TVP Kultura Czwartek, 11.02.2021 08:30 TAMTE LATA, TAMTE DNI - RADOSŁAW PIWOWARSKI Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem gościem programu jest reżyser Radosław Piwowarski. Autor kultowych filmów, takich jak "Pociąg do Hollywood" czy "Yesterday" wspomina dorastanie w artystycznym domu, pełnym ciepła i miłości. Rodzice przekazali mu zamiłowanie do sztuki oraz przekonanie, że "artysta szczęśliwy jest wtedy, gdy może tworzyć to, co chce". Rzeźby Edwarda Piwowarskiego oraz mozaiki Moniki Piwowarskiej do dziś oglądać można na jednym z osiedli na warszawskim Żoliborzu. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 2 PRZYJADĘ NA ŚLUB. ROK 1870 Serial historyczny, 74 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Anna Ciepielewska, Tadeusz Madeja, Tadeusz Borowski, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Marian Dziędziel, Tomasz Lulek, Andrzej Baranowski, Mieczysław Całka, Leszek Świgoń, Urszula Gierbuszewska, Michał Chamera, Władysław Gluch Nadchodzi rok 1879. Wybucha wojna prusko - francuska. Trzej synowie starego Pasternika zostają zmobilizowani do armii niemieckiej. Są nimi: Jan, Paweł i Antoni. Wkrótce do domu docierają złe wiadomości - Paweł nie żyje, a Antoni zaginął bez wieści. Tymczasem do władzy w Prusach dochodzi Bismarck, który szybko zyskuje sobie opinię "żelaznego kanclerza". Jego twardej polityki doświadczają również śląscy Polacy. Władze pruskie likwidują naukę polskiego w szkołach gminnych. 12:25 OBCY NA MOJEJ KANAPIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Brzozowski Scenariusz: Grzegorz Brzozowski Obraz współczesnego miasta z perspektywy couchsurferów, Warszawa jako miejsce spotkań ludzi z różnych stron świata, w różnym wieku i z różnymi historiami życiowymi. Łączy ich poczucie zagubienia, a także dojmująca potrzeba ucieczki od samotności. Couchsurfing staje się płaszczyzną porozumienia dla zupełnie odmiennych światów. W jaki bowiem inny sposób można by skłonić polskiego inżyniera po pięćdziesiątce i studenta z Niemiec do wspólnego składania chińskiego modelu helikoptera? 13:40 ŚLADAMI WIELKICH KOMPOZYTORÓW - ŚLADAMI PUCCINIEGO (PUCCINI) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Alain Dualt Cykl dokumentalny przedstawiający sylwetki sławnych kompozytorów. Ten odcinek poświęcony jest Giacomo Pucciniemu, który przez wielu określany jest mianem ostatniego poety włoskiej opery. Analizując jego korespondencję, manuskrypty oraz odwiedzając miejsca z nim związane, odkrywamy jego życie i twórczość. 14:45 URODZENI ARTYŚCI - RYSZARD I RADOSŁAW DEMBIŃSCY Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Wykonawcy: Emilia Komarnicka - Klynstra (prowadząca), Redbad Klynstra - Komarnicki (prowadzący) Para popularnych aktorów Emilia Komarnicka Klynstra i Redbad Klynstra Komarnicki ponownie rusza w Polskę. Tym razem gospodarze programu odwiedzają ludzi, którzy w uprawianych dziedzinach wykazują się najwyższym profesjonalizmem i miłością do zawodu. Są wśród nich artyści w klasycznym rozumieniu tego słowa, ale również ludzie, którzy do rzemiosła, takiego jak na przykład szycie, projektowanie ogrodów czy konserwacja zabytków podchodzą jak do sztuki. Można więc powiedzieć, że wszyscy są artystami w swoich dziedzinach. Dodatkowo bohaterowie programu to niezwykłe tandemy rodzinne: ojcowie i dzieci, dziadkowie i wnuki czy też małżeństwa, które wiedzę i tajemnice danego fachu przekazują kolejnym pokoleniom. Bohaterami tego odcinka są ojciec i syn: Ryszard i Radosław Dembińscy, muzycy, kompozytorzy i konstruktorzy instrumentów dawnych. 15:20 CASTING Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2011 Reżyseria: Kacper Zamarło Scenariusz: Kacper Zamarło Zdjęcia: Kacper Zamarło Syrenka Warszawska, robot, krasnal, Czerwony Kapturek, miłośnik Japonii, zielony kosmita - oto uczestnicy nietypowego castingu. Trwają zdjęcia próbne do filmu animowanego, które prowadzi animowany reżyser i jego animowany asystent. Bohaterowie stają na białym tle i kolejno odpowiadają na zadawane przez twórców pytania, np. o własną wizję aktorstwa, w jakim filmie chcieliby zagrać, co zrobiliby, gdyby wygrali w totka. Opowiadają o swoich pasjach i marzeniach. Filmowcy chcą poznać aktorskie umiejętności kandydatów, ich preferencje i temperament. Pytania w formie napisów pojawiają się na planszach. Postaci obdarzone zostały bogatą mimiką, która koresponduje z charakterem ich wypowiedzi, niekiedy podkreślając ich absurdalny, komiczny charakter. Tymczasem głosy, które słyszymy, należą do przyjaciół i znajomych twórców. Napisy końcowe każą widzowi połączyć postać z konkretnym, autentycznym nazwiskiem: Czerwony Kapturek to ówczesna studentka animacji Natalia Brożyńska, autorka "Drżących trąb" (2010). Miłośnikiem kultury japońskiej okazuje się inna adeptka tej sztuki Izumi Yoshida. W rolę krasnala wciela się jeden z wykładowców Szkoły Filmowej, Janusz Tylman. Syrence głosu udziela aktorka Malwina Turek, kosmicie - Jacek Rokosz, a robotowi Piotr Loc Hoang Ngoc. Zza kadru słyszymy głos reżysera Kacpra Zamarły. Choć "Casting" trudno uznać za dokument animowany, wiele elementów łączy go z kinem niefikcjonalnym, mimo że jest to film w całości animowany. Bez wątpienia nawiązuje do stylistyki dokumentalnych zapisów ze zdjęć próbnych. Składa się z serii portretów, przerywanych, niekiedy gwałtownie, ujęć, kręconych wyłącznie na potrzeby przyszłej produkcji. W kadrze prócz postaci widoczna jest ramka, sygnał nagrywania, wskaźnik baterii i czasu. Charakter pytań oraz rejestracji nawiązuje do typowej dla kina niefikcjonalnego formy sondy, "gadających głów". Komizm w filmie Zamarły nie opiera się wyłącznie na żarcie słownym, lecz zdaje się również rodzić ze zderzenia quasidokumentalnych wypowiedzi z animowanym światem, do którego wprowadzono postaci rodem z bajek, legend i baśni. Dzięki temu zabiegowi rzekomym zapisem zdjęć próbnych zaczyna rządzić absurd. Etiuda Zamarły wpisuje się w najnowsze trendy łączenia animacji z konwencjami kina niefikcjonalnego. Staje się ona również przejawem charakterystycznej dla współczesnego filmu tendencji autorefleksywnej. "Casting" jest bowiem filmem o filmie. Autotematyczny wątek zdjęć próbnych pojawiał się w historii kina wielokrotnie. Zwykle dokumentalnie lub paradokumentalnie zarejestrowany casting stanowił komentarz do rozbudowanych części fabularnych, jak przed laty w "Zdjęciach próbnych" (1976) Agnieszki Holland, czy ostatnio w Śpiewającym obrusiku (2015) Mariusza Grzegorzka. Zamarło koncentruje się wyłącznie na sytuacji castingu, a autotematyzm etiudy ma wydźwięk wyraźnie parodystyczny. Autor kpi z dążenia do sukcesu i poklasku za wszelką cenę, z ludzkich przywar, które ujawniają się, gdy kamera zostaje włączona. (filmpolski) 15:35 NALEPIOKI Film animowany, 4 min, Polska, 2001 Reżyseria: Anna Matysik Scenariusz: Anna Matysik W 1998 roku Anna Matysik zrealizowała pod opieką Henryka Ryszki i Stanisława Śliskowskiego etiudę animowaną "Oj da da na", ilustrację ludowej piosenki o miłości do tańca, o radości życia, która zmienia świat. Po dwóch latach autorka powraca do ludowej estetyki i techniki animacji lalkowej. W roku 2000 powstaje animowana parabola o ojcu i trzech leniwych synach, "Nalepioki". Tym razem jednak dominantą konstrukcyjną filmu staje się nie ludowa przyśpiewka, lecz słowo, monolog stylizowany na gwarę w znakomitej interpretacji Mikołaja Grabowskiego. O ile wcześniejsza etiuda Matysik była wypełniona niewinną radością, to w "Nalepiokach" króluje ironia i groteska. W filmie tym splatają się zatem trzy istotne elementy w tradycji polskiej animacji: paraboliczność, motywy ludowe i groteskowo - ironiczny ton. Film otwiera ujęcie ukazujące telewizor i uruchamiającą go rękę. Na ekranie pojawiają się plansze: "Program z cyklu: Opowieści rodzinne", "Odcinek 977". Już po chwili wprowadzeni zostajemy w świat animacji. Bohater filmowany en face w planie średnim komunikuje: "Bo nas to na wsi nazywają Nalepioki". Znika rama kadru i obudowa telewizora, a przed oczyma widza pojawia się zielonkawo - żółty krajobraz wiejski z wesoło podskakującą świnią. Kolejne ujęcie ukazuje rodzinę Nalepioków: ojca i trzech braci. W kąciku ust jednego z nich tkwi nieodłączny papieros, drugi trzyma butelkę wódki. "Nalepioki" nie cieszą się we wsi najlepszą opinią. Sąsiedzi uważają, że najchętniej nie wstawaliby z łóżek, mają ich za leniuchów i nierobów. "Nalepioki", bo "nalepie" by tylko spali. Bohater, a zrazem narrator, uważa jednak, że on wyróżnia się z rodziny, nazywa się Nalepiok, bo jest z całej grupy najlepszy. By udowodnić swoją tezę, przytacza historię z życia najbliższych. "Bo roz to wicie było tak": ojciec chorował i prosił kolejnych synów o "gornek" wody, ale nikt nie chciał mu go podać. W końcu najmłodszy, a zarazem narrator doradza tacie, że nie ma sensu prosić leni, ale trzeba wstać, napić się i jemu wody podać, bo go "cosik po wczorajszym susy". I znów potwierdza, że jest najlepszy, dlatego zwą go Nalepiok. Nalep to jednak również przypiecek, na którym śpią bohaterowie i który opuszczają rzadko i z niechęcią. Ironia przebija w monologu i sposobie jego podania, który podkreśla absurdalność opowiadanej historii. Zostaje pogłębiona dzięki ciekawemu konceptowi realizacyjnemu. Najistotniejszym w nim rekwizytem jest telewizor. Oglądamy bowiem program telewizyjny, którego tytuł "Opowieści rodzinne" sugeruje, że będzie to kolejny pozytywny obraz rodziny, jakie często pojawiają się w telewizji. Matysik kilkakrotnie odwołuje się do konwencji reportażu telewizyjnego, pokazując upozowanych bohaterów, ich rodzinną fotografię i eksponując ujęcie jednego z nich na ekranie telewizora. Sprzęt ten zajmuje również poczesne miejsce w chałupie Nalepioków. Świat, jaki oglądamy na tym ekranie, odległy jest jednak od obrazów typowych dla form niefikcjonalnych. Dominują w nim groteskowe zniekształcenia i zachwiane proporcje. W efekcie otrzymujemy żart z konwencji telewizyjnej i wyobrażeń o polskiej wsi. [Katarzyna Mąka - Malatyńska] 17:25 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 8/15 - REDUKCJA, CZYLI WOLNY ZAWÓD Serial komediowy, 56 min, Polska 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Zofia Czerwińska, Joanna Kurowska, Leonard Pietraszak, Roman Kłosowski, Wojciech Mann, Wojciech Wiliński, Alina Janowska, Ryszard Pietruski, Wojciech Malajkat, Paweł Nowisz, Krzysztof Materna i inni Stefan Karwowski pada ofiarą redukcji etatów w Teatrze Narodowym. W tej sytuacji postanawia założyć własną firmę. Mieszkanie Karwowskich zamienia się w biuro, wreszcie Stef - Bud otrzymuje pierwsze zamówienie. Znany literat zleca świeżo upieczonemu przedsiębiorcy wymurowanie okazałego grobowca na Powązkach. 19:15 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - PIONY I POZIOMY EDUKACJI Magazyn, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak Ostatnie lata to znakomity czas dla architektury budynków służących edukacji. Obejrzymy najlepsze realizacje tego typu obiektów: od nowej siedziby słynnego uniwersyteckiego wydziału po kameralny żłobek i przedszkole w małym mieście. Odwiedzimy szkołę podstawową ulokowaną w budynku dawnej fabryki i liceum, którego formę zdeterminował hałas sąsiedztwa. Projektantka przedszkoli opowie o rewolucji w projektowaniu budynków dla małych dzieci, a autor gminnej biblioteki o wpływie architektury na czytelnictwo. 19:50 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MAURYCY GOTTLIEB Magazyn, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Agnieszka Bagińska Maurycy Gottlieb był jednym z ulubionych uczniów Jana Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Kształcił się również na Akademiach w Wiedniu i Monachium. Wierzył w sztukę, która przekazuje ważne treści, ma misję, cel i przesłanie. Ważny był dla artysty również ładunek emocjonalny, który uzyskiwał dzięki mistrzowskiemu posługiwaniu się kolorem i światłem. Zaczynał on od obrazów historycznych, odwołujących się do historii Polski, później zafascynował się kulturą i tradycją żydowską. Pod koniec życia najważniejsze stało się dla artysty tworzenie dzieł, mających przyczynić się do pojednania polsko - żydowskiego. Jednym z nich jest obraz "Chrystus nauczający w Kafarnaum" - jeden z dwóch przedstawiających Chrystusa, które wyszły spod pędzla Gottlieba. Jest to zarazem jedna z jego nielicznych monumentalnych kompozycji. Obraz został namalowany podczas pobytu Gottlieba w Rzymie. Artysta pracował nad nim blisko 2 lata i nigdy go nie dokończył. Pracę nad nim przerwała jego nagła, przedwczesna śmierć. O obrazie z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie opowie Agnieszka Bagińska. 21:30 KINO MISTRZÓW - PSYCHOZA (PSYCHO) Thriller, 104 min, USA 1960 Reżyseria: Alfred Hitchcock Scenariusz na podstawie powieści Roberta Blocha: Joseph Stefano Aktorzy: Anthony Perkins, Janet Leigh, John Gavin, Vera Miles, John McIntyre, Martin Balsam, Simon Oakland i inni "Psychoza" jest uważana do dziś za jedno ze szczytowych osiągnięć kina nie tylko w swoim gatunku. Liczne sequele i remaki, jakich doczekało się dzieło Hitchcocka, jedynie podkreślały wirtuozerię reżysera, obnażając jednocześnie niedoskonałości kolejnych prób dorównania oryginałowi. Aż trudno uwierzyć, że film dostał wprawdzie w 1961 r. cztery nominacje do Oscara (za reżyserię, najlepszą żeńską rolę drugoplanową dla Janet Leigh, scenografię i zdjęcia czarno - białe), ale nie zdobył żadnej statuetki. Pamiętna 3 - minutowa sekwencja zabójstwa nagiej kobiety pod prysznicem szokowała wcale nie dosłownością, lecz umiejętnością skumulowania napięcia, a także faktem, że bohaterka ginęła jeszcze w pierwszej połowie filmu. Myliłby się jednak ktoś, kto by przypuszczał, że później emocje opadały. A przecież za kanwę scenariusza posłużyła bestsellerowa, lecz wcale nie wybitna powieść Roberta Blocha, który oparł się na autentycznej historii seryjnego mordercy z Wisconsin, Eda Geina, działającego w latach 1944 - 1957. Marion Crane, atrakcyjna młoda blondynka zatrudniona w agencji nieruchomości, ulega chwili słabości i kradnie powierzone jej przez szefa 40 tys. dolarów jednego z klientów, po czym ucieka samochodem z miasta. Jest związana z żonatym mężczyzną, Samem Loomisem, właścicielem sklepu żelaznego w odległym miasteczku, ale może spotykać się z nim tylko od czasu do czasu w obskurnych hotelikach. Liczy, że zagarnięte pieniądze pozwolą im wreszcie być razem. Przez wiele godzin jedzie w deszczu, aż wreszcie zatrzymuje się w niewielkim motelu na uboczu, niedaleko od celu podróży. Właściciel motelu okazuje się sympatycznym, młodym, trochę nieśmiałym człowiekiem nazwiskiem Norman Bates. Podaje klientce kolację, miło z nią gawędzi, prowadzi do jej pokoju. Ale tego samego wieczoru Marion zostaje brutalnie zamordowana pod prysznicem. Wszystko wskazuje na to, że zbrodni dokonała opętańczo zaborcza matka Normana. On sam uprząta ślady masakry, pakuje ciało Marion do jej samochodu i topi je na pobliskich mokradłach. Ale śladem panny Crane przybywa wkrótce jej siostra, Lila, oraz Milton Arbogast, detektyw ubezpieczeniowy badający sprawę zniknięcia dziewczyny i pieniędzy. Tajemniczy morderca uderza po raz kolejny. 23:45 SCENA MUZYCZNA - LUTOSŁAWSKI QUARTET Koncert, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Lutosławski Quartet, Marek Horodniczy (prowadzący) W kolejnym odcinku "Sceny Muzycznej" wystąpi Lutosławski Quartet. Od momentu powstania w 2007 roku Lutosławski Quartet szybko ugruntował swoją pozycję, występując na wielu prestiżowych festiwalach: Warszawska Jesień, Wratislavia Cantans, Klarafestival w Brukseli, Ankara Music Festival w Turcji, Hong Kong Arts Festival, Tongyeong International Music Festival w Korei Południowej, World Music Days, Jazztopad. Wystąpił w renomowanych salach koncertowych: Kioi Hall w Tokio, YST Conservatory w Singapurze, Hangzhou Theatre w Hangzhou, Forbidden City Concert Hall w Pekinie, Megaron w Atenach, Konzerthaus w Berlinie, Bozar oraz Operze Brukselskiej, a także w salach SESC w So Paulo, Filharmonii Narodowej oraz Studiu S1 w Warszawie. Zespół współpracował z paryskim IRCAM Centre Pompidou.