TVP Historia Sobota, 30.01.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1595 - odbyła się premiera "Romea i Julii" Williama Szekspira; 1948 - zamordowano Mahatmę Gandhiego; 1957 - został wszczepiony pierwszy rozrusznik serca (Uniwersytet Minnesota) 1968 - wystawiono ostatnie przedstawienie "Dziadów" w reżyserii Kazimierza Dejmka (spektakl zdjęty przez władze komunistyczne); 07:00 KAMPINOSKI PARK NARODOWY-Z ŁOSIEM W HERBIE Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2006 Autor: Piotr Pukos Reżyseria: Włodzimierz Kuligowski Scenariusz: Piotr Pukos, Włodzimierz Kuligowski Dokumentalny film przyrodniczy o Kampinoskim Parku Narodowym. Autorzy przedstawili w nim najcenniejsze walory przyrody ożywionej i nieożywionej w Puszczy Kampinoskiej. Ukazano wszelkie aspekty funkcjonowania KPN: z jednej strony jego społeczną funkcję, z drugiej problemy, z jakimi boryka się na co dzień (pożary, kłusownictwo, itp.). Film ukazuje unikatowy twór przyrodniczy, jakim jest KPN, wpisany w tradycję, kulturę i historię regionu. 07:55 KRESOWYM SZLAKIEM: JAREMCZE I WOROCHTA Reportaż, 14 min, Polska, 2013 Scenariusz: Stanisław Nicieja Zdjęcia: Henryk Janas Reportaż przdstawiający dwie miejscowości położone w malowniczej przestrzeni górskiej, które stały się na początku XX wieku perłami turystycznymi i przyniosły sławę i bogactwo, a mowa o miejscowościachJaremcze i Worochta położonych na Kresach 08:15 Z ANDRUSEM PO GALICJI - JASŁO Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz "Z Andrusem po Galicji" to cykl filmów z Arturem Andrusem w roli głównej, który odwiedza galicyjskie miasta, opowiada o ich historii, dniu dzisiejszym i ich niezwykłym klimacie. W tym odcinku - Jasło. 08:50 CZARNE CHMURY - ODC. 3/10 - ZAWIŚĆ Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka W kuźni zjawiają się elektorscy rajtarzy. Nieunikniona w tej sytuacji potyczka kończy się szczęśliwie dla uciekinierów. Pułkownik Dowgird i Kacper, przebrani w zdobyczne mundury, ruszają w dalszą drogę. Pilno im na dwór królewski, ale nie mogą puścić płazem jawnej niesprawiedliwości. Stają w obronie chłopa, zabieranego siłą do elektorskiego wojska. Wybawiony z opresji nieszczęśnik zaprasza ich na ślub i wesele. Uroczystość zakłóca pojawienie się rajtarów kapitana Knothego. Dowgird zwycięża w pojedynku, rozwścieczony Knothe z zemsty podpala wioskę. Pułkownik ze swoim wiernym wachmistrzem szukają schronienia we młynie, gdzie nieoczekiwanie zjawia się ich drugi prześladowca, rotmistrz Zaremba. Niegdyś przyjaciel pana Krzysztofa, dziś dowódca ścigającego go oddziału dragonów, staje do pojedynku z pułkownikiem Dowgirdem. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - RYBY W GRZYBACH Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnej wyprawie kulinarnej Karol Okrasa zaprasza na gotowanie inspirowane piosenką! Ta piosenka, to jeden z przebojów emitowanego kilkadziesiąt lat temu przez Telewizję Polską Kabaretu Starszych Panów, o krótkim tytule Na ryby. W piosence Starsi Panowie chcą wyruszyć na ryby, potem na grzyby, a nawet na lwy'by, by w efekcie wylądować na rybach w grzybach, oczywiście duszonych. I choć zarówno grzyby, jak i ryby są produktami częstymi na polskim stole, to w jednej potrawie występują raczej rzadko. I o takie właśnie potrawy postanowił uzupełnić Karol polskie menu. W programie: pieczona makrelę z kurkami i prawdziwkami oraz bulion na kurkach i borowikach, podany z opalanym łososiem. 10:25 SEKRETY MORZA ŚRÓDZIEMNEGO - POLOWANIE NA WINO 1/10 (DEEP WATER INVESTIGATIONS) Film dokumentalny, 26 min, Francja, 2017 Reżyseria: Guilain Depardieu, Frederic Lossignol Serial dokumentalny, który pokazuje codzienną pracę zespołu podwodnych archeologów próbujących zlokalizować, zidentyfikować i zachować unikalne wraki spoczywające w głębinach. Naukowcy pozwalają nam razem z nimi zanurzyć się w morskich wodach i poznać, między innymi, szczegóły transportu amfor w czasach rzymskich czy odkryć zagadki okrętów podwodnych zatopionych podczas bitew w czasach II wojny światowej. Seria zdobyła I nagrodę na Festiwalu w Amiens. 11:35 Z BIEGIEM NILU - ODC. 1/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Fotograf i pisarz, Levison Wood, marzył o wyprawie wzdłuż Nilu, odkąd był małym chłopcem, podjął więc wyzwanie wędrówki biegiem drugiej najdłuższej rzeki świata. Wyruszył z Rwandy dawną trasą oficerów armii brytyjskiej przez pustynie, dżungle, sawanny, góry i strefy wojny. Po drodze, żyjąc wśród napotkanych społeczności, poznaje ich życie i zwyczaje. W Rwandzie Levison i jego przewodnik Boston udają się do źródła Nilu. Stamtąd przedzierają się przez gęstą dżunglę i moczary do Tanzanii, gdzie świętują Boże Narodzenie, ozdabiając pobliskie drzewa skarpetkami i kapeluszami. W Ugandzie podróżników niezwykle gorąco wita podekscytowany tłum mieszkańców miast Kasensero i Kampala. W południowym Sudanie Levison zostaje wraz z plemieniem Mundari i ich bydłem na wyspie, gdzie bierze udział w walce zapaśniczej. W ochronie przed komarami musi posmarować włosy krowim moczem i pokryć swoje ciało odchodami krów. W Sudanie Levison spełnia dziecięce marzenia i obozuje w cieniu piramid Meroe. Podróżując po Egipcie Levison zostaje pierwszym człowiekiem, któremu pozwolono wędrować wokół jeziora Nasera. Wreszcie, po zadziwiającej podróży obejmującej ponad 5000 km, 6 krajów, około 7 milionów kroków w ciągu 9 miesięcy, Levison Wood dociera do Morza Śródziemnego. 13:40 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 1 Film przygodowy, 95 min, 2 części, Polska 1973 Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Monika Rosca, Tomasz Mędrzak, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Kamas, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Zygmunt Maciejewski, Ahmed Marei, Ahmed Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki i inni Ekranizacja jednej z najpoczytniejszych powieści Henryka Sienkiewicza. Powstała w roku 1911 i była ostatnim ukończonym dziełem pisarza. Pierwowzorem Nel stała się 10-letnia adoptowana córka przyjaciela Sienkiewicza, zaś pierwowzorem inżyniera Tarkowskiego był inż. Mieczysław Gieniusz, który pracował przy budowie Kanału Sueskiego. Handlarze niewolnikami porwali mu jedynego syna. Chłopca nigdy nie udało się odnaleźć. Usłyszaną od Gieniusza historię pisarz wykorzystał w powieści. Próby sfilmowania "W pustyni i w puszczy" podejmowali przed wojną Amerykanie, a także Włosi i Niemcy. Jednak przewidując duże trudności, wycofali się przed rozpoczęciem zdjęć. Film Władysława Ślesickiego jest wierną adaptacją Sienkiewiczowskiej powieści. Wprowadzone przez reżysera zmiany są nieliczne i polegają głównie na skondensowaniu akcji. Odtwórców ról Stasia i Nel wybrano spośród blisko 7 tysięcy dziewcząt i chłopców. Nel zagrała Monika Rosca, wówczas ośmioletnia uczennica szkoły muzycznej. W roli Stasia wystąpił urodzony w roku 1955 Tomasz Mędrzak, wówczas uczeń IV klasy liceum, dziś znany aktor teatru "Na Woli", którego widzowie pamiętają m.in. z serialu "Dom". Film realizowano - z przerwami - blisko trzy lata. W Egipcie kręcono plenery kairskie, w Bułgarii powstały kulminacyjne sceny I części filmu - zabicie lwa i Beduinów oraz sceny ze słoniem, natomiast w Sudanie - II część filmu. Meę i Kalego zagrali amatorzy z Sudanu, a epizodyczną rolę piastunki Nel, panny Oliver - pani Stefania Mędrzakowa, matka Tomasza. W roli Saby wystąpiły dwa płowe dogi - Łoś i Apacz. Treserem obu psów był płk Franciszek Szydełko, który wcześniej przygotowywał filmowego Szarika z "Czterech pancernych". Poczciwym słoniem Kingiem, zamiast powieściowego słonia afrykańskiego był łagodny słoń indyjski z bułgarskiego cyrku. Wykorzystano też wiele cennych rekwizytów - m.in. dziewiętnastowieczny sztucer, egzemplarz "Pana Tadeusza" wydany w Paryżu w połowie ubiegłego stulecia. Emisja drugiej części filmu w czwartek, 17 lutego, o tej samej porze. 15:20 POLACY ZMIENIAJĄCY ŚWIAT - MARZYCIELE Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2018 Reżyseria: Hanna L. Ceglińska - Leśnodorska Scenariusz: Hanna K. Ceglińska - Leśnodorska Zdjęcia: Wojciech Smoczyński Muzyka: Abel Korzeniowski, Gabriel Collet W filmie przedstawiono sylwetki wybitnych współczesnych kompozytorów polskich: Jana A. P. Kaczmarka, Abla Korzeniowskiego, Włodka Pawlika. 16:25 WE WŁADANIU MONSUNÓW - POWÓDŹ ODC. 2/5 (LANDS OF THE MONSOON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Część 2. Powódź Egzotyka, przyroda i kultura południowej Azji zostały ukształtowane przez jedno z największych zjawisk na ziemi: wiatry monsunowe. Przemierzają one ten rozległy region, zamieniając suszę w potop. Życie ludzi i zwierząt zdominowane jest przez to szalejące zjawisko pogodowe. Od północnych wybrzeży Australii po najwyższe szczyty Himalajów, pustynie północnych Indii, do bujnych lasów równikowych Borneo - uczestniczymy we wspaniałej podróży przez ziemie monsunu. Po drodze poznajemy różnorodne smaki i kolory niezwykłej przyrody oraz kultur w różnych regionach. Dowiadujemy się, w jaki sposób mieszkańcy tych terenów radzą sobie z burzliwą pogodą. Film to fascynująca historia relacji między naturą a ludźmi, którzy żyją przez tysiące lat w cieniu monsunu. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - GUŁAG Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Tuż po pokonaniu przewrotu i obaleniu caratu bolszewicy rozpoczęli rządy terroru. Powstawał system obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej. Niewolnicza praca milionów ludzi w kopalniach, kamieniołomach, na budowie kolei i przy wyrębie lasu wspierała gospodarkę Związku Sowieckiego. Byli wśród nich zarówno przestępcy kryminalni, jak i osoby zesłane z powodów politycznych. Nie brakowało osadzonych bez powodu. Trafiali tu także obywatele innych krajów, miedzy innymi Polacy. Główny Zarząd Obozów, po rosyjsku Gławnoje Uprawlenie Łagieriej - instytucja powołana do tworzenia i kierowania siecią obozów dał temu nieludzkiemu systemowi represji nazwę Gułag. Kwestie do poruszenia w dyskusji: kiedy bolszewicy przystąpili do budowy systemu obozów pracy przymusowej? Czy mieli jakiś wzorzec? Kto trafiał do obozów? System sądownictwa; jak odbywały się procesy? Czy w ogóle były; na jakim poziomie zapadały wyroki? Pomysł na wykorzystanie niewolniczej pracy milionów ludzi do budowy potęgi Związku Sowieckiego. Gułag - hasło wzbudzające grozę. Gdzie znajdowały się obozy? NEP - jak wykorzystano pracę niewolniczą? Warunki panujące w obozach. Kobiety i dzieci - odbieranie matkom dzieci; przestępstwa seksualne. Czy świat wiedział o Gułagu? Kiedy zaczęły dochodzić pierwsze sygnały? Trafiali tu nie tylko Rosjanie, ale i inne narody. Jak? Do kiedy działał system? Skala ofiar; czy możliwe jest oszacowanie? 18:10 NOCE I DNIE - ODC. 9/12 - OJCOWIE I DZIECI Serial obyczajowo-historyczny, 52 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kozanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska, Kazimierz Mazur, Jan Englert, Andrzej Kopiczyński, Ewa Dałkowska, Zdzisław Mrożewski Niechcicowie żyją sprawami swoich dzieci. Agnieszka, która przyjechała na wakacje do Serbinowa, otrzymuje list od swego ukochanego wzywający ją do powrotu do Lozanny. Bogumił rozumie, że traci córkę, dla której marzył o innym losie. Agnieszka wychodzi za mąż za Marcina i wraz z nim przenosi się do Brukseli. Wkrótce jednak, ku radości Barbary i Bogumiła, znów odwiedza dom rodzinny. Tomaszek zaś kradnie, pije, nie uczy się, przysparzając rodzicom kłopotów i zmartwień. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 5 GIGANCI STAROŻYTNOŚCI Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Giganci historii to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. Pascal mawiał, że gdyby nos Kleopatry był krótszy, inny byłby bieg historii. W teleturnieju Giganci historii liczą się fakty, a nie przypuszczenia. W tym odcinku to fakty dotyczące historii antycznego świata. 20:00 SZLAK NADZIEI - /5/ Reality show, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki Uczestnicy wyprawy przemierzają ośnieżone góry Tien - szan w Kazachstanie. Dalsza część szlaku nadziei prowadzi grupę do miejscowości Dolinka w pobliżu Karagandy. Wizyta w jednym z największych stalinowskich łagrów stanowi dla nich ogromne przeżycie. Kolejny wieczór ekipa spędza w serdecznej gościnie u mieszkającej w Karagandzie Polonii. Wzruszające spotkanie z panem Wiktorem na długo pozostanie w pamięci całej szóstki. 21:00 ARCHIWISTA - ODC. 7 Serial kryminalny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Żak, Robert Wichrowski Scenariusz: Piotr Rzepka, Katarzyna Górtat-Rzepka, Dominik W.Rettinger Zdjęcia: Jakub Stolecki Aktorzy: Henryk Talar, Paulina Gałązka, Mirosław Zbrojewicz, Mateusz Kmiecik, Rafał Mohr, Maria Gładkowska, Sylwia Juszczak, Beata Fido, Rafał Pyka, Wojciech Czerwiński, Izabela Gwizdak, Karol Pocheć, Agnieszka Przepiórska, Agnieszka Mrozińksa, Jan Kardasiński Zuza wraca do domu i z przerażeniem zauważa, że drzwi są otwarte. Wyciąga pistolet, wpada do kuchni i zastaje tam Bogusia. Brat informuje ją, że klub, w którym pracował, został zamknięty. Chwile później do mieszkania dziewczyny wpada poruszony Henryk. Mówi policjantce o pewnej pielęgniarce, która w dziwny sposób popełniła samobójstwo. Ciało Kamili Macias znalazła salowa, Sandra Korzeniecka. To właśnie ona poinformowała śledczych, iż pielęgniarka targnęła się na swoje życie, ponieważ żonaty chirurg, z którym miała romans, zdecydował się zakończyć ich związek. Zarówno doktor Dederko, jak i jego żona, również lekarka, mają alibi na noc śmierci Kamili. Archiwistom udaje się dotrzeć do pacjentów, którymi feralnej nocy opiekowała się Urszula. Starszy pan potwierdza, iż otarł się o śmierć, gdy jego rozrusznik nagle przestał działać. Za to jedna z kobiet, przebywających w tym czasie w szpitalu, ma dla Zuzy i Henryka prawdziwe rewelacje. Okazuje się, żę feralnej nocy Urszula ostro pokłóciła się z Kamilą, ponadto na oddział przywieziono właśnie wtedy Damiana Bratka, pseudonim Bury, który został postrzelony w czasie nalotu policji na wytwórnię nielegalnych papierosów. Archiwiści szybko odkrywają, że bandycie udało się uciec z kliniki trzy dni po śmierci pielęgniarki. Zaczynają się zastanawiać, czy te sprawy nie są ze sobą powiązane. Aspirant Antoni Stolarz potwierdza ich domysły. Kamila Macias była informatorką współpracującą z policją. Policjant zapewnia, że jej śmierć nie miała nic wspólnego ze sprawą Burego i bandy Bazyla. Zuza namawia jednak komendanta, by zwrócił się do prokuratury z prośbą o przesłuchanie Bratka, który niedawno znowu został aresztowany, oraz policjanta, który pilnował go w noc ucieczki. Wkrótce archiwiści decydują się na kolejną rozmowę z Urszulą. Lekarka wyjaśnia, kto powiedział jej o zdradzie męża. Zuza i Henryk szybko analizują fakty i policjantka w towarzystwie Tomka znowu jedzie do szpitala. 22:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - HENRYK IV, KRÓL NAWARRY I FRANCJI (HENRY IV) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphan Bern (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka francuskiej serii, poświęconej sekretom historii, jest francuski król Henryk IV. Podobno, za życia prowadził politykę budowania swego wizerunku, dbał o to, by przedstawiano go wyłącznie w dobrym świetle, co mu się w dużej części udało, bo do historii przeszedł jako sprawiedliwy władca, dbający o swoich poddanych. To właśnie ten protestancki król jest autorem powiedzenia "Paryż wart jest mszy!" - dla zdobycia władzy potrafił zmienić wiarę. Za życia jednak wzbudzał wiele kontrowersji - nie wszyscy darzyli go sympatią, był obiektem... 25 prób zamachu. Niestety, ostatnia próba okazała się udana; 14 maja 1610 roku król Henryk IV został zasztyletowany. Zabójcą był Franois Ravaillac. Okoliczności tej zbrodni nie udało się nigdy wyjaśnić. 02:05 W CZELUŚCIACH GUSEN Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Zając, Mirosław Krzyszkowski Scenariusz: Marek Zając Filmy "W odmętach Ravensbruck" i "W czeluściach Gusen" filmy tworzą dyptyk dokumentalny. Tragizm rzeczywistości niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych został w nich pokazany z perspektywy kobiet i mężczyzn, którzy doznali cierpień, do dzisiaj przekraczających granice ludzkiej wyobraźni. KL Gusen, jak mówili więźniowie: najstraszniejsza mordownia świata. Obóz zagłady dla polskiej inteligencji, jak mówili esesmani. W filmie historię Gusen opowiadamy przez pryzmat obozowej doby od świtu do nocy. Mówimy głosem tych, którzy doświadczyli piekła. Po Gusen pozostały zaledwie resztki, które czas wciąż znosi z powierzchni ziemi. Za chwilę nikt nie uwierzy, że TO wydarzyło się naprawdę. Jak temu zapobiec?