TVP Historia Poniedziałek, 15.02.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1903 - narodził sie pluszowy miś; 1923 - urodziła się Jelena Boner; 1868 - prawykonanie "Nad pięknym, modrym Dunajem" Straussa; 1971 - strajk włókniarek w Łodzi; 07:20 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 12 - GRA W ZIELONE Serial historyczny, obyczajowy, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Hanna Probulska - Dzisiów, Stanisław Krzemiński, Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulia Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna ODCINEK 12. GRA W ZIELONE Kwiecień 1926. Po Wielkanocy Lala planuje odwiedzić siostry w Krakowie. Kamil urządza jej scenę zazdrości, sugerując, że Lala zdradza go z Jerzykiem. Lala czuje się osaczona, ale mimo to nie rezygnuje z wyjazdu. Po powrocie mąż pokaże jej, jaką cenę musi zapłacić za nieposłuszeństwo. Romans z Basią staje się dla Szymona obciążeniem. Również Basia nie wie, jak się z tego wyplątać. Kiedy traci stancję w suterenie, jej koleżanka z pracy na poczcie zapewnia ją, że na spotkaniu organizowanym przez pewną redakcję znajdzie się ktoś, kto Basi pomoże. Na miejscu okazuje się, że spotkanie to odbywa się na Sławkowskiej. Basia widzi się na nim z Marynią, pojawia się również Szymon. Wyrzuty sumienia nie dadzą jej już spokoju. Cała redakcja żyje ustawą celibatową uchwaloną przez śląskich posłów. Alina po wyjeździe Katznera próbuje swoich wdzięków na Henryku Dembińskim, odgrywając się za zawód miłosny. Michał porywa Esterę i wywozi do Poznania. Tylko tam według prawa mogą wziąć ślub cywilny. Karolinę dręczą wątpliwości, czy powinna wyjść za obojętnego jej Storna. 08:55 HISTORIA POLSKI - JAN ZACHWATOWICZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Ryszard Jaworski Wykonawcy: Jan Zachwatowicz Film dokumentalny, 52 min, Polska 2000 Scenariusz i realizacja: Antoni Krauze Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Lech Brański Najpierw jako student Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej tworzył dokumentację zabytków stolicy, którą potem ocalił z powstańczej pożogi. Po wojnie przekonywał kolegów, że wprawdzie można dalej bawić się w konspirację, lecz można też zabrać się za odbudowę, bo to będzie odbudowa dla Polski. Został konserwatorem generalnym i podjął decyzję o totalnej odbudowie całych dzielnic. Ta koncepcja wywołała na Zachodzie wiele dyskusji i była bardzo krytykowana. Jan Zachwatowicz ignorował te opinie. Był przekonany, że skoro w Polsce miasta były niszczone z całą premedytacją, trzeba je z premedytacją odbudowywać. To jemu historia przyznała rację. Jan Zachwatowicz urodził się w Katczynie pod Petersburgiem, dokąd z końcem XIX wieku przeniósł się jego ojciec, kolejarz. Gimnazjum skończył już po rewolucji październikowej, w 1918 roku. Marzył o studiach artystycznych, lecz ukończył w Petersburgu Instytut Inżynierii Cywilnej, dający wiedzę łączącą technikę z architekturą. Przez całe studia chodził jednak na wykłady do Instytutu Sztuki, interesował się kulturą. Miał talent rysunkowy. Rozwijał go, rysując zabytki Petresburga, jakby już wtedy przygotowywał się do pracy konserwatora. W 1924 roku przeniósł się do Warszawy. Podjął studia na politechnice. Musiał nostryfikować rosyjski dyplom. Studiował w Katedrze Architektury Polskiej i Historii Sztuki u prof. Oskara Sosonowskiego. Szybko został jego asystentem. Sosonowski czuł nadchodzące zagrożenie, skierował wszystkie studenckie siły na inwentaryzację zabytków Warszawy. Jan Zachwatowicz z całym oddaniem uczestniczł w tych pracach, wraz ze świeżo poślubioną żoną, Marią. W 1939 roku zaciągnął się do wojska. Po rozbiciu jego jednostki wrócił do stolicy, był w komendzie przeciwlotniczej, zabezpieczał Zamek Królewski w czasie pożaru. Kiedy prof. Sosnowski zmarł w wyniku odniesionych ran, przejął jego funkcję - zaopiekował się dokumentacją zabytków, bez której odbudowa Warszawy nie byłaby możliwa. Cudem wydobył ją z gmachu zajętego przez gestapo. W czasie powstania warszawskiego, jako oficjalny przedstawiciel ekspozytury Rządu Londyńskiego do spraw ratowania zabytków, z narażeniem życia wywiózł bezcenne zbiory najpierw do Brwinowa, a potem umieścił je w podziemiach klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Po wojnie przyjął funkcję konserwatora generalnego, lecz nigdy nie wstąpił do PZRP. Od władzy nie był też zależny, bo niczego nie chciał. Mieszkał w służbowym mieszkaniu, nie miał samochodu i apanaży. W zamian mógł mówić prawdę, co konsekwentnie czynił, walcząc z koncepcjami odbudowy stolicy sprzecznymi z historyczną zabudową miasta. W tej trudnej grze stosował nawet przemyślne wybiegi i wygrywał. Dzięki temu można dziś spacerować po warszawskiej Starówce oddychając atmosferą przeszłości. W 1970 roku przeszedł na emeryturę, lecz nie zakończył swej wielostronnej, wytrwałej działalności. Kierował odbudową Zamku Królewskiego - społecznie. Bo też Jan Zachwatowicz, jeden z najwybitniejszych europejskich konserwatorów, był człowiekiem bez reszty i bezinteresownie oddanym swemu dziełu, w służbie ojczyźnie. W filmie opowiadają o nim jego bliscy, przyjaciele i współpracownicy, m.in.: córka Krystana oraz Andrzej Wajda, prof. Andrzej Gruszecki, prof. Andrzej Tomaszewski, Jan Nowak-Jeziorański, inż. Jacek Cydzik, inż. Kazimierz M. Piechotka, Władysław Bartoszewski i prof. Andrzej Rottermund. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 11:00 GIGANTYCZNY WĄŻ MORSKI. SPOTKANIE Z LEGENDĄ. (GIANT SEA SERPENT, MEET THE MYTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Bertrand Loyer Wstęgor królewski (Regalecus glesne), największa ryba kostna na świecie, znany był tylko z jednej skamieliny. Jego niezwykły rozmiar (nawet 15 metrów) i postać srebrnej wstążki zainspirowały mit morskiego węża. 12:30 CZAS HONORU - ODC. 31 SERIA III "TRANSPORT DO AUSCHWITZ" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Maria i ordynator są przetrzymywani na Szucha. Rainer próbuje powstrzymać brutalne przesłuchania lekarzy. Oskarża Tannenberga o ślepy terror. Karol odwiedza Helenę. Chce się spotkać z Wandą. Helena mówi o jego wizycie Bronkowi. Doktor ma nowe zadanie specjalne dla chłopaków: odbicie więźniów z transportu do Oświęcimia na bocznicy kolejowej. Janek, Władek i Bronek idą na zwiad. W akcji ma pomóc im kolejarz Leon, który zna szczegóły dotyczące organizowania transportów przez Niemców. Ruda zaczyna widzieć. Mówi Władkowi, że chce wyjechać z Warszawy. Sajkowscy dowiadują się, że poprzedni lokatorzy ich mieszkania zostali rozstrzelani. Lena podejrzewa o pomoc Mongoła. Helena załatwia Ninie kryjówkę w klasztorze. Wanda cieszy się ze spotkania z Niną. Celina odwiedza Michała. Tadeusz mówi Halbemu, że potrzebuje więcej czasu na dotarcie do komendanta głównego. Bronek wybiera się na spotkanie z Karolem. Zabiera ze sobą Antka. Wpadają w zasadzkę Sorokina. Ordynator Baranowski zostaje wywołany do transportu. Na akcję odbicia więźniów nie stawia się Bronek. Nikt nie wie, co się z nim stało. Janek proponuje wziąć do pomocy Tadeusza. Udaje się odłączyć trzy wagony i uwolnić więźniów. Wśród nich znajduje się ordynator Baranowski. 13:30 LOVE STORY (LOVE STORY) Melodramat, 96 min, USA 1970 Reżyseria: Arthur Hiller Scenariusz na podstawie własnej powieści: Erich Segal Aktorzy: Ali MacGraw, Ryan O'Neal, John Marley, Ray Milland, Russell Nype, Katherine Balfour, Sydney Walker, Robert Modica i inni Gdy w 1970 r. 33 - letni wówczas profesor literatury na uniwersytecie Yale Erich Segal wydał niewielką powieść "Love Story", zapewne ani przez chwilę nie przypuszczał, że oto stworzył bestseller światowej miary. I właściwie trudno wyjaśnić, na czym polegał fenomen tej książki? Z literackiego punktu widzenia raczej przeciętnej, w dodatku napisanej początkowo właśnie jako scenariusz filmowy, do którego inspiracją stała się ponoć autentyczna historia opowiedziana autorowi przez jednego ze studentów. Przenosząc książkę na ekran, Arthur Hiller pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi: stworzył sentymentalną opowieść o zwyczajnej, a przez to tak poruszającej wszystkich miłości dwojga amerykańskich studentów, których dzieli, co prawda, status społeczny, ale łączy młodość, podobne spojrzenie na życie, zainteresowania. Niespodziewanie oboje stają wobec tragedii, której nie jest w stanie pokonać nawet najsilniejsze uczucie. Film otrzymał w 1971 r. Oscara za muzykę oraz sześć nominacji do nagrody Akademii we wszystkich najważniejszych kategoriach: dla najlepszego filmu, za reżyserię, scenariusz, dla najlepszego aktora i aktorki (Ryan O'Neal i Ali McGraw) oraz za drugoplanową rolę męską dla Johna Marleya. Ponadto zdobył pięć Złotych Globów (najlepszy film, reżyser, scenariusz, muzyka i aktorka pierwszoplanowa). Odtwórcy głównych ról z dnia na dzień stali się aktorską sensacją, nigdy później nie udało się im powtórzyć tego sukcesu. Oliver Barret IV, potomek bogatej bostońskiej rodziny, cieszący się wielkim powodzeniem wśród koleżanek przystojny student Harvardu, poznaje w bibliotece uniwersyteckiej Jenny Cavilleri, córkę rzemieślnika, włoskiego imigranta. Dziewczyna imponuje mu nie tylko urodą i inteligencją, ale także pewnością siebie i niezależnością poglądów. Znajomość między nimi wkrótce przeradza się w wielką miłość. Oliver pragnie poślubić Jenny. Przedstawia ją rodzicom, ale spotkanie przebiega w nie najlepszej atmosferze. Gdy ojciec chłopaka sprzeciwia się ich związkowi, Oliver zrywa z rodziną. Młodzi pobierają się, żyją w bardzo skromnych warunkach, ale są szczęśliwi. Jenny, która dla ukochanego zrezygnowała z kontynuowania studiów muzycznych, zarabia na utrzymanie udzielaniem lekcji śpiewu. Dzięki niej Oliver, pozbawiony teraz finansowego wsparcia rodziców, kończy jednak studia i zaczyna odnosić pierwsze sukcesy zawodowe. Oboje coraz częściej myślą o dziecku. Nieoczekiwanie badania lekarskie ujawniają, że Jenny jest śmiertelnie chora. 15:20 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - BAJKAŁ. LÓD I WODA. ODC. 1/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis De Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją, dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 17:45 HISTORIA POLSKI - AK - ARMIA PODZIEMNA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1995 Reżyseria: Józef Gębski Scenariusz: Jozef Gębski Zdjęcia: Leszek Winnicki Muzyka: Janusz Bogucki Film opowiada o genezie powstania Armii Krajowej i działaniach tej najsilniejszej i największej w Europie armii polskiego państwa podziemnego. Program ilustrowany wieloma nieznanymi szerzej zdjęciami filmowymi, fotografiami i innymi dokumentami pokazującymi bohaterstwo, waleczność i tragizm ludzi, dla których wojna nie zakończyła się w 1945 roku. 18:55 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 13 - DZIEWCZYNKA Z ZAPAŁKAMI Serial historyczny, obyczajowy, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Hanna Probulska - Dzisiów, Stanisław Krzemiński, Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulina Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna ODCINEK 13. DZIEWCZYNKA Z ZAPAŁKAMI Maj 1926. W Lanckoronie między Kamilem i Lalą trwa wojna. Anna próbuje ratować córkę, lecz sprawy wymykają się spod kontroli. Alina szykuje się do wyjazdu do Warszawy na spotkanie z nowym korespondentem, Janem Owiczem. Ale w redakcji wybucha jak bomba wiadomość, że Doster sprzedaje "Iskrę" Dembińskiemu. Wydaje się, że przejęcia przez IKC nie da się już zahamować. Redakcja strajkuje, odmawiając dalszej pracy w niepewności. Marynia z trudem radzi sobie z tym bałaganem, wciąż wściekła na Szymona za to, że ją zdradził. W stolicy w dniu przyjazdu Aliny trwają już walki. Spędza dzień, zamknięta w hotelu z nieznajomym o imieniu Albert. Pod ich oknami walczą ze sobą przeciwnicy i zwolennicy Piłsudskiego, który powoli przejmuje władzę w mieście. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - SOWIECKA AGENTURA W II RP Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Pomimo zatrzymania przez Polaków latem 1920 roku pochodu rewolucji bolszewickiej na Zachód, Rosja sowiecka nie zarzuciła swoich ekspansywnych planów podboju Polski i Europy. Zostały one tylko odłożone w czasie, a Stalin czekał na dogodny moment do ataku. Sowieci starali się zbudować swoją agenturę w strukturach Rzeczypospolitej. Co dziś wiemy o sowieckiej siatce szpiegowskiej w administracji państwowej i siłach zbrojnych II Rzeczypospolitej? Czy sowieccy agenci byli skuteczni? Czy Stalin mógł wpływać na decyzje podejmowane przez władze Polski przedwojennej? 22:45 NAMIBIA, LUDOBÓJSTWO II RZESZY (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - WOJNA I GOSPODARKA CZ. 2 Magazyn, 23 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego związkom wojny z gospodarką. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe z okresu wojny.