TVP Historia Środa, 27.01.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1756 - urodził się Wolfgang Amadeus Mozart; 1935 - Hermann Goering na polowaniu w Białowieży; 1945 - wyzwolenie KL Auschwitz; 1972 - premiera "Perły w koronie" Kazimierza Kutza 07:15 BODO - ODC. 12 Serial biograficzny, 53 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marta Kownacka (Obsada), Michał Rosa, Michał Kwieciński Scenariusz: Doman Nowakowski, Piotr Derewenda Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Tomasz Schuchardt, Agnieszka Wosińska, Piotr Żurawski, Józef Pawłowski, Wojciech Solorz, Eryk Kulm, Bartłomiej Kotschedoff, Anna Próchniak, Anna Pijanowska, Adam Fidusiewicz, Szymon Czacki odc. 12 Bodo realizuje jeden z najwybitniejszych przedwojennych filmów "Strachy". Zdobywa serca publiczności, występując wspólnie z Dymszą. Największą radość sprawia mu jednak przyjazd Ady, która decyduje się na rozstanie z Hansem. 08:15 POLSKIE 100 LAT - GOSPODARKA II RZECZPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Polska utraciła podczas pierwszej wojny światowej około 30 procent majątku narodowego. Po odzyskaniu niepodległości trzeba było przeprowadzić unifikację nie tylko gospodarczą, ale również prawa, administracji, oświaty, systemu podatkowego, miar i wag. Między ośrodkami przemysłowymi i największymi miastami Polski brakowało połączeń komunikacyjnych. Problem stanowiły również różnice gospodarcze występujące między poszczególnymi częściami kraju. Jednym z najpilniejszych zadań władz skarbowych Rzeczypospolitej była unifikacja walutowa. Markę zastąpił złoty polski emitowany przez Bank Polski. Wielkim osiągnięciem było wybudowanie portu morskiego w Gdyni oraz magistrali kolejowej łączącą Gdynię z Górnym Śląskiem. W latach trzydziestych rozpoczęto budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego. 08:50 HISTORIA POLSKI - SZRAJBERKA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Dokument o historii życia Zofii Posmysz, więźniarki Auschwitz i Ravensbruck, pisarki i poetki, autorki m.in. opowiadania "Pasażerka" będącego kanwą scenariusza filmu Andrzeja Munka. Zofia Posmysz (rocznik 1923), pomimo swoich lat aktywnie działa na rzecz ofiar obozów zagłady, uczestnicząc w warsztatach dla młodzieży niemieckiej i polskiej, podczas których opowiada o horrorze obozowego życia oraz o przebaczeniu i pojednaniu. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 10:20 NASZE HOLLYWOOD, CZYLI POCZĄTKI KINA W POLSCE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Pod koniec XIX wieku na mapie Europy nie było Polski. Podzielona była między trzech zaborców. Mimo to, zdumiewająco dużo pionierów filmu wywodziło się z kraju nad Wisłą, a wielu z nich było pochodzenia żydowskiego. Mieli oni znaczący wkład w powstanie najsłynniejszego ośrodka produkcji filmowej na świecie Hollywood. Samuel Goldwyn współzałożyciel wytwórni, która przybrała nazwę Metro - Goldwyn - Mayer, urodził się w Warszawie jako Szmul Gelbfisz. Słynna wytwórnia Warner Bros założona została przez braci, którzy zanim zmienili nazwisko na Warner, nazywali się Wonsal i wywodzili się z leżącego dziewięćdziesiąt kilometrów od Warszawy Makowa Mazowieckiego. Oskarowy rekordzista, zdobywca aż sześciu statuetek reżyser Billy Wilder, urodził się w Suchej Beskidzkiej niedaleko Krakowa, jako Samuel Wilder. Z Polski pochodził też przedwcześnie zmarły reżyser Ryszard Bolesławski, twórca filmów z Marleną Dietrich, Gretą Garbo i Clarkiem Gable. Tworzyli oni w czasach, kiedy kino stawiało dopiero swoje pierwsze kroki. Za pomoca obrazów i fragmentów filmowych zostaną przedstawieni pionierzy i gwiazdy ery kina niemego w Polsce. 11:50 CZAS HONORU - ODC. 18 "MOCNE PAPIERY" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Sowińska informuje Bronka, że ich córka została zwolniona z Pawiaka. Helena dowiaduje się, że Fisher, któremu przekazała pieniądze, został zamordowany. Danka zachęca Helenę do pracy w restauracji Woźniaka. Rainer i Halbe uruchamiają tam podsłuch i punkt obserwacyjny. Graba każe Wandzie przygotować się do transportu do Oświęcimia. Władek dostaje pracę w Reichsbanku. Michał chce nawiązać bezpośredni kontakt z Halbem. Otrzymuje na to zgodę dowództwa. Proponuje Celinie współpracę. Władek spotyka się z mecenasem Radwańskim, zobowiązuje się zorganizować podziemną radiostację. Do współpracy angażuje Kamila, o szczegółach budowy radiostacji rozmawiają w lokalu Woźniaka. Janek wchodzi na teren getta, prosi Sajkowskich o rękę Leny. Bronek próbuje dowiedzieć się czegoś o Wandzie uwięzionej na Pawiaku. Wanda zachęca Ninę do ucieczki. Doktor Maria zastaje w swoim gabinecie niemieckiego lekarza. Rozpoznaje w nim Otta, znajomego medyka sprzed lat. 12:45 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - STATUTY, KOBIETY I BANKIERZY Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na duszonego kurczaka ze śliwkami, imbirem i winem według przepisu bankiera Lewki. Drugą potrawą są gruszki w syropie z przyprawami korzennymi. Przepis pochodzi z XIV wieku, a jego autorem jest izraelski kucharz Yotam Ottolenghi. 13:20 POCIĄG ZATRZYMAŁ SIĘ W AUSCHWITZ Film dokumentalny, 36 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Wojciech Kursa, Michał Jarosiński Film przedstawia wspomnienia byłych więźniów obozów zagłady w Auschwitz i Auschwitz Birkenau. Niektórzy z nich jako dzieci byli poddawani eksperymentom doktora Mengele. W rocznicę opuszczenia obozów przez Niemców zobaczymy miejsca tragicznych losów ich i ich najbliższych, którzy przeważnie zginęli w komorach gazowych. Wśród bohaterów filmu jest kobieta, która nie chciała wrócić do swojej ocalałej matki do Rosji sowieckiej, bo poczuła się Polką i tu pozostała. 14:00 SPÓR O HISTORIĘ - SOWIECKIE DEPORTACJE POLAKÓW Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Natychmiast po zajęciu wschodniej Polski jesienią 1939 roku Sowieci przystąpili do eksterminacji polskich elit. Każdy, kto potencjalnie mógł zagrażać sowieckiemu panowaniu w Polsce wschodniej, miał być zabity bądź deportowany na Syberię lub do Kazachstanu. Deportacje rozpoczęły się w lutym 1940 roku. Na wschód wywieziono rodziny urzędników, osadników wojskowych i inteligencję. Kolejne wywózki odbyły się w kwietniu i czerwcu 1940 roku oraz czerwcu 1941 roku. Szacuje się, że wywieziono od 300 tysięcy do miliona osób. 15:30 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 2/6 GENERAŁ HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLER’S GENERAL) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Christian Frey We wrześniu 1944 roku brytyjskie służby wywiadowcze podsłuchują rozmowy pojmanych niemieckich generałów. Wyznanie generała Eberbacha jest prawdziwą sensacją. "Rommel powiedział do mnie: führera trzeba zabić, nie ma innej rady. Trzeba go usunąć". Brytyjczycy nie wierzą własnym uszom. Ulubiony generał Hitlera, osławiony dowódca Korpusu Afrykańskiego, zwany Lisem Pustyni, który przeszedł do legendy dzięki mistrzostwu taktycznemu, najwyraźniej zwrócił się przeciwko führerowi, dla którego tak mężnie walczył. Ale miesiąc później to wielki feldmarszałek już nie żył. 14 października 1944 roku w domu Rommla w Herrlingen zjawiają się wysłannicy śmierci. Przyjechali dwaj generałowie z ekipy Hitlera - Burgdorf i Maisel. Wyjaśnili mu, że ma do wyboru: albo Trybunał Ludowy i wyrok za współudział w zamachu bombowym Stauffenberga, co oznacza hańbę dla rodziny i zbrukanie nazwiska, albo drugie wyjście użycie fiolki z cyjankiem. Rommel był bardzo zdenerwowany, blady, ale panował nad sobą. Nie drżał mu głos. Fiolka z cyjankiem wydała mu się najlepszym rozwiązaniem. Powiedział tylko, że opinia publiczna nie może się dowiedzieć o prawdziwym przebiegu wydarzeń, bo wtedy jego rodzina zniknie bez śladu. Niecałą godzinę później Erwin Rommel już nie żył. Pogrzeb Rommla był typową pokazową uroczystością Trzeciej Rzeszy. Prawdziwym przedstawieniem. Choć Rommel nie życzył sobie politycznych symboli podczas pogrzebu, naziści wszędzie umieścili swastyki, także nad jego trumną, chcąc pokazać, że pozostał lojalny wobec reżimu do samego końca. Było to kłamstwem. Żona i syn nie mieli wyboru, musieli na to przystać. Opinii publicznej przedstawiono wersję, że Rommel zmarł wskutek ran odniesionych w wypadku samochodowym. Prawdziwą przyczynę śmierci zatajono. Pomnik na wzgórzu w rodzinnym mieście Herrlingen upamiętnia miejsce, gdzie popełnił samobójstwo Feldmarszałek Erwin Rommel do dziś pozostaje jedną z najbardziej tajemniczych postaci nazistowskich Niemiec; wątpliwy bohater, nalegający na Hitlera, by zakończył wojnę. Ostatecznie jednak sceptycyzm co do osoby Hitlera i rzekomy udział w zamachu na fuehrera życie okazały się jego zgubą. Film zawiera wywiady z członkami rodziny, z historykami i współpracownikami Rommla, które razem składają się na portret dowódcy. 16:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MALENIEC, ŻELAZNE SERCE PUSZCZY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maleniec, żelazne serce puszczy. Odwiedzamy Fabrykę żelaza w Maleńcu, funkcjonującą tu od 1782 roku. Kosa - pozornie zwykłe narzędzie gospodarskie, która zmieniała się w razie narodowych potrzeb w straszliwą broń - jest tu jednym z eksponatów. Tu, w Maleńcu, odbywa się wiele upamiętniających historię wydarzeń. Rekonstrukcje historyczne, pokazy dawnej broni, strojów i maszyn. Sama historia Fabryki jest mocno wpleciona w powstanie styczniowe i dowodzi patriotycznych postaw jej kolejnych właścicieli. 17:25 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZĘTA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Reżyseria: Kinga Wołoszyn - Świerk Scenariusz: Kinga Wołoszyn - Świerk Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Spojrzenie na tematykę obozową oczami współczesnych młodych kobiet i ich rówieśnic sprzed 65 lat, byłych więźniarek obozu Auschwitz - Birkenau. Niemiecki nazistowski przemysł zagłady wybierał swoje ofiary niezależnie od pochodzenia, statusu społecznego czy narodowości. W filmie, obok Polek, występują również Czeszka i Niemka. Pomimo tak dużego upływu czasu, wspomnienia obozowe wciąż żyją w pamięci tych kobiet. Nie mogą się od nich uwolnić także najbliższe im osoby. Dla pokolenia, które nigdy nie zaznało wojny i dorastało we względnym dobrobycie, opowieści o obozowym życiu są szokujące. I nie są w nich najważniejsze elementy powszechnie znane z podręczników historii - głód, brak higieny, insekty czy choroby, ale wszechobecne poniżenie godności człowieka schodzące poniżej poziomu zezwierzęcenia. Wspomnienia kobiety, która trafiła do obozu jako 9 - letnia dziewczynka, czy młodej matki rodzącej w koszmarnych warunkach swoje pierwsze dziecko, w zestawieniu ze świadomością, że wszystko to wydarzyło się nie tak dawno w środku Europy, skłaniają do refleksji nad ciemną stroną natury człowieka i drzemiącymi w niej demonami, które tak łatwo było obudzić. W filmie poruszane są również zagadnienia łatwego życia w obozie, zazwyczaj pomijane w dotychczas znanych produkcjach o podobnej tematyce. Czy zwolnienie członkiń obozowej orkiestry kobiecej od ciężkich prac fizycznych miało być rekompensatą za ciągnące się przez całe życie psychiczne obciążenie, wynikające ze świadomości przygrywania skocznych utworów kolumnom maszerującym do komór gazowych? Czym był obozowy dom publiczny? Miejscem rozrywki czy kolejnym trybikiem służącym podniesieniu wydajności pracy w upiornym systemie zagłady? Czy praca kobiet w Puffie oznaczała lepsze jedzenie i ubranie, czy najgorsze z upokorzeń, jakie może spotkać kobietę? Wszelkie uogólnione oceny są w tym wypadku nieuprawnione i niestosowne, a próby odpowiedzi na tego rodzaju pytania prowadzą do zastanowienia się nad postawą, jaką każdy z nas przyjąłby, stojąc wobec takiego bezmiaru ludzkiej tragedii. 18:40 BODO - ODC. 13 Serial biograficzny, 53 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marta Kownacka (Obsada), Michał Rosa, Michał Kwieciński Scenariusz: Doman Nowakowski, Piotr Derewenda Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Tomasz Schuchardt, Antoni Królikowski, Anna Pijanowska, Wojciech Solarz, Agnieszka Wosińska, Józef Pawłowski, Bartłomiej Kotschedoff, Eryk Kulm, Andrzej Andrzejewski, Oleg Weber, Anna Wenda, Wojciech Urbański, Oleh Drach odc. 13 W pierwszych dniach wojny Bodo razem z grupą warszawskich artystów wyjeżdża do Lwowa. Na miejscu okazuje się, że miasto jest już zajęte przez Rosjan, ale Bodo otrzymuje pozwolenie na występy w Teatrze Miniatury. Pewnego dnia w jego mieszkaniu pojawiają się ludzie, którzy oferują mu pomoc w wyjeździe do Niemiec. 19:55 CAŁA PRAWDA O WIKINGACH - ŚLADAMI WIKINGÓW. ODC. 1/2 (THE VIKINGS UNCOVERED) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Harvey Lilley Wikingowie tworzyli swoje imperium przez 500 lat, eksplorując i dokonując wielu krwawych podbojów. Potrafili przetrwać w surowym klimacie, przesuwając granice ludzkiej wytrzymałości. Odkryli Amerykę 500 lat przed Kolumbem. Jak osiągnęli tak wielkie sukcesy? I dlaczego u szczytu swojej potęgi nagle zniknęli z zajętych wcześniej terenów? Archeolog Sarah Parcak podróżuje z wschodniego wybrzeża Szkocji do Islandii, Grenlandii i Ameryki Północnej, aby odkryć tajemnice tego rozległego imperium wikingów. Wykorzystując specjalistyczne zdjęcia satelitarne stanowisk archeologicznych i najnowsze techniki badań kryminalistycznych DNA, poszerza stan wiedzy o tej fascynującej cywilizacji. Film pokazuje, że ci nieustraszeni marynarze byli o wiele bardziej wyrafinowani, bezbronni i zwyczajnie ludzcy, niż wskazywałaby na to dotychczasowa opinia o nich. 21:00 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - ZGROMADZENIA ODC. 4/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta oszałamiająca seria, przy użyciu nowych technik filmowania stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia nawet najbardziej niesamowite rytuały praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te czasami zaskakujące rytuały przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 22:35 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE (LEBEN FUR LEBEN.MAKSYMILIAN KOLBE) Dramat, 90 min, Polska/Niemcy, 1990 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Jan Józef Szczepański, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Christopher Waltz, Artur Barciś, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Zalewski, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Kowalewski, Jerzy Stuhr, Franciszek Pieczka, Jan Peszek, Agnieszka Krukówna, Eugeniusz Priwieziencew, Zofia Merle, Daria Trafankowska, Wit Dziki Film inspirowany historią męczeńskiej śmierci ojca Maksymiliana Kolbego. Jan, więzień obozu koncentracyjnego, ucieka w przypadkowych okolicznościach. Ukrywa się w prywatnych mieszkaniach, potem w klasztorze. Tam dowiaduje się o skutkach swojej ucieczki; w odwecie dziesięciu więźniów skazano na śmierć głodową w bunkrze, a za jednego z nich ofiarował się oddać życie franciszkanin, ojciec Maksymilian Kolbe. Od tej chwili Jan traci spokój wewnętrzny, nie jest w stanie pojąć, jak można było poświęcić własne życie za obcego człowieka. Stara się dotrzeć do ludzi, którzy znali ojca Kolbe; z ich opowiadań, przedstawianych w frormie retrospekcji, wyłania się postać człowieka, który tak dokładnie wypełnił boże przykazania o miłości bliźniego. Jana dręczą wyrzuty sumienia. Od poczucia odpowiedzialności za śmierć tego wyjątkowego człowieka nie uwolni się już do końca życia. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MALENIEC, ŻELAZNE SERCE PUSZCZY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maleniec, żelazne serce puszczy. Odwiedzamy Fabrykę żelaza w Maleńcu, funkcjonującą tu od 1782 roku. Kosa - pozornie zwykłe narzędzie gospodarskie, która zmieniała się w razie narodowych potrzeb w straszliwą broń - jest tu jednym z eksponatów. Tu, w Maleńcu, odbywa się wiele upamiętniających historię wydarzeń. Rekonstrukcje historyczne, pokazy dawnej broni, strojów i maszyn. Sama historia Fabryki jest mocno wpleciona w powstanie styczniowe i dowodzi patriotycznych postaw jej kolejnych właścicieli. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ATAK NA ZSRR Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony atakowi na ZSRR.