TVP Kultura Poniedziałek, 01.02.2021 10:00 REŻYSERZY S.II - STANLEY KUBRICK 3/10 SEZON 2 (THE DIRECTORS - STANLEY KUBRICK) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najwybitniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Stanleya Kubricka, autora m.in. "Mechanicznej pomarańczy" czy "Full Metal Jacket". 11:00 UKŁAD KRĄŻENIA - ODC. 1/7 - WYSOKA GÓRA Serial obyczajowy, 77 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Aleksander Minkowski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Wykonawcy: Edward Lubaszenko, Joanna Sobieska, August Kowalczyk, Barbara Drapińska, Krystyna Karkowska, Mieczysław Voit, Cezary Morawski, Laura Łącz i inni Pierwszy odcinek serialu, który w latach 70. gromadził przed telewizorami ok. 60 procent widowni. Publiczność polubiła jego bohatera - człowieka rozmiłowanego w swoim zawodzie, oddanego ludziom, prostolinijnego, powściągliwego w okazywaniu uczuć. Edwardowi Lubaszence główna rola w "Układzie krążenia" przyniosła w 1978 r. nagrodę za najlepszą kreację aktorską na Międzynarodowym Festiwalu Telewizyjnym w Pradze "Złota Praga". W serialu nie zabrakło też wątków osobistych, związanych z rodzicielskimi kłopotami Bognara z jego dorosłym już synem Maćkiem i przede wszystkim z kobietami, które spotykał na swej drodze. Oskarżony o popełnienie czynu niezgodnego z etyką lekarską i - w konsekwencji - pozbawiony na rok prawa wykonywania zawodu, doktor imał się różnych zajęć, zmieniając miejsca pobytu i poznając różnych ludzi. Jednocześnie przez cały czas uparcie dążył do wyświetlenia prawdy, oczyszczenia się z zarzutów i przywrócenia do zawodu. "Układ krążenia" przedstawia obraz Polski nie do końca zgodny z propagandowymi hasłami. Polska lat 70. nie zawsze "rośnie w siłę, a ludzie żyją dostatniej". Rzeczywistość bywa zapyziała, przygnębiająca i smutna, ludzie są zgorzkniali, w życiu i w pracy układy i "dojścia" są często ważniejsze niż wiedza i umiejętności, trzeba umieć kombinować, wiedzieć, kogo i czym przekupić. Doktor Roman Bognar, utalentowany chirurg, pracuje w jednym ze stołecznych szpitali. Samotnie wychowuje syna, Maćka, który pragnie studiować architekturę, ale pierwsze podejście do egzaminów zakończyło się dla niego porażką. Wkrótce ma ponownie zdawać na wymarzony kierunek. Ojciec nie mniej od syna przeżywa zbliżające się egzaminy, niepokoi się o ich wynik. Na oddział chirurgiczny zostaje przyjęta Anna Lipczyc, żona dyrektora wielkiej fabryki i prezesa klubu piłkarskiego. Czeka ją poważna operacja serca, którą ma przeprowadzić prof. Burski wespół z doktorem Bognarem. Zarówno pacjentka, jak i jej mąż mają bezgraniczne zaufanie do kwalifikacji zawodowych Bognara, nie wyobrażają sobie, żeby ktokolwiek mógł go zastąpić. Tymczasem Bognar otrzymuje propozycję wyjazdu na atrakcyjne stypendium naukowe do Brighton. To oznaczałoby, że Annę będzie operował ktoś inny. Lipczyc, który bardzo się martwi stanem zdrowia swej młodej, pięknej żony, nie chce się na to zgodzić. Nie wie jednak, jak zatrzymać chirurga w kraju, nie robiąc sobie przy tym z niego wroga. Kiedy dowiaduje się od starego szatniarza szpitalnego, że Maciek po raz kolejny oblał egzaminy, postanawia wykorzystać tę informację. Załatwia chłopakowi przyjęcie na studia z puli tzw. miejsc rektorskich. Liczy, że Bognar, mając dług wdzięczności wobec niego, zrezygnuje z wyjazdu. 12:30 SZTUKA I DZIECKO (CHILDREN IN ART) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Jérôme - Cécil Auffret Dokument opowiada o tym, jak figura dziecka była prezentowana w malarstwie na przestrzeni wieków. 13:40 MUZYKA FILMOWA (SCORE: A FILM MUSIC DOCUMENTARY) Film dokumentalny, 88 min, USA, 2017 Reżyseria: Matt Schrader Scenariusz: Matt Schrader Film dokumentalny przedstawiający kulisy powstawania muzyki filmowej. W dokumencie wypowiadają się liczni muzycy, m.in. Hans Zimmer, John Williams, Danny Elfman. Hollywoodzkie gwiazdy wyjaśniają sekrety tworzenia tego specyficznego gatunku. 15:20 JUTRO IDZIEMY DO KINA Dramat, 100 min, Polska 2007 Reżyseria: Michał Kwieciński Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Misza Hairulin Aktorzy: Mateusz Damięcki, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Anna Gzyra, Grażyna Szapołowska, Daniel Olbrychski, Krzysztof Stelmaszyk, Bożena Adamek, Krzysztof Banaszyk, Barbara Bierkowska, Anna Maria Buczek, Jerzy Celiński, Wojciech Czerwiński, Marek Frąckowiak, Tomasz Gęsikowski Film przejmujący i piękny. Prostymi środkami, bez zbędnego patosu i taniego sentymentalizmu, twórcy filmu ukazali - na przykładzie losów trzech przyjaciół, maturzystów z 1938 r. - tragiczne losy pokolenia ówczesnych dwudziestolatków. Ludziom tym, urodzonym już w świeżo odzyskanej ojczyźnie, wojna odebrała u progu dorosłości przyszłość, nadzieję, bliskich, cały dobytek, szanse na normalne życie, a bardzo często w ogóle życia pozbawiła. Z trzydziestu osób klasy maturalnej, do której uczęszczali bohaterowie, dwadzieścia nie przeżyło wojny, a kilka zostało skazanych na śmierć w stalinowskiej Polsce. Lecz nawet ci, co przeżyli, nie zdołali nigdy - jak głoszą napisy końcowe - nadrobić straconych lat. Autor scenariusza, Jerzy Stefan Stawiński, zaczerpnął wiele wątków z własnej biografii, z doświadczeń krewnych i znajomych. Jak twierdzi, każdy z bohaterów, ma pewne jego rysy, doświadcza tego, co on sam przeżył. Całość wyreżyserował Michał Kwieciński, jeden z triumfatorów FPFF w Gdyni w 2006 r. , gdzie jego film "Statyści" zdobył aż 6 nagród, w tym Nagrodę Specjalną Jury. Andrzej Skowroński, Jerzy Bolesławski i Piotr Dołowy kończą właśnie jedno z warszawskich gimnazjów. Jako świeżo upieczeni maturzyści anno domini 1938 r. stają na progu dorosłości. Rozsadza ich energia i radość, snują rozległe plany na przyszłość i oczywiście marzą o wielkiej miłości. Jurek, najlepszy uczeń w klasie, inteligentny, pewny siebie i wygadany, syn wysokiego urzędnika, wybiera się na studia, ale jeszcze nie wybrał kierunku. Żeby trochę odwlec ostateczną decyzję, postanawia wstąpić na razie do szkoły podchorążych w Zegrzu. Rodzinne wojskowe tradycje zamierza kontynuować twardy, trochę chmurny i pełen determinacji Andrzej, syn oficera, wychowywany po śmierci matki przez ciotkę. Zgłasza się do pułku kawalerii w Grudziądzu. Piotr, nieśmiały okularnik, który mieszka tylko z matką, staje - podobnie jak koledzy - przed komisją wojskową, ale z powodu wrodzonej wady serca zostaje odrzucony. Rozpoczyna więc studia na wydziale medycyny. Mijają kolejne miesiące. W czasie przepustek przyjaciele spotykają się z Piotrem, spędzając czas na rozmowach i młodzieńczych szaleństwach. Na urodzinach Jurka piją za przyjaźń i za to, "żeby nigdy się nie zgubili". Wierzą, że są "nieśmiertelni", że nic złego nie może ich spotkać, bo przecież jeszcze tyle chcą w życiu zrobić, doświadczyć. Wiele się dzieje także w ich życiu prywatnym. Jurek zabiega o względy Krysi, panny z zamożnego domu, ambitnej i trochę wyniosłej studentki romanistyki. Ta skutecznie studzi jego zapały, ale nie pozbawia nadziei. Andrzej odwiedza ponętną Marinę, właścicielkę restauracji, traktującą młodego kochanka z niemal matczyną czułością. Chłopak nie chwali się jednak tą znajomością kolegom. Piotr chce się zakochać na całe życie, pragnie - ku rozbawieniu kolegów - miłości czystej i niewinnej. Gdy pewnego dnia zauważa na ulicy skromnie ubraną, śliczną blondynkę Zosię, zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Ale Zosia traktuje go z dystansem, nie chce nic o sobie mówić. Niebawem Piotr poznaje przyczyny jej milczenia, lecz to nie zmienia temperatury jego uczuć.Latem 1939 r. atmosfera polityczna w kraju staje się coraz bardziej napięta. Coraz częściej mówi się o wojnie, choć jednocześnie nikt nie dopuszcza do siebie myśli, że może ona wybuchnąć. Andrzej, który zakochał się tymczasem w pięknej Ani, córce starosty szykującej się do studiów malarskich we Lwowie, umawia się z nią w końcu na randkę. Mają się spotkać szóstego września, gdy on wróci z ćwiczeń z Pomorza, a ona ze Lwowa. Spotkanie pierwszego września wyznaczają sobie z kolei Krysia i Jurek, któremu udało się wreszcie przełamać opory dziewczyny. Mają iść do kina, a później do niej. Piotr i Zosia są w tym czasie nad morzem, na pierwszych wspólnych wakacjach. Wieść o wybuchu wojny spada na nich wszystkich jak grom. Dla niektórych jej pierwszy dzień będzie zarazem ostatnim. 17:15 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 21/21 - SMUGA CIENIA, CZYLI PIERWSZE POWAŻNE OSTRZEŻENIE Serial komediowy, 63 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Podczas kolejnej inspekcji na budowie Trasy Toruńskiej dochodzi do scysji między dyrektorem Karwowskim a technikiem Maliniakiem. Pan Stefan dostaje ataku serca, zostaje odwieziony do szpitala. W klinice leży wśród innych zawałowców, stopniowo uświadamia sobie, że właśnie otrzymał pierwsze poważne ostrzeżenie. Profesor udziela mu jednej przestrogi - pacjent musi zmienić się, albo umrzeć. Stefan Karwowski rozmyśla, co mógłby zmienić w swoim życiu. Rozumie, że jego pełne wyzdrowienie zależy od decyzji, którą sam musi podjąć. Wychodzącego ze szpitala ozdrowieńca wita cała rodzina i niezawodny przyjaciel Karol. 20:00 PANORAMA KINA POLSKIEGO - AUSTERIA Dramat obyczajowy, 103 min, Polska 1983 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz według powieści Juliana Stryjkowskiego: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Występują: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer i inni O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nie znany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. "Dzięki niemu "Austeria" jest najlepiej sfotografowanym - oprócz "Doliny Issy" - filmem polskim ostatnich lat" - pisał branżowy "Film". Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 22:15 ŻELAZNA KLASYKA - PORTRET RODZINNY WE WNĘTRZU (GRUPPO DI FAMIGLIA IN UN INTERNO / CONVERSATION PIECE) Dramat obyczajowy, 116 min, Włochy/Francja 1974 Scenariusz na podstawie noweli Enrica Mendoliego: Luchino Visconti, Suso Cecchi d'Amico i Enrico Mendoli Zdjęcia: Pasqualino de Santis Muzyka: Franco Mannino i Wolfgang Amadeusz Mozart Reżyseria: Luchino Visconti Występują: Burt Lancaster, Helmut Berger, Silvana Mangano, Claudia Marsani, Stefano Patrizi, Elvira Cortese, Romolo Valli, Claudia Cardinale, Dominique Sanda i inni Kończąc latem 1972 r. prace nad dramatem kostiumowym "Ludwig", 66 - letni Luchino Visconti ciężko zachorował. Kilka miesięcy spędził w szpitalu, skąd wyszedł na pół sparaliżowany. Jego stali współpracownicy ze scenarzystą Suso Cecchi d'Amico na czele, uznali, że najlepszą terapią dla mistrza będzie praca i przedstawili mu projekt filmu możliwego do zrealizowania w jednym atelier. W "Portrecie rodzinnym", nagrodzonym Grand Prix na festiwalu w Valladolid w 1975 r. , pojawiają się wątki przewijające się przez całą twórczość Viscontiego. Nostalgia za przemijającym światem wyrafinowanej kultury ustępującej miejsca dynamicznej, brutalnej nowoczesności to jakby echo "Lamparta". Namiętności rozdzierające rodzinę należącą do społecznej elity, stopniowe demaskowanie prymitywnych żądz, amoralności i egoizmu tych ludzi przywodzi na myśl "Zmierzch bogów". Tęsknota starca za pięknem bezpowrotnie minionej młodości odwołuje się do "Śmierci w Wenecji". W filmie występuje właściwie tylko pięciu znakomitych aktorów: Burt Lancaster ("Zabójcy", "Vera Cruz", "Stąd do wieczności", "Zaklinacz deszczu", "Wyrok w Norymberdze", "Lampart", "Zawodowcy", "Cyrk straceńców", "Łowcy skalpów") jest wzruszający i pełen godności jako odcinający się od ludzi i świata Profesor, milczący, trochę maniakalny kolekcjoner. Silvana Mangano ("Gorzki ryż", "Złoto Neapolu", "Ludzie i wilki", "Śmierć w Wenecji", "Ludwig", "Gra złudzeń") gra piękną, lecz wulgarną markizę Biankę Brumonti. Helmut Berger - aktor - maskotka Viscontiego, znany już z jego "Zmierzchu bogów" i "Ludwiga", tutaj jest perwersyjny i zepsuty, a jednocześnie subtelny i wyrafinowany jako Konrad. Tej doborowej trójce towarzyszy dwoje młodych, odkrytych przez Viscontiego włoskich aktorów: Claudia Marsani - Lietta i Stefano Patrizi - Stefano. W ogromnym apartamencie barokowego pałacu rzymskiego mieszka samotnie stary Profesor, bogaty odludek, kolekcjoner cennych obrazów. Należący do niego identyczny apartament piętro wyżej usiłuje od niego wynająć markiza Bianca Brumonti dla swego kochanka, młodego Niemca Konrada Hübela oraz dla córki Lietty i jej narzeczonego Stefano. Profesor broni się przed intruzami, jednak natarczywość markizy zwycięża. W wynajętym na rok apartamencie Brumonti zaczynają przeprowadzać ogromny remont, powodując przy okazji poważne szkody w mieszkaniu Profesora. Zawodzą wszystkie próby pozbycia się uciążliwych lokatorów, Profesor jest bezradny wobec brutalnego, dynamicznego egoizmu ludzi nie rozumiejących, że ktokolwiek na świecie mógłby mieć inne niż oni zdanie, potrzeby i upodobania. Po pewnym czasie Profesor nawiązuje jednak bliższy kontakt z Konradem, młodzieńcem o nader dwuznacznej przeszłości. Pod maską cynicznego playboya odkrywa w nim wrażliwość, wiedzę i poczucie piękna, różniące niesłychanie Konrada od aroganckich Brumontich. Zaczyna odczuwać do niego coś w rodzaju ojcowskiego uczucia. Odżywają niespełnione marzenia o synu - spadkobiercy wiedzy i idei, które wraz z Profesorem odchodzą bezpowrotnie w przeszłość. Życie samotnego intelektualisty i Brumontich coraz bardziej się zazębia. Profesor jest świadkiem histerycznych ataków starzejącej się markizy, widzi całkowitą amoralność młodych, odkrywa niezrozumiałe dla niego wydarzenia polityczne. Coraz bardziej przywiązany do swych lokatorów Profesor zaczyna ich traktować jak rodzinę. Ale gdy wydaje mu się, że zaprzyjaźnił się z nimi na dobre i zaprasza ich do siebie na obiad, między uczestnikami spotkania dochodzi do gwałtownego konfliktu. Krytycy dopatrywali się w postaci Profesora rysów samego Viscontiego, wszechstronnie wykształconego potomka starego rodu książęcego, choć sam reżyser podkreślał w wypowiedziach, że nie jest ani takim egoistą, ani odludkiem, jak jego bohater. Z całą pewnością jednak, co sam przyznawał, obaj reprezentowali odchodzące pokolenie intelektualistów, którzy nie potrafiąc żyć w zgodzie ze swym czasem, zmagają się boleśnie z dzisiejszą generacją, wychodząc z tej próby okaleczeni na resztę życia. "Usiłowałem wyrazić prawdę, że kiedy człowiek dojrzały próbuje zbliżyć się do młodych, jak do własnych dzieci, nie uda mu się to nigdy, bo nigdy ich nie zrozumie powiedział w jednym z wywiadów. - Otwiera oczy ze zdumienia, bo odnajduje się w świecie spraw i rzeczy, których nie pojmuje. Zamyka się w sobie ze strachu, by problemy innych nie stały się jego własnymi i nie zatopiły go. Skupia uwagę na przeszłości, na dziełach ludzkiej myśli, a nie na ludziach". 00:25 SCENA MUZYCZNA - TRIO JAZZOWE MARCINA MASECKIEGO Koncert, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Marcin Masecki, Marek Horodniczy (prowadzący), Jerzy Rogiewicz, Piotr Domagalski W kolejnym odcinku "Sceny Muzycznej" wystąpi Trio Jazzowe Marcina Maseckiego. 01:50 GRA TAJEMNIC (THE IMITATION GAME) Film biograficzny, 109 min, USA/Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Morten Tyldum Scenariusz: Graham Moore Zdjęcia: Oscar Faura Muzyka: Alexandre Desplat Aktorzy: Benedict Cumberbatch, Keira Knightley, Matthew Goode, Mark Strong, Rory Kinnear, Charles Dance Dramat biograficzny, któremu spośród ośmiu nominacji do nagrody Oscara 2015, Akademia przyznała jedną statuetkę w kategorii: najlepszy scenariusz adaptowany. To wzbogacona o wątki sensacyjne i obyczajowe historia Alana Turinga, genialnego brytyjskiego matematyka i kryptologa, który podczas drugiej wojny światowej skutecznie zmagał się z niemieckim kodem Enigma. Nad złamaniem skomplikowanego kodu, stosowanego przez nazistów, Turing współpracował z zespołem najbardziej utalentowanych ludzi w tej dziedzinie na świecie. Niezwykłe dokonanie pozwala dużo wcześniej położyć kres najbardziej okrutnej wojnie w historii. Niestety, w filmie nie wspomniano o wkładzie polskich naukowców. Alan Turing to także twórca podstaw nowoczesnej informatyki. Po złamaniu kodu Enigma, w blasku chwały przystępuje do badań, a ich efektem będzie rewolucyjne osiągnięcie naszych czasów - powstanie komputera. Zasługi i triumf bohatera filmu przyćmiewają jednak jego problemy osobiste. Ostatecznie doprowadzają one do kompletnego załamania i upadku genialnego Alana Turinga. 03:50 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANNA DYMNA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina popularna wybitna aktorka. Anna Dymna. Rozmowa toczy się w krakowskim Parku Jordana - miejscu jej dziecięcych zabaw, w Piwnicy pod Baranami, związanej z miłością życia - Wiesławem Dymnym oraz za kulisami sceny Starego Teatru, na której artystka odnosiła swoje pierwsze aktorskie sukcesy..