TVP Kultura Poniedziałek, 22.02.2021 09:55 REŻYSERZY S.II - FRED ZINNEMANN 6/10 SEZON 2 (THE DIRECTORS - FRED ZINNEMANN) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Freda Zinnemanna, twórcy m.in. "Stąd do wieczności", "Oto jest głowa zdrajcy" czy "W samo południe". 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 9 STĄD MÓJ RÓD. ROK 1920 Serial historyczny, 71 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Wincenty Grabarczyk, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Zbigniew Buczkowski, Sławomira Łozińska, Tadeusz Borowski, Stefan Szmidt, Izabela Trojanowska, Józef Nalberczak Niepodległościowe tradycje rodziny Pasterników dzielnie podtrzymują synowie Stanika i porucznik Tadeusz - syn Kazimierza i Anny Boruckiej. Ich losy splatają się nierozerwalnie z doniosłymi przemianami historycznymi na Śląsku. Dopiero co upadło II Powstanie Śląskie. Niemiecki terror przybiera na sile. W marcu 1921 roku ma się odbyć plebiscyt, który rozstrzygnie o przynależności narodowej Śląska. Niemcom udaje się sprowadzić na Śląsk wszystkich rodaków, którzy się tu urodzili. Dzięki temu wygrywają plebiscyt. Polacy nie zamierzają jednak rezygnować. Wybucha trzecie i ostatnie Powstanie Śląskie. 12:20 JEJ WYSOKOŚĆ KATHARINE HEPBURN (KATHARINE HEPBURN: THE GREAT KATE) Film dokumentalny, 75 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Rieke Brendel, Andrew Davies Opowieść o życiu i karierze ikony Hollywood - Katharine Houghton Hepburn. Aktorka zdobyła cztery Oscary i dwanaście nominacji w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Była wyjątkową artystką w czasach złotej ery Hollywood oraz muzą światowej klasy projektantów. Inteligentna, charyzmatyczna i odważna indywidualistka. Żadnego spośród czterech Oscarów nie odebrała osobiście, ponieważ nie miała w zwyczaju pojawiać się na ceremonii. Pomimo to przez ponad 60 lat swojej kariery sprawnie kreowała i zarządzała swoim wizerunkiem. 13:50 BLOODY DAUGHTER (BLOODY DAUGHTER) Film dokumentalny, 95 min, Francja/Szwajcaria, 2012 Reżyseria: Stephanie Argerich, Luc Peter Wykonawcy: Stephen Kovacevich Aktorzy: Martha Argerich, Stephanie Argerich Sławna matka widziana oczyma córki - portret rodzinny ukazujący intymne relacje, rozmowy i kłótnie. Portret dwóch muzycznych geniuszy. Dokument córki Marthy Argerich, Stephanie, został nakręcony w kilku krajach: Polsce, gdzie Martha Argerich brała udział w obradach jury Konkursu Chopinowskiego i grała recitale z bliskim przyjacielem Nelsonem Freire; Japonii, gdzie odbywa się festiwal Argerich; Wielkiej Brytanii, gdzie mieszka ojciec Stephanie, Stephen Kovacevitch; Belgii, gdzie Martha i Stephanie żyły przez kilka lat; Argentynie, gdzie Martha się urodziła (Buenos Aires); Szwajcarii, gdzie pianistka mieszka obecnie z córką i Francji, gdzie dom babci Stephanie skrywa wiele rodzinnych skarbów. Film składa się z sekwencji scen skupiających się na dwóch bohaterach: Marcie i Stephenie, ich codziennym życiu, próbach i występach. W filmie usłyszymy intymne rozmowy i anegdoty oraz zobaczymy jak rodzina spędza wspólny czas. 15:40 HISTORIA KINA W POPIELAWACH Dramat, 95 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Krzysztof Majchrzak, Bartosz Opania, Grażyna Błęcka - Kolska, Michał Jasiński, Tomasz Krysiak, Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Joanna Pierzak, Izabella Bukowska, Maria Gładkowska, Jan Nowicki, Anna Biernacka, Edward Kusztal, Aleksander Bednarz, Bogusław Nobielski, Maria Wójcikowska, Zdzisław Reczyński, Michał Szkóp i inni "Nie poddaję się oczekiwaniom widzów. Tym, co kontroluje moją pracę, jest wewnętrzne przekonanie o słuszności, uczciwości i serdeczności tego, co robię. Jeśli to się zrymuje z oczekiwaniami widzów, proszę uprzejmie. Jeżeli się nie zrymuje - przepraszam. Na zapotrzebowanie społeczne niech odpowiadają moi zdolniejsi koledzy. W każdym filmie zabiegam, żeby odkrywać dla siebie coś nowego. Nie chcę powtarzać światów, które już wykreowałem. Nie sądzę, żebym stał w miejscu. Widzom mogę powiedzieć tyle: przyjdźcie na ten film, a zobaczycie, jak wiele zdarzyło się ostatnio" - deklarował w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. To słowa niezwykłe w czasach dominacji filmowej komercji i podporządkowania X Muzy dogmatowi zysku. Przypominające, że prawdziwa sztuka jest w swej istocie elitarna. Dąży nie do schlebiania masowym gustom (to domena, demokratycznej z natury, rozrywki), lecz odkrywania nieznanych obszarów piękna, poszerzania granic ludzkiej wyobraźni i wrażliwości. Często też staje się widzialnym świadectwem poszukiwania przez artystę własnego miejsca w rzeczywistości, budowania przezeń oryginalnej wizji świata. Dotychczasowy dorobek twórczy Jana Jakuba Kolskiego dobitnie potwierdza tę regułę. Kolejne filmy reżysera, od debiutanckiego "Pogrzebu kartofla" aż po "Historię kina w Popielawach", dowodzą z jednej strony przywiązania do pewnych motywów i pejzaży, z drugiej zaś pokazują duchowy rozwój ich twórcy, jego zmagania z własnymi obsesjami i kompleksami. Fabuła "Historii kina w Popielawach" rozgrywa się również w scenerii znanej z wcześniejszych obrazów Kolskiego (malownicze pola, dalekie horyzonty, wiejskie chałupy) i wśród "znajomych" typów ludzkich (nieudaczni, ułomni, wewnętrznie niespełnieni mężczyźni; kobiety cierpiące z powodu nieszczęśliwej miłości). Krąży też wokół bliskich reżyserowi tematów: czasu, przeznaczenia, bólu, miłości. "Historia..." stanowi jednak również zamknięcie pewnego etapu twórczych poszukiwań Kolskiego. "Jest ostatnim z serii filmów, w których dokonywałem osobistych rozliczeń ze światem" - jak mówił w jednym z wywiadów. To z jednej strony zwiastun rozluźnienia więzów z wypracowaną przez lata estetyką, z drugiej zaś utwór bardzo osobisty, nawiązujący do rzeczywistych dziejów przodków artysty. "W mojej prywatnej historii rodzinnej cztery pokolenia zapisywały kartę pod nazwą"film", prawie od początku, odkąd kino istnieje. Prababka na początku wieku miała jedno z pierwszych kin w Łodzi"Theatre Optique Parisien", dziadek był producentem filmowym, przedstawicielem firm Fox, Metro Goldwyn Meyer, Paramount. Ojciec - montażysta filmowy, siostra - montażystka, ja - też filmowiec. Ale nie znalazłem dość odwagi czy nieskromności, żeby opowiadać wprost tę historię. Ukryłem więc moich antenatów za postaciami filmowymi" - zwierzał się swego czasu reżyser. Narratorem tytułowej "historii" jest dziesięcioletni Staszek Szewczyk, wychowany wprawdzie w mieście, lecz uczący się w wiejskiej szkole w Popielawach, skąd pochodzą jego dziadkowie. W pamiętniku, który pisze, bardzo wiele miejsca zajmuje zasłyszana historia barwnego, głośnego w okolicy, kowalskiego rodu Andryszków. Zaczyna się ona od Józefa Andryszka, zwanego Pierwszym. W XIX wieku zbudował on kinomaszynę, zanim jeszcze to samo uczynili na Zachodzie bracia Lumiere. Poprzez następne pokolenia saga rodzinna dochodzi do lat sześćdziesiątych XX wieku, czyli losów Józefa Andryszka Szóstego, zwanego Szustkiem, który marzy o odtworzeniu wynalazku swego przodka. Stanowczo sprzeciwia się temu jego ojciec, uważając, że kinomaszyna była przez lata przekleństwem rodu. W ten sposób pod ręką Kolskiego fascynująca historia rodzinna splata się nierozerwalnie z rozważaniami o fenomenie kina. Liczne wyróżnienia polskie i zagraniczne, w tym m.in. Złote Lwy w Gdańsku - Gdyni (1998) za najlepszy film roku oraz nagrody dla Krzysztofa Majchrzaka (pierwszoplanowa rola męska), Kazimierza Rozwałki (produkcja) i Jana Jakuba Kolskiego (nagroda Kin Studyjnych); Syrenka Warszawska (1998); Brązowe Grono na LLF w Łagowie (1998); Grand Prix dla filmu na Międzynarodowym Spotkaniu Kina i Telewizji - Kino Pełnoekranowe w Genewie (1999); Srebrny Witeź na MFF Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie (1999) oraz Grand Prix na Festiwalu Alte Adria Cinema w Trieście (1999) dla Jana Jakuba Kolskiego. 17:25 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 15/15 - DRZEWO, CZYLI CEL W ŻYCIU Serial komediowy, 56 min, Polska 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Zofia Czerwińska, Joanna Kurowska, Leonard Pietraszak, Roman Kłosowski, Wojciech Mann, Wojciech Wiliński, Alina Janowska, Ryszard Pietruski, Wojciech Malajkat, Paweł Nowisz, Krzysztof Materna i inni Prawdziwy mężczyzna powinien mieć syna, zbudować dom i posadzić drzewo. To znane porzekadło Stefan Karwowski odnosi do swojego życia. Doczekał się syna i wnuków, wybudował wiele domów. Nadszedł więc czas sadzenia drzew. Może wypełni to dojmującą pustkę w jego życiu, którą nie wiedzieć czemu odczuwa. Jednak w zurbanizowanej rzeczywistości posadzenie drzewka okazuje się zadaniem nadspodziewanie trudnym. Gdy wreszcie udaje się znaleźć odpowiednie miejsce, wątłej roślinie zewsząd grozi niebezpieczeństwo, ze strony ludzi i zwierząt. Drzewo trzeba chronić, podobnie jak wartości, które giną w naszym coraz brutalniejszym świecie. 20:00 PANORAMA KINA POLSKIEGO - MARYSIA I NAPOLEON Komedia kostiumowa, 110 min, Polska, 1966 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Andrzej Jarecki, Leonard Buczkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Juliusz Łuszczewski, Halina Kossobudzka, Ignacy Machowski, Kazimierz Rudzki, Anna Ciepielewska, Bogumił Kobiela, Wieńczysław Gliński, Andrzej Zaorski Historia romansu pięknej Marii Walewskiej i Napoleona nieraz inspirowała twórców filmowych. W roku 1937 w Hollywood powstał film "Pani Walewska" z udziałem takich gwiazd jak Greta Garbo i Charles Boyer. Była to historia tragiczna i melodramatyczna - wiadomo, że romans ów trwał niespełna trzy lata, poznali się na przełomie lat 1806 i 1807, a już w roku 1810 Napoleon poślubił Marię Ludwikę. W tym samym roku Maria Walewska urodziła cesarzowi syna Aleksandra. Andrzej Jarocki i Leonard Buczkowski - autorzy scenariusza "Marysi i Napoleona" - potraktowali tę miłosną historię z przymrużeniem oka. Pozwolili sobie także na pewną swobodę w traktowaniu faktów historycznych. A związany z Polską epizod biografii Napoleona opowiadany jest w filmie przez współczesną parę zakochanych. Polska, druga połowa XX wieku. Francuski naukowiec Napoleon Beranger przez przypadek w drodze na zjazd w Warszawie, zatrzymuje się w Walewicach. W tamtejszym pałacyku poznaje uroczą Polkę Marysię. Jest ona łudząco podobna do dawnej pani Walewic - Marii Walewskiej. Beranger poddaje się grze wyobraźni - w marzeniach on sam jest Napoleonem Bonaparte, a Marysia - jego piękną kochanką. Ta wycieczka w przeszłość zbliża naukowca i polską studentkę. 22:05 POWIDOKI - SHAKESPEARE HENRYK IV Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku przedmiotem dyskusji jest kronika Williama Szekspira "Henryk IV". 22:25 ŻELAZNA KLASYKA - DO ZOBACZENIA, CHŁOPCY (AU REVOIR LES ENFANTS) Dramat, 100 min, Niemcy/Francja, 1987 Reżyseria: Louis Malle Scenariusz: Louis Malle Zdjęcia: Renato Berta Muzyka: Camille Saint - Saens Aktorzy: Philippe Morier - Genoud, Francois Berleand, Peter Fitz, Francine Racette, Francois Negret Najbardziej osobisty i przejmujący film francuskiego mistrza Louisa Malle'a. "Do zobaczenia chłopcy" został oparty na przeżyciach reżysera z czasów okupacji - obraz jest swoistym rozliczeniem Malle z bolesną przeszłością. Akcja toczy się w roku 1944, w okupowanej przez nazistów Francji. Bohater filmu, 12 - letni Julien (Gaspard Manesse), w którym nie trudno dopatrzyć się postaci samego Malle'a, jest wychowankiem katolickiej szkoły z internatem na prowincji. Szkolna rutyna zostaje zakłócona przez trzech nowych, tajemniczych uczniów. Z jednym z nich, wrażliwym chłopcem imieniem Jean (Raphael Fejtö), Julien próbuje początkowo rywalizować, potem jednak blisko się zaprzyjaźnia. Z biegiem czasu, łącząc rozproszone fakty, bohater zaczyna domyślać się, że Jean i pozostali dwaj nowi uczniowie są Żydami ukrywanymi w internacie przez dyrektora, ojca Jana. Julien nie do końca zdaje sobie jednak sprawę z powagi sytuacji. Podczas wizytacji szkoły przez hitlerowskich inspektorów robi fatalny błąd, który może kosztować życie zarówno jego żydowskich kolegów jak i dyrektora szkoły - ojca Jana. 00:20 SCENA MUZYCZNA - PIN PARK Koncert, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Pin Park, Marek Horodniczy (prowadzący) Pin Park to projekt tworzony przez Macieja Polaka, znawcę i kolekcjonera syntezatorów, oraz Macieja Bączyka, który kojarzony jest z działalności w takich projektach, jak Kristen, Małe Instrumenty, czy Robotobibok. Pierwsze wydawnictwo duetu, bazowało na dwóch fundamentach: inspiracji krautrockiem oraz fascynacji syntezatorami, a dokładnie instrumentami angielskiej firmy EMS, czyli Electronic Music Studios, na których grają obaj muzycy. Pod tym względem nowy album "Doppelganger" jawi się jako kontynuacja obranej przez artystów ścieżki, ale tylko pozornie - podczas gdy debiutowi bliżej było do improwizacji, jego następca proponuje zaplanowane, skrupulatnie budowane kompozycje. "Doppelganger" to przede wszystkim ukłon w stronę muzyki elektronicznej lat 70. i analogowych klasyków, ale duet nie odrzuca też nowoczesnych rozwiązań, sięgając po urządzenia cyfrowe. Dzięki temu wydawnictwo może być odbierane jako znaleziony na zakurzonym strychu nieznany album sprzed kilku dekad, choć jednocześnie świetnie odnajduje się w obecnych realiach. 01:45 POLOWANIE NA KRÓLIKI (RABBIT PROOF FENCE) Dramat społeczno-obyczajowy, 90 min, Australia/Wielka Brytania 2002 Reżyseria: Phillip Noyce Scenariusz na podstawie książki Doris Pilkington Garimara: Christine Olsen Muzyka: Peter Gabriel Aktorzy: Everlyn Sampi, Tianna Sansbury, Laura Monaghan, Kenneth Branagh, David Gulpillil, Ningali Lawford i inni Wielokrotnie nagradzany (w tym licznymi nagrodami publiczności), zrealizowany oszczędnymi środkami, ale głęboko zapadający w pamięć film rozliczający Australijczyków z ich najnowszymi dziejami. Opowiada on autentyczną historię, której sędziwe już bohaterki żyły jeszcze w chwili kręcenia filmu. Za kanwę scenariusza posłużyła książka napisana przez Doris Pilkington Garimara, córkę jednej z nich, Molly Craig. Ale u podstaw przedstawionych w filmie wydarzeń legło głęboko niehumanitarne prawo, które obowiązywało w Australii od wczesnych lat XX w. aż do 1971 r. Dawało ono rządowi pełnię władzy nad aborygenami ? rdzennymi mieszkańcami tego kontynentu. Na mocy tych przepisów aborygeni zostali zamknięci w kontrolowanych przez państwo rezerwatach, gdzie dostarczano im żywność i podstawowe, niezbędne do życia produkty, ale w zamian ich mieszkańcy mieli ograniczone prawo poruszania się. Na każdorazowe opuszczenie rezerwatu musieli otrzymać zgodę na piśmie. Najgorsze jednak było to, że władze miały możliwość odbierania rodzinom aborygeńskim dzieci ze związków mieszanych i wychowywanie ich w specjalnych ośrodkach, w których starano się wykorzenić z nich poczucie tożsamości i pamięć o bliskich. Te o ciemniejszej skórze przysposabiano do wykonywania prostych prac fizycznych, te o jaśniejszej karnacji miały szansę na naukę w szkole. Na straży "czystości rasowej" stał przez 25 lat A.O. Neville, główny komisarz do spraw aborygenów, który tłumaczył nieludzkie przepisy koniecznością "chronienia prymitywnych ludów przed nimi samymi" oraz obawami o powstanie nowej, pośredniej rasy będącej genetyczną krzyżówką cech ludzi białych i aborygenów. Znakomite zdjęcia Christophera Doyle'a, dzięki któremu australijska pustynia ani przez chwilę nie jest monotonna, nastrojowa, "etniczna" muzyka Petera Gabriela, a przede wszystkim tchnąca autentyzmem gra trzech dziewczynek odtwarzających główne role, to podstawowe atuty filmu, który w przejmujący, ale pozbawiony taniego sentymentalizmu sposób pokazuje los "skradzionych pokoleń", jak pod koniec XX w. zaczęto nazywać aborygenów poddawanych tym rasistowskim praktykom. Zachodnia Australia, rok 1931. W małej osadzie w Jigalong, na skraju pustyni, niedaleko gigantycznego płotu przecinającego z północy na południe australijski kontynent w celu ochrony przed królikami siedzib i pól białych osadników we wschodniej części kraju, mieszkają z matkami i babką trzy dziewczynki: 14-letnia Molly, jej 8-letnia siostra Daisy oraz ich 10-letnia kuzynka Gracie. Wszystkie trzy są pół krwi aborygenkami. Ich biali ojcowie pracowali przy budowie płotu, ale zakończywszy pracę odjechali w siną dal. Dzieci zostały z matkami. Mający swoją siedzibę w Perth A.O. Neville, stanowy komisarz ds. aborygenów, skrupulatnie wywiązuje się z realizacji ustawy o ochronie czystości rasowej. Jego uwagi nie umknie żadne dziecko z mieszanych rodziców. Neville nakazuje więc miejscowemu policjantowi Riggsowi, aby odebrał Molly, Gracie i Daisy ich matkom i odesłał do oddalonego o 1200 mil ośrodka Moore River prowadzonego przez zakonnice. Mimo błagań i łez matek rozpaczliwie broniących swoich córek, dziewczynki zostają schwytane i odwiezione samochodem do Moore River. Tam dostają jednakowe ubrania i buty i rozpoczyna się codzienny dryl. Molly, Daisy i Gracie nie pojmują sensu działań dorosłych, tęsknią za domem i bliskimi. Najstarsza Molly próbuje się buntować, ale przykład surowo karanych za nieposłuszeństwo koleżanek uświadamia jej, że w ten sposób nic nie wskóra. Dziewczynka postanawia więc uciec. Zabiera ze sobą siostrę i kuzynkę i wszystkie trzy ruszają przez pustynię w stronę domu. Ich całe "wyposażenie podróżne" stanowi umiejętność życia w zgodzie z naturą, korzystania z jej dobrodziejstw, czytania jej znaków. Niestety, w ślad za małymi uciekinierkami Neville wysyła aborygeńskiego tropiciela, wykorzystującego przeciw nim te same zdolności. Niezrażone jednak pościgiem, odległością czy palącym słońcem dziewczynki uparcie wędrują przed siebie, mając za jedyny drogowskaz najdłuższy na świecie płot. 03:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - EWA WIŚNIEWSKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Tym razem lata dzieciństwa oraz początki drogi zawodowej wspomina popularna aktorka, Ewa Wiśniewska,