TVP Historia Środa, 13.01.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1908 - Emil Zola opublikował List w sprawie Dreyfussa - "Oskarżam"; 1910 - Feliks Nowowiejski napisał muzykę do "Roty" Marii Konopnickiej; 1941 - zmarł James Joyce, autor "Ulissesa"; 1991 - wojska sowieckie wkroczyły do Wilna, dokonując masakry cywili koło wieży telewizyjnej; 07:10 BODO - ODC. 2 Serial biograficzny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Michał Rosa, Michał Kwieciński, Marta Kownacka (Obsada) Scenariusz: Piotr Derewenda, Doman Nowakowski Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Antoni Królikowski, Agnieszka Wosińska, Anna Pijanowska, Piotr Żurawski, Mariusz Bonaszewski, Adam Fidusiewicz, Dariusz Kordek, Jan Jankowski odc. 2 Eugeniusz próbuje rozpocząć karierę teatralną w Warszawie. Droga na scenę okazuje się jednak bardzo trudna. Zamiast do teatru, Eugeniusz trafia do przytułku dla bezdomnych. Nie poddaje się jednak i konsekwentnie dąży do realizacji marzeń. Nieoczekiwanie z pomocą przychodzi poznany w teatralnej kawiarni młody warszawski aktor Karol Hanusz. 08:15 POLSKIE 100 LAT - POLSKA PRZEŁOMU WIEKÓW. DZIEDZICTWO ZABORÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojewski, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Na początku XX wieku minęło przeszło 100 lat, gdy Polska utraciła niepodległość. Kilkakrotnie Polacy starali się walką zbrojną odrodzić Rzeczpospolitą. W latach 90. XIX wieku zaczęły kształtować się nowoczesne ruchy ideowe, które z czasem stały się fundamentem polskiego życia politycznego: ruch socjalistyczny, narodowy, ruch ludowy oraz chrześcijańsko - demokratyczny. Działacze tych środowisk wywodzili się z młodej inteligencji polskiej i nie zgadzali się na postawę bierności wobec zaborców. W działaniach wielu Polaków dominowała idea pracy organicznej, której celem był rozwój gospodarczy i likwidacja zacofania cywilizacyjnego. Jej zwolennicy byli zdecydowani trwać przy polskości, ale rezygnowali z walki o suwerenność. Co wniosły ziemie zaborcze i ich mieszkańcy w historię odrodzonej II Rzeczypospolitej? Jakie wniosły wartości, jakie sukcesy, porażki i troski, jakie poczucie świadomości lokalnej, państwowej, narodowej? Odrodzona w latach 1918 - 1921 Rzeczpospolita składała się z ziem należących wcześniej do czterech państw: Rosji, Niemiec (Prus), Austrii oraz Węgier. Kulturowe i cywilizacyjne zróżnicowanie bardzo silnie rzutowało na dzieje Polski i jej mieszkańcóww II Rzeczypospolitej. Miało też wpływ na historię w okresie PRL - u, a także na współczesne dzieje Polski. Dziedzictwo, co oczywiste, ulegało ewolucyjnym zmianom w tempie niespiesznym, stanowiąc stały punkt odniesienia dla naszego losu w przeszłości i dla nas dzisiaj, po 100 latach. 08:45 HISTORIA POLSKI - ODEBRALI MU MIŁOŚĆ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bożena Garus-Hockuba Scenariusz: Bożena Garus-Hockuba, Jan Strękowski Zdjęcia: Jerzy Sobociński Wykonawcy: dr Peter Raina, Dr Karan Singh, Wiesław Wawrzyniak, Andrzej Jelski, Moni Chadha, ks. Józef Maj, Pran Neville, Irena Lasota Film dokumentalny przedstawiający historię Petera Rainy, jednego z czołowych polskich historyków, najwybitniejszego współczesnego historyka polskiego Kościoła, biografa Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego, działacza opozycji, osoby publicznej, często zabierającej głos w sprawach budzących kontrowersje i spory. Otwarcie archiwów peerelowskiego wywiadu odkryło, że najważniejszy agent polskiej bezpieki, systematycznie donoszący na Petera Rainę, mieszkał z nim pod jednym dachem. Chodzi o żonę Rainy, Barbarę Wereszczyńską, z którą historyk był w związku przez 14 lat. Odnalezione po latach meldunki i raporty, z których wynika, że dzięki agentce WEBA, potem zwanej SEHU, bezpieka miała stały i szczegółowy dostęp do mieszkania Rainy, jego notatek, notesów, zapisków, dokumentów, że otrzymywała numery telefonów, adresy i nazwiska prawie wszystkich, którzy przewinęli się przez jego dom, szokują. Z pewnością najbardziej samego bohatera tych donosów, który publicznie zadaje sobie pytanie: dlaczego? Takim poszukiwaniem odpowiedzi na to dramatyczne pytanie jest opublikowana w 2007 r. książka Petera Rainy "Bliski szpieg" oraz programy telewizyjne, w których starał się on zmierzyć z tą straszną historią. Jest to opowieść o samym niezwykłym bohaterze, o historii Polski drugiej połowy dwudziestego wieku, widzianej oczami historyka i zarazem jej aktywnego uczestnika, jak i przedstawienie poglądów samego Rainy na tę historię. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 10:20 WYGASZANIE MIASTA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Mucha Scenariusz: Wojciech Mucha Film stanowi dzień po dniu ilustrację życia Krakowa w czasie pandemii. Obserwując takie miasto jak Kraków dzisiaj, mamy możliwość zadania wielu pytań, które obecnie zadają sobie pewnie także mieszkańcy Londynu, Paryża, Rio de Janeiro, Pragi, Amsterdamu i innych miast świata, dotkniętych pandemią. To moment, kiedy zaczynając od tej małej ojczyzny możemy opowiadać o problemach tożsamych pod każdą szerokością geograficzną na świecie. Czy globalna gospodarka, która na naszych oczach rozsypała się jak domek z kart, poradzi sobie? Czy obecna katastrofa nie tylko gospodarcza czy ekonomiczna, ale też i społeczna obudzi w nas refleksje? Jak odbudujemy wszystko? Jak ochronimy ją przed dalszymi stratami? Na te i inne pytania autorzy próbują odpowiedzieć w swoim filmie. Zobaczymy puste miasto, które do niedawna tętniło życiem tysięcy turystów. Tak zwana globalna wioska, jak widzimy dzisiaj, jest tworem całkowicie nietrwałym, wręcz iluzją. Kontrapunktem do tego obrazu ma być skupienie uwagi na sprawach lokalnych, tych blisko nas. 11:45 CZAS HONORU - ODC. 8 ODWET Serial wojenny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena dowiaduje się, że ksiądz Szonert, który przekazywał listy na aryjską stronę, został aresztowany. Karol dokonuje kolejnej prowokacji: Wanda ma ostrzec współpracującą z podziemiem strażniczkę Grażynę z Pawiaka, że został na nią wydany wyrok śmierci. Przerażona Grażyna ma teraz przekazywać grypsy Karolowi. Władek jest przesłuchiwany przez Kellera. Lena nawiązuje kontakt z panią Bittnerową, obywatelką amerykańską, która może przekazywać listy na aryjską stronę. Bronek z Jankiem jadą na wieś, bezskutecznie próbują wyjaśnić sprawę zaginionego złota. Lena dostaje list od Janka. Podwładni Bronka wbrew rozkazom organizują samodzielną akcję likwidacyjną. 13:20 DWA ŻYCIA ROTMISTRZA MAJCHROWSKIEGO Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Film opowiada historię Stefana Majchrowskiego, oficera kawalerii, który po powrocie do kraju po wojnie, w 1946 roku podejmuje trudną walkę o przetrwanie w niesprzyjających warunkach komunistycznej Polski. Jako utalentowany literat zaczyna tworzyć powieści historyczne, które zapewniają jego rodzinie byt. Jako pisarz osobny, niewłączający się w nurt budowy PRL - owskiego socjalizmu boryka się z wieloma trudnościami. Jego jedyną bronią są talent i pracowitość. Wydawane w niewielkich, jak na owe czasy, nakładach powieści Majchrowskiego zdobyły jednak czytelników, a niektóre z nich, jak powieść "Pan Sienkiewicz" do dziś pozostaje najlepszą biografią noblisty. 14:10 SPÓR O HISTORIĘ - RABUNEK POLSKICH DZIECI PRZEZ NIEMCÓW Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W czasie II wojny światowej ponad 200 tysięcy polskich dzieci zostało odebranych rodzicom i wywiezionych do Niemiec w celu ich zniemczenia. Według kryteriów przygotowanych przez Urząd Rasy zostały one uznane za wartościowe rasowo i godne dostąpienia zaszczytu wzmocnienia niemieckiej rasy panów. Zdecydowana większość dzieci nigdy nie wróciła do swoich rodzin. Niemcy do dzisiaj nie odpowiedziały za tę zbrodnię. 14:40 WOJNA GENERAŁÓW - ODC. 1/6 SINGAPUR (THE BATTLE OF SINGAPORE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Simon Mayall Wykonawcy: Jan Wilkans "Wojna generałów" to seria dokumentalna przedstawiająca nowe spojrzenie na wielkie bitwy II wojny światowej. Pokazuje je z punktu widzenia dowódców obydwu stron konfliktu, ich decyzji, dylematów czy porażek. Filmy analizują podjęte przez nich taktyczne ruchy, które miały wprowadzić w błąd przeciwnika i doprowadzić do jego przegranej. W serii omówione zostaną bitwy o: Singapur, El Alamein, Kursk, Stalingrad, Midway i ofensywa w Ardenach. Były one punktami zwrotnymi drugiej wojny światowej. A wśród generałów znaleźli się niektórzy z najbardziej charyzmatycznych przywódców wojskowych wszech czasów: Rommel, Model, Montgomery, Czujkow, Yamashita i Von Manstein. W tym konkursie wojskowej taktyki stawką były losy tysięcy ludzi oraz reputacja dowódców oraz ich szefów - politycznych przywódców. 15:45 SAMOCHODY PRZYWÓDCÓW (THE WHEELS OF POWER: HISTORY OF OFFICIAL CARS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jessy Picard Adolf Hitler i jego samochód - pokazowy mercedes 770K. Charles De Gaulle i jego DS 19. Papież Jan Paweł II i jego papa mobile. Donald Trump i bestia, jego ultrabezpieczna limuzyna. Wszyscy ci przywódcy wpisali się ze swoimi pojazdami w historię motoryzacji. Używali samochodów wyprodukowanych na specjalne zamówienie. Cechowały je: bezpieczeństwo, luksus, czasami nawet ekstrawagancja. Miały symbolizować władzę i siłę. Wykorzystywano w nich najnowsze technologie. Od czasu kadencji prezydenta Baracka Obamy rząd amerykański zainwestował 14 milionów euro w unowocześnienie bestii, w które między innymi wzmocniono pancerną karoserię i wymieniono silniki na modele inspirowane silnikami lotniczymi oraz silnikami samochodów wyścigowych. 16:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KTOKOLWIEK WIE Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Ktokolwiek wie... Zarówno brunatny, jak i czerwony totalitaryzm, nasi główni wrogowie z ostatniej wojny, doskonale wiedzieli, czym dla polskiego ducha oporu jest kult bohaterów. Na mogiłach wyrastały kolejne pokolenia wierzące, że ojczyzna jest sprawą wartą największych poświęceń. Zarówno Niemcy jak i Sowieci, wyspecjalizowani w inżynierii społecznej wyznawali zasadę, że wszelki ślad po przeciwnikach, którzy wykazali się duchem oporu, powinien zniknąć. Dlatego spora część naszych zmagań z historią to tropienie zatartych mogił i bezimiennych dołów śmierci. Dziś będzie podobnie, bo jest sprawa, w której oczekujemy Państwa pomocy. Szukamy śladu po Bronisławie Czapskim, aresztowanym w czasie wojny przez gestapo. Na razie jego krewnym udało się odnaleźć tylko jego ryngraf. Kolejnym celem naszych dzisiejszych działań jest miejsce zwane polskimi Termopilami - reduta na Strękowej Górze, której historię od pewnego czasu próbujemy dopisać do końca. 17:45 HISTORIA POLSKI - DOKUMENTALIŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2010 Reżyseria: Piotr Mielech, Jędrzej Lipski Scenariusz: Piotr Mielech, Jedrzej Lipski Trudno znaleźć lepsze medium, niż film dokumentalny, które zapisało historię naszego kraju ostatnich kilkudziesięciu lat. To właśnie dokument najlepiej utrwalił przełomowe chwile w historii Polski. Cechą najlepszych filmów było to, że pokazywał losy całego kraju z perspektywy pojedynczego człowieka. To właśnie w tych filmach dzisiaj widzimy największe dramaty i największe sukcesy Polski i Polaków. Kronika dokumentująca historię filmu dokumentalnego jest jednocześnie kroniką naszej narodowej historii. W roku 2010 w maju odbył się jubileuszowy 50. Festiwal Filmowy w Krakowie - najstarszy i najważniejszy festiwal filmu dokumentalnego w Polsce. Historia filmu dokumentalnego w naszym kraju jest nierozerwalnie związana z tą imprezą. Pięćdziesiąta rocznica to dobra okazja do podsumowań - stąd nasz pomysł na realizację filmu dokumentalnego, w którym wystąpią najwięksi twórcy tego gatunku, z którego nasz kraj jest znany na całym świecie. Tacy filmowcy, jak Kazimierz Karabasz, Marcel Łoziński, Krzysztof Kieślowski, Paweł Łoziński, Grzegorz Królikiewicz, Maria Zmarz - Koczanowicz, czy Andrzej Fidyk zanim przebili się na arenę międzynarodową swoje pierwsze sukcesy święcili właśnie na krakowskim festiwalu. Nasz film ma być opowieścią o polskiej szkole dokumentu - od lat 50. , kiedy to Kazimierz Karabasz zrealizował słynnych "Muzykantów", poprzez lata 60. i 70. - lata udanych debiutów Marcela Łozińskiego i Krzysztofa Kieślowskiego, następnie lata 80. - kiedy to film dokumentalny opierał się ingerencjom cenzury w takich obrazach, jak "Defilada" Andrzeja Fidyka, lata 90. , kiedy to już wszystko wolno było mówić i polscy dokumentaliści wrócili do tematów historycznych w jednym z najważniejszych obrazów tamtych lat - w "Miejscu urodzenia" Pawła Łozińskiego a na ostatnich latach skończywszy. 19:00 BODO - ODC. 3 Serial biograficzny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Michał Rosa, Michał Kwieciński Scenariusz: Piotr Derewenda, Doman Nowakowski Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Antoni Królikowski, Agnieszka Wosińska, Anna Pijanowska, Piotr Żurawski, Mariusz Bonaszewski, Adam Fidusiewicz odc. 3 Eugeniusz otrzymuje w poznańskim teatrze Apollo angaż biletera. Wykorzystuje każdą wolną na podglądanie prób do spektaklu. Za namową Niny, girlsy pracującej w teatrze, Eugeniusz zaczyna uczęszczać na lekcje tańca i śpiewu, prowadzone przez starego aktora. Wkrótce Eugeniusz dostaje szansę debiutu na poznańskiej scenie. 20:05 PANDEMIA ZABÓJCZEJ GRYPY (THE FLU THAT KILLED 50 MILLION) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Richard Bright Scenariusz: Andrew Thompson Wykonawcy: Christopher Eccleston Christopher Eccleston opowiada o pandemii grypy z 1918 roku, która uśmierciła ponad 50 milionów ludzi. Gdy na całym świecie rozbrzmiewają dzwony rozejmu w Compiegne, cichy zabójca powraca do domu z żołnierzami. Zabije niemal jedną trzecią ówczesnej ludności świata, więcej niż obie wojny światowe łącznie. Widzowie będą mogli śledzić tę przerażającą historię, od żołnierza, który przeniósł wirusa na front zachodni, do lekarza, który podjął z nim walkę. Dokument, dzięki ujawnionym po raz pierwszy dowodom, pokazuje dramatyczny wyścig ludzi z rozprzestrzeniającym się patogenem. 21:05 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - INICJACJA ODC. 2/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta wyjątkowa seria, przy użyciu nowych technik filmowania stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia nawet najbardziej niesamowite rytuały praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te czasami zaskakujące rytuały przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 22:40 KONWÓJ (ACTION IN THE NORTH ATLANTIC) Film fabularny kinowy, 122 min, USA, 1943 Reżyseria: Byron Haskin Scenariusz: Raoul Walsh Zdjęcia: Tony Gaudio Aktorzy: Humphrey Bogart, Alan Hale, Julie Bishop Kapitan Steve Jarvis i jego pierwszy oficer Joe Rossi dowodzą podczas drugiej wojny światowej niewielkim statkiem. Pewnego dnia zostaje on storpedowany przez Niemców, ale załogę ratuje amerykański okręt wojenny. Po powrocie do Stanów marynarze dowiadują się, że organizowany jest konwój do Murmańska. Jarvis i Rossi mustrują się ze swoją załogą na pokład "Syreny". Alianckie statki wciąż atakowane są przez niemieckie łodzie podwodne. Pewnego dnia konwój rozprasza się. Tylko "Syrena" nie zbacza z obranego kursu. Płynie w kierunku Murmańska nawet wtedy, gdy gubią ją ochraniające okręty wojenne. Statek jest ostrzeliwany z powietrza przez samoloty, spod wody przez niemieckie łodzie... 01:05 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1920 ROK Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Aktorzy: Krzysztof Globisz, Tadeusz Malak Odtworzenie biegu wydarzeń, które sprawiły, że armie bolszewickie doszły na odległość 20 kilometrów od Warszawy w 1920 roku. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KTOKOLWIEK WIE Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Ktokolwiek wie... Zarówno brunatny, jak i czerwony totalitaryzm, nasi główni wrogowie z ostatniej wojny, doskonale wiedzieli, czym dla polskiego ducha oporu jest kult bohaterów. Na mogiłach wyrastały kolejne pokolenia wierzące, że ojczyzna jest sprawą wartą największych poświęceń. Zarówno Niemcy jak i Sowieci, wyspecjalizowani w inżynierii społecznej wyznawali zasadę, że wszelki ślad po przeciwnikach, którzy wykazali się duchem oporu, powinien zniknąć. Dlatego spora część naszych zmagań z historią to tropienie zatartych mogił i bezimiennych dołów śmierci. Dziś będzie podobnie, bo jest sprawa, w której oczekujemy Państwa pomocy. Szukamy śladu po Bronisławie Czapskim, aresztowanym w czasie wojny przez gestapo. Na razie jego krewnym udało się odnaleźć tylko jego ryngraf. Kolejnym celem naszych dzisiejszych działań jest miejsce zwane polskimi Termopilami - reduta na Strękowej Górze, której historię od pewnego czasu próbujemy dopisać do końca. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - POLITYKA CZ. 3 Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Trzecia część odcinka poświęconego genezie wojny.