TVP Historia Środa, 24.02.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1928 - powstała Biblioteka Narodowa w Warszawie; 1946 - odbyła się premiera "Dwóch teatrów" Jerzego Szaniawskiego; 1953 - dokonano egzekucji gen. Emila Fieldorfa "Nila"; 1956 - podczas XX zjazdu KPZR Nikita Chruszczow wygłosił swój "tajny referat", w którym ujawnił część prawdy o zbrodniach dokonanych przez Stalina; 07:20 BIAŁA WIZYTÓWKA - ODC. 6 ZARZĄD PRZYMUSOWY (ODC. 6 ZARZĄD PRZYMUSOWY) Serial obyczajowy, 59 min, Polska/Niemcy 1986 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Piotr Sobociński Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Jan Englert, Jan Nowicki, Maria Gładkowska, Bogusław Linda, Grażyna Szapołowska, Zygmunt Bielawski, Jerzy Binczycki, Marek Barbasiewicz, Włodzimierz Musiał, Mieczysław Janowski, Ryszard Zaorski, Emir Buczacki, Wiesław Wójcik, Mirosława Poślad, Mirosława Marcheluk, Erwin Niwaszak, Zygmunt Józefczak Franzel przychodzi do sparaliżowanego ojca, prosząc go, by złożył swój podpis pod skargą na rząd polski, utrudniający prowadzenie interesów rodzinnych. Stary książę odmawia. Bolko śledzi brata, jedzie za nim do willi, w której odbywa się spotkanie Franzla z wysokimi funkcjonariuszami NSDAP. Wkrótce zostaje aresztowany przez tajnych współpracowników gestapo, kiedy usiłuje z rodziną przedostać się do Polski, do ojca. Na skutek eksperymentów medycznych przeprowadzanych na nim w więzieniu Bolko umiera. Odchodzi również książę von Teuss. Wraz z jego śmiercią kończy się świetna tradycja rodowa. Po II wojnie światowej w 1957 roku, do pałacu w Pszczynie przyjeżdża książę Conrad. Chce odwiedzić rodzinne strony. Jako jeden z wielu uczestników wycieczki zwiedza z przewodnikiem pałac. W sali projekcyjnej wyświetlane są kroniki rodzinne. Dla oglądających je ludzi są to świadectwa nieistniejących już czasów. 08:30 POLSKIE 100 LAT - POLACY NA EMIGRACJI 1945 - 1956 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Po II wojnie światowej poza granicami kraju znalazły się tysiące przedstawicieli elit politycznych, wojskowych, literackich, naukowych, artystycznych, sportowych oraz zwykłych emigrantów. Tysiące Polaków, aresztowanych i wywiezionych z kraju w latach 1939 - 1945, opuszczało wyzwalane obozy w Niemczech. Wszyscy zadawali sobie pytanie: czy jest sens powrotu do kraju? Wielu z nich nie miało dokąd wracać, bowiem ich domy znalazły się na terenach Związku Sowieckiego. Wielu obawiało się powrotu do Polski, spodziewając się represji komunistycznych. W 1945 roku poza krajem przebywało około 2, 5 miliona Polaków, których wojna wyrzuciła z kraju. Największe ich skupisko znajdowało się w Anglii. Emigranci, niezależnie od wewnętrznych sporów i kłótni, stosunku do nieuznawanego przez świat zachodni rządu emigracyjnego, tworzyli szkoły, teatry, instytuty naukowe, wydawnictwa książkowe i prasowe. Do najważniejszych instytucji, które miały znaczenie także w kraju należało Radio Wolna Europa i Instytut Literacki Jerzego Giedroycia. Biorąc pod uwagę całokształt działalności środowisk emigracyjnych uprawnione wydaje się stwierdzenie, że Polakom udało się stworzyć państwo polskie na obczyźnie. Był to jedyny tego rodzaju przypadek w dziejach powojennej Europy. 09:05 HISTORIA POLSKI - WOLNE PISMO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Cezary Nowicki Zdjęcia: Piotr Trela Muzyka: Krzysztof Suchodolski "Wolne pismo" - tak brzmiał podtytuł "Arki", dwumiesięcznika literacko - politycznego wydawanego w Krakowie w latach 1983 - 1995, a następnie w Warszawie. Do roku 1990 w tzw. drugim obiegu ukazało się 28 numerów tego periodyku, zapewniając mu opinię jednego z najważniejszych i najbardziej opiniotwórczych wydawnictw podziemnych. Ówczesnemu redaktorowi naczelnemu, znanemu poecie i działaczowi politycznemu Janowi Polkowskiemu, udało się skupić wokół siebie grono ciekawych, niezależnie myślących autorów, wśród których znaleźli się m. in. Jadwiga Staniszkis, Jacek Bartyzel, Tadeusz Nyczek, Bronisław Maj, Krzysztof Kąkolewski, Ryszard Legutko i Jarosław Marek Rymkiewicz. Cechą wyróżniającą "Arkę" było oryginalne nawiązywanie do tradycji polskiej i zagranicznej (głównie amerykańskiej) myśli konserwatywnej oraz liberalnych koncepcji gospodarczych, sytuujące ją poza opozycyjnym głównym nurtem, zdominowanym przez środowiska skupione wokół lewicowego KOR - u. Chętnie zapraszano też autorów o innych poglądach, takich jak Jan Nowak Jeziorański czy Adam Michnik. Z tym ostatnim wiąże się anegdota, ukazująca jak w soczewce warunki, ale i mentalny klimat, w jakich podziemną "Arkę" redagowano. Pewnego razu Bronisław Maj miał odebrać Michnika i poetę Ryszarda Krynickiego z dworca. Wioząc ich swoim maluchem, zauważył we wstecznym lusterku ścigający ich znajomy samochód z agentami SB. Poinformował o tym pasażerów, lecz ci nie zwracali nań większej uwagi, gdyż właśnie zawzięcie debatowali na temat: kto jest księciem polskich poetów. Herbert - zawyrokował Krynicki, po czym zapadła cisza. W takim razie, kim jest Miłosz? - rzucił zza kierownicy podenerwowany sytuacją Maj. Znów zapadła cisza, aż odezwał się Michnik: " Jaaaak to kim, caaaarem!" Autorzy filmu dotarli do bardzo wielu ludzi, związanych zarówno z "Arką", jak i "Czasem Krakowskim" - dwoma najszerzej znanymi pismami, kierowanymi przez Jana Polkowskiego. Wszyscy zgodnie podkreślają, że jego ambicją była zawsze jak najdalej posunięta niezależność: polityczna, ideologiczna, organizacyjna, towarzyska i - co może najtrudniejsze - finansowa. Fakt, że udawało się to tak długo ("Czas" definitywnie zbankrutował w roku 1997) stanowi swoisty fenomen w dobie powstawania rodzimych prasowych koncernów w typie Agory czy inwazji na polski rynek medialnych korporacji - gigantów z Zachodu. Mimo bezkompromisowości i niełatwego, jak sugeruje Jan Rokita, charakteru, miał Polkowski zawsze dar skupiania wokół siebie młodych, utalentowanych ludzi. Wielu z nich zrobiło później efektowne kariery, jak np. Dorota Terakowska czy Katarzyna Kolenda - Zaleska. Wśród największych zasług środowiska wolnych pism "Arki" i "Czasu Krakowskiego" na zawsze pozostanie też walny współudział w przywróceniu polskiemu życiu intelektualnemu myśli konserwatywno - liberalnej oraz odkrycie Józefa Mackiewicza, dziś coraz powszechniej uznawanego za jednego z najwybitniejszych polskich prozaików współczesnych. Warto o tym pamiętać, gdy rodzi się pokusa myślenia, że wszystkie dobra duchowe i kulturowe, które obecnie są na wyciągnięcie ręki, nie zostały okupione niczyimi wyrzeczeniami, poświęceniem, a czasem narażaniem zdrowia i życia. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - BROŃ CHEMICZNA Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1990 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku Bogusław Wołoszański prezentuje historię produkcji broni chemicznej na świecie. 10:40 CZŁOWIEK Z NUT Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Zdjęcia: Dariusz Kuczera Kiedy w latach 60. XX wieku muzykolodzy natrafili na zapisy nutowe dzieł Józefa Zeidlera, wiedzieli już, że mają do czynienia z kompozytorem najwyższej próby. Nie wiedzieli jednak zgoła nic o tym, kim był i skąd pochodził, jakiej był aparycji i jakiego temperamentu. Film "Człowiek z nut" jest próbą rekonstrukcji życia i twórczości gostyńskiego muzyka, którego kompozytorski kunszt przyniósł mu miano brata bliźniaka Wolfganga Amadeusza Mozarta. Jak dalece celne jest takie porównanie, przekonajcie się, śledząc przeszpiegi Wojciecha Czemplika, dyrektora artystycznego Festiwalu Muzyki Oratoryjnej Musica Sacromontana i jego fascynację postacią Józefa Zeidlera. (Producent: Fundacja Fabryka Pomysłów i Dariusz Kuczera SEABISCUIT) 11:40 CZAS HONORU - ODC. 38 "PRZED SĄDEM" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rozpoczyna się rozprawa sądu podziemnego. Trwają przesłuchania. Bronek i Woyciechowski uparcie utrzymują, że są niewinni. Tadeusz zeznaje pod przysięgą, że nie mówił Bronkowi o akcji likwidacyjnej jego ojca. Dowódca potwierdza dowody winy Bronka i opowiada o zabójstwie fotografa Sołtana. Halbe jest wściekły, że w czasie ucieczki z egzekucji zginął Krzysztof. Nadal mógł być ich szansą dotarcia do Komendanta Głównego. Celina dowiaduje się od Michała o śmierci Krzysztofa. Romek mówi rodzicom, że ma namiary na Klugego, który może załatwić im legalny wyjazd do Palestyny. Zabiera na spotkanie Lenę. Dowiadują się, że cena wyjazdu z getta jest tak wysoka, że znalezione pieniądze wystarczą na ucieczkę jedynie dwóch osób. W obliczu gróźb pomniejszenia getta, udaje im się przekonać rodziców, by wyjechali. Do pracowni futrzarskiej w getcie wpadają Niemcy. Aresztują Mongoła pod zarzutem prowadzenia nielegalnej działalności. Szop zostaje zlikwidowany. Lena i Rutka tracą pracę. Tadeuszowi udaje się namówić chłopaków na kolejną akcję, która pomoże im odzyskać zaufanie dowództwa. Wanda próbuje ratować Bronka. Kieruje podejrzenia Janka w stronę Tadeusza, nowego w oddziale. Zaczyna go śledzić. Szybko odkrywa, że Tadeusz regularnie chodzi do warszawskiego fotoplastykonu, gdzie spotyka się z nieznajomym mężczyzną. U Heleny zjawia się ciocia chłopca. Dowiaduje się, że Adaś zniknął. Helena obiecuje jej, że jak tylko go odnajdzie, rodzina znów będzie razem. Maria opiekuje się na Pawiaku Mileną. Kobieta rodzi. Marii udaje się uratować więźniarkę przed wywózką, jednak gdy sprawa wychodzi na jaw, Maria zostaje wysłana do Oświęcimia. Rainer spotyka się z Tadeuszem. Próbuje go przekonać, że Halbe zabił Kellera. Janek przekazuje Staszkowi pismo z Komendy Głównej, które zaprzecza wydaniu w ręce Niemców sowieckich agentów z listy mikrofilmu. Staszek wraca z nim do Sorokina. Nie zdaje sobie sprawy, że śledzi go Ruda. Janek, Władek, Michał i Bronek wpadają do kryjówki Sowietów. Wywiązuje się strzelanina. Sorokin ginie. Staszek umiera na rękach Janka. Karol wskazuje miejsce ukrycia gen. Radziszewskiego. Tymczasem Tannenberg zastanawia się, dlaczego Sowieci nie pojawili się w miejscu wymiany. 12:35 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - ZŁOTY WIEK DLA WSZYSTKICH Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na gęsi pipek w dwóch wersjach. Pierwszy prosty przepis na gęsi pipek po galicyjsku i drugi, który jest bardziej złożony - gęsi pipek po litewsku. 13:10 POLSKI ZWYCIĘZCA BITWY O ATLANTYK Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś, Jan Tarczyński O losach bitwy o Atlantyk, kluczowej dla przetrwania Wielkiej Brytanii i możliwości wsparcia przez USA walk w Europie, zadecydowała taktyka i technologiczny wyścig, który doprowadził do gwałtownego rozwoju lotnictwa morskiego, dekryptażu niemieckich szyfrów kodowanych maszynami Enigma oraz masowego wprowadzenia urządzeń wykrywających niemieckie okręty podwodne. Urządzenia te to aktywne sonary, radary oraz radionamierniki HF/DF. Radionamierniki, które przyczyniły się do ok. 1/4 wszystkich strat U - bootów podczas wojny, stały się potężną bronią aliantów dzięki przełomowemu wynalazkowi polskiego inżyniera Wacława Struszyńskiego. Jednego z pięciu i pół tysiąca naukowców, inżynierów i technologów, którzy po przegranej we wrześniu 1939 r. walce z niemieckim i sowieckim najeźdźcą, znaleźli się na ziemi zachodnich sojuszników, wspierając ich ośrodki badawcze i przemysłowe w wojnie z III Rzeszą. Radionamierniki, czyli urządzenia umożliwiające namierzenie sygnału pracującej radiostacji były powszechnie stosowane przez obydwie strony konfliktu w pojazdach i samolotach. Jednak ich skuteczne użycie na okrętach powszechnie uważano za niewykonalne. Wacław Struszyński udowodnił, że to założenie było błędne i dostarczył aliantom broń, która pomogła rozbić zgrupowania okrętów podwodnych, tzw. wilcze stada, uderzając w podstawę ich taktyki - komunikację między U - bootami. Efekty tej pracy przez dziesięciolecia stanowiły tajemnicę wojskową. Film opowiada historię prac nad wynalazkiem zespołu inż. Struszyńskiego na tle dramatycznych zmagań na Atlantyku. 14:10 SPÓR O HISTORIĘ - AKCJA "BURZA" Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller(Prowadzący) "Wobec wkraczającej na ziemie nasze regularnej armii rosyjskiej wystąpić w roli gospodarza. Należy dążyć do tego, aby naprzeciw wkraczającym oddziałom sowieckim wyszedł polski dowódca mający za sobą bój z Niemcami i wskutek tego mający najlepsze prawo gospodarza. Miejscowy dowódca polski winien się zgłosić wraz z mającym się ujawnić przedstawicielem cywilnej władzy administracyjnej u dowódcy oddziałów sowieckich i stosować się do jego życzeń" - nakazywał dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" w rozkazie z 20 listopada 1943 roku. Takie było oficjalne stanowisko władz polskich wobec zbliżającej się Armii Czerwonej, która tym razem miała przekroczyć granicę Polski jako sojusznik, a nie agresor. Oficjalnie Akcja "Burza" rozpoczęła się w styczniu 1944 roku na Wołyniu. Trwała prawie rok. Co dała Polsce? Jaki był przebieg i bilans Akcji "Burza"? 14:45 HAWR POD BOMBAMI ALIANTÓW (1944 LE HAVRE SOUS LES BOMBES ALLIEES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Emmanuel Amara Scenariusz: Emmanuel Amara Rankiem 12 września 1944 roku Hawr obudził się oszołomiony. Centrum miasta zostało zasypane brytyjskimi bombami, a prawie 2000 cywilów straciło życie. Bombardowanie Hawru było najniebezpieczniejsze i najbardziej niszczycielskie, jakiego Francja kiedykolwiek doznała. Jest to również bardzo tajemnicze i niezrozumiałe, ponieważ odnosi się wrażenie, że nie niemieckie wojska były celem bomb. Co więcej, forteca, w której zostali okopani, została ostatecznie podbita "ziemskim" podbojem. Dlaczego więc "alianci" zbombardowali miasto, do którego przybyli, by je wyzwolić? Dlaczego cywile nie zostali ewakuowani? 15:50 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 6/6 ARCHITEKT HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLERS ARCHITECT) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Uli Weidenbach W Kolonii, metropolii nad Renem, słynącej ze średniowiecznych kościołów, w 1981 r. na aukcji dzieł sztuki w domu aukcyjnym Lempertz zjawia się prominentny oferent. Negocjacje przebiegają dyskretnie, gdyż sprzedający jest postacią znaną, a chce zachować anonimowość. Jest także inny powód utrzymania w tajemnicy tej transakcji. Otóż cenne malowidła zostały nabyte w czasach nazizmu, zapewne od żydowskich ofiar zmuszonych do sprzedaży swej własności. Anonimowy sprzedawca odbiera około miliona marek gotówką. To kolejna wygrana mistrza przetrwania, lojalnego architekta i ministra uzbrojenia Hitlera, Alberta Speera. Ten ulubieniec führera, w pewnym okresie typowany był nawet do objęcia sukcesji po dyktatorze. Albert Speer, budowniczy Trzeciej Rzeszy, nadawał nazistowskim ideom monumentalne formy w kamieniu i betonie. Dzięki znajomości z Hitlerem, który był zachwycony jego projektami, zrobił błyskawiczną karierę. Miał wybudować dla niego stolicę świata, Germanię. Jako młody architekt został ministrem do spraw zbrojeń. Będąc sprawnym technokratą, w fabrykach zbrojeń wykorzystywał pracę więźniów obozów koncentracyjnych. Chciał uchodzić za apolitycznego fachowca, tworzył legendę dobrego nazisty. Na procesie norymberskim, by ratować własną skórę, uznał winę nazistowskiego reżimu i zaprzeczał, jakoby wiedział o zbrodniach holocaustu. W rzeczywistości jednak zasłaniał się kłamstwami i zdradą. Wiemy, że Speer wizytował obozy koncentracyjne. Na własne oczy widział, jak potwornie traktowano więźniów Mauthausen. Wysłał do Auschwitz tysiące ton stali do budowy fabryki oleju syntetycznego w oparciu o niewolniczą pracę. Niemożliwe, żeby nie wiedział o wykorzystywaniu niewolniczej siły roboczej i potwornych warunkach w obozach. Gdyby sędziowie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze wiedzieli to, co dziś wiemy o Speerze, znalazłby się wśród największych zbrodniarzy wojennych, którzy zostali straceni. Albert Speer - tak jak inni zbrodniarze hitlerowscy - utrzymywał w ruchu nazistowską machinę wojenną, wykorzystując niewolniczą pracę więźniów obozów koncentracyjnych, ale udało mu się uniknąć stryczka. Skazany w Norymberdze na 20 lat więzienia, wyszedł na wolność w 1946 r. Potem przez całe życie odgrywał rolę dobrego nazisty, niezorientowanego obserwatora wydarzeń. Zmarł w 1981 r. w Londynie. 16:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 217 HISTORIA OPOWIADANA OBRAZEM Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Historia opowiadana obrazem O ile o najnowszej historii wiemy coraz więcej, o tyle rosnące tempo życia sprawia, że codzienność spycha bohaterów czasów trudnych i wielkich na dalszy plan. Są jednak ludzie, którzy starają się podejmować walkę z tym zjawiskiem i to na różne sposoby. Dziś w przestrzeni, w której w roku 1920 odpoczywali żołnierze - ochotnicy z 236. pułku piechoty, na współczesnym budynku szkoły pojawił się mural upamiętniający 100 - lecie Bitwy Warszawskiej, a zwłaszcza pobytu w tym miejscu księdza Ignacego Skorupki wraz z żołnierzami. 2. Partyzancki matecznik Kolejna nasza wyprawa to ta z gatunku ekstremalnych. Strome, błotniste jary w okolicach Krosna skrywają tajemnice radiostacji Armii Krajowej, zniszczonej w dramatycznych okolicznościach. Wracamy w to miejsce po raz kolejny, ale powód jest niebagatelny. 17:50 HISTORIA POLSKI - ON WIERZYŁ W POLSKĘ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1992 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Tadeusz Bobrowski, Stefan Czarnecki, Anna Bobrowska, Włodzimierz Rzeczycki, Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Marek Raczyński, Adam Ferency Film opowiada o życiu i śmierci Emila Fieldorfa "Nila", jednego z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej i przywódców ruchu oporu. Człowieka, którego stalinowskie UB uznało za najgroźniejszego przeciwnika Polski Ludowej i Związku Radzieckiego. Autorka programu przypomina fakty, przytacza relacje świadków oraz rodziny i wykorzystuje unikatowe dokumenty dotyczące procesu "Nila". Po filmie rozmowa o problemach związanych z powstaniem książki oraz felieton ze spotkania poświęconego promocji książki. 19:10 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 1/7 - KURIER Z ANKARY Serial sensacyjny, 60 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz, Marek Bahdaj Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Stefan Friedman, Grażyna Barszczewska, Krystyna Feldman, Wiktor Sadecki, Stanisław Michalski, Marta Żak Akcja serialu rozgrywa się w międzywojennym Gdańsku, a jego bohaterem jest prywatny detektyw Bednarski. Bednarski to mężczyzna bardzo przeciętny - ani szczegónie przystojny, ani bardzo sprytny. Wiele rzeczy mu nie wychodzi i właściwie można powiedzieć o nim, że jest życiowym nieudacznikiem. A jednak udaje mu się rozwiązać nawet najbardziej zawiłe zagadki, przy tym jest niezywkle sympatyczny i ma duże poczucie humoru. W postać Bednarskiego znakomicie wcielił się Stefan Friedmann, od lat obsadzany w rolach komediowych, ale widzowie częściej myślą o nim jako autorze i wykonawcy tekstów kabaretowych niż aktorze. Jemu to jednak nie przeszkadza - "Robię to, w czym się dobrze czuję. Moją zasadą jest żart dla żartu i humor dla sztuki". W tajemniczych okolicznościach zamordowany zostaje polski dyplomata Janicki. Zaangażowany przez polskie władze oraz żonę dyplomaty detektyw Bednarski wpada na trop afery przemytniczej. Okazuje się, że z Ankary przemycane są do Gdańska narkotyki. Bednarski wyjaśnia zagadkę kolejnych morderstw związanych z tą sprawą. Dowiaduje się także, że gangiem kieruje Janicka, żona zamordowanego dyplomaty. Postępuje jak dżentelmen i pozwala jej wybrać - aresztowanie albo... 20:30 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ZDRADZONA KRÓLOWA ODC. 3/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Hannah Young, Darren Mitchell, Neil Oliver Odc. 3 Zdradzona królowa Neil Oliver ujawnia, jak klany spiskowały przeciwko charyzmatycznej Mary Stewart. 21:35 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 1/6 PRAWA RĘKA HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HIMMLER - HITLER’S HENCHMAN) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Friedrich Scherer, Ricarda Schlosshan Sześcioodcinkowa seria o nieznanych faktach z dziejów Trzeciej Rzeszy. Nigdy niepublikowane dokumenty i wypowiedzi ludzi, którzy wspominają tamte czasy oraz rozmowy z naukowcami badającymi historię Trzeciej Rzeszy. W pierwszym odcinku dowiadujemy się, że teoria o wyższości rasy aryjskiej i ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej, związane są nierozłącznie z osobą Reichsfuehrera SS, Heinricha Himmlera, który był pragmatycznym wykonawcą nazistowskich planów. Eksperci badający historię nazistowskich Niemiec są zgodni: to Himmler jest odpowiedzialny za Holocaust. Film opowiada o fascynacji Himmlera starożytnymi, pogańskimi rytuałami i tradycjami niemieckimi, okultyzmem, o jego trudnych relacjach z kobietami, o zaangażowaniu w tworzenie i rozbudowę SS oraz planach ludobójstwa na masową skalę. 22:35 Z WIDOKIEM NA WAWEL - KRUCJATOWE ROZTERKI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) W tym odcinku: Dlaczego dziś wciąż pojawiają się głosy, że należy przepraszać za krucjaty i dlaczego taki gest wychodzi na przykład od Amerykanów? Historycy wyjaśniają, czym były wyprawy krzyżowe i które z wypraw wojsk chrześcijańskich można do nich zaliczyć. 23:40 MATYLDA (MATILDA) Film kostiumowy, historyczny, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 02:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 217 HISTORIA OPOWIADANA OBRAZEM Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Historia opowiadana obrazem O ile o najnowszej historii wiemy coraz więcej, o tyle rosnące tempo życia sprawia, że codzienność spycha bohaterów czasów trudnych i wielkich na dalszy plan. Są jednak ludzie, którzy starają się podejmować walkę z tym zjawiskiem i to na różne sposoby. Dziś w przestrzeni, w której w roku 1920 odpoczywali żołnierze - ochotnicy z 236. pułku piechoty, na współczesnym budynku szkoły pojawił się mural upamiętniający 100 - lecie Bitwy Warszawskiej, a zwłaszcza pobytu w tym miejscu księdza Ignacego Skorupki wraz z żołnierzami. 2. Partyzancki matecznik Kolejna nasza wyprawa to ta z gatunku ekstremalnych. Strome, błotniste jary w okolicach Krosna skrywają tajemnice radiostacji Armii Krajowej, zniszczonej w dramatycznych okolicznościach. Wracamy w to miejsce po raz kolejny, ale powód jest niebagatelny. 03:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu.