TVP Kultura Piątek, 29.01.2021 08:30 POWIDOKI - THOMAS MANN, ŚMIERĆ W WENECJI Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku przedmiotem dyskusji jest książka Thomasa Manna "Śmierć w Wenecji". 08:40 MARIA JAREMA Reportaż, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska Maria Jarema - rzeźbiarka, malarka, scenograf. Urodzona w 1908 roku w Starym Samborze, zmarła w 1958 w Krakowie. Należała do grona najciekawszych osobowości artystycznych skupionych po 1945 roku wokół Tadeusza Kantora, z którego teatrem Cricot 2 była związana przyjacielsko i zawodowo (nie tylko jako scenografka, projektantka kostiumów, ale również jako aktorka). Choć zawsze blisko współdziałała z grupami artystycznymi, zachowywała swój własny styl wypowiedzi. Lata jej edukacji, podobnie jak początki twórczości przypadły na okres przedwojenny. Pierwsze pudełko z farbami otrzymała od Zygmunta Waliszewskiego. Jako kierunek studiów wybrała jednak rzeźbę. Kształciła się w ASP w Krakowie; tam właśnie w latach 1929 - 35 studiowała na Wydziale Rzeźby pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego. W okresie poprzedzającym wybuch wojny uprawiała przede wszystkim twórczość rzeźbiarską. Tworzyła formy zwarte, nawiązujące do świata organicznego; formy, których żywotność i sprężystość podkreślała gładka powierzchnia. Później do warsztatu rzeźbiarza powracała sporadycznie, konsekwentnie stosując wypracowane uprzednio formuły (Kompozycja, 1956). (Opis: www.culture.pl) 09:15 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - OLGA BOZNAŃSKA Magazyn, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Renata Higersberger Olga Boznańska jest powszechnie znana przede wszystkim za sprawą swoich ikonicznych portretów, w których udawało się jej przedstawić nie tylko wizerunek portretowanego, ale również jego wnętrze. W największym z namalowanych swoich płócien, "W oranżerii", artystka portretuje kobietę z końca XIX wieku. Ta młoda osoba w wieku Boznańskiej, gdy malowała jej obraz, jest symbolem braku możliwości decydowania o swoim losie. Narzucone społeczne wymogi osadzają ją w środowisku zbliżonym do cieplarni. O Oldze Boznańskiej, jednej z pierwszych artystek, które mogły utrzymać się ze swojej sztuki, opowie Renata Higersberger. 09:25 ZAWRÓCONY Groteska polityczna, 79 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Marek Kondrat, Marek Frąckowiak, Stanisław Górka, Henryk Bista, Zofia Rysiówna, Anna Waszczyk, Leszek Zduń, Monika Bolly, Krzysztof Janczar, Ryszard Jabłoński, Lech Ordon, Jerzy Słonka i inni Kazimierz Kutz nakręcił "Zawróconego" trochę mimochodem. Nie mogąc chwilowo zebrać funduszy na dokończenie dramatu "Śmierć jak kromka chleba" o masakrze górników w kopalni "Wujek", napisał scenariusz gorzkiej komedii, również osadzonej w śląskich realiach stanu wojennego. Akcja "Zawróconego" rozgrywa się cztery miesiące przed tragicznymi wydarzeniami w "Wujku". Tomasz Siwek pracuje w śląskiej elektrociepłowni, rozwożąc wodę sodową wśród robotników. Jest członkiem PZPR, więc partyjny zwierzchnik namawia go do szpiegowania kolegów z "Solidarności" podczas wiecu w Katowicach. Tomek bez zbytnich oporów wyraża zgodę. W nagrodę czekają go wczasy w Bułgarii i bliżej nieokreślone, ale atrakcyjne "kursy". Poza tym, jako chłop z pochodzenia, nie czuje zbytniej więzi z wielkomiejskim proletariatem. Niestety, w czasie manifestacji Siwek daje się porwać nastrojowi chwili i zapomina o swoim zadaniu. Zaczyna wspólnie z innymi śpiewać "My chcemy Boga" i staje się ofiarą milicyjnego pościgu. Krótko mówiąc, z niedoszłego konfidenta przeobraża się niemal w opozycjonistę. Konsekwencje nie każą na siebie długo czekać. Tomkowi udaje się wprawdzie bezpiecznie wrócić do domu, jednak już następnego dnia... W niedługim, zręcznie zrealizowanym filmie Kutz udanie połączył powagę z humorem, a nawet farsą i groteską. "Zawróconym" dopisał też kolejny rozdział do swojej snutej od lat śląskiej opowieści, na którą składają się jego najwybitniejsze filmy: "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Paciorki jednego różańca", "Na straży swej stać będę", "Śmierć jak kromka chleba" (miała premierę niedługo po "Zawróconym"). Powstała trochę przypadkowo gorzka komedia Kutza została dobrze przyjęta przez widzów i krytykę, a niekryjącego agnostycyzmu reżysera skomplementował nawet katolicki "Ład", dopatrując się w "Zawróconym" pochwały "tradycyjnej polskiej rodziny, gdzie ostoją dla zanurzonego w świat pracy, polityki, wyzwań, życiowych wyborów mężczyzny jest spokój i stabilizacja domowego ogniska". Największym jednak - jak dotąd - sukcesem filmu było przyznanie mu w 1994 roku Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na tej samej imprezie nagrodę za główną rolę męską otrzymał też Zbigniew Zamachowski (odtwórca postaci Tomka), a za muzykę Jan Kanty Pawluśkiewicz. Film zebrał także laury na festiwalach w Berlinie, Moskwie i Utrechcie. 11:00 MARIA CURIE - ODC. 3/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Film biograficzny, 80 min, Francja/Polska 1991 Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Jean - Marie Senia Wykonawcy: Tadeusz Karolak Aktorzy: Wojtek Klata, Karolina Kunkiewicz, Aleksandra Koncewicz, Henryk Machalica, Tomasz Marzecki, Piotr Pawłowski, Barbara Rachwalska, Hanna Stankówna, Joanna Sobieska, Marie Christine Barrault, Jean-Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti Mimo załamania spowodowanego skandalem wokół jej osoby Maria Curie postanawia osobiście odebrać Nagrodę Nobla przyznaną jej w 1911 roku w dziedzinie chemii. Pobyt u przyjaciółki w Anglii i propozycja utworzenia instytutu radowego wyrywają ją z przejściowej apatii. Słynna uczona sama kontroluje prace przy budowie placówki. Wybucha I wojna światowa. Maria ze starszą córką postanawiają pomóc walczącym na froncie. Organizują tzw. samochody Curie. Wykonują badania radiologiczne w szpitalach polowych, tuż za linią frontu. Po wojnie amerykańska dziennikarka Mary Malloney organizuje podróż Marii do Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia pieniędzy na zakup jednego grama radu dla instytutu radowego. Stan zdrowia uczonej pogarsza się, mimo to odbywa jeszcze jedną podróż do USA. Zebrane tym razem pieniądze mają być przeznaczone dla instytutu radowego w Warszawie. 12:30 SMUTNE POTWORY Etiuda filmowa, 31 min, Polska, 2013 Reżyseria: Justyna Tafel Scenariusz: Justyna Tafel Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Matt Kelly Aktorzy: Barbara Kubiak, Piotr Głowacki, Iwona Karlicka, Adrian Chudzik, Barbara Kończy, Wanda Łuczak, Kinga Krucz, Jerzy Matula, Stefan Rola Etiuda szkolna Justyny Tafel. Sześcioletnia bohaterka filmu to mała księzniczka, a przynajmniej tak jej się wydaje. Wyobraża też sobie, że jej tata jest rycerzem, który dzielnie walczy z potworami. 13:15 SAMI YAFFA NA TROPIE DŹWIĘKÓW - ODC. 7 - AMERYKA, CZ. 1 (SAMI YAFFA - SOUND TRACKER - EP. 7) Film dokumentalny, 50 min, Finlandia, 2014 Reżyseria: Otso Tiainen Wykonawcy: Sami Yaffa Seria poświęcona muzyce świata. Gwiazda fińskiego rocka i miłośnik muzyki Sami Yaffa podróżuje po świecie i odkrywa muzykę różnych kultur - od Nowego Jorku, przez Serbię, Brazylię, Argentynę, Hiszpanię, Etiopię, Jamajkę, Turcję, po Senegal, Indie i Indonezję. 14:20 SAMI YAFFA NA TROPIE DŹWIĘKÓW - ODC. 8 - AMERYKA, CZ. 2 (SAMI YAFFA - SOUND TRACKER - EP. 8) Film dokumentalny, 50 min, Finlandia, 2014 Reżyseria: Otso Tiainen Wykonawcy: Sami Yaffa Seria poświęcona muzyce świata. Gwiazda fińskiego rocka i miłośnik muzyki Sami Yaffa podróżuje po świecie i odkrywa muzykę różnych kultur - od Nowego Jorku, przez Serbię, Brazylię, Argentynę, Hiszpanię, Etiopię, Jamajkę, Turcję, po Senegal, Indie i Indonezję. 15:25 MILOU W MAJU (MILOU EN MAI) Komedia obyczajowa, 102 min, Włochy/Francja, 1990 Reżyseria: Louis Malle Scenariusz: Louis Malle, Jean - Claude Carriere Zdjęcia: Renato Berta Muzyka: Stephane Grappelli Aktorzy: Renaud Danner, Jeanne Herry - Leclerc, Rozenne Le Tallec, Martine Gautier, Bruno Carette, Michel Piccoli, Miou - Miou, Michel Duchaussoy, Dominique Blanc, Harriet Walter Członkowie rodziny przy łożu śmierci kłócą się o spadek, zabawiają się w ogrodzie i oddają innym przyjemnościom życia, wysłuchując w międzyczasie najnowszych wiadomości o rozwoju wydarzeń w Paryżu, a dzieje się wiele, bo jest rok 1968 i paryscy studenci rozpętują rewolucję. Pogłoski o rozruchach przeradzają się w końcu w obawę, że nadchodzi groźna "lewica". "Milou w maju" to pełna melancholii komedia na temat francuskiego społeczeństwa i tych niezapomnianych dni, zakończonej ostatecznie niepowodzeniem, rewolucji. W filmie możemy zobaczyć znakomitą kreacją Michela Piccoli. 17:25 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 20/21 - W OBRONIE WŁASNEJ, CZYLI POLOWANIE Serial komediowy, 57 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Myśliwskie pasje nowego ministra dla nikogo w zjednoczeniu nie są tajemnicą. Pracownicy czym prędzej więc organizują kółko łowieckie. Dyrektor Stefan Karwowski, fachowo poinstruowany przez teścia, zaopatrzony w sprzęt i strój myśliwski, wyjeżdża z psem na polowanie. Do pierwszego strzału składa się wyjątkowo niefortunnie. Zamiast do zwierzyny, strzela do ministra, na szczęście - niecelnie. Zdenerwowany już chce wycofać się z udziału w polowaniu, lecz zostaje zaatakowany przez dzika. Strzał, tym razem celny, znów przysparza mu mnóstwo kłopotów. 19:15 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - SIMON VOUET Magazyn, 4 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Joanna Kilian Caravaggio nie miał swoich uczniów, ale miał za to licznych naśladowców. Jednym z nich był Simon Vouet, francuski malarz wczesnego baroku. Jego niewielki, ale niezwykle hipnotyczny i bardzo ciekawy formalnie obraz "Niedobrana Para", znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. O zagadkach i znaczeniach ukrytych w bogatej symbolice gestów i przedstawionych w nim przedmiotów opowie Joanna Kilian. 19:25 ANTYFONIE - BIURO DŹWIĘKU KATOWICE Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Jacek Staniszewski, Andrzej Załęski W kolejnym odcinku Antyfonii odwiedzimy Biuro Dźwięku Katowice założone w 2014 roku pod kierownictwem Zuzanny Waltoś i kuratelą Piotra Ceglarka i Jana Dybała. Jest to projekt wspierający rozwój lokalnej sceny muzyki elektronicznej w Katowicach. Piotr Ceglarek zajmuje się sztuką nowych mediów: video, muzyką elektroniczną, programowaniem i projektowaniem generatywnym. Współtworzył grupę audiowizualna RGBoy oraz Teleport Katowice. Drugim bohaterem odcinka jest Jan Dybała Jr twórca multimedialny. Od 2009 roku prowadzi studio kreatywne Atelier S10. Współtworzył katowickie zespoły/kolektywy: RGBoy, Teleport Katowice, Elektronik Zoo, Larmo Soundsystem. 20:00 STRZAŁY PO ZMIERZCHU - NIE DO PRZEBACZENIA (THE UNFORGIVEN) Western, 116 min, USA 1960 Reżyseria: John Huston Scenariusz: Ben Maddow Zdjęcia: Franz Planer Muzyka: Dimitri Tiomkin Aktorzy: Audrey Hepburn, Burt Lancaster, Audie Murphy, Lilian Gish, Doug McClure, Charles Bickford, Joseph Wiseman, John Saxon i inni Kiedy reżyser John Huston przystąpił do realizacji "Nie do przebaczenia", miał już za sobą dwadzieścia lat pracy w zawodzie, a w dorobku filmy należące dziś do klasyki amerykańskiego kina, jak "Sokół maltański", "Skarb Sierra Madre", "Asfaltowa dżungla" czy "Afrykańska królowa". Wszystkie te produkcje wyróżniały się doborową obsadą, i tak też jest w przypadku "Nie do przebaczenia" uznanym przez krytykę za pierwszy western (nie licząc dyskusyjnego "Skarbu Sierra Madre") w karierze Hustona. Najbardziej pochlebne recenzje zebrali odtwórcy głównych postaci, którzy już wcześniej podbili filmowy świat - Audrey Hepburn nagrodzona Oscarem za "Rzymskie wakacje" i Burt Lancaster również zdobywca złotej statuetki za tytułową rolę w filmie "Elmer Gantry". Słowa uznania padły także pod adresem Lilian Gish, czołowej aktorki amerykańskiego kina niemego. "Nie do przebaczenia" to interesujący western pod względem aktorskim i realizatorskim. Toczącej się w wartkim tempie akcji towarzyszą znakomita muzyka Dimitriego Tiomkina i wysmakowane plastycznie zdjęcia Franza Planera. Budżet filmu przekroczył 5 milionów dolarów. Po trzysta tysięcy za swoje role wzięli Burt Lancaster i Audrey Hepburn. Zdjęcia były kręcone w malowniczych plenerach Durango w Meksyku. Na planie filmowym Audrey Hepburn odniosła poważne obrażenia spadając z konia, co znacznie opóźniło ukończenie produkcji. Osią intrygi jest konflikt pomiędzy osadnikami z Teksasu a Indianami z plemienia Kiowa, którym siłą odebrano ich ziemie. Akcja rozgrywa się w latach 80. XIX wieku. W niewielkim miasteczku na Dzikim Zachodzie pojawia się pijaczyna i włóczęga, weteran wojny secesyjnej Abe Kelsey (Joseph Wiseman), rozpowszechniający plotkę o indiańskim pochodzeniu pięknej Rachel Zachary (Audrey Hepburn). Matka dziewczyny, Matylda (Lilian Gish), dotychczas utrzymywała ten fakt w wielkiej tajemnicy. Rachel jako dziecko została uratowana przez nieżyjącego już seniora rodu Zacharych podczas masakry znienawidzonego plemienia Kiowa. Kiedy poganiacz bydła Ben Zachary (Burt Lancaster) wraca do domu, nie dowierza plotkom, ale wypytywana o prawdę matka niczemu nie zaprzecza. Opętany żądzą zemsty Ben wraz ze swym młodszym bratem Cashem (Audie Murphy) próbuje zabić przynoszącego złe wieści Kelseya, jednak ten się wymyka. Nienawidzący czerwonoskórych Ben od dawna podkochuje się w swej przyrodniej siostrze, która ma także innych adoratorów - Casha i mieszkającego w pobliżu nieśmiałego Charliego Rawlinsa. Napiętą sytuację pogarsza pojawienie się trzech Indian z plemienia Kiowa na czele z prawdziwym bratem Racheli, którzy chcą odebrać dziewczynę. Odprawieni z kwitkiem czerwonoskórzy w drodze powrotnej napadają na ranczo Rawlinsów, w potyczce ginie Charlie. Okazuje się, że Kelsey wrócił do miasteczka, by dokonać zemsty na rodzinie Zacharych. Kiedy przed wieloma laty Indianie porwali jego syna, chcieli wymienić chłopca na Rachel, jednak wówczas ojciec Bena odmówił. 23:50 GOMORRA S.III - ODC. 32 (GOMORRA S. 1 - 3) Serial kryminalny, 46 min, Włochy/Niemcy, 2014 Reżyseria: Roberto Saviano Przed pizzerią siostry Enza wybucha bomba, jako znak ostrzegawczy. Enzo i Ciro zrozumieli, że trzeba stanąć do otwartej walki przeciwko Konfederatom. Pieniądze na zakup broni mają pochodzić firmy pogrzebowej, którą Genny oddał w ręce Chanel. Na polecenie Gennara, Enzo i jego ludzie mają opuścić dzielnicę, by chronić siebie i rodziny. Szykuje się zażarta walka. Crezi proponuje zorganizować armię, którą wsparłyby sojusznicze klany. Ale Dyplomata ma inny plan, odczekać aż chłopcy z Forcelli stracą czujność. 00:50 TERAZ ANIMACJE! - MANIFESTACJA GENIUSZU W CZTERECH AKTACH (BRILJANTSUSE DEMONSTRATSIOON NELJAS VAATUSES / A DEMONSTRATION OF BRILLIANCE IN FOUR ACTS) Film animowany, 14 min, Estonia/Chorwacja, 2018 Reżyseria: Morten Tsinakov, Lucija Mrzljak Scenariusz: Morten Tsinakov Krótki film animowany nagrodzony Grand Prix podczas 25. MFF Etiuda and Anima w Krakowie. Ludzie czekają na kogoś wyjątkowego. Ktoś taki się rodzi dorosły mężczyzna w garniturze. Podążają za nim i wiwatują na cześć jego teatralnych, lecz całkowicie bezcelowych przedstawień. W połowie jednego z wystąpień mężczyzna popełnia błąd i ludzie, którzy dotąd go uwielbiali, odchodzą. Opuszczony, spotyka kobietę stworzoną dla niego. Teatralne przedstawienia trwają. (opis festiwalowy) 01:05 TERAZ ANIMACJE! - BRZEMIĘ (MIN BÖRDA / THE BURDEN) Film animowany, 14 min, Szwecja, 2017 Reżyseria: Niki Lindroth Von Bahr Scenariusz: Niki Lindroth Von Bahr Animowany musical z apokalipsą w tle. Historia podzielona jest na cztery odcinki dziejące się odpowiednio w supermarkecie, hotelu, call center i restauracji z hamburgerami. Pracownicy lokali przedstawieni jako zwierzęta radzą sobie ze znudzeniem i egzystencjalną niepewnością dzięki tańcowi. Apokalipsa jawi się tutaj jako kuszący wyzwoliciel. Animacja wyróżniona Nagrodą publiczności za Najlepszy Film Krótkometrażowy podczas 11. MFFA Animator w Poznaniu (opis festiwalowy) 02:20 KINO MISTRZÓW - ZABICIE ŚWIĘTEGO JELENIA (KILLING OF A SACRED DEER, THE) Thriller, 115 min, Irlandia/USA, 2017 Reżyseria: Jorgos Lantimos Scenariusz: Efthymis Filippou, Jorgos Lantimos Aktorzy: Colin Farrell, Nicole Kidman, Barry Keoghan, Raffey Cassidy, Alicia Silverstone Główny wątek filmu skupia się na znanym kardiochirurgu, który zaprzyjaźnia się z tajemniczym nastolatkiem, jak się później okazuje, mającym związek z przeszłością lekarza. Kiedy chirurg przedstawia chłopca rodzinie, następuje cała seria nieprzewidzianych tragicznych zdarzeń. Steven Murphy jest wybitnym specjalistą, może poszczycić się wieloma znaczącymi osiągnięciami w dziedzinie kardiochirurgii. Szczęście dopisuje mu także w życiu osobistym, jest zamożny, ma wspaniałą żonę i dwoje dzieci, 14 - letnią córkę Kim i młodszego o dwa lata syna Boba. Pewnego razu po skończonej trudnej operacji na otwartym sercu, Steven idzie do knajpki coś zjeść. Tu poznaje 16 - letniego Martina. Przypadkowa znajomość rozwija się. Steven zaprasza Martina do swego domu na kolację. Żal mu chłopca, który przed 10 laty stracił ojca w wypadku samochodowym. W rewanżu Martin prosi, by Steven odwiedził go w domu jego matki. Od tego czasu na rodzinę Murphych spadają same nieszczęścia. Ich idealny dotąd świat zamienia się w piekło. Kiedy Martin znowu spotyka się ze Stevenem, wyjawia mu wreszcie prawdę o okolicznościach śmierci swego ojca. Następny krok należy do Stevena, który musi złożyć ofiarę, by ratować swoją rodzinę. Złota Palma na festiwalu w Cannes w 2017 za najlepszy scenariusz. 04:30 BERLIN LIVE - LEFTFIELD (BERLIN LIVE - LEFTFIELD) Koncert, 59 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Hannes Rossacher Wykonawcy: Leftifield Cykl koncertów, które od lat odbywają się regularnie na scenie berlińskiego klubu SchwuZ i są transmitowane w całej Europie. To mieszanka stylów współczesnej muzyki, wykonana w wyjątkowym klimacie nocnego życia Berlina. Występy poprzedzone są krótkimi wywiadami z artystami. W kolejnym odcinku wystąpiła legenda muzyki elektronicznej - Letfield. Zespół założyli w 1989 roku producenci Neil Barnes i Paul Daley, stając się prekursorami gatunku intelligent dance music i progressive house, łączącego zróżnicowane gatunki muzyczne. Podczas koncertu z cyklu "Berlin live" usłyszymy m.in. utwory "Universal Everything", "Phat Planet" i "Storms End".