TVP Kultura Wtorek, 19.01.2021 08:25 BIAŁORUSKI KLIMAT ODC. 3 Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jakub Kowalczyk Scenariusz: Maria Czykwin Masza jedzie na Białoruś w poszukiwaniu swoich korzeni. Spotyka się z niezależnymi artystami i rozmawia z nimi o tożsamości, sztuce, życiu. W trzecim odcinku poznajemy historię i twórczość grupy artystycznej Białoruski Klimat. Dimitri Strotsev, Igor Korzun i mieszkający w Szwecji Dimitri Plax opowiadają o fenomenie trzydziestoletniej formacji, której najciekawszym owocem jest stworzenie nowego gatunku: kina opowiadanego. Masza dowiaduje się, jak stworzyć film, nie mając na to środków, staje się także bohaterką filmu drogi, w którym jak Odyseusz wraca do swojej Itaki. 09:05 PANNA NIKT Dramat, 98 min, Polska/Niemcy 1996 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Radosław Piwowarski Dramat, 98 min, Polska/Niemcy 1996 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Radosław Piwowarski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Anna Wielgucka, Anna Powierza, Anna Mucha, Stanisława Celińska, Jan Janga Tomaszewski, Małgorzata Potocka, Leszek Teleszyński, Małgorzata Pieczyńska, Anna Romantowska, Adam Siemion i inni Adaptacja głośnej powieści Tomka Tryzny, uznanej przez polską krytykę literacką za jeden z najważniejszych debiutów lat dziewięćdziesiątych. Historia piętnastoletniej Marysi, która pod wpływem dwu koleżanek wyrzeka się swego kodeksu moralnego i ukształtowanych przez tradycję poglądów na życie, daje się rozmaicie interpretować. Można ją odczytywać zgodnie z wymową podtytułu ("tajemnicza podróż o dojrzewaniu") jako opowieść o bolesnej inicjacji w dorosłość lub potraktować w kategoriach filozoficznej powiastki o rozpadzie świata. Równie uprawione są interpretacje, których myślowym tworzywem będzie kontrast między naturą i kulturą, cywilizacją wiejską i miejską. Oniryczno - erotyczna warstwa "Panny Nikt" z pewnością zainspiruje freudystów, zaś wielowarstwowa narracja - zwolenników postmodernizmu. Andrzej Wajda poszedł jeszcze innym tropem. Jego adaptacja powieści Tryzny to przede wszystkim współczesny moralitet. W dziejach wchodzącej w dorosłość Marysi reżyser dostrzegł metaforę sytuacji duchowej współczesnego Polaka, który zafascynowany mirażami dobrobytu i obyczajowo - politycznej swobody zbyt pochopnie i niejako "hurtowo" rezygnuje z dotychczas pielęgnowanych wartości. Tymczasem Wajdowska "Panna Nikt" zdaje się przywoływać znane jeszcze w XIX wieku powiedzenie o zdejmowaniu kajdan razem z butami. Reżyser zdaje się za romantycznym poetą ostrzegać, że z "pawia narodów" łatwo stać się "papugą". Udziałem tej ostatniej jest śmieszność i wewnętrzna pustka, o czym tak boleśnie przekonała się Marysia. Film Wajdy to nie tylko kryptocharakterystyka dzisiejszego stanu "duszy polskiej". To także świetnie zagrana i nowocześnie zrealizowana (krótsze ujęcia, oryginalne zdjęcia) opowieść o pokusach młodości. To wreszcie pierwsza od wielu lat próba nawiązania przez reżysera autentycznego kontaktu z nastoletnim widzem. Wszak "każdy był kiedyś małą dziewczynką", jak mówił w wywiadzie twórca "Korczaka". Problem tylko w tym, czy uda się odkryć ją w sobie na nowo. Piętnastoletnia Marysia mieszka w starej wiejskiej chałupie wspólnie z ojcem, matką i licznym rodzeństwem. Kiedy jej rodzice dostają mieszkanie w bloku, dziewczynka przenosi się do miasta. Musi też zmienić szkołę. W nowej nie czuje się jednak dobrze. Jej widoczny na każdym kroku prowincjonalizm wywołuje nieustanne drwiny i szyderstwa kolegów. Uwagę Marysi szybko zwracają dwie dziewczynki. Pierwsza, Kasia Bogdańska, ma duszę artystki. Ponadprzeciętna inteligencja łączy się u niej z talentem kompozytorskim oraz cygańskim, buntowniczym stylem życia. Druga zaś, Ewa Bogdaj, imponuje nieśmiałej i zahukanej prowincjuszce niezwykłą urodą i modnymi, kosztownymi ubraniami. Przypadek sprawia, że Marysia zaprzyjaźnia się po kolei z obiema, co radykalnie zmienia jej życie i spojrzenie na świat. 11:00 RZEKA KŁAMSTWA - ODC. 2 Serial historyczno-obyczajowy, 90 min, Polska, 1987 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jan Łomnicki Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Jowita Miondlikowska, Marzena Trybuła, Grzegorz Wons, Hanna Skarżanka, Waldemar Kownacki, Jacek Kawalec Wincenta wychodzi za mąż za Firmantego. Młyn coraz bardziej podupada, bo właściciel ciągle przesiaduje w karczmie, przepijając majątek żony. Wincenta oddaje Joasię na wychowanie do jej wuja Ksawerego. Wuj przyjmuje dziewczynkę życzliwie, jednak jego żona traktuje ją jak intruza. Jest zazdrosna o romans męża ze służącą Maryną, a w Joasi widzi rywalkę swego zmarłego syna. Maryna jest w ciąży z Ksawerym. Dziedziczka wyrzuca ją z domu, ale Ksawery nie godzi się na przyjęcie innej służącej i większość domowych obowiązków spada na Joannę. Widząc jej ciężki los, Aleksander chce zabrać ją do siebie, gdzie miałaby pomagać jego żonie w wychowaniu mającego przyjść na świat dziecka. Joanna nie zgadza się. Pewnego dnia w drodze do kościoła spotyka Wincentę, która została żebraczką. Tymczasem do domu Ksawerego wraca Maryna z dzieckiem. Wuj przyjmuje ją z otwartymi ramionami. W czasie wielkiego prania wujenka chce wrzucić dziecko do gorącej wody, na co nie pozwala Joanna. Na jej krzyk zbiegają się domownicy. Pobitą i skrępowaną wujenkę zamykają w komórce. Następnego dnia zakonnice zabierają ją do szpitala. 13:00 ZA MŁODZI NA ŚMIERĆ - KURT COBAIN (KURT COBAIN BEHIND THE MYTH) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Niels Negendank Cykl dokumentalny przedstawia historię różnych artystów, którzy zbyt szybko odeszli z tego świata. Będąc u szczytów sławy, śmierć, często tragiczna, przekreśliła ich niesamowite kariery. W dokumencie przedstawiono kulisy ich śmierci oraz wpływ na świat sztuki. Bohaterem tego odcinka jest Kurt Cobain. 14:05 SCENA MUZYCZNA - GRZEGORZ TARWID Koncert, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Grzegorz Tarwid, Barbara Schabowska (prowadząca) W kolejnym odcinku "Sceny muzycznej" wystąpi Grzegorz Tarwid - pianista i kompozytor. Uczył się u mistrzów polskiej pianistyki jazzowej: Wojciecha Kamińskiego, Andrzeja Jagodzińskiego i Michała Tokaja, by następnie przenieść się na studia do Kopenhagi i inspirować się duńską szkołą improwizowaną. Ma na swoim koncie koncerty m.in. ze Zbigniewem Namysłowskim, Maciejem Obarą, ale też Marcinem Maseckim czy Janem Młynarskim. Współtworzy: autorski kwartet z Maciejem Kądzielą, Andrzejem Święsem i Krzysztofem Szmańdą, trio Sundial z Wojciechem Jachną i Albertem Karchem, duet Diomede z Tomaszem Markaniczem, projekt Sprzedam z Maciem Morettim i Jędrzejem Łagodzińskim oraz Sextet Franciszka Pospieszalskiego. W styczniu 2020 roku był kuratorem festiwalu Piano Room w warszawskim klubie Spatif. W "Scenie Muzycznej" wykona na fortepianie i syntezatorze solowe, mocno improwizowane utwory. 15:05 GDYBY RYBY MIAŁY GŁOS Film krótkomatrażowy, impresja, 27 min, Polska, 2010 Reżyseria: Tomasz Jurkiewicz Scenariusz: Grzegorz Zaleski Zdjęcia: Kacper Fertacz Muzyka: Vlad Kuryluk Aktorzy: Łukasz Chrzuszcz, Ewa Szykulska, Joanna Gryga, Jerzy Matula, Mirosław Haniszewski, Gabriela Oberbek, Beata Zawiślak, Marek Dindorf, Paweł Wiśniewski, Łukasz Lasek, Adrian Błajda, Jakub Brylski, Sebastian Jamborski Film powstał w ramach programu "30 minut". Wojtek, mimo skończonych 30 lat, wciąż wierzy w legendę o wielkiej rybie pływającej w pobliskim jeziorze. Cały czas poświęca, żeby ją złowić. Niewiele interesuje to nadopiekuńczą matkę Wojtka, Wandę, która w dniu urodzin syna postanawia ułożyć mu życie: znaleźć dziewczynę, kupić mieszkanie i przekształcić w specjalistę od marketingu własnej firmy produkującej drelichy. Bajkowa opowieść o nieprzystosowaniu, marzeniach i chorej miłości. Scenariusz Grzegorza Zaleskiego wpisuje się w dyskusję o postawach współczesnych trzydziestolatków, będąc jednocześnie uniwersalną opowieścią o potędze marzeń. Jest także znakomitym materiałem do stworzenia opowieści o małych, niedostrzegalnych dramatach, które mówią tak wiele o nas samych. (www. filmpolski. pl) 15:45 PIĘKNOŚCI NOCY (LES BELLES DE NUIT) Komedia kostiumowa, 82 min, Włochy/Francja, 1952 Reżyseria: Rene Clair Scenariusz: Rene Clair Zdjęcia: Armand Thirard Muzyka: Georges Van Parys Aktorzy: Grard Philipe, Martine Carol, Gina Lollobrigida, Magali Vendeuil, Marilyn Buferd Claude, przystojny nauczyciel muzyki, jest rozczarowany swym doczesnym życiem. Nikt nie ceni jego talentów muzycznych, przyjaciele mają go za głupca, a codzienny zgiełk uniemożliwia mu napisanie opery dzieła życia. Pewnego dnia, zapadając w sen, przenosi się w inne czasy, gdzie jest doceniany i kochany przez piękne kobiety. Podobnie dzieje się następnego dnia, i jeszcze następnego. Claude w snach wędruje przez okres fin de siecle’u, czas rewolucji francuskiej, epokę Burbonów, a nawet przenosi się w czasy dinozaurów. Zdawałoby się, że nic nie będzie w stanie nakłonić go do powrotu do życia na jawie. A jednak senne marzenie może przecież zamienić się w koszmar. [sfp.org.pl] 17:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 12/21 - NOWY ZASTĘPCA, CZYLI METEOR Serial komediowy, 54, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Grażyna Szapołowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Władysław Kowalski, Wiesław Gołas i inni Nowym zastępcą inżyniera Karwowskiego zostaje inżynier Urszula Nowowiejska. Nowoczesna, niezależna i pewna siebie kobieta, w dodatku młoda i ładna, wprowadza spore zamieszanie w tradycyjnie męskim środowisku budowlańców. Jej sposób bycia i decyzje, które podejmuje, wywołują wiele nieporozumień. Urszula odbyła staż w Japonii, w firmie Mitsuko Suki, jest kobietą bardzo nowoczesną. W dodatku ciągle się dokształca, czytając zagraniczne czasopisma specjalistyczne, i bardzo ją razi prymitywizm oraz bałaganiarstwo panujące na polskich budowach. Maliniak poddaje się bezkrytycznie jej poglądom, natomiast inżynier Karwowski podchodzi do nich jednocześnie z rezerwą i szacunkiem. 19:10 POWIDOKI PANI BOVARY Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku przedmiotem dyskusji jest powieść Gustava Flauberta z 1857 roku "Pani Bovary". 20:00 MAKBET (MACBETH) Dramat, 154 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Harry Kupfer Wykonawcy: Anna Netrebko, Placido Domingo, Kwangchul Youn, Evelin Novak, Fabio Sartori, Daniel Barenboim Szekspirowski dramat w nowoczesnym wydaniu. Minimalistyczna scenografia (konstrukcja stalowa wydzielająca przestrzeń plus zmieniające się wizualizacje), ciemna, a chwilami wręcz mroczna atmosfera oddająca nastrój wojennej pożogi. Wojna w kostiumie i detalu. Doskonale zostało oddane nienasycone dążenie do władzy i zbrodnie terroru. Niemcy o wojnie powiedzieli już dużo, ale to z pewnością jest ważny głos. 22:45 LEKKIE OBYCZAJE - KIEDY HARRY POZNAŁ SALLY (WHEN HARRY MET SALLY) Komedia obyczajowa, 92 min, USA 1989 Reżyseria: Rob Reiner Scenariusz: Nora Ephron Aktorzy: Billy Crystal, Meg Ryan, Carrie Fisher, Bruno Kirby, Steven Ford, Lisa Jane Persky, Michelle Nicastro, Harley Jane Kozak i inni Rob Reiner od połowy lat 60. występował jako aktor. Reżyserią zajął się dopiero w latach 80. Już pierwsze jego filmy "Oto Spinal Tap", "Pewna sprawa", "Stań przy mnie" wzbudziły spore zainteresowanie krytyków i widzów. Ale zrealizowana pięć lat po reżyserskim debiucie komedia "Kiedy Harry poznał Sally" dopiero biła rekordy popularności. Nominacja do Oscara przypadła autorce ciekawego scenariusza, Norze Ephron. Para tytułowych bohaterów, Harry Burns i Sally Albright, to absolwenci prestiżowego chicagowskiego uniwersytetu. Ona jest dziennikarką, on prawnikiem. Poznali się w 1977 roku jeszcze w czasach studenckich, kiedy wspólnie odbyli kilkunastogodzinną podróż do Nowego Jorku. Od tej pory spotykają się co kilka lat. Jak sami twierdzą, łączy ich jedynie przyjaźń, żadne nie przyznaje się do głębszych uczuć. W ich życiu zaszły różne zmiany, oboje wiele przeszli. Kiedy spotykają się ponownie przypadkowo w samolocie, początkowo są nieufni wobec siebie. Szukając jednak pocieszenia, zwierzają się ze swych miłosnych przeżyć. Po 11 latach znajomości przyznają się wreszcie do łączącego ich uczucia. Jedna ze scen filmu, która rozbawiła publiczność i została odnotowana przez wielu recenzentów, rozgrywa się w restauracji, gdzie Harry i Sally umawiają się na lunch. Przyjaciele rozmawiają o sprawach damsko - męskich. Sally usilnie przekonuje swego towarzysza, że kobiety są obłudne i potrafią udawać. Przy sąsiednim stoliku siedzi starsza pani obserwująca parę, a potem zwraca się z prośbą do kelnera. Tę epizodyczną rolę Rob Reiner powierzył swojej matce. 01:15 MŁODA POLSKA - CZARNOWIDZKA Etiuda filmowa, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Satanowska Scenariusz: Joanna Satanowska Zdjęcia: Przemysław Jękosz Muzyka: Joanna Satanowska Aktorzy: Gabriela Muskała, Bartosz Sak, Janusz Chabior, Agata Góral, Marek Wywioł, Krzysztof Materna, Barbara Chabior, Rafał Suś Dorota jest jasnowidzką. Na co dzień pracuje w Instytucie Fizyki, a wieczorami chodzi na spotkania Anonimowych Jasnowidzów, gdzie próbuje zapanować nad swoim darem. Sprawy komplikują się, gdy na jej drodze staje Szprot - młody, osiedlowy przestępca. (filmpolski.pl) 01:45 PANORAMA KINA POLSKIEGO - KONOPIELKA Komediodramat, 89 min, Polska 1981 Reżyseria: Witold Leszczyński Scenariusz według powieści Edwarda Redlińskiego: Witold Leszczyński Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Krzysztof Majchrzak, Anna Seniuk, Joanna Sienkiewicz, Jerzy Block, Marek Siudym, Tomasz Jarosiński, Franciszek Pieczka, Anna Milewska, Arkadiusz Bazak, Aleksander Fogiel, Jan Jurewicz, Jacek Kałucki, Marek Kępiński Adaptacja znanej i cenionej powieści Edwarda Redlińskiego. Jej autor, Witold Leszczyński, zasłynął przejmującym filmem pt. "Żywot Mateusza", ukazującym dramat człowieka podświadomie zmierzającego do samozagłady. W opinii wielu krytyków "Konopielka" jest filmem, który dorównuje klasą "Żywotowi...". Podobnie jak tamten przenosi widza w pejzaże odludnej wsi, lecz czyni to w nieco odmiennej tonacji emocjonalnej. Dużo więcej tu komizmu (głównie słownego), pojawia się też satyra na postęp, a z drugiej strony na fanatyczne i pełne przesądów zacofanie. Humorystyczne walory filmu oddają jednak często pola poważniejszej refleksji nad wymuszanym przez rozwój cywilizacji zrywaniem więzi człowieka z przyrodą, odrzucaniem tradycji, w której przecież nie wszystko jest złe i pozbawione znaczenia. Jak mówił autor powieści i scenariusza, Edward Redliński: "Konopielka to rzecz o przeszłości, o "kulturze statycznej", życiu tradycyjnym, a nie o tym, skąd przyszliśmy, co w nas jeszcze w środku, co przezwyciężyliśmy..." O powodzeniu filmu Leszczyńskiego zadecydowało przede wszystkim znakomite aktorstwo, zwłaszcza Anny Seniuk jako Handzi i Krzysztofa Majchrzaka w kluczowej roli Kaziuka. Ekranową "Konopielkę" docenili jurorzy festiwali w Gdańsku oraz Vevey i Havgesund, przyznając jej główne nagrody. Akcja filmu toczy się w zapadłej wsi Taplary, gdzieś na Białostocczyźnie. Młody chłop, Kaziuk, wyjeżdża rankiem do lasu po drzewo. Po powrocie zastaje w chałupie istną rewolucję: przedwcześnie ocielona (co wskazuje na siły nieczyste) krowa, wędrowny dziad, nauczycielka i prelegent z miasta, który w dodatku wytyka jego rodzinie brak higieny, zabobonność i zacofanie. Nawołuje też do organizowania szkoły i budowy linii elektrycznej. Kaziuk niewiele z tego rozumie, ale pozostaje pod wrażeniem. Zwłaszcza apetycznej nauczycielki, która w nocy śni mu się w stroju Ewy. Ku zdziwieniu chłopa sen materializuje się nazajutrz, gdy przybyszka zostaje jego lokatorką. Od tej pory w spokojnej chałupie Kaziuków nic już nie będzie tak jak dawniej. 03:30 KINO NOCNE - SPIS CUDZOŁOŻNIC Komedia, 64 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Stuhr Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Stanisław Radwan Aktorzy: Jerzy Stuhr, Proeben Osterfelt, Jan Peszek, Dorota Pomykała, Stanisława Celińska, Bożena Adamek, Jan Frycz, Anna Radwan, Małgorzata Hajewska - Krzysztofik, Agnieszka Wagner, Agnieszka Wróblewska, Edyta Olszówka i inni Debiut reżyserski Jerzego Stuhra. Scenariusz filmu został oparty na wydanej w roku 1992 powieści Jerzego Pilcha "Spis cudzołożnic. Proza podróżna". Na okładce książki widnieje napis: "Spis cudzołożnic" to groteskowa, pełna wyrafinowanej ironii relacja z jednego wieczoru i nocy w życiu bohatera, Gustawa, intelektualnego kabotyna, nieurzeczywistnionego artysty, grającego nieustannie przed sobą i ludźmi rolę pisarza - spadkobiercy najświetniejszych tradycji rodzimej i światowej literatury. Obaj - Pilch i Stuhr - od lat mieszkają w Krakowie. Gdy Stuhr kończył polonistykę, Pilch ją zaczynał. "Książka Pilcha zafascynowała mnie głównie przez typ bohatera. Przecież to ten sam facet, przybierający różnorodne pozy, często tragiczne, którego niosę przez moje teatralno - filmowe życie. Jest mi on szalenie bliski przez swą śmieszność i tragizm" - wyznał w jednym z wywiadów Jerzy Stuhr. Akcja filmu rozgrywa się w Krakowie, w latach 70. Gustaw, pracownik naukowy Uniwersyteu Jagiellońskiego, ma oprowadzić po Krakowie szwedzkiego humanistę z tzw. wymiany naukowo - kulturalnej. Gość pragnie spędzić wieczór w damskim towarzystwie, Gustaw zaczyna więc wyszukiwać w notesie telefony do znajomych, przyjaciółek, dawnych kochanek, które mogłyby stać się towarzyszkami wieczornej wyprawy. Wędrując ulicami Krakowa, "zaliczając" kolejne bary, bohater zaczyna przypominać sobie dawne namiętności, marzenia, miłości. Stopniowo wyłania się obraz uczuciowej klęski Gustawa. Gość ze Szwecji również poddaje się tej atmosferze i także wspomina swój spis cudzołożnic.