TVP Kultura Środa, 02.09.2020 08:30 TRZECI PUNKT WIDZENIA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Scenariusz: Dariusz Gawin, Dariusz Karłowicz, Marek Cichocki Wykonawcy: Dariusz Gawin (prowadzący), Marek Cichocki (prowadzący), Dariusz Karłowicz (prowadzący) W kolejnym wydaniu: 1/ SIERPIEŃ 1980. Czterdziesta rocznica Polskiego Sierpnia: strajk w Stoczni Gdańskiej jako wydarzenie o wymiarze uniwersalnym, jedno z ważniejszych w historii XX wieku i wykraczające poza jedynie historię polityczną. Rewolucja o charakterze republikańskim i demokratycznym, mająca wymiar metafizyczny i duchowy. 2/ ŁACINA W SZKOLE. Kultura klasyczna i łacina to nie tylko jakaś prehistoria polskości, ale jej stały, żywy punkt odniesienia. Czy propozycję przywrócenia w szkołach podstaw nauki łaciny można uznać za jaskółkę renesansu kultury klasycznej? Łacina i znajomość świata kultury łacińskiej jako warunek duchowej i kulturowej przynależności do Europy. Łacina a polskość i polska tradycja literacka. 3/ TYMON TERLECKI. Omówienie wydanej ostatnio przez Oficynę 21 książki Tymona Terleckiego "Szukanie równowagi". Książka jest nie tylko zbiorem esejów najwyższej próby literackiej, ale także przejmującym osobistym świadectwem doświadczeń człowieka i pisarza, któremu dane było przeżywać cały smak i gorycz polskości dwudziestego wieku. Pożegnanie: Dariusz Karłowicz 09:05 WOLNE MIASTO Dramat wojenny, 96 min, Polska, 1958 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Jan Józef Szczepański Zdjęcia: Władysław Forbert Muzyka: Andrzej Dobrowolski Aktorzy: Włodzisław Ziembiński, Kazimierz Wichniarz, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Śliwa, Bronisław Dardziński, Piotr Fronczewski, Hanna Zembrzuska, Jan Machulski, Irena Netto, Danuta Królska "Pierwszy polski film o wrześniu 1939 roku". Pod tym hasłem "Wolne miasto" ma zapewnione miejsce w annałach rodzimej kinematografii. Reżyser Stanisław Różewicz z obfitującego w dramatyczne wydarzenia pierwszego miesiąca II wojny światowej wybrał epizod rzadko eksponowany w podręcznikach historii. Obrona Poczty Gdańskiej nie pochłonęła wszak tylu ofiar, co walki o Westerplatte czy Warszawę. Nie miała też takiego polityczno - militarnego znaczenia, jak zmagania o Hel czy twierdzę Modlin. Trwała też znacznie krócej niż tamte, przełomowe bitwy. Jeśli jednak bliżej przyjrzeć się jej dziejom, odsłoni się skondensowany do minimum, ale przez to niesłychanie wyrazisty dramat grupy cywilów, którzy niczym dawni bohaterowie Żeromskiego do końca bronili z góry przegranej sprawy. Jaką bowiem szansę na zwycięstwo miał personel poczty wobec świetnie uzbrojonych, przeważających sił niemieckich? Pod względem gatunkowym "Wolne miasto" również otwiera w polskiej kinematografii nowy rozdział. Jest bowiem pierwszym rodzimym "reinscenizowanym dokumentem wojennym". Ten typ filmu wywodzi się w prostej linii z dokumentu, powstającego "na placu boju". Kinematografia europejska zna przykłady dzieł ważnych i wybitnych, realizowanych w tej konwencji. Recenzenci "Wolnego miasta" przywoływali na poparcie tej tezy takie filmy jak: "Bitwa o ciężką wodę" Mllera i Dreville'a, "Bitwę Stalingradzką" Pietrowa i "Ostatni akt" Pabsta. Mimo utyskiwań części krytyki "Wolne miasto" przyjęte zostało bardzo dobrze. Chwalono pracę aktorów i reżysera. Podobały się zdjęcia Władysława Forberta, zwłaszcza te ukazujące powolną wewnętrzną agonię Poczty, wstrząsanej wybuchami, targanej pociskami, wypełnionej ludzkim przerażeniem, poświęceniem i heroizmem. Fabuła filmu dzieli się na trzy części. Pierwsza opowiada o codziennym życiu przyszłych bohaterów. Ukazuje ich w pracy, w domu, na ulicy. Widz łatwo odnajduje w nich własne problemy, nadzieje, marzenia. Z drugiej jednak strony reżyser wyraźnie kreśli okoliczności poprzedzające dramat - napiętą sytuację w Gdańsku, coraz dokuczliwszą hitlerowską butę i agresywność. Atmosfera zagęszcza się, bliskość kataklizmu staje się wyczuwalna. Część druga to zapis rozpaczliwej walki nie tylko o obronę Poczty, ale o własną godność i honor. Kamera operuje głównie w gmachu oblężonego budynku. Jeśli go opuszcza, to tylko po to, by uprzytomnić widzowi beznadziejność położenia obrońców wrześniowej reduty. I wreszcie część trzecia - gorzki finał, w którym pozostali przy życiu pocztowcy z rękami na karku idą na stracenie pośród szyderstw i drwin swych pogromców. 11:00 DOM - ODC. 2/25 - ZAPOMNIJ O MNIE Serial obyczajowy, 85 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Jerzy Michotek, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Basia Lawinówna nadal poszukuje Łukasza. Po aresztowaniu matki dziewczyna jeszcze bardziej pogardliwie i wrogo traktuje zakochanego w niej Andrzeja. Ale właśnie interwencja Talara sprawia, że pani Lawinowa zostaje zwolniona. Wraca wreszcie ze stalagu znany przed wojną piłkarz, Kostek Bawolik. Jest zazdrosny o kinooperatora Rajmunda Wrotka, żyją z żoną obok siebie. Na Złotej przybywa lokatorów i rodzą się nowe konflikty między nimi. Życie toczy się wartko, a codzienne problemy jednoczą nowych i starych mieszkańców. Tworzy się nowa społeczność. 12:35 ARCYDZIEŁA NIEDOKOŃCZONE (UNFINISHED MASTERPIECES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Sarah Barclay Dokument odkrywa tajemnice niedokończonych dzieł sztuki - od powieści Charlesa Dickensa "Tajemnica Edwina Drooda" i "Sanditon" Jane Austen do "Kubla Khan" Samuela Taylora Coleridge'a. W filmie odkrywamy sekrety, historię i okoliczności, z powodu których nie doszło do ukończenia dzieł wielkich nestorów literatury. Dlaczego także dziś wielu artystów decyduje się celowo nie kończyć swoich prac? 13:35 POMNIK. EUROPA ŚRODKOWO - WSCHODNIA 1918 - 2018 Reportaż, 15 min, Polska, 2018 Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Reportaż wokół wystawy Pomnik. Europa Środkowo - Wschodnia 1918 - 2018. Agnieszka Tarasiuk kuratorka, oprowadza widzów telewizyjnych po galerii, prezentując najciekawsze realizacje. Na wystawie zobaczymy m.in. makietę pomnika na Górze Świętej Anny, zrealizowanego przez Xawerego Dunikowskiego. Jest to przykład monumentu, który miał przypieczętować zwycięstwo bitewne, a jego wymowa zmieniała się w zależności od państwowych granic: teren ten po roku 1945 został włączony do Polski. Innym omawianym pomnikiem są Organy Władysława Hasiora; w tym wypadku to, co uratowało pomnik przed rozebraniem po 1989 roku, była rewolucyjna forma. W audycji poruszymy również wątek pomników, które nigdy nie zostały zrealizowane (np. Droga Oskara Hansena), ponieważ były zbyt rewolucyjne na swój czas, jak i przedstawimy te z nich, które powstały z pominięciem oficjalnych władz: np. Pomnik Poległych Stoczniowców 1970. 13:55 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - WŁADYSŁAW PODKOWIŃSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Kama Guzik "Szał" to jedno z najbardziej zagadkowych dzieł polskiego symbolizmu. Jego pierwszym prezentacjom towarzyszyły duże emocje. Część widzów czuła oburzenie, pytała o granicę dobrego smaku, o różnice pomiędzy sztuką i pornografią. Atmosferę skandalu wzmógł gest samego artysty, który pociął obraz nożem. Do dziś, do końca nie jest jasne, dlaczego to zrobił, jak i to, kim jest przedstawiona na obrazie naga kobieta. O obrazie Władysława Podkowińskiego opowie Kama Guzik. 14:15 HUBAL Dramat historyczny, wojenny, 127 min, Polska 1973 Scenariusz i reżyseria: Bohdan Poręba Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Ryszard Filipski, Małgorzata Potocka, Tadeusz Janczar, Emil Karewicz, Stanisław Niwiński, Kazimierz Wichniarz, Jan Stawarz, Zygmunt Malanowicz, Jerzy A. Braszka, Henryk Giżycki, Bolesław Idziak, Jerzy Korsztyn, Andrzej Kozak, Eugeniusz Kujawski "Hubal" to epicki obraz kilkumiesięcznej walki oddziału majora Henryka Dobrzańskiego. Legendarny Hubal był wnukiem powstańca z 1863 roku. W 1914 roku po zdaniu egzaminu maturalnego wstąpił do II Brygady Legionów Polskich gen. Józefa Hallera. Podczas I wojny światowej odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem. Henryk Dobrzański był także słynnym jeźdźcem, członkiem polskiej ekipy na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku. Po klęsce wrześniowej nie zdjął munduru i do końca kwietnia 1940 roku dowodził stworzonym przez siebie pierwszym oddziałem partyzanckim. Zwany przez Niemców "Szalonym majorem", zginął w zasadzce 30 kwietnia 1940 roku. Dowódca 110. pułku ułanów na wieść o stracie jednego szwadronu 23 września 1939 roku rozwiązuje pułk. Jego zastępca, major Dobrzański, samorzutnie przejmuje dowództwo. Pozostaje przy nim około 180 ułanów. Major decyduje, że oddział pójdzie z odsieczą walczącej jeszcze Warszawie. Po otrzymaniu wiadomości o kapitulacji stolicy Dobrzański podejmuje decyzję o przeprawie przez Węgry do Francji, ślubuje też, że nie zdejmie munduru. Oddział przechodzi na ziemię kielecką. W Bodzentynie major ogłasza decyzję o pozostaniu w kraju. Żołnierze i dowództwo przyjmują pseudonimy, Dobrzański odtąd zwany będzie Hubalem. Dowodzony przez niego Oddział Wydzielony Wojska Polskiego podejmuje walkę partyzancką. Realizacja filmu trwała 10 miesięcy, większość scen nakręcono na szlaku walk hubalczyków. Wkroczenie oddziału Hubala do wsi Poświętne i udział żołnierzy w nabożeństwie nakręcono w tym samym barokowym kościele i z udziałem mieszkańców Poświętnego i okolic, pamiętających owe wydarzenia. W naturalnej scenerii zrealizowano także sceny pacyfikacji wsi - na potrzeby filmu spalono przeznaczone do rozbiórki autentyczne, istniejące w okresie okupacji chałupy wsi Swolszowice. Sekwencję śmierci Hubala nakręcono w tym samym miejscu, gdzie miała ona miejsce naprawdę. Jednym z konsultantów był Zygmunt Laskowski z Anielina, który w 1940 roku rozpoznał zmasakrowane przez Niemców zwłoki majora Dobrzańskiego. W filmie zagrał go jego syn, Tadeusz. W scenach batalistycznych brało udział łącznie 500 osób, 100 koni, w tym 25 specjalnie szkolonych. 16:35 LIGA DŻENTELMENÓW (LEAGUE OF GENTLEMEN, THE) Komedia kryminalna, przygodowa, 109 min, Wielka Brytania, 1960 Reżyseria: Basil Dearden Scenariusz: Bryan Forbes Zdjęcia: Arthur Ibbetson Muzyka: Philip Green Aktorzy: Jack Hawkins, Nigel Patrick, Roger Livesey, Richard Attenborough, Bryan Forbes, Kieron Moore Po latach oddanej służby w armii pułkownik Hyde zostaje wysłany na przymusową emeryturę, z czego wcale nie jest zadowolony. Jeden po drugim znajduje siedmiu innych byłych oficerów, doskonałych fachowców w swoich dziedzinach, ale obecnie bezrobotnych i proponuje im udział w swoim projekcie. Wszystkich ośmiu panów zgadza się wspólnie zorganizować skok na bank, który chcą przeprowadzić z prawdziwe wojskową precyzją. 18:45 W PIĄTĄ STRONĘ ŚWIATA - ODC. 3/8 - PACZKA Z WYBRZEŻA Serial obyczajowy dla młodzieży, 45 min, Polska, 1990 Reżyseria: Julian Dziedzina Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Maciej Kijowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Rafał Zwierz, Tomasz Grochoczyński, Roch Siemianowski, Marian Dziędziel, Barbara Sołtysik Maciek Łańko spotyka na swojej drodze wielu różnych młodych ludzi. Romeo, Fuga, Szajba i Dorota wciągają go w swoje sprawy i problemy życiowe. Jojo nadal czuwa nad chłopakiem. Dzięki niemu Maciek dowiaduje się, że jego ojciec nie wypłynął w rejs, jak sugerowano, lecz został aresztowany w związku z aferą przemytniczą na wielką skalę. Część załogi jego statku była uwikłana w nielegalny przewóz srebra. 21:30 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - ARCHITEKTURA NIESKOŃCZONOŚCI (ARCHITECTURE OF INFINITY) Film dokumentalny, 85 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Christoph Schaub Czy architektura może wyrazić ducha religii bardziej niż ich spisane kanony? Budowle pomagają oddzielić skończone od nieskończonego. Zapewniają ochronę przed tym, co bezgraniczne, a jednocześnie tworzą poczucie bezmiaru. Film zgłębia przestrzeń rozmaitych świętych miejsc, definiowanych szerzej niż tylko budynki kościelne. Śledzi "duchowe życie" w architekturze, sztukach pięknych i w naturze. Kamera zanurza się w pozamiejskich pejzażach i budynkach, traktowanych jak szkatułki, w których zamknięto nieskończoność, życie i śmierć. Poznajemy bohaterów, którzy konfrontują się ze "świętą przestrzenią", jej konstrukcją i reinterpretują ją na nowo. Są wśród nich architekci: Peter Zümthor, Peter Märkli i Álvaro Siza Vieira, a także muzyk, wirtuoz perkusji Jojo Mayer i artyści sztuki współczesnej: Janes Turrell i Cristina Iglesias. Wszyscy starają się zdefiniować architekturę przez emocje i relacje między różnymi formami i elementami przestrzeni. 23:10 KRONOS - KRONOS - SOLIDARNOŚĆ Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi dyskutuje na temat "Solidarności". Czym "Solidarność" jest dzisiaj? Czy pojęcie to przechowuje dawne treści? Czy to co z niego zostało, odpowiada duchowi czasów nowych? A może "Solidarność" to wybujała historia? 23:45 SPRAWIEDLIWY Dramat wojenny, 93 min, Polska, 2015 Reżyseria: Michał Szczerbic Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Robert Wasilewski Aktorzy: Jacek Braciak, Aleksandra Hamkało, Urszula Grabowska, Jan Wieczorkowski Historia Żydówki Hani, która jako dziecko zostaje uratowana przez Anastazję i Jana. Postanawiają ukryć dziewczynkę u siebie, lecz ze względu na działalność Jana w konspiracji, obecność małej w ich domu staje się zbyt niebezpieczna. Ostatecznie Hania trafia pod dach Dziuni i lokalnego dziwaka o złotym sercu. Uważany za mruka i dziwaka Pajtek zaprzyjaźnia się z 6 - letnią, osieroconą dziewczynką. Więź, która ich połączy pozwoli przetrwać okrucieństwa wojny, ludzką zawiść i samotność. Na końcu długiej drogi, która ich czeka, odnajdą jednak w sobie sprawiedliwość i dobro. 01:25 SCENA KLASYCZNA - ZESPÓŁ WOKALNY RONDO Koncert, 36 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Zespół Wokalny Rondo W kolejnym odcinku wystąpi zespół wokalny Rondo, który powstał w 2006 roku. Tworzą go miłośnicy śpiewu, absolwenci Szkoły Muzycznej I st. im. Grażyny Bacewicz we Wrocławiu, byli członkowie chóru dziecięcego Con Brio, a obecne studenci i absolwenci wrocławskich uczelni oraz uczniowie liceów. Zespół do tej pory zespół nagrał dwie płyty: "Rondo kolęduje" oraz "Musica grata Deo". Kierownikiem muzycznym zespołu jest Małgorzata Podzielny, absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu oraz Podyplomowych Studiów Chórmistrzostwa w Bydgoszczy. Uznawana jest za specjalistkę od kreowania brzmienia chórów dziecięcych i młodzieżowych. W 2014 roku ukazała się jej książka pt. "Kształtowanie postawy artystycznej młodego chórzysty", wydana przez Akademię Muzyczną we Wrocławiu. Zespół wokalny Rondo w Scenie Klasycznej zaśpiewa utwory z różnych epok. Będzie Mikołaj Gomółka, Claudio Monteverdi, Heinrich Schutz, Edward Grieg, Stanisław Moniuszko, a także tradycyjna pieśń góralska "Idzie dysc" oraz "Punapaula" Jukki Linkoli i "And So It Goes" Billego Joela. 02:15 KINO NOCNE - GENERAŁ DELLA ROVERE (IL GENERALE DELLA ROVERE / GENERAL DELLA ROVERE) Dramat wojenny, 134 min, Włochy/Francja, 1959 Reżyseria: Roberto Rossellini Scenariusz: Sergio Amidei, Diego Fabbri, Roberto Rossellini Zdjęcia: Arlo Carlini Muzyka: Renzo Rossellini Aktorzy: Vittorio De Sica, Hannes Messemer, Vittorio Caprioli, Nando Angelini, Herbert Fischer Akcja filmu rozgrywa się w Genui w czasie II wojny światowej. Po kapitulacji Włoch północna część kraju została zajęta przez wojska niemieckie. Rośnie aktywność podziemnych ugrupowań, a tym samym terror hitlerowców i rodzimych faszystów. Giovanni Bertone wykorzystuje okazję do zarobienia pieniędzy na nieszczęściu rodaków. Nawiązuje kontakt z przekupnym funkcjonariuszem gestapo, a rodzinom aresztowanych, w zamian za pieniądze, obiecuje uwolnienie ich bliskich, poprzez wykorzystanie swoich domniemanych wpływowych kontaktów. W końcu zostaje zdemaskowany i sam trafia w ręce gestapo. Udaje mu się jednak uniknąć kary - idzie z Niemcami na układ i pod nazwiskiem Della Rovere, jednego z generałów niepodległościowego rządu, zostaje zamknięty w celi więźniów politycznych. Udając postać generała, ma zdobyć zaufanie więźniów i wskazać przebywającego wśród nich przywódcę ruchu oporu. W trakcie pobytu w więzieniu Bertone, coraz bardziej identyfikując się z narzuconą mu rolą, przechodzi jednak przemianę moralną. Film został uhonorowany Złotym Lwem na festiwalu w Wenecji. W roli głównej wystąpił Vittorio de Sica, wybitny reżyser włoskiego neorealizmu. (źródło: iluzjon.fn.org.pl)