TVP Historia Poniedziałek, 30.11.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1808 - zdobycie wąwozu Somosierra przez polskich szwoleżerów; 1939 - atak ZSRS na Finlandię; 1988 - debata telewizyjna Wałęsy z Miodowiczem; 1994 - w Krakowie otwarto centrum sztuki i techniki japońskiej Mangha; 07:10 KOLUMBOWIE - ODC. 4/5 - OTO DZIŚ... Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Halina Golanko, Marek Perepeczko, Jerzy Trela, Bogdan Goliszewski, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Maciej Damięcki i inni 1 sierpnia 1944 roku wybucha powstanie warszawskie. Na barykadach stolicy "Jerzy", "Kolumb", "Zygmunt" i tysiące ich rówieśników toczą nierówny bój z siłami nieprzyjaciela. Po początkowych sukcesach powstańców Niemcy otrząsają się z zaskoczenia i sprowadzają posiłki. Ich miażdżąca kontrofensywa zmusza Polaków do odwrotu. Wśród powstańców są liczni polegli. Jedną z ofiar jest "Malutki". 08:35 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.II - ODC. 9 Reportaż, 11 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odcinek 9. opowiada historię Klubu Krzywego, Koła którego członkami między innymi byli: Jan Józef Lipski, Jan Strzelecki, Melchior Wańkowicz, Marian Falski. 09:15 DZIEŁA, ARCYDZIEŁA - ODC. 23 PIETER BRUEGEL Reportaż, 5 min, Polska, 2020 Autor: Maryla Guzy Reżyseria: Dariusz Fedorowicz Pieter Bruegel zasłużył na miano jednego z wybitniejszych malarzy jak i grafików światowego formatu. Holenderski artysta w mistrzowski sposób przelewał swoje wizje i wyobrażenia na papier za pomocą pędzla oraz ołówka. W Gabinecie Rycin znajdującym się przy Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie w staranny sposób przechowywane są jego graficzne dzieła, miedzy innymi grafiki Wielkie ryby jedzą małe ryby czy Epidemia Tańca. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 12:10 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 1/18 - WIEM, KIM JESTEŚ Serial wojenno - przygodowy, 54 min, Polska 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Janina Borońska, Mieczysław Stoor, Krzysztof Chamiec, Andrzej May, Alicja Zommer, Seweryn Butrym, Wiktor Nanowski W 1966 roku Telewizja Polska nadała cykl widowisk telewizyjnych pod tytułem "Stawka większa niż życie". Ich olbrzymie powodzenie skłoniło autorów do przeniesienia na mały ekran bohaterskich przygód wojennych oficera polskiego wywiadu, działającego pod kryptonimem J - 23 i występującego jako oficer faszystowskiej Abwehry. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę. Serial stał się ponadczasowy, kolejne pokolenia wychowywały się na "Stawce większej niż życie", która do dziś budzi nie słabnące emocje i zainteresowanie. Akcja serialu zaczyna się w roku 1941. Młody Polak Stanisław Kolicki rozpoczyna współpracę z wywiadem radzieckim. Przedostaje się na stronę sojusznika i przekazuje informacje o koncentracji niemieckich wojsk wzdłuż granicy. W tym samym czasie wywiad radziecki aresztuje oficera niemieckiego Hansa Klossa, do którego Kolicki jest łudząco podobny. Rosjanie postanawiają wykorzystać to podobieństwo do celów wywiadowczych. Kolicki jako Hans Kloss dokonuje brawurowej ucieczki na stronę niemiecką. Zajmuje miejsce oficera w wojsku. Jako agent J - 23 zaczyna tajną misję w niemieckiej armii. Sturmfhrer Staedtke i sturmbannfhrer Lothar podejrzewają jednak mistyfikację. Kolicki zostaje zdemaskowany. Udaje mu się jednak zbiec i upozorować własną śmierć. Wkrótce znowu przenika do sił niemieckich, tym razem już jako "prawdziwy" Kloss. 13:15 POLSKIE BITWY - POWSTANIE LISTOPADOWE 1830 - 1831 Dokument fabularyzowany, 98 min, Polska, 1980 Reżyseria: Lucyna Smolińska Scenariusz: Mieczysław Sroka Zdjęcia: Mathieu Przedpelski Aktorzy: Karol Strasburger, Krzysztof Chamiec, Jerzy Trela, Włodzimierz Bednarski, Henryk Bista, Czesław Byszewski, Stanisław Frąckowiak, Ignacy Gogolewski, Jerzy Kaliszewski, Krzysztof Kołbasiuk, Władysław Kowalski, Marek Lewandowski, Józef Para, Ryszard Pietruski, Wojciech Alaborski Dokument fabularyzowany przedstawiający najważniejsze wydarzenia od wybuchu Powstania Listopadowego do jego upadku w październiku 1831 roku. 15:10 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 1. OD ŹRÓDEŁ WISŁY DO UJŚCIA DUNAJCA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. W trakcie filmu przemierzamy blisko 1000 km wzdłuż biegu Wisły w towarzystwie dwóch przewodników duchowych. Poprzez pryzmat ich widzenia odkrywamy rzekę, jej piękno i jej problemy. Jednym z nich jest hydrolog naukowiec, który przemierza całą Wisłę i pobiera próbki wody do przeprowadzenia analiz jej jakości; drugim zaś jest ryba łosoś. Ryba ta wyginęła z wód Wisły w 1985 r. , a obecnie jest przedmiotem wieloletniego projektu reintrodukcji prowadzonego w dopływach Górnej Wisły. W pierwszym odcinku widzimy, jak narybek łososia zostaje wypuszczany przez członków WWF (World Wild Fund for Nature) do krystalicznych wód dopływu Górnej Wisły, następnie śledzimy rozwój aż do momentu, kiedy zacznie spływać do morza. 17:35 HISTORIA POLSKI - AMERYKAŃSKI BRZEG LEOPOLDA TYRMANDA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1996 Reżyseria: Stefan Chazbijewicz Scenariusz: Katarzyna Kwiatkowska, Maciej Gawęcki Zdjęcia: Tomasz Wert Film dokumentalny o okresie amerykańskim Leopolda Tyrmanda po wyjeździe z Polski do jego śmierci. O jego życiu i pracy opowiadają znajomi, przyjaciele i żona Mary Ellen Tyrmand. 18:50 KOLUMBOWIE - ODC. 5/5 - ŚMIERĆ PO RAZ DRUGI Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Krzysztof Machowski, Wirgiliusz Gryń, Bolesław Idziak, Witold Grotowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Andrzej Kopiczyński, Barbara Burska, Maciej Englert i inni Powstanie Warszawskie dogorywa. Powstańcy muszą wycofać się ze Starego Miasta i za wszelką cenę przebić do Śródmieścia. W jednej z potyczek "Kolumb" zostaje ranny. Z bezsilną rozpaczą obserwuje tragedię powstania. Po zajęciu polowego szpitala Niemcy brutalnie gwałcą, a następnie mordują sanitariuszkę "Niteczkę". 20:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JÓZEFINA - TAJNA BROŃ NAPOLEONA (JOSEPHINE L'ATOUT IRRSISTIBLE DE NAPOLON) Film dokumentalny, 108 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Cesarzowa Józefina byłą ukochaną żoną Napoleona I, cesarza Francji. Jej prawdziwe imię to Róża, a pochodziła z Martyniki, stanowiącej francuską kolonie. Była znana ze swego nieodpartego uroku, inteligencji i wyobraźni. Rozwinęła styl "Empire" (styl cesarstwa), a wszystkie kobiety w Europie naśladowały jej stroje, gesty, mimikę i sposób poruszania. Nazywano ją "piękną Kreolką", a była tą kobietą, którą Napoleon kochał namiętnie przez całe życie, nawet po tym jak z przyczyn politycznych ją oddalił, ponieważ nie mogła mu dać dziedzica. Bardzo pomogła Napoleonowi na początku jego kariery politycznej, wykorzystując dla niego swe wpływy w Paryżu. Zmarła młodo, w wieku zaledwie 51 lat, przeżywszy chwałę i upadek kochanego męża. 22:05 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY DEPORTOWANI Z III RZESZY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 6 października 1939 roku Hitler proklamował politykę przesiedleń. Miała ona - jak oświadczył w Reichstagu - stworzyć "nowy ład stosunków etnograficznych" w Europie Środkowo - Wschodniej. Obok działań eksterminacyjnych wymierzonych w Polaków, mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy, rozpoczęły się deportacje obywateli polskich z Pomorza i Wielkopolski. Wysiedlanym konfiskowano majątek. W ciągu kilkudziesięciu minut musieli opuścić domostwa. Dorośli mogli zabrać od 25 do 30 kilogramów bagażu, dzieci - 10 kilogramów. Domy Polaków natychmiast zajmowali niemieccy osadnicy. Kiedy wysiedlenia rozpoczęły się? Jaki był cel tej akcji? Kiedy powstał plan akcji? Kogo obejmował? Jak odbywały się przesiedlenia? Transport do GG. Jaka była skala wysiedleń? Kto zajmował opuszczone przez Polaków domy? [Niemcy z głębi Rzeszy, ale też z krajów bałtyckich, które znalazły się w ZSRS]. Co możemy powiedzieć o ekonomicznej stronie deportacji? [M.in. Sowieci w zamian za opuszczone przez Niemców gospodarstwa płacili Niemcom m.in. ropą]. Podobieństwo deportacji z ziem wcielonych do Rzeszy i ziem wcielonych do Związku Sowieckiego? [Wiele wskazuje na to, że były to działania koordynowane, przynajmniej na poziomie zakładanych celów]. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Magazyn, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz).