Franciszek Pospieszalski kontrabas, Bartosz Szablowski perkusja. 01:20 TAKSÓWKARZ (TAXI DRIVER) Dramat, 109 min, USA 1976 Reżyseria: Martin Scorsese Scenariusz: Paul Schrader Zdjęcia: Michael Chapman Muzyka: Bernard Herrmann Występują: Robert De Niro, Cybill Shepherd, Jodie Foster, Peter Boyle, Leonard Harris, Harvey Keitel, Martin Scorsese, Steven Prince, Diahnne Abbot, Frank Adu, Gino Ardito i inni Złota Palma na festiwalu w Cannes w 1976 roku. Zdobywcę nagrody, jeszcze mało znanego wówczas Martina Scorsese, canneńscy krytycy zauważyli już dwa lata wcześniej. Bardzo wysoko ocenili prezentowany na pokazach towarzyszących festiwalowi jego film "Ulice nędzy". Główną rolę zagrał w nim wschodzący gwiazdor hollywoodzkiego kina, Robert De Niro, któremu również wróżono wielką karierę. Zanim zachwycił w "Taksówkarzu" w 1974 roku, stworzył oscarową kreację w "Ojcu chrzestnym II". "Taksówkarz" Martina Scorsese to swoista nowojorska kronika, pełna wnikliwych obserwacji obyczajowych, sytuacji i ludzi składających się na nocne życie miasta i tworzących jego specyficzny klimat. Film ukazuje stopniową degradację psychiczną tytułowego bohatera, egzystującego w świecie bez jakichkolwiek wartości, które mogłyby stać się jego życiową podporą. Samotny bohater decyduje się na własną rękę walczyć ze złem i naprawiać świat. Skupuje broń i zakłada w swoim mieszkaniu podręczny arsenał. Na przemoc i gwałt postanawia odpowiadać tym samym. Bohaterem jest były komandos, Travis Bickle (Robert De Niro), który wraca po demobilizacji z Wietnamu. Niezrównoważony psychicznie mężczyzna przyjmuje posadę taksówkarza na nocną zmianę. Pragnie uciec przed dręczącą go bezsennością wywołaną koszmarnymi wspomnieniami z wojny. Ale nocne życie Nowego Jorku tylko pogłębia frustracje i nienawiść bohatera do otaczającego go świata. Travis nie potrafi nawiązać przyjacielskich kontaktów z kolegami z pracy, nadal wiedzie żywot samotnika. Wolny czas spędza na oglądaniu filmów pornograficznych i pisaniu pamiętników. Pewnego dnia jego uwagę zwraca Betsy (Cybill Shepherd), która pracuje w biurze prowadzącym kampanię wyborczą. Udaje mu się z nią umówić na randkę. Szczera rozmowa podczas lunchu bardzo zbliża do siebie tak różne osoby. Ale już następne spotkanie kończy ich znajomość. Travis zabiera Betsy na seans pornograficzny, czym zraża do siebie dziewczynę, która ucieka przed nim. Rozterki sercowe pogłębiają frustracje bohatera. Skumulowaną w sobie nienawiść do świata wyładowuje zabijając złodzieja w supermarkecie. Travis poznaje nieletnią prostytutkę Iris (rola ta utorowała 14-letniej Jodie Foster drogę do wielkiej kariery), z którą już wcześniej się zetknął jako nocny taksówkarz. Próbuje nakłonić nastolatkę, która uciekła z domu, do powrotu do rodziców i kontynuowania nauki w szkole. Potem wraca do Iris jeszcze raz, by wymierzyć sprawiedliwość sutenerowi i innym ludziom odpowiedzialnym za jej tragedię. Jest przekonany, że został powołany do ważnej misji. Postanawia więc nie tylko oczyścić Nowy Jork z szumowin, ale planuje również zamach na kandydata na burmistrza. 03:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JAN JAKUB KOLSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Reżyser Jan Jakub Kolski wspomina swoje dzieciństwo w domu w Popielawach, gdzie wychowywali go dziadkowie.