TVP Historia Piątek, 29.01.2021 Zmiany z dnia 27.01.2021 w stosunku do raportu z dnia 20.01.2021 (dodano pozycję programową) 20:30 TEATR HISTORII - O PRAWO GŁOSU Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2021 W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Janusza Petelskiego (także w jego reżyserii) i Roberta Miękusa "O prawo głosu" z 2009 roku, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (Muzeum Historii Polski) będzie Piotr Zaremba (historyk, dziennikarz, publicysta, krytyk teatralny). Spektakl jest teatralną rekonstrukcją kluczowego fragmentu biografii Stanisława Mikołajczyka, okresu jego powrotu do kraju i próby walki o niezależność Polski w pojałtańskiej rzeczywistości. Przyglądamy się nie tylko powodom i argumentom, które skłoniły Mikołajczyka do powrotu do kraju rządzonego już przez komunistów, ale także kolejnym etapom podporządkowania Polaków stalinowskiemu totalitaryzmowi, takim jak: sfałszowane referendum, zastraszanie i zabójstwa członków PSL - u czy sfałszowane wybory do Sejmu Ustawodawczego. Postać Mikołajczyka i jego dylematy wiarygodnie oddaje wybitna kreacja Adama Ferency, widz może wczuć się w psychikę i mentalność premiera. Należy także pochwalić wierne oddanie historycznych detali, szczególnie zaś wiarygodnie oddane relacje między bohaterami spektaklu grającymi inne historyczne postaci - Winstonem Churchillem (Marian Opania), gen. Władysławem Andersem (Maciej Kozłowski), Józefem Stalin (Ryszard Filipski). Przedstawienie jest wierną, chwilami dokumentalną próbą opisaniem tużpowojennnej rzeczywistości, sugestywnie oddaje utracone nadzieje Mikołajczyka związane z powrotem do kraju, przywraca także pamięć o ofiarności i poświeceniu innych członków PSL - u. Tu warto zauważyć, że w tamtym czasie PSL pełnił rolę organizacji ogólnonarodowego sprzeciwu wobec zniewolenia, a nie tylko partii reprezentującej wąski elektorat. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:50 O PRAWO GŁOSU Teatr, 73 min, Polska, 2008 Autorzy: Robert Miękus, Janusz Petelski Zdjęcia: Wojciech Todorow Muzyka: Jacek Grudzień Reżyseria: Janusz Petelski Występują: Adam Ferency (Stanisław Mikołajczyk), Olgierd Łukaszewicz (Wincenty Witos), Marian Opania (Winston Churchill), Maciej Kozłowski (Władysław Anders), Leon Charewicz (Bolesław Bierut), Marek Kalita (Stefan Korboński), Ryszard Filipski (Józef Stalin), Bożena Stachura (Maria Hulewiczowa), Marian Dziędziel (Stanisław Wójcik), Marek Lewandowski (Wincenty Bryja), Lech Łotocki (Władysław Kiernik), Piotr Kozłowski (Francuszek Wójcicki), Maciej Marczewski (Paweł Zaleski), Wojciech Walasik (Stanisław Bańczyk), Sławomir Pacek (Władysław Gomułka), Janusz Chabior (Józef Cyrankiewicz), Tomasz Kozłowicz (Edward Osóbka - Morawski) i inni Demokracje walczą dobrze, ale kiedy wojna się skończy, zechcą pójść do łóżka i odpocząć. Na pewno nie zechcą walczyć z Rosją Winston Churchill starannie dobiera słowa. Dla Stanisława Mikołajczyka brzmią one szczególnie gorzko. Oznaczają, że obecni sojusznicy nie pomogą w narastającym konflikcie między Polakami i Sowietami. I że w wizji świata po drugiej wojnie światowej może nie być w ogóle miejsca na wolną Polskę. Rozmowa z premierem Wielkiej Brytanii trwa jednak dalej. Powinien pan jechać do kraju Churchill zaciąga się ulubionym cygarem jeżeli pan się wycofa, ja umyję ręce od sprawy polskiej... Wracać do Polski czy pozostać w Londynie? Rozmowa z Józefem Stalinem w sierpniu 1944 roku także nie pozostawia złudzeń co do intencji władcy Rosji Sowieckiej. Stalin dyktuje warunki z pozycji siły. To nie zachodni alianci, lecz oddziały Armii Czerwonej stoją na linii Wisły. Mikołajczyk nie ma wyboru, musi pertraktować z komunistycznym Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego. Stojący na czele marionetkowej organizacji Bolesław Bierut zachęca Mikołajczyka, by przyłączył się do przyszłego rządu. Współpracownicy premiera są przeciw to byłaby legitymacja dla uzurpatorów! Przecież legalny polski rząd działa w Londynie! W sukurs ministrom przychodzi generał Władysław Anders. Próbuje odwieść Mikołajczyka od powrotu do Polski. Jego zdaniem, niczego tym nie wskóra, za to da światu sygnał, że zgadza się na oddanie władzy komunistom. Premier Mikołajczyk podejmuje dramatyczną decyzję. Składa dymisję z funkcji premiera i wbrew większości polityków postanawia skorzystać z zaproszenia Bolesława Bieruta. Chociaż domyśla się, jak w praktyce mogą wyglądać realia w nowej, komunistycznej Polsce, pod czujnym okiem Stalina. Lecz jednak ma nadzieję, że uda się coś zrobić. Że w jakimś stopniu będzie w stanie przeciwstawić się brutalnej sowietyzacji, zachować minimalny wpływ na rozwój sytuacji i walczyć o prawo głosu. Witany jak bohater Mikołajczyk staje na czele opozycyjnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Szybko jednak przekonuje się, że w starciu z popieranymi przez Kreml komunistami nie ma żadnych szans. Po sfałszowanych wyborach w 1947 roku losy PSL - u jako opozycji są policzone. Partyjna prasa jest cenzurowana, kolejne redakcje ulegają likwidacji. Działacze są prześladowani, zdarzają się aresztowania i przypadki torturowania, nawet zabójstwa. W końcu także życie Stanisława Mikołajczyka jest zagrożone i były premier staje przed kolejnym strasznym wyborem: czy zostać w kraju i zginąć po sfingowanym procesie, czy ratować życie i uciec z ojczyzny... O prawo głosu to kolejny spektakl z popularnego cyklu Scena Faktu. Reżyser Janusz Petelski skupił się na dramacie Stanisława Mikołajczyka, uwikłanego w sytuację, w której każde rozwiązanie jest złe. W widowisku wzięli udział uznani aktorzy sceniczni, między innymi Adam Ferency, Olgierd Łukaszewicz, Marian Opania i Maciej Kozłowski. (dodano pozycję programową) 23:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - Carl Benz dostał patent na silnik benzynowy; 1978 - zmarł Stanisław Dygat; 1990 - rozwiązanie PZPR; 1956 - repertuar kin warszawskich;